Terra Computerata

Για τους πολλούς η ποίηση είναι μια αυστηρά περίκλειστη υπόθεση. Σαν τα καβαφικά τα τείχη. Δεν διεισδύουν για να μην εγκλωβιστούν. Δεν την αγγίζουν για να μην τους αγγίξει. Δεν συζητούν γι’ αυτήν για να μη συζητηθούν οι ίδιοι. Δίνει την αίσθηση της διαχρονικής ακινησίας. Ομως συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Η ποίηση είναι μορφή ελευθερίας και ο ποιητής είναι ο άνθρωπος που φυλακίζει την περιέργειά του για τη ζωή σ’ ένα δικό του κόσμο ελευθερίας. Το απραγματοποίητο γι’ αυτόν μπορεί να συνυπάρχει με το πραγματικό, η επανάσταση με τον συμβιβασμό και η παιδικότητα της ψυχής να ζει άνετα σ’ ένα ρυτιδιασμένο σώμα. «Κύριε, κανείς δεν ήθελε να μεγαλώσει», έγραψε κάποτε ο Τάσος Λειβαδίτης.

Το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και το Μορφωτικό Ιδρυμα της ΕΣΗΕΑ διοργάνωσαν το περασμένο Σαββατοκύριακο συνέδριο με τον τίτλο «Η Ποίηση Σήμερα», αφιερωμένο στη μνήμη του Τάσου Λειβαδίτη, του δημιουργού που ταύτισε το έργο με τη ζωή του. Οι συντελεστές του συνεδρίου, ο επίκουρος καθηγητής Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Α. Μπενάτσης, το μέλος του Μορφωτικού Ιδρύματος της ΕΣΗΕΑ Π. Μπουκάλας και ο δημοσιογράφος-ποιητής Γ. Δουατζής, δημιούργησαν ενότητες με επίκεντρο την ποίηση και γύρω της άφησαν να περιστρέφονται δορυφόροι, όπως η τέχνη, η ιστορία, η μουσική, η τεχνολογία, τα ΜΜΕ. Κάπως έτσι, η ποίηση, σαν ανυπόμονος έρωτας που δεν του αρέσουν οι αναμονές μπήκε στην αίθουσα «Γεώργιος Καραντζάς» της ΕΣΗΕΑ και σάρωσε αμφιβολίες και αντιρρήσεις.

«Ποίηση: ο Σαββατισμός της ζωής». «Μαρξισμός και ποίηση: η λειτουργία της αντανάκλασης». «Από το χάος στη μορφή». «Μεταξύ ορατού και αοράτου». «Το ποιητικό θέατρο». «Η ποίηση στον Τύπο». «Η διαρκής εφημερία της ποίησης στα μπλογκ»… Μερικοί ενδεικτικοί μόνο τίτλοι των ομιλιών που εντυπωσίασαν για τον πρωτότυπο τρόπο προσέγγισης μιας μορφής τέχνης -τέχνη της ψυχής, η ποίηση- που δεν έχει πολλούς οπαδούς, αλλά που διατίθεται προς διερεύνηση. Γι’ αυτό και κατά καιρούς εκτίθεται.

Καθημερινή

«Ηταν πολύ όμορφα. Δεν είχα ξαναπάει σε μουσείο». Η κ. Μαρία Οχιλέμπο ζει στην Ελλάδα εδώ και δεκατέσσερα χρόνια. Εργάζεται σε εστιατόριο, και παράλληλα, παρακολουθεί μαθήματα σε σχολή μαγειρικής. Είναι πρόεδρος της Ενωσης Νιγηριανών Γυναικών στην Ελλάδα. Με τις δύο κόρες της και μαζί με άλλες γυναίκες της Ενωσης και τα παιδιά τους, επισκέφθηκαν πρόσφατα το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, στο πλαίσιο ενός προγράμματος που επιχειρεί να φέρει τους μετανάστες και τους πρόσφυγες που ζουν στην Ελλάδα, πιο κοντά στον ελληνικό πολιτισμό, και κατ’ επέκτασιν, να τους κάνει μέτοχους της κουλτούρας της χώρας που τους φιλοξενεί.

Πρόκειται για τις «Πολιτιστικές Πράξεις Ενταξης», από κοινού πρωτοβουλία του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης και της Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης Praksis, που πραγματοποιείται υπό την αιγίδα του υπουργείου Εξωτερικών. «Ξεκίνησε πέρσι κατά την Παγκόσμια Ημέρα των Μουσείων, είχε καλή ανταπόκριση και σε συνεργασία με το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, αποφασίσαμε να την επεκτείνουμε», εξηγεί στην «Κ» ο κ. Τζανέτος Αντύπας, πρόεδρος της Praksis, η οποία πραγματοποιεί προγράμματα ανθρωπιστικής και ιατρικής δράσης σε κοινωνικά ευπαθείς ομάδες. Παρών στην ξενάγηση των γυναικών από τη Νιγηρία, ο κ. Αντύπας θυμάται ένα περιστατικό που του είχε κάνει εντύπωση: «Η μητέρα ενός κοριτσιού είχε απορίες επάνω στα αντικείμενα της έκθεσης και εκείνο γύρισε και της είπε «Μαμά, μη ρωτάς άλλα. Θα ανοίξουμε το βιβλίο της Ιστορίας όταν πάμε σπίτι, και θα σου δείξω». Τα παιδιά, που έχουν μεγάλη ικανότητα αντίληψης, γίνονται σε αυτήν την περίπτωση έως και… δάσκαλοι των γονιών τους, αφού αυτά είναι που πηγαίνουν σχολείο στην Ελλάδα», τονίζει. «Μπόρεσα να δω από κοντά τις παραδόσεις σας. Δε γνωρίζω τίποτα για τα Μουσεία της πόλης, οπότε βρίσκω πολύ θετικό αυτό το βήμα, και θα ήθελα να το επαναλάβουμε» λέει η κ. Οχιλέμπο, που με τη μεγαλύτερη κόρη της έχουν επισκεφθεί από μόνες τους, την Ακρόπολη.

Η 18η Μαΐου έχει καθιερωθεί ως Παγκόσμια Ημέρα Μουσείων, και με την αφορμή αυτή, μεθαύριο Κυριακή, στις μόνιμες συλλογές του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, θα ξεναγηθούν εξυπηρετούμενοι της Praksis από το Αφγανιστάν και το Ιράν, που θα ακούσουν την ξενάγηση στη γλώσσα φαρσί. Τα παιδιά θα λάβουν μέρος σε εργαστήρια χειροτεχνίας, και θα γνωρίσουν τον Stargazer, το «ατενίζον τα αστέρια» κυκλαδικό ειδώλιο που πήρε την ονομασία του λόγω της έντονης προς τα πίσω κλίσης της κεφαλής, και που παραχωρήθηκε με μακροπρόθεσμο δανεισμό στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης από την Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα.

Καθημερινή

Φαίνεται τελικά ότι δεν ενστερνιζόμαστε την αξία του αρχαίου ρητού «γηράσκω αεί διδασκόμενος» (Σόλων ο Αθηναίος), καθώς η διά βίου μάθηση για την πλειονότητα των Ελλήνων αποτελεί terra incognita (άγνωστη γη). Η χώρα μας κατατάσσεται ουραγός στην Ευρωπαϊκή Ενωση με τις πλέον απογοητευτικές επιδόσεις και μάλιστα με διαφορά από τους άλλους εταίρους μας.

Μόλις το 2% ενηλίκων, ηλικίας 25 – 64 ετών, δηλαδή της κατηγορίας του ενεργού εργατικού δυναμικού, μετέχει σε ενέργειες ή προγράμματα «διά βίου εκπαίδευσης», τη στιγμή που ο ευρωπαϊκός μέσος όρος ανέρχεται σε περίπου 10%.

Λιγότερο αποτελεσματική η εισήγηση

Σύμφωνα με στατιστικές που έχουν καταγραφεί για τη διά βίου μάθηση, τα αποτελέσματα είναι μάλλον αρνητικά όταν εφαρμόζεται η συνήθης μέθοδος της εισήγησης, εφόσον μόνο 20% των ενήλικων εκπαιδευόμενων συγκρατούν αυτά που ακούν, 10% αφομοιώνουν αυτά που διαβάζουν, 30% αυτά που βλέπουν, 50% αυτά που ακούν και βλέπουν ταυτόχρονα. Ομως 70% συγκρατούν αυτά που παρουσιάζουν οι ίδιοι οι εκπαιδευόμενοι, ενώ η συντριπτική πλειονότητα, το 90% των εκπαιδευόμενων, μαθαίνει από αυτά που δημιουργεί. Επιπλέον, υπάρχει ανισοκατανομή χρόνου μεταξύ εκπαιδευτή (60 – 70%) και εκπαιδευόμενων ( 20 – 30%).

«Στην πράξη, η εισήγηση που θεωρείται από τους εκπαιδευτές ως η πιο γνωστή και πιο συχνά εφαρμοζόμενη εκπαιδευτική τακτική δεν έχει τα αναμενόμενα αποτελέσματα, καθώς ακυρώνει τον συμμετοχικό χαρακτήρα της εκπαίδευσης».

Καθημερινή

Άρθρο του Χαράλαμπου Kωνσταντίνου στην Καθημερινή

Ο μαθητής λυκείου, ειδικά αυτός της Β΄ και της Γ΄ τάξης, εργάζεται κατά μέσον όρο 12 ώρες ημερησίως, δηλαδή περισσότερες και από έναν ενήλικο εργαζόμενο.

Αυτό σημαίνει ότι έχει περιορισμένο ελεύθερο χρόνο για να τον αφιερώσει στις ανάγκες, τις κλίσεις και τα προσωπικά ενδιαφέροντα της εφηβικής ηλικίας του.

Με άλλα λόγια, είναι θύμα της παιδαγωγικής στρεβλότητας του εκπαιδευτικού συστήματος, και ειδικότερα του λυκείου, η οποία εντοπίζεται κυρίως στον εξετασιοκεντρικό και βαθμοθηρικό του χαρακτήρα, με αποτέλεσμα να έχει υποβαθμιστεί τόσο η μαθησιακή διαδικασία όσο και η παιδευτική λειτουργία του.

Οι επιπτώσεις από αυτή την κατάσταση και εξέλιξη είναι καθοριστικής σημασίας τόσο για την ίδια την εκπαίδευση και την παιδεία όσο και για τη νοητική, συναισθηματική, γνωστική και κοινωνική ανάπτυξη του μαθητή.

Ο μαθητής αποστηθίζει χρησιμοθηρικές γνώσεις, τις περισσότερες εκ των οποίων τις έχει λησμονήσει έπειτα από ένα μικρό χρονικό διάστημα, και το σχολείο γενικά προσκολλάται σε τυποποιημένες μαθησιακές διαδικασίες. Παράλληλα, ενισχύει στον μαθητή τον ανταγωνισμό και τον ατομικισμό εις βάρος της συνεργατικότητας, της ομαδικότητας και της δημιουργικότητας.

Τελικά, ο μαθητής, κάτω από τέτοιες εκπαιδευτικές και κοινωνικές συνθήκες, πληρώνει τη στρεβλότητα του εκπαιδευτικού συστήματος με άγχος, αγωνία, αβεβαιότητα, στερήσεις κ. ά., χάνοντας πολύτιμο προσωπικό χρόνο και μπορεί να βρεθεί, σύμφωνα με το ισχύον εξεταστικό σύστημα επιλογής, σε ένα τμήμα ή σε μια σχολή της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, που βρίσκονται μακριά από τις κλίσεις, τα ενδιαφέροντα και τους σπουδαστικούς και επαγγελματικούς στόχους του.

* Ο Χ. Κωνσταντίνου είναι καθηγητής Παιδαγωγικών στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων.

«Πώς θα διδάξω σε παιδιά της α΄ γυμνασίου αρχαία ελληνική γραμματεία, νεοελληνική λογοτεχνία, ιστορία και τα υπόλοιπα, όταν έρχονται στο γυμνάσιο γνωρίζοντας το τουρκικό αλφάβητο -και όχι πάντα- και καθόλου το ελληνικό; Δεν λέω, διά της νοηματικής κάτι καταφέρνουμε, αλλά τα υπόλοιπα δεν είναι αρκετά για το σχολείο»…

Η κ. Ζηνοβία Ματσούδη, καθηγήτρια του γυμνασίου Γλαύκης, μιλάει στην «Κ» για τα αξεπέραστα εκπαιδευτικά προβλήματα που δεν αντιμετωπίζονται από την πολιτεία, αφού προγράμματα, όπως αυτό της Εκπαίδευσης μουσουλμανοπαίδων, ποτέ δεν ενσωματώθηκαν στο ωρολόγιο πρόγραμμα. Ωστόσο, εκπαιδευτικοί και μαθητές δεν το βάζουν κάτω. Τα παιδιά του χωριού Γλαύκη -που ανήκουν στη μειονότητα της Θράκης- βραβεύθηκαν το περασμένο Σάββατο στην Παλιά Βουλή για την εφημεριδούλα τους «Μαθητικές Σκέψεις».

Εντατική προσπάθεια

Το Πρόγραμμα Εκπαίδευσης μουσουλμανοπαίδων, στη διάρκεια της δεκαετούς ζωής του (1997 – 2008) μείωσε τη σχολική διαρροή στην υποχρεωτική εκπαίδευση από 65% το 2000 σε 30% το 2007, τετραπλασίασε την πρόσβαση στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και αύξησε κατά 65% την πρόσβαση στο Λύκειο. Σήμερα, όμως, δεν εφαρμόζεται, καθώς έχει διακοπεί η χρηματοδότησή του. «Οι αρμόδιοι φορείς πρέπει να μεριμνήσουν», σημειώνει στην «Κ» η κ. Ματσούδη. «Δεν μπορείς να αποκλείεις κάποιον γλωσσικά ή πολιτισμικά και να μιλάς για ένταξη. Πρέπει να γίνει εντατική προσπάθεια ώστε να χρησιμοποιούνται εγχειρίδια διαφορετικά από αυτά του Οργανισμού Σχολικών Βιβλίων. Η μόνη συστηματική προσπάθεια που γνωρίσαμε εμείς, οι εκπαιδευτικοί της Θράκης, είναι της κ. Φραγκουδάκη (σ.σ.: από τους δημιουργούς του προγράμματος). Τα εγχειρίδια αυτά, που ενδεχομένως έχουν τις αδυναμίες τους, έγιναν με τη συναίνεση των εκπαιδευτικών και δοκιμάστηκαν μέσα στην τάξη. Στόχος της εκπαίδευσης δεν είναι να χτίζουμε μόνο σχολεία. Το σχολικό συγκρότημα γυμνασίου και λυκείου στην περιοχή δημιουργήθηκε έπειτα από πολυετή αγώνα το 2000. Πριν, τους μαθητές φιλοξενούσαν τα καφενεία και τα μπακάλικα. Ομως, δεν μας αρκούν οι τοίχοι. Σχολεία χωρίς εκπαιδευτικά προγράμματα, που να είναι προσαρμοσμένα στις ανάγκες των μαθητών, δεν μπορούν να λειτουργήσουν σωστά».

Η κ. Ματσούδη και κάποιοι συνάδελφοί της προσπαθούν, πολλές φορές αποκλίνοντας από τις υποδείξεις του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, να μάθουν στα παιδιά να διαβάζουν και να γράφουν ελληνικά. «Πώς μπορώ να διδάσκω, όταν δεν με καταλαβαίνει κανένας;», σημειώνει η κ. Ματσούδη. «Προσπαθούμε να δημιουργήσουμε τμήμα ένταξης στο σχολείο. Καλό είναι τέτοια τμήματα να δημιουργηθούν σε όλα τα σχολεία της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, διότι οι μαθητές είναι ίσοι, αλλά δεν είναι όμοιοι». Και καταλήγει η κ. Ματσούδη: «Αντί να δούμε την πραγματικότητα, το μόνο που μας ενδιαφέρει είναι να μην παρεκκλίνουμε από τις οδηγίες του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου. Ολοι, όταν μιλούν για Πομάκους, μιλούν μόνο με πολιτικούς όρους. Εχουμε βαρεθεί αυτό το παραμύθι με τους Πομάκους. Είναι άμεσο και επιβεβλημένο να ληφθούν μέτρα για τα παιδιά που δεν έχουν ως μητρική γλώσσα την ελληνική»…

Επιτυχημένο πρόγραμμα

Μπορεί στην Ελλάδα το πρόγραμμα να καταργήθηκε, διότι τελείωσαν τα χρήματα από το Α΄, το Β΄ και Γ΄ ΕΠΕΑΕΚ, όμως οι ξένοι εμπειρογνώμονες έχουν πολύ διαφορετική άποψη. Ο κ. Μισέλ Ουνώ από την Επιτροπή Νομικών Υποθέσεων και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης, στην πρόσφατη έκθεσή του (21 Απριλίου 2009) για τη «θρησκευτική ελευθερία και άλλα δικαιώματα του ανθρώπου για τις μη μουσουλμανικές μειονότητες στην Τουρκία και τη μουσουλμανική μειονότητα στην Ελλάδα», μιλάει με ιδιαιτέρως επαινετικό τρόπο για το πρόγραμμα και χαρακτηρίζει «εξαιρετικά λυπηρό» το γεγονός ότι το υπ. Παιδείας αποφάσισε τη διακοπή του Ιούλιο 2008. Η εμπειρογνώμων των Ηνωμένων Εθνών κ. ΜακΝτούγκαλ, σε δηλώσεις της στις 13 Μαρτίου, συστήνει στην (ελληνική) κυβέρνηση να αποτιμήσει τα θετικά αποτελέσματά του. Οι δημιουργοί του, οι κυρίες Θάλεια Δραγώνα και Αννα Φραγκουδάκη, είχαν προσκληθεί τον περασμένο Δεκέμβριο στη γενική συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών προκειμένου να το παρουσιάσουν ως μια από τις καλύτερες εκπαιδευτικές πρακτικές διεθνώς. Είναι δυνατόν να μην έχει θέση στη χώρα;

Βιβλία «απαγορευμένα» από σχολικούς συμβούλους

Τα διδακτικά βιβλία του ΠΕΜ είναι γραμμένα σε μια αντίληψη τελείως διαφορετική από αυτή των υπαρχόντων, με βάση τις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες των μαθητών της μειονότητας. Η ύλη είναι διαθεματική: η Ιστορία «επικοινωνεί» με τη Γεωγραφία, τα Μαθηματικά με τη Χημεία. Εκτός από τα βιβλία, το πρόγραμμα περιελάμβανε επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, απογευματινά μαθήματα για 1.000 παιδιά του γυμνασίου το χρόνο και τα Κέντρα Στήριξης Προγράμματος Εκπαίδευσης Μουσουλμανοπαίδων. Σε αυτά, τα μαθήματα (για παιδιά δημοτικού και γυμνασίου) γίνονταν τα απογεύματα με πολύ παιχνίδι και ηλεκτρονικούς υπολογιστές, 11,5 μήνες το χρόνο, επτά ημέρες την εβδομάδα. Γινόταν ακόμη συμβουλευτική για γονείς και εκπαιδευτικούς.

Οταν έκλεισαν τα Κέντρα τον περασμένο Ιούλιο, το μισό προσωπικό ήταν από τη μειονότητα, οι γλώσσες εναλλάσσονταν και οι γονείς (πρωτοφανές) είχαν επικοινωνία με το σχολείο των παιδιών τους. Οι μανάδες με μαντίλα πήγαιναν τα παιδιά στο Κέντρο για μάθημα και μετά κατευθύνονταν στην κουζίνα. Εφτιαχναν καφέ, έβγαζαν το βελονάκι κι άρχιζαν κουβεντούλα μεταξύ τους. Ενιωθαν δικό τους ένα χώρο που απ’ έξω έγραφε «Υπουργείο Παιδείας»…Ομως, τα Κέντρα που υποστήριζαν το πρόγραμμα έκλεισαν πέρυσι. Τα βιβλία του γυμνασίου έχουν απομείνει στα ράφια αχρησιμοποίητα και «απαγορευμένα» από τους σχολικούς συμβούλους και τους προϊσταμένους.

Ανάλογα ερωτήματα απασχόλησαν και το δικό μας σύλλογο διαπολιτισμικής εκπαίδευσης. Αλλά αυτό το αίσχος να διακόπτονται όλα τα προγράμματα μόλις σταματήσει η επιδότηση…