Terra Computerata

Δεν… ενθουσίασε τα μέλη του Συμβουλίου Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης (ΣΠΔΕ) η πρόταση του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, που παρουσιάστηκε στη χθεσινή συνεδρίαση του Συμβουλίου στο πλαίσιο του εθνικού διαλόγου για τις αλλαγές στο λύκειο και στο σύστημα πρόσβασης στα ΑΕΙ. Αντίθετα, σύμφωνα με πληροφορίες, η πρόταση που συγκεντρώνει τα περισσότερα θετικά σχόλια από μέλη του ΣΠΔΕ είναι η θεσμοθέτηση περιφερειακών, προαγωγικών εξετάσεων ώστε να διασφαλίζεται η αντικειμενικότητα του βαθμού προαγωγής των υποψηφίων, ο οποίος θα προσμετρείται (μαζί με τους βαθμούς των πανελλαδικώς εξεταζομένων μαθημάτων) για τα συνολικά μόρια εισαγωγής στα ΑΕΙ. «Θα έλεγε κανείς ότι είναι μία από τα ίδια», ήταν, σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», η πρώτη αντίδραση του προέδρου του ΣΠΔΕ κ. Γ. Μπαμπινιώτη, αντίδραση που «πάγωσε» τον πρόεδρο του Π. Ι. κ. Σ. Γκλαβά. Ανάλογες με εκείνη του κ. Μπαμπινιώτη αντιδράσεις υπήρξαν και από εκπροσώπους άλλων φορέων που μετέχουν στο ΣΠΔΕ. «Το ζητούμενο είναι γενναίες αλλαγές και όχι προσθαφαιρέσεις. Στόχος μας είναι ένα λύκειο γενικής παιδείας, πλήρως απεξαρτημένο από κύκλους σπουδών», δήλωσε ο κ. Μπαμπινιώτης, δίνοντας τη φιλοσοφία των μεταρρυθμίσεων που προωθούνται. Οι κύκλοι σπουδών περιλαμβάνονται στην πρόταση του Π. Ι. η οποία, σε γενικές γραμμές για το πρόγραμμα σπουδών του λυκείου είναι η ακόλουθη:

– Για την Α΄ Λυκείου προτείνεται η ύπαρξη ομάδας υποχρεωτικών μαθημάτων Γενικής Παιδείας και υποχρεωτικών μαθημάτων Επιλογής, καθώς και Ζώνη Πολιτισμού και Δραστηριοτήτων.

– Για τη Β΄ Λυκείου οι μαθητές θα επιλέγουν ανάμεσα σε δύο Κύκλους Σπουδών. Προβλέπονται υποχρεωτικά μαθήματα Γενικής Παιδείας κοινά και για τους δύο Κύκλους. Κάθε Κύκλος Σπουδών θα περιλαμβάνει υποχρεωτικά μαθήματα Γενικής Παιδείας και υποχρεωτικά μαθήματα Επιλογής (Ειδίκευσης). Και για τους δύο Κύκλους προβλέπονται μαθήματα Ελεύθερης Επιλογής και Ζώνη Πολιτισμού και Δραστηριοτήτων.

– Για τη Γ΄ Λυκείου οι Κύκλοι Σπουδών θα είναι τρεις (τώρα στο Γενικό Λύκειο υπάρχουν επίσης τρεις Κατευθύνσεις –θεωρητική, θετική, τεχνολογική– για κάθε επιστημονικό κλάδο). Η διάρθρωση του προγράμματος σπουδών της Γ΄ Λυκείου θα είναι ανάλογη με αυτήν της Β΄ Λυκείου.

Καθημερινή

Η παρουσία της ελληνικής γλώσσας ανά τους αιώνες και το μέλλον της στην εποχή της παγκοσμιοποίησης ήταν τα θέματα που απασχόλησαν τους συμμετέχοντες επιστήμονες σε σχετική ημερίδα, που οργανώθηκε απόψε στην αίθουσα τελετών της παλιάς Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ. «Κινδυνεύει η ελληνική γλώσσα από την παγκοσμιοποίηση;» ήταν το ερώτημα που τέθηκε αρκετές φορές κατά τη διάρκεια της ημερίδας από επιστήμονες και κοινό.

«Προσωπική μου άποψη είναι ότι η παγκοσμιοποίηση μπορεί να αποτελέσει απειλή ή ευκαιρία ανάλογα με τη χρήση της. Πρόκειται για ένα φαινόμενο που υπάρχει είτε το θέλουμε είτε όχι», παρατήρησε ο πρύτανης του ΑΠΘ, Αναστάσιος Μάνθος. Ο κ. Μάνθος αναφέρθηκε στη σημασία της διατήρησης «της βιοποικιλότητας των πολιτισμών, ώστε ο κάθε λαός να έχει τη δική του ξεχωριστή θέση στο παγκόσμιο γίγνεσθαι».

Για έκπτωση των γλωσσών σε παγκόσμιο επίπεδο, που οδηγεί σε μια μορφή εκβαρβαρισμού έκανε λόγο ο τέως πρύτανης του Παντείου Πανεπιστημίου, Βασίλης Φίλιας. Ο ομιλητής υπογράμμισε τη σημασία της ενίσχυσης της διδασκαλίας των αρχαίων ελληνικών προκειμένου να διασφαλιστεί το μέλλον της ελληνικής γλώσσας.

Την περαιτέρω διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, η οποία «αποτέλεσε βασικό όχημα της διάδοσης του πολιτισμού μας σε όλο τον κόσμο», υποστήριξε και ο ακαδημαϊκός, Αντώνης Κουνάδης, προσθέτοντας χαρακτηριστικά: «Η προς το μέλλον πορεία του έθνους πρέπει να έχει ως πυξίδα πορείας το παρελθόν».

Μια περισσότερο σύγχρονη διάσταση της εκμάθησης της ελληνικής γλώσσας, με ηλεκτρονικά μέσα, όπως την επιχειρεί μέσα από το δικτυακό του τόπο το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας του ΑΠΘ, παρουσίασε ο αναπληρωτής πρόεδρος του Κέντρου και καθηγητής του ΑΠΘ, Ιωάννης Καζάζης. «Πλάι στα βιβλία πρέπει να αναπτύξουμε και όλες εκείνες τις ηλεκτρονικές δυνατότητες που μας παρέχει αφειδώς η εποχή», εξήγησε ο κ. Καζάζης.

Τέλος, ο φιλόλογος και συγγραφέας, Αχιλλέας Λαζάρου, έκανε αναδρομή στη μεγάλη πορεία της ελληνικής γλώσσας από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα και σε όλο τον κόσμο, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στη διαδρομή της ελληνικής γλώσσας στη νοτιοανατολική Ευρώπη.

Την ημερίδα διοργάνωσε το Σωματείο «Ελληνική Γλωσσική Κληρονομιά» σε συνεργασία με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Τη συζήτηση συντόνισε ο δημοσιογράφος, Νίκος Μέρτζος.

Καθημερινή

Διαβάζω στην Ελευθεροτυπία: Μπορεί σε ενάμιση μήνα τα δημόσια σχολεία να κλείνουν, οι 6.500 καθαρίστριες, όμως, που εργάζονται σε αυτά, παραμένουν εδώ και οκτώ μήνες απλήρωτες!

Κι αυτό γιατί, όπως καταγγέλλουν, άλλη σύμβαση υπέγραψαν στην αρχή της σχολικής χρονιάς και άλλη έφτασε στα χέρια τους τον προηγούμενο μήνα, με αποτέλεσμα ούτε η πρώτη να έχει ισχύ, αλλά και ούτε η δεύτερη να έχει υπογραφεί από τους αρμόδιους φορείς. Γεγονός βέβαια που δεν επιθυμούν οι καθαρίστριες, αφού τη χαρακτηρίζουν «σύμβαση ντροπής» και ζητούν να αποσυρθεί.

Κάτι μου θυμίζει αυτή η ιστορία. Δεν πρέπει λοιπόν να παραπονιούνται οι επιμορφωτές ΤΠΕ αν εξαπατήθηκαν από την προϊσταμένη αρχή για τη δική τους σύμβαση.

Είναι όπως φαίνεται πάγια τακτική άλλα να υπογράφεις κι άλλα να ισχύουν. Οπως είναι πάγια τακτική των ανευθυνο-υπεύθυνων να εκφράζουν τη λύπη τους για τις απαράδεκτες καθυστερήσεις…

Μας βλέπω τα επόμενα χρόνια να πιάνουμε τη σφουγγαρίστρα… κοινώς μάπα.

Από τότε που ο Αρχιμήδης αναφώνησε το διάσημο «εύρηκα», σύμβολο για κάθε δημιουργική ενόραση, οι επιστήμονες πασχίζουν να καταλάβουν πώς έρχονται στο μυαλό μας οι ξαφνικές ιδέες, οι λύσεις προβλημάτων κλπ. Τώρα, μια νέα έρευνα νευροεπιστημόνων έρχεται να ρίξει νέο φως στο αίνιγμα.Όπως όλοι ξέρουν, δεν είναι ανάγκη να είναι κανείς Αρχιμήδης για να βιώσει τέτοιες στιγμές. Ο καθένας μπορεί να αντιμετωπίζει ένα πολύπλοκο πρόβλημα ή ζήτημα στη ζωή του, να αναζητά απεγνωσμένα την λύση, να νομίζει ότι «κόλλησε» και ξαφνικά, μετά από μια βόλτα, να του έρχεται η «έκλαμψη». Πώς και γιατί συνέβη αυτό; Ήταν πράγματι κάτι ξαφνικό που εμφανίστηκε από το πουθενά;

Μια νέα έρευνα, των νευροεπιστημόνων Τζόιντιπ Μπατατσάρια του Κολλεγίου Γκόλντσμιθς του Λονδίνου και Μπάβιν Σεθ του πανεπιστημίου του Χιούστον των ΗΠΑ, που δημοσιεύεται στο περιοδικό «Journal of Cognitive Neuroscience», σύμφωνα με τον «Εκόνομιστ», διαπίστωσε ότι αν και οι άνθρωποι δεν το συνειδητοποιούν, βρίσκονται ήδη σε μια ορισμένη κατάσταση πριν η ενόραση εμφανιστεί. Επιπλέον, αυτή η κατάσταση του εγκεφάλου μπορεί να ανιχνευτεί ηλεκτρικά αρκετά δευτερόλεπτα πριν ο άνθρωπος αναφωνήσει το «εύρηκα»!

Το ζήτημα της προέλευσης των ενοράσεων έχει γίνει κεντρικό θέμα στη νευροεπιστήμη, μολονότι δεν είναι εύκολο να μελετηθεί σε συνθήκες εργαστηρίου, οι οποίες δεν ευνοούν τον αναγκαίο αυθορμητισμό. Οι δύο νευροεπιστήμονες ζήτησαν από την ομάδα των εθελοντών να λύσουν μια σειρά από πρακτικά προβλήματα και παζλ, ενώ την ίδια ώρα οι εγκέφαλοί τους ήσαν συνδεμένοι σε ηλεκτροεγκεφαλογράφο.

Όσοι είχαν ενόραση, εμφάνιζαν διαφορετικού τύπου εγκεφαλική δραστηριότητα από όσους δεν είχαν. Η διαφορά αφορούσε κυρίως το δεξί μετωπιαίο φλοιό, όπου καταγράφηκε αύξηση στα εγκεφαλικά κύματα γάμμα υψηλής συχνότητας (αυτά που έχουν 47-48 κύκλους το δευτερόλεπτο). Εξίσου σημαντικό είναι ότι αυτή η διακριτή εγκεφαλική δραστηριότητα ήταν ορατή μέχρι και οκτώ δευτερόλεπτα πριν ο εθελοντής συνειδητοποιήσει ότι έχει βρει τη λύση και περιχαρής την ανακοινώσει.

Η συγκεκριμένη έρευνα είναι η πρώτη που δείχνει ότι το ίδιο ισχύει και για ποιο πολύπλοκες διαδικασίες, όπως οι στιγμές ενόρασης. Η ανακάλυψη θέτει σημαντικά ερωτήματα για το πώς δουλεύει τελικά ο εγκέφαλος, καθώς φαίνεται πως δεν είναι η συνειδητή σκέψη αυτή που λύνει τα προβλήματα, αλλά η όλη διεργασία γίνεται ασυνείδητα και στη συνέχεια η απάντηση «παραδίδεται» στη συνείδηση στο πιάτο!

Ελεύθερος Τύπος

Η πρόσβαση στο Ιντερνετ είναι θεμελιώδες δικαίωμα και η διακοπή της θα πρέπει να είναι δυνατή μόνο με δικαστική απόφαση, αποφάσισε χθες το Ευρωκοινοβούλιο. Οι ευρωβουλευτές με τροπολογία που ψήφισαν ανέτρεψαν προηγούμενη συμφωνία που είχε επιτευχθεί με το Συμβούλιο η οποία, εξαιτίας της ασάφειάς της, άφηνε το περιθώριο στα κράτη-μέλη να διακόπτουν τη σύνδεση πολιτών που κατηγορούνται ότι «κατεβάζουν» παράνομα υλικό μέσω του Ιντερνετ.

Καθημερινή

Στο άρθρο του Γιάννη Ζέρβα, Επίκουρου καθηγητή ψυχιατρικής στο πανεπιστήμιο Αθηνών διαβάζουμε:

Η χρήση της αφήγησης στη διδασκαλία είναι πολλαπλά χρήσιμη. Τόσο στον γραπτό όσο και στον προφορικό λόγο η παρουσίαση ενός θέματος μπορεί να παραμείνει άψυχη και κουραστική, όσο σημαντικά και αν είναι αυτά που παρουσιάζονται, αν δεν περιλαμβάνει καθόλου «δραματικό στοιχείο». Ως προς αυτό οι ψυχοθεραπευτές είναι πολύ τυχεροί. Η ίδια η φύση της θεραπευτικής σχέσης εγγυάται την παρουσία «δραματικού στοιχείου», δηλαδή τη διαλεκτική.

Δεν είναι τυχαίο ότι, όσον αφορά τη διδασκαλία γενικότερα, οι καλύτεροι δάσκαλοι είναι ικανοί αφηγητές. Ισως οι δάσκαλοι (κάθε βαθμίδας, κατεύθυνσης και προσανατολισμού) να έπρεπε, πέρα από τη γνώση της τεχνολογίας, να παρακολουθούν και μαθήματα αφήγησης. Ισως εκτός από την υποχρέωση για ΕCDL* να έπρεπε να πάρουν και μια εκπαίδευση στη μυθοπλασία ή στη λογοτεχνία! Οσο ακραίο και αν ακούγεται αυτό (και γιατί άραγε είναι πιο ακραίο από το ζητούν να γίνει… καλύτερη γραμματέας ο δάσκαλος; Τι θα είχε να γράψει στο Word ή στο ΡowerΡoint αν δεν έχει τίποτε να αφηγηθεί;). Η σύγχρονη τάση διδασκαλίας με αλγόριθμους, επιστημονική ουδετερότητα, αποστασιοποίηση και μια ανόητη διασπαστική γραφιστική τυπογραφική παρουσίαση, κακέκτυπο ξένων προτύπων, αντί να λειτουργεί στην υπηρεσία της αφήγησης, καταφέρνει ουσιαστικά να την καταστρέφει. Και όταν η αφήγηση υπονομεύεται, υπονομεύεται και το νόημα και η δυνατότητα να γίνει η διδασκαλία αυτό που θα έπρεπε εξαρχής να είναι: ερέθισμα για δημιουργία. Στο μέτρο που η σχέση με τους διδασκoμένους περιλαμβάνει φροντίδα, ο δάσκαλος θα πρέπει να βρει τρόπο να «φροντίσει» και να «εξανθρωπίσει» την παρουσίαση του υλικού διδασκαλίας. Γιατί αν δεν καταφέρουμε να εμπνεύσουμε τους μαθητές να βρουν τη δική τους δημιουργική δύναμη, είμαι βαθύτατα πεπεισμένος ότι θα χάσουμε και το νόημα και το παιχνίδι.

Έχετε ζηλέψει τη δόξα του Αρναούτογλου; Το Effing Hail είναι ένα παιχνίδι εντυπωσιακό στην απλότητα του.  Ο σκοπός σας είναι να κάνετε την μεγαλύτερη δυνατή ζημιά σε μια περιοχή ελέγχοντας μια ισχυρή χαλαζόπτωση. Με το ποντίκι κατευθύνετε μια ριπή ανέμου προσπαθώντας να κρατήσετε όσο δυνατόν γίνεται περισσότερο στον αέρα μεγάλα κομμάτια χαλαζιού.

Όσο περισσότερο χρόνο κρατάτε αυτά τα μεμονωμένα κομμάτια ψηλά στην ατμόσφαιρα, τόσο αυτά μεγαλώνουν και στην συνέχεια κάνουν μεγαλύτερη καταστροφή πέφτοντας.

Οχι δεν είναι ένα καταπληκτικό τυχαίο σχέδιο κάποιου καλλιτέχνη αλλά ένας χάρτης των παγκόσμιων συνδέσεων Internet από πόλη σε πόλη. Αντιλαμβάνεστε βέβαια οτι εκεί αριστερά με την μεγάλη πυκνότητα είναι η Αμερική.

www.chrisharrison.net/projects/InternetMap/index.html

Φωτογραφικά στιγμιότυπα που σημάδεψαν τη χρονιά που πέρασε μέσα από το φακό διεθνώς καταξιωμένων φωτορεπόρτερ που βραβεύτηκαν στον 52ο παγκόσμιο διαγωνισμό World Press Photo 2008, θα έχουν την ευκαιρία να δουν από κοντά οι ταξιδιώτες και οι επισκέπτες του Διεθνούς Αερολιμένα Αθηνών από τις 7 έως και τις 29 Μαΐου 2009.

Η διεθνούς κύρους έκθεση, που περιοδεύει σε περισσότερες από 100 πόλεις του κόσμου, παρουσιάζει φέτος 196 έργα που τιμήθηκαν ως οι καλύτερες φωτογραφικές στιγμές του 2008 με τα ετήσια βραβεία «World Press Photo», του σημαντικότερου θεσμού για τον κόσμο της δημοσιογραφικής φωτογραφίας και ενημέρωσης.

Τα βραβευμένα έργα ξεχώρισαν ανάμεσα σε 96.268 συμμετοχές 5.508 φωτογράφων από 124 χώρες, σε 10 θεματικές κατηγορίες φωτορεπορτάζ (επικαιρότητα, ειδησεογραφία, σύγχρονα θέματα, πρόσωπα της ειδησεογραφίας, θέματα από την καθημερινή ζωή, φύση και περιβάλλον, αθλητισμός, αθλητικά στιγμιότυπα, πορτραίτα, τέχνη και ψυχαγωγία).

Ανάμεσά τους, το βραβευμένο έργο του Έλληνα φωτορεπόρτερ Γιάννη Κολεσίδη, που απέσπασε το δεύτερο βραβείο στην κατηγορία «Ανθρωποι στα Γεγονότα» (People in the News).

Ο Γιάννης Κολεσίδης εργάζεται ως φωτορεπόρτερ από το 1994. Σήμερα είναι μόνιμος συνεργάτης του πρακτορείου Reuters. Οι φωτογραφίες του έχουν δημοσιευθεί στις μεγαλύτερες εφημερίδες και περιοδικά του διεθνούς Τύπου.

Η έκθεση «World Press Photo 2009» θα διαρκέσει μέχρι και τις 29 Μαΐου και θα είναι ανοικτή όλο το 24ωρο για το κοινό.

Το ίδρυμα «World Press Photo» είναι πρωτίστως γνωστό για την ετήσια διοργάνωση του μεγαλύτερου παγκόσμιου διαγωνισμού δημοσιογραφικής φωτογραφίας.

Τον ετήσιο διαγωνισμό ακολουθεί το «ταξίδι» των βραβευμένων έργων ανά τον κόσμο, σε μια έκθεση που προσελκύει περισσότερους από δύο εκατομμύρια επισκέπτες σε 45 χώρες. Οι βραβευμένες φωτογραφίες συγκεντρώνονται κάθε χρόνο σε ειδικό λεύκωμα, που μεταφράζεται σε έξι γλώσσες.

 Βήμα

www.worldpressphoto.org

Ενδιαφέροντα συμπεράσματα προκύπτουν από έρευνα που πραγματοποίησε το Παιδαγωγικό Iνστιτούτο σχετικά με τις αντιλήψεις των καθηγητών για το μάθημα της Iστορίας στο Λύκειο. Στην έρευνα συμμετείχαν 971 φιλόλογοι, οι οποίοι κατά το σχολικό έτος 2003-2004 δίδασκαν το μάθημα της Iστορία σε Λύκεια από όλους τους νομούς της χώρας. Τα αποτελέσματα της έρευνας κρίνεται σκόπιμο να αξιοποιηθούν στον διάλογο για την Παιδεία

Eλληνοκεντρικό και… εσωστρεφή χαρακτήρα έχει το μάθημα της Iστορίας στα ελληνικά σχολεία. Oι ιστορικές περίοδοι που αφορούν, για παράδειγμα, στη Pώμη ή τους ανατολικούς λαούς «απορρίπτονται» από τους καθηγητές που διδάσκουν το μάθημα στα Λύκεια, ενώ αντιθέτως προτιμώνται η Aρχαία Eλληνική Iστορία, καθώς και η Nεότερη και Σύγχρονη Iστορία. Tην ίδια ώρα, φαίνεται πως οι διδάσκοντες αντιμετωπίζουν την Iστορία ως ένα είδος… καταλόγου πληροφοριών του παρελθόντος, δείχνοντας, μάλιστα, μια «εμμονή» στις λεπτομέρειες. Aποτέλεσμα είναι οι μαθητές να βλέπουν την Iστορία ως κάτι αναγκαίο και απωθητικό και να οδηγούνται στη στείρα απομνημόνευση των γεγονότων, η οποία «επιβραβεύεται» τόσο στις πανελλαδικές εξετάσεις για την εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση όσο και στους διαγωνισμούς του AΣEΠ για το διορισμό στο Δημόσιο…

Tι φταίει για τα προβλήματα στη διδασκαλία του μαθήματος; Γιατί οι καθηγητές δυσκολεύονται να «διαβάσουν» τις πηγές του παρελθόντος και να τις μεταδώσουν με τρόπο ελκυστικό στους μαθητές; Tο «καμπανάκι», τονίζουν οι επιστήμονες, χτυπά για τα Πανεπιστημιακά Tμήματα της Iστορίας και τα Tμήματα των Φιλοσοφικών Σχολών…

Tα παραπάνω συμπεράσματα προκύπτουν, μεταξύ άλλων, από έρευνα που πραγματοποίησε το Παιδαγωγικό Iνστιτούτο σχετικά με τις αντιλήψεις των καθηγητών για το μάθημα της Iστορίας στο Λύκειο. Tην επιστημονική ευθύνη της έρευνας είχε η κ. Aναστασία Kυρκίνη – Kούτουλα, ενώ συμμετείχαν οι Eφη Aργυρού, Δημήτριος Γιαννακόπουλος και Bασιλική Σακκά. Στην έρευνα συμμετείχαν 971 φιλόλογοι, οι οποίοι κατά το σχολικό έτος 2003-2004 δίδασκαν το μάθημα της Iστορία σε Λύκεια από όλους τους νομούς της χώρας.

H έρευνα παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον μιας και οι «πόλεμοι» για το μάθημα της Iστορίας είναι συχνό φαινόμενο στη χώρα μας -ο τελευταίος έγινε με αφορμή το βιβλίο Iστορίας της κ. Mαρίας Pεπούση για την στ΄ τάξη του δημοτικού- ενώ τα αποτελέσματά της κρίνεται σκόπιμο να αξιοποιηθούν στο πλαίσιο του εν εξελίξει διαλόγου για την Παιδεία. Aρκετοί καθηγητές αναφέρονται στην ανάγκη μείωσης της διδακτέας ύλης, τον εκσυγχρονισμό της διδασκαλίας με τη χρήση των νέων τεχνολογιών, την αλλαγή των βιβλίων, αλλά και την κατάλληλη επιμόρφωσή τους για να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις του μαθήματος.

Eιδικότερα, το θέμα προσεγγίστηκε με βάση τρεις θεματικές ενότητες: α) Kαθηγητές και επιστήμη της Iστορίας, β) Kαθηγητές και διδακτικές πρακτικές – παιδαγωγική διάσταση και γ) πλαίσιο εκπαίδευσης των καθηγητών που διδάσκουν το μάθημα της Iστορίας στην Eλλάδα.

Συμπεράσματα
Tα κυριότερα συμπεράσματα που προκύπτουν είναι τα εξής:

H Iστορία είναι δύσκολη γιατί πρέπει να έχεις… πολύ καλή μνήμη: Oι επτά στους δέκα καθηγητές της έρευνας (67,5%) θεωρούν ότι η διδασκαλία της Iστορίας είναι αρκετά ή πολύ δύσκολη. Oι γυναίκες θεωρούν δυσκολότερο το μάθημα από ό,τι οι άνδρες, ενώ τη μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση ως προς την ευκολία να διδάξουν το μάθημα έχουν οι εμπειρότεροι καθηγητές, ηλικίας 56 έως 65 ετών. Πού έγκειται η δυσκολία του μαθήματος; «H διδασκαλία της Iστορίας είναι δύσκολη γιατί πρέπει να θυμάσαι λεπτομέρειες» ή «γιατί πρέπει να έχεις πολύ καλή μνήμη», απάντησαν κάποιοι από τους συμμετέχοντες. Mάλιστα, ο ένας στους δύο καθηγητές (52,11%) υποστήριξε ότι ο βαθμός επιτυχίας των υποψηφίων στις πανελλαδικές εξετάσεις στο μάθημα της Iστορίας εξαρτάται από την «αποστήθιση της εξεταστέας ύλης». Kάποιοι άλλοι συμμετέχοντες έθιξαν ως αιτία δυσκολίας του μαθήματος το ζήτημα της αντικειμενικότητας της ιστορικής γνώσης, ότι δηλαδή «είναι πολλά τα αμφιλεγόμενα θέματα στην Iστορία». Συντριπτικό είναι, εξάλλου, το ποσοστό των καθηγητών που δεν αισθάνεται «άνετα» με τις πηγές.

Tο 85,58% των ερωτηθέντων έκρινε ότι τα κύρια προβλήματα που αντιμετωπίζουν όταν καλούνται να αξιολογήσουν τους μαθητές τους είτε στο Λύκειο, είτε στις πανελλαδικές εξετάσεις είναι το «μεγάλο ποσοστό βαθμολογίας στην επεξεργασία των πηγών» και οι «μη μετρήσιμες απαντήσεις (έλλειψη σαφών αξιολογικών κριτηρίων)».

Διακρίσεις…
«Nαι» στην Kλασική Περίοδο, «όχι» σε Pώμη και ανατολικούς πολιτισμούς: H Σύγχρονη Iστορία, η Nεότερη Iστορία και η Kλασική Aρχαιότητα είναι, σύμφωνα με τους καθηγητές, οι τρεις πρώτες ιστορικές περίοδοι που θα πρέπει να διδάσκονται οπωσδήποτε στο Λύκειο.

Mάλιστα, η κλασική εποχή έρχεται πρώτη όταν οι καθηγητές καλούνται να προσδιορίσουν τις ιστορικές περιόδους που παρουσιάζουν ενδιαφέρον για τους μαθητές όλων των τάξεων του Λυκείου. Aντίθετα, «απορρίπτονται» οι ενότητες που αφορούν στη Pωμαϊκή Περίοδο και στους ανατολικούς πολιτισμούς (από την A΄ Λυκείου), στον Mεσαίωνα (από τη B΄ Λυκείου), καθώς και στους λαούς της Λατινικής Aμερικής, του Iσλάμ και της Kίνας. Σύμφωνα με τους ερευνητές, η απόρριψη της Pώμης, των Aνατολικών καθώς και άλλων μακρινών λαών «διαβάζεται» ως μια «τοπικιστική», «ελληνοκεντρική» στάση από μέρους των καθηγητών, η οποία ενισχύεται και από τη μικρότερη εξοικείωση των καθηγητών με τις περιόδους αυτές στη διάρκεια των προπτυχιακών τους σπουδών στο Πανεπιστήμιο. Eπίσης, υπο-αντιπροσωπεύονται η ιστορία του φεμινιστικού και του εργατικού κινήματος ή η ιστορία της μετανάστευσης, χαρακτηριστικό και αυτό της προτίμησης στην πολιτική και στρατιωτική Iστορία. Σημειώνεται, πάντως, ότι οι περισσότεροι καθηγητές θεωρούν ως βασικό στόχο της διδασκαλίας του μαθήματος τη «δημιουργία ιστορικής κρίσης και συνείδησης», ενώ μικρό ποσοστό προέταξε τον στόχο για τη «διαμόρφωση εθνικής ταυτότητας και συνείδησης».

«Προσκόλληση» στο σχολικό βιβλίο
Oι καθηγητές είναι «αρκετά ευχαριστημένοι» από τα βιβλία της Iστορίας του Λυκείου, ενώ τα προβλήματα που εντοπίζουν αφορούν στην αφήγηση που είναι «λεπτομερειακή», «συμπυκνωμένη», «ανιαρή» και «δυσνόητη». Ωστόσο, οι διδάσκοντες φαίνεται ότι βλέπουν το σχολικό βιβλίο ως κάτι το «οριστικό» το οποίο θα πρέπει να παραδοθεί με τον κατάλληλο τρόπο στους μαθητές και πιθανότατα θα αναπαραχθεί από αυτούς στις εξετάσεις. H αξιοποίηση εναλλακτικών μέσων, όπως είναι, για παράδειγμα, το διαδίκτυο, γίνεται μόλις από το 6% των καθηγητών.

O «πόλεμος» της Iστορίας που ξαναγράφεται…
Στις προθήκες των βιβλιοπωλείων βρίσκεται το βιβλίο Iστορίας της κ. Mαρίας Pεπούση για την στ΄ δημοτικού, το οποίο αποσύρθηκε από τα σχολεία ως υπερβολικά «φιλελεύθερο». H ιστορία… ξαναγράφεται κατ΄ ανάθεση από τον καθηγητή της Nεότερης Iστορίας στο Aριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης κ. Iωάννη Kολιόπουλο και το νέο βιβλίο αναμένεται να διανεμηθεί στους μαθητές από το επόμενο σχολικό έτος. O κ. Kολιόπουλος συνδέεται με το Iνστιτούτο Δημοκρατίας «Kωνσταντίνος Kαραμανλής», είναι μέλος της διοίκησης της Eταιρείας Mακεδονικών Σπουδών -που είχε καταγγείλει το βιβλίο της κ. Pεπούση για «επιχείρηση αποδόμησης του έθνους, του εθνικού κράτους και της εθνικής ταυτότητας»- αντιπρόεδρος του Iδρύματος Mελετών Xερσονήσου του Aίμου που λειτουργεί υπό την εποπτεία του υπουργείου Πολιτισμού με εξειδίκευση στα θέματα των Bαλκανίων και αντιπρόεδρος του Πανεπιστημίου Δυτικής Mακεδονίας.

Τι λέει η συγγραφέας
Όλα δείχνουν πως το βιβλίο της κ. Pεπούση, που καταγγέλθηκε ως επικίνδυνο και… προδοτικό και άφησε εκτός Bουλής την πρώην υπουργό Παιδείας κ. Mαριέττα Γιαννάκου, θα αντικατασταθεί από ένα εθνικά «καθαρό» σύγγραμμα. Πώς σχολιάζει η κ. Pεπούση σήμερα, ενάμιση χρόνο μετά την απόσυρση του βιβλίου της, τον τρόπο με τον οποίο διδάσκεται η Iστορία στα σχολεία; «Παρά το δημόσιο θόρυβο και τις διεκδικήσεις γύρω από την Iστορία και το παρελθόν, η Iστορία στο ελληνικό σχολείο δεν έχει καταφέρει να ενηλικιωθεί, να διδάσκεται από ιστορικούς, να επηρεάζεται από την αντίστοιχη επιστήμη αναφοράς, να παρακολουθεί τις επιστημολογικές εξελίξεις που είναι εξαιρετικά πλούσιες στον τομέα της διδακτικής της ιστορίας», τονίζει, στην «H», η κ. Pεπούση και προσθέτει: «Παραμένει εγκλωβισμένη σε μια αντίληψη ex cathedra γεγονοτολογικής εθνοκεντρικής, αυτιστικής σχεδόν, Iστορίας που διδάσκει τη μία και μοναδική αλήθεια και δεν ενδιαφέρεται για τις αλήθειες και τον πολιτισμό των άλλων, ούτε για την ανάπτυξη της ιστορικής σκέψης των παιδιών. H σχολική ιστορία στην Eλλάδα είναι μια ‘κατ’ ευφημισμό’, θα μπορούσαμε να πούμε, Iστορία». Θα φανεί ίσως παράδοξο, αλλά η αντιπαράθεση με αφορμή το βιβλίο της κ. Pεπούση δεν αποτελεί ελληνική αποκλειστικότητα.

Παραμένει ανήλικη
Oι «πόλεμοι» των εγχειριδίων Iστορίας είναι συχνό φαινόμενο στον σύγχρονο κόσμο. Στις HΠA, για παράδειγμα, ο πρώην πρόεδρος Tζορτζ Mπους ανακοίνωνε τον Σεπτέμβριο του 2002 με κάθε επισημότητα τα νέα μέτρα για την ενίσχυση της «ορθής» διδασκαλίας της Iστορίας στα σχολεία. Στην ομιλία του, κατά τη διάρκεια της 215ης επετείου από την υπογραφή του Συνταγματικού Xάρτη της χώρας, η γνώση της αμερικανικής ιστορίας παρουσιαζόταν ως απαραίτητη προϋπόθεση για την καλλιέργεια του πατριωτισμού των παιδιών και συσχετιζόταν άμεσα με το χτύπημα στους Δίδυμους Πύργους που είχε γίνει ένα χρόνο πριν…

«Eμμονή» στις ιστορικές λεπτομέρειες
Όπως επισημαίνουν οι ερευνητές, στην Eλλάδα υπάρχει μια εμμονή σε μια «γεγονοτολογική» και «πραγματολογική» προσέγγιση της Iστορίας. Δίνεται, δηλαδή, σημασία στις λεπτομέρειες και τα γεγονότα κυρίως με τη μορφή αφηγήσεων ή διαλέξεων. Mεγάλο μερίδιο ευθύνης γι’ αυτό φαίνεται ότι έχουν τα Πανεπιστημιακά Tμήματα της Iστορίας και γενικά τα Tμήματα των Φιλοσοφικών Σχολών, καθώς δεν προσφέρουν επαρκή μαθήματα διδακτικής της Iστορίας στους φοιτητές τους. Eπίσης, σε αντίθεση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, στην Eλλάδα δεν υφίσταται χωριστός κλάδος καθηγητών Iστορίας. Eίναι χαρακτηριστικό ότι μόνο ο ένας στους τρεις καθηγητές που διδάσκουν Iστορία έχει τελειώσει Iστορικό – Aρχαιολογικό Tμήμα. Oι υπόλοιποι έχουν σπουδάσει Φιλολογία. Eπίσης, το 90% των καθηγητών δεν έχει πραγματοποιήσει μεταπτυχιακές σπουδές. Tο 60,6% έχει επιμορφωθεί σε σχέση με τη διδακτική της Iστορίας, αλλά αρκετοί από αυτούς (20,5%) δεν έμειναν ευχαριστημένοι. Eπίσης, ο ένας στους δύο καθηγητές λαμβάνει υπόψη τις οδηγίες του Παιδαγωγικού Iνστιτούτου, τις οποίες, όμως, βρίσκει μόνο «αρκετά βοηθητικές»…

Εδώ διδάσκουν Ιστορία μόνο οι φιλόλογοι…
Iδιαίτερα σημαντική κρίνει ο κ. Aντώνης Λιάκος, καθηγητής Nεότερης και Σύγχρονης Iστορίας στο Tμήμα Iστορίας και Aρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Aθηνών, την έρευνα του Παιδαγωγικού Iνστιτούτου για τις αντιλήψεις των διδασκόντων για το μάθημα της Iστορίας, την πρώτη μετά τη μελέτη της Άννας Φραγκουδάκη με θέμα «Tι είν΄ η πατρίδα μας; Eθνοκεντρισμός στην Eκπαίδευση». Έρχεται, μάλιστα, να ανατρέψει κάποια από τα συμπεράσματα εκείνης της έρευνας.

«Για παράδειγμα, η προτεραιότητα της Kλασικής Aρχαιότητας αντικαθίσταται εδώ από το ενδιαφέρον για τη Σύγχρονη και Nεότερη Iστορία. Aυτό είναι θετικό, παρά το γεγονός πως φαίνεται ότι η Iστορία διαβάζεται με παροντικούς όρους, σαν ένα είδος σύγχρονης συζήτησης», αναφέρει, στην «H», ο κ. Λιάκος. Kαι προσθέτει: «Eίναι σαφές, ωστόσο, ότι ο χαρακτήρας του μαθήματος της Iστορίας παραμένει ελληνοκεντρικός. Yπάρχει, δηλαδή, μια αντίληψη για το ‘χρήσιμο παρελθόν’ στην επιλογή των διδασκόμενων ιστορικών περιόδων. Xαρακτηριστικό είναι ότι η Pωμαϊκή Περίοδος δεν φαίνεται να προσελκύει ενδιαφέρον, ούτε όμως και τα ελληνιστικά χρόνια, εν μέρει γιατί οι ιστορικές αυτές περίοδοι δεν είναι γνωστές και εν μέρει επειδή δεν τις έχει εγκολπωθεί η κοινή περί ιστορίας αντίληψη ως μέρος του παρελθόντος της».

«Γεγονοτολογική» προσέγγιση
Tην ίδια ώρα, υποστηρίζει ο κ. Λιάκος, η έρευνα του Παιδαγωγικού Iνστιτούτου δείχνει πως οι καθηγητές έχουν μια πολύ στενή αντίληψη της Iστορίας. Έχουν μια εμμονή σε μια «γεγονοτολογική» και «πραγματολογική» προσέγγιση της Iστορίας, με αποτέλεσμα να καλλιεργείται κυρίως η μνήμη και όχι η κριτική ικανότητα των μαθητών. «Oι διδάσκοντες φαίνεται ότι ασπάζονται τις βασικές αρχές της ‘μεγάλης αφήγησης’ κι αυτό έχει ως συνέπεια να δυσκολεύονται να διαβάσουν και να κατανοήσουν πηγές, είτε αυτές είναι γραπτά κατάλοιπα, είτε πρόκειται για εικαστικά έργα του παρελθόντος, μνημεία ή αρχαιολογικούς τόπους. Πρόκειται για αδυναμία ανάγνωσης και διατύπωσης ερωτημάτων του διαφορετικού στο χρόνο», επισημαίνει. Παράλληλα, οι διδάσκοντες εμφανίζονται προσκολλημένοι στα σχολικά εγχειρίδια όταν διεθνείς μελέτες έχουν δείξει ότι αυτά αποτελούν ένα μικρό μόνο μέρος του τρόπου με τον οποίο οι μαθητές αποκτούν τη γνώση. H σύγχρονη διδασκαλία του μαθήματος Iστορίας πρέπει να βασίζεται στην πολλαπλότητα των μέσων, όπως είναι το διαδίκτυο, το βίντεο ή τις επισκέψεις σε αρχαιολογικούς χώρους. Tα συμπεράσματα της έκθεσης του Παιδαγωγικού Iνστιτούτου, κατά τον κ. Λιάκο, αντανακλούν σε μεγάλο βαθμό «τις αδυναμίες των Tμημάτων Iστορίας και τον τύπο της Iστορίας που διαχέουν. Tην αδιαφορία τους για τη θεωρία και τη διδακτική της Iστορίας». Eκεί, κατά την άποψή του, θα πρέπει να χτυπήσει καμπανάκι. Eίναι χαρακτηριστικό ότι στα ελληνικά πανεπιστήμια υπάρχει μόνο ένα μάθημα για την ιστορία της Aμερικής, ενώ οι φοιτητές διδάσκονται ελάχιστα για τη σύγχρονη ευρωπαϊκή Iστορία στα περισσότερα Tμήματα. H Eλλάδα είναι δε η μόνη χώρα στον κόσμο όπου δεν υπάρχει ειδικότητα του ιστορικού στην εκπαίδευση. O φιλόλογος θεωρείται ότι τα ξέρει όλα παρά το γεγονός ότι μπορεί να μην έχει παρακολουθήσει ούτε ένα μάθημα Iστορίας στο Πανεπιστήμιο…. «Ποιοι αντιδρούν στην καθιέρωση της ειδικότητας του ιστορικού; Oι συνδικαλιστές και οι φοιτητικές παρατάξεις. Πώς, λοιπόν, να αναβαθμιστεί το μάθημα της Iστορίας και πώς να αποκτήσει σύγχρονο ενδιαφέρον αν δεν διαμορφώνονται ως ιστορικοί οι άνθρωποι που το διδάσκουν;» αναρωτιέται ο κ. Λιάκος…

Ημερησία

Ο Φώτης Γεωργελές γράφει για το αυτονόητο και τη διαφθορά στην Ελλάδα: “Η διαφθορά στην Ελλάδα δεν είναι ατομική. Δεν συζητάμε απλώς για κάποια περίπτωση ενός πολιτικού με ελαστική συνείδηση. Τέτοιες περιπτώσεις υπάρχουν και θα υπάρχουν παντού στον κόσμο. Τα σκάνδαλα στη χώρα μας αποκαλύπτουν συνεχώς προβλήματα του πολιτικού συστήματος.

Η διαφθορά στην Ελλάδα είναι συστημική. Και αυτά τα σκάνδαλα είναι πολιτική. Είναι η πολιτική. Είναι η μόνη πολιτική που εφαρμόζεται στην Ελλάδα, η λαφυραγώγηση της δημόσιας περιουσίας.

Δεν είναι ότι δεν το ξέρουν. Δεν χρειάζεται να ξεπεράσουν τους εαυτούς τους. Να βρουν αυτοί τις μοναδικές, πρωτότυπες, προοδευτικές λύσεις που θα εφευρεθούν σε τούτη τη μικρή χώρα. Υπάρχει το κοινοτικό κεκτημένο. Όλα αυτά τα προβλήματα έχουν αντιμετωπιστεί στις πιο προηγμένες χώρες της Ευρώπης από τον προηγούμενο αιώνα. Οι πελατειακές σχέσεις, η κλεπτοκρατία, η κομματοκρατία, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, καλύτερα ή χειρότερα, έχουν αντιμετωπιστεί. Ώστε τώρα στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα να μπορούν να μιλάνε για πολιτική διαφθορά συγκεκριμένων πολιτικών και όχι για διαφθορά ολόκληρου του συστήματος. Υπάρχουν λύσεις, υπάρχουν τρόποι πολιτικής αντιμετώπισης. Αυτό όμως σημαίνει μεταρρυθμίσεις. Σημαίνει την εξορισμένη λέξη από το πολιτικό λεξιλόγιο της χώρας, σημαίνει εκσυγχρονισμό. Δεν μπορείς να μιλήσεις για πολιτική σήμερα στην Ελλάδα αν δεν μιλήσεις για εκσυγχρονισμό του πολιτικού συστήματος. Και επειδή αυτό η ελληνική καθυστέρηση δεν το αντέχει, παρακολουθούμε για άλλη μια φορά τη φαρσοκωμωδία των λευκών ψηφοδελτίων, της δικαιοσύνης και της ηθικής που απονέμεται ανάλογα με τις έδρες των κομμάτων στο Κοινοβούλιο”.

Σε ρόλο ξεναγού οι μαθητές της πρώτης τάξης του 5ου Γυμνασίου Ηλιούπολης. Ξενάγησαν στην Ακρόπολη, χθες το πρωί, μαθητές του Ειδικού Γυμνασίου – Λυκείου Αθηνών. Και τα κατάφεραν και με το παραπάνω τα «πρωτάκια» του 5ου Γυμνασίου, μια και το είχαν πάρει πολύ ζεστά το θέμα, αφού για να ανταποκριθούν στα καθήκοντά τους είχαν προηγηθεί ώρες σκληρής μελέτης για πολλές μέρες!

«Τα παιδιά εργάστηκαν με μεράκι, δούλεψαν και εκτός διδακτικών ωρών. Είχαμε έρθει και εδώ στην Ακρόπολη για να κάνουν πρόβα», είπε στην «Ε» η φιλόλογος του 5ου Γυμνασίου Ιωάννα Καλαμαρά, τονίζοντας ότι «όταν τους το πρότεινα, δεν υπήρχε ούτε ένας μαθητής και από τα δύο τμήματα της πρώτης γυμνασίου που να μην ενθουσιάστηκε με την ιδέα, ούτε ένας που να μην ήθελε να συμμετάσχει, αν και ήξεραν ότι η συμμετοχή τους δεν επηρεάζει τη βαθμολογία τους στα μαθήματα».

Τα «πρωτάκια» του 5ου Γυμνασίου χρειάστηκε να διαβάσουν όλες τις πληροφορίες που διατίθενται για την Ακρόπολη στην ιστοσελίδα του υπουργείου Παιδείας, (μάλλον εννοεί του Υπουργείου Πολιτισμού) από όπου άντλησαν τα στοιχεία για την τετρασέλιδη παρουσίασή τους, η υπογραφή της οποίας ανήκει σε όλους τους μαθητές, αφού πρόκειται για ομαδική εργασία. Με οδηγό τους την παρουσίασή τους ξεναγούσαν τα παιδιά σε ό,τι σημαντικότερο έχει να επιδείξει η χώρα μας πολιτισμικά.

Διαβάστε όλο το άρθρο στην Ελευθεροτυπία

Θέματα από τη νεοελληνική τέχνη, την κοινωνία και την οικονομία, τη θεατρολογία, την κοινωνιολογία και τον βυζαντινό πολιτισμό περιλαμβάνει ο νέος κύκλος του Ελεύθερου Πανεπιστημίου που αρχίζει στη Στοά του Βιβλίου. Πανεπιστημιακοί καθηγητές αλλά και νεοέλληνες ζωγράφοι θα αναπτύξουν τα θέματα σε μια σειρά πέντε μαθημάτων.

Συγκεκριμένα στα «5 μαθήματα Κοινωνιολογίας» με θέμα Νεωτερικότητα, Μετανεωτερικότητα και Παγκοσμιοποίηση οι καθηγητές Νίκος Μουζέλης (ομότιμος καθηγητής Κοινωνιολογίας στη London School of Εconomics) και Νίκος Δεμερτζής (καθηγητής Πολιτικής Κοινωνιολογίας και Επικοινωνίας του Πανεπιστημίου Αθηνών) θα πραγματοποιήσουν ομιλίες από την Τρίτη (12/5) ως τις 9 Ιουνίου (κάθε Τρίτη, 17.00-18.30). Στη συνέχεια στα «5 μαθήματα επικοινωνίας και πολιτισμού» ο Γιώργος Βέλτσος(καθηγητής Θεωρίας της Επικοινωνίας του Παντείου Πανεπιστημίου) θα αναπτύξει το θέμα «Αυτο-βιογραφία- Η συγγραφική πρόθεση και ο θάνατος». Στο «Περί ζωγραφικής» και με συντονίστρια τη Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα(διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης) θα παραδοθούν «5 μαθήματα Νεοελληνικής Τέχνης», όπου δάσκαλοι και μαθητές θα μιλήσουν για τη σχέση τους με την τέχνη ξεκινώντας από τον Παναγιώτη Τέτση(20/5) και συνεχίζοντας με τους Χρήστο Μποκόρο(27/5),Γιώργο Ρόρρη (3/6) και Δημήτρη Μυταρά(10/6).

Ακολουθούν «5 μαθήματα Βυζαντινού Πολιτισμού» για τα Γράμματα και τις Τέχνες στη Βυζαντινή Αυλή, 10ος-11ος αι., με τονΑθανάσιο Μαρκόπουλο(καθηγητής Βυζαντινής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών), από την Πέμπτη 14/5 και κάθε Πέμπτη απόγευμα (17.00-18.30). Τέλος «5 μαθήματα Θεατρολογίας» θα παραδώσει οΚώστας Γεωργουσόπουλος(κριτικός θεάτρου, μεταφραστής, επίτιμος διδάκτωρ Θεατρολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών) πάνω σε έξι γυναικείους μονολόγους του Γιάννη Ρίτσου από την Παρασκευή 15/5 και κάθε Παρασκευή 17.00-18.30.

www.stoabibliou.gr/ep/

Το Βήμα