Εισήγηση της Τ. Γιακουμάτου στο 4ο Πανελλήνιο συνέδριο των ΤΠΕ στην εκπαίδευση, Θεσσαλονίκη 8/4/2016
Ο ιστορικός Ιαν Μόρις, που διδάσκει στο Στάνφορντ στην Καλιφόρνια, λέει κάτι χρήσιμο για την περίπτωσή μας. Στο βιβλίο του «Why the West Rule – For Now» (Γιατί η Δύση ηγεμονεύει – προς το παρόν), ο Μόρις παίρνει το λεγόμενο θεώρημα του Χάινλαϊν, που λέει ότι «η πρόοδος γίνεται από τεμπέληδες που ψάχνουν ευκολότερους τρόπους για να κάνουν τα πράγματα», και το επεκτείνει. Υποστηρίζει, συγκεκριμένα, ότι οι δυνάμεις που δρουν ως καταλύτες σε μια κοινωνία και τη σπρώχνουν στην αλλαγή είναι αυτά τα τρία που λέει ο τίτλος: οκνηρία, φόβος, απληστία. Επακριβώς, το θεώρημα του Μόρις λέει ότι «οι αλλαγές προκαλούνται από οκνηρούς, άπληστους, τρομαγμένους ανθρώπους που ψάχνουν πιο εύκολους, πιο κερδοφόρους και πιο ασφαλείς τρόπους για να κάνουν πράγματα».
Το τελευταίο διάστημα παρακολουθούμε μια προϊούσα υποβάθμιση στη διδασκαλία της Ιστορίας στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Μια σειρά από κινήσεις οι οποίες υπαγορεύονται, στην καλύτερη περίπτωση, είτε από άστοχους σχεδιασμούς είτε από κριτήρια αμιγώς οικονομικά, οδηγούν στην περιθωριοποίηση του γνωστικού αντικειμένου, αφού:
Η Ιστορία δίδεται για διδασκαλία ως πρώτη ανάθεση στους φιλολόγους (ΠΕ02) και σε αποφοίτους του Τμήματος Μεθοδολογίας Ιστορίας και Θεωρίας της Επιστήμης-ΜΙΘΕ (ΠΕ33)[1] του ΕΚΠΑ και ως δεύτερη ανάθεση σε ειδικότητες οι οποίες έχουν διδαχθεί ελάχιστα το επιστημονικό αντικείμενο και καθόλου την ειδική διδακτική του στην αρχική τους επιμόρφωση (Πανεπιστήμιο). Οι ειδικότητες αυτές είναι ΠΕ01 – Θεολόγοι, ΠΕ05, ΠΕ06, ΠΕ07, ΠΕ34 (Γαλλικής, Αγγλικής, Γερμανικής, Ιταλικής Γλώσσας αντίστοιχα), ΠΕ10 (Κοινωνιολόγων) και ΠΕ13 (Νομικών – Πολιτικών Επιστημών).
Η πραγματικότητα (στοιχεία των Διευθύνσεων Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης) δείχνει ότι η Ιστορία, πρακτικά, δεν διδάσκεται πλέον από τους φιλολόγους αλλά από όλες τις άλλες ειδικότητες – καθεστώς πια στα Γυμνάσια[2] της χώρας τα τελευταία χρόνια.
Από την προηγούμενη σχολική χρονιά έχει καταργηθεί η διδασκαλία της Ιστορίας στη Β’ τάξη των Επαγγελματικών Λυκείων (ΕΠΑΛ). Έτσι, για τους μαθητές των σχολείων αυτών η διδασκαλία της Ιστορίας σταματά στην Α΄ τάξη με την ‘Αλωση της Κωνσταντινούπολης. Φυσικά, δεν διδάσκονται καθόλου Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία.
Το μάθημα της Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας στη Γ΄ Τάξη του Γυμνασίου από το σχολικό έτος 2015-2016 διδάσκεται για 2 ώρες την εβδομάδα αντί για 3 που διδασκόταν μέχρι πέρσι. Ωστόσο, παραμένουν σε ισχύ το ίδιο Πρόγραμμα Σπουδών και το ίδιο σχολικό εγχειρίδιο, τα οποία έχουν σχεδιαστεί για τρίωρη διδασκαλία.
Η διδασκαλία της Τοπικής Ιστορίας που εντάσσεται από την παρούσα σχολική χρονιά στη ζώνη των βιωματικών δράσεων ανατίθεται σε ΟΛΕΣ τις ειδικότητες πλην φιλολόγων, μαθηματικών και φυσικών!
Αυτή τη φορά έφυγα από την αίθουσα εκδηλώσεων του σχολείου με βαριά καρδιά. Ένα Λύκειο της Δ΄διεύθυνσης στα πλαίσια μιας δράσης φιλαναγνωσίας είχε καλέσει τη Σώτη Τριανταφύλλου να μιλήσει στους μαθητές της Α΄Λυκείου. Είναι προς τιμήν της ότι άντεξε και ολοκλήρωσε τη συζήτηση με αυτήν την τάξη…Αυτό που μου προξένησε αλγεινή εντύπωση είναι ότι δεν δέχονταν καν να ακούσουν τι τους έλεγε. Γιατί τους είπε ωραία πράγματα. Να προσθέσω σε αυτό την παντελή απουσία εμπειρίας διαλόγου. Διέκοπταν ο ένας τον άλλον, πέταγαν άσχετες παρατηρήσεις. Κάπου εκεί ντεμπουτάρισε και ο “μπουζουξής”. Ετσι τον ονόμασε η συγγραφέας, καθώς φορτικά της ζητούσε να του απαντήσει αν ακούει Καρρά. Ο μπουζουξής λοιπόν επέμεινε να κάνει επίδειξη του ανύπαρκτου πνεύματός του, κατά συρροήν και κατ΄εξακολούθηση. Σίγουρος για τον εαυτό του, περήφανος για την ευήθειά του διαλαλούσε το κατόρθωμά του ότι δεν ανοίγει ποτέ του βιβλίο. Το εγκώμιο βλακείας εδώ πολύ θα ταίριαζε.
Η Σώτη προσπάθησε να ξεκινήσει ένα διάλογο ζητώντας τους να γράψουν σε ένα φύλλο χαρτί, πως αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους, ένα πρόβλημα που τους βασανίζει κι ένα όνειρο. Έτσι μάθαμε ότι οι μαθητές μας δεν προλαβαίνουν να διαβάσουν λογοτεχνία γιατί τρέχουν πανικόβλητοι στα φροντιστήρια. Οτι η κρίση τους έχει παραλύσει και ορθώνεται μπροστά τους ως ανυπέρβλητο εμπόδιο και ότι ενώ είναι τόσο εξαιρετικοί σε όλα τους (άλλη λέξη χρησιμοποίησαν, αλλά κωλύομαι) δεν έχουν φίλους.
Αν η κρίση είναι ένα όπλο του συστήματος για να μας κάνει πιο διαχειρίσιμους, έχει πετύχει απόλυτα. Τουλάχιστον σε αυτό το σχολείο. Οι μαθητές δεν διαβάζουν, δεν σκέφτονται αλλά κατευθύνονται σε οχλοκρατία από μερικούς -μετρημένους στα δάχτυλα- οργανωμένους σε κόμματα μαθητές. Στην περίπτωση της Σώτης εικάζουμε ότι είχε πέσει κομματική γραμμή γιατί τέτοια επίδειξη αγένειας…πως να την εξηγήσουμε. Ενας δήλωσε ότι προτιμούσε να κάνει φυσική και ήταν με το ζόρι στην αίθουσα. Οι περισσότεροι είτε μιλούσαν με το διπλανό τους είτε σκάλιζαν το κινητό τους.
Δεν ξέρω ποια γνώμη έχετε για τις μαθητικές κοινότητες. Για μένα είναι ένας μηχανισμός ανάδειξης συνήθως επιτήδειων μπερμπάντηδων, οι οποίοι ασχολούνται όλο το χρόνο με την οργάνωση της πενθήμερης και της αντίστοιχης ενθυλάκωσης χαρτζηλικιού από τα γραφεία ταξιδίων. Ενας άρρωστος φαύλος κύκλος -μικρογραφία του πελατειακού συστήματος με το οποίο λειτουργεί η χώρα- τίθεται σε κίνηση κάθε χρόνο προκειμένου να “διασκεδάσουν” οι μαθητές. Στην περίπτωσή μας διασκέδαση σημαίνει την επίσκεψη σε ένα κέντρο διασκέδασης – βλέπε σκυλάδικο- ή κλαμπ. Ε παιδιά είναι. Αφήστε τα να ξεδώσουν. Στη περίπτωσή μας το ξεδίνω, σημαίνει άκρατη κατανάλωση αλκοόλ και ας μη συνεχίσω για τα επακόλουθα στα δωμάτια ξενοδοχείων, όπου αγεληδόν επιδίδονται σε ασχήμιες.
Μετά από αυτήν την εκδήλωση ομολογώ ότι γλυκοκοίταζα κάτι χαπάκια χημικής ευτυχίας, γιατί η κατάθλιψη χτύπησε κόκκινο. Θαύμασα πάντως τη συγγραφέα που άντεξε. Και της το ομολόγησα. Θα τους είχα σχολάσει στο δεκάλεπτο.
Το πτυχίο μου γράφει ιστορικό και αρχαιολογικό τμήμα της Φιλοσοφικής. Μου θυμίζει τα όνειρα που είχαμε με τους συμφοιτητές μου όταν μπαίναμε στο Πανεπιστήμιο και την απογοήτευση που εισπράξαμε με τα χρόνια, όταν καταλάβαμε ότι μάλλον δεν θα εξασκούσαμε ποτέ το επάγγελμα του αρχαιολόγου.
Τις προάλλες γνώρισα μία απόφοιτο του αρχαιολογικού ετών 36 η οποία μου διηγήθηκε την περιπέτειά της ανά την επικράτεια για να βρει δουλειά. Πλέον έχει φτάσει στην απόγνωση γιατί δεν κατόρθωσε να “τρουπώσει” κι επειδή συμπλήρωσε 24 μήνες ως εποχιακή της απαγορεύουν να καταθέσει νέα αίτηση.
Μου φάνηκε αδιανόητο. να σπουδάζεις τόσα χρόνια, να ιδρώνεις την καρέκλα στα μεταπτυχιακά, να εγκαταλείπεις τα πάντα για να τρέχεις σε σωστικές ανασκαφές και μόλις συμπληρώνεις δύο χρόνια να σου λένε δεν μας κάνετε; Σε μία χώρα που όπου κι αν σκοντάψεις θα βρεις απομεινάρια του παρελθόντος;
Εκατοντάδες Ηρακλειώτες διαμαρτυρήθηκαν σιωπηλά την Παρασκευή το βράδυ έξω από το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου, το οποίο παραμένει κλειστό εδώ και περίπου πέντε χρόνια, χωρίς να υπάρχει ένα συγκροτημένο χρονοδιάγραμμα λειτουργίας του στο προσεχές μέλλον.
Τώρα πρέπει να πάω να διδάξω τα παιδιά που ετοιμάζονται για τις εξετάσεις τους για να σπουδάσουν αρχαιολόγοι…
Και το τραγελαφικό: οι πτυχιούχοι της αρχαιολογίας δεν μπορούν να εργαστούν ως ξεναγοί γιατί το σωματείο των ξεναγών γνωρίζει και προφυλάσσει τα δικαιώματά του. Κλειστό το κλαμπ. Σορυ, δεν θα πάρετε.
Οι αρχαιολόγοι έχουν άραγε δικαιώματα; Κατά τα άλλα κοπτόμαστε για την ιστορία μας…
Υποφέρετε από αϋπνίες; Μπορεί να φταίει το… λάπτοπ. Τουλάχιστον αυτό υποστηρίζουν αμερικανοί ερευνητές, που προειδοποιούν για τις βλαβερές συνέπειες στον ύπνο μας από το φως που εκπέμπουν οι ηλεκτρονικές συσκευές και τα γκάτζετ που χρησιμοποιούμε καθημερινά. Συστήνουν μάλιστα να κλείνουμε τον υπολογιστή τουλάχιστον δύο ώρες προτού πέσουμε στο κρεβάτι.
Και αυτό γιατί η χρήση υπολογιστών ως και δύο ώρες προτού κοιμηθούμε ξεγελάει τον εγκέφαλο που νομίζει ότι είναι ακόμη ημέρα. Αποτέλεσμα είναι να διαταράσσονται οι συνήθειες του ύπνου μας και να αυξάνεται η πιθανότητα να εμφανίσουμε χρόνια αϋπνία.
Ειδικοί σε θέματα ύπνου τονίζουν ότι το βιολογικό ρολόι του ανθρώπινου οργανισμού αρχίζει να «χτυπάει» πιο αργά- μεταξύ 9 και 10 το βράδυ. Οι δεκάδες ηλεκτρονικές συσκευές όμως και ειδικότερα τα λάπτοπ, τα «έξυπνα τηλέφωνα» και το iΡad προκαλούν σύγχυση σε αυτό το ρολόι. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι βιολογικά προγραμματισμένος να βρίσκεται σε κατάσταση εγρήγορσης κατά τη διάρκεια της ημέρας γιατί η έκθεση του οργανισμού σε δυνατό φως για μεγάλο χρονικό διάστημα προκαλεί διακοπή της έκκρισης από τον εγκέφαλο της ορμόνης μελατονίνης, η οποία διεγείρει τη διάθεση για ύπνο και ρυθμίζει τους νυχτερινούς ρυθμούς του σώματος.
Αν όμως οι ηλεκτρονικές συσκευές εκπέμπουν δυνατό φως κατευθείαν στα μάτια μας λίγο προτού κοιμηθούμε ο εγκέφαλος παύει να παράγει μελατονίνη και ο ύπνος μας διαταράσσεται.
Οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι η μπλε ακτινοβολία (η οποία είναι συνήθης κατά τη διάρκεια της ημέρας, αλλά όχι το βράδυ) που εκπέμπει από κοντινή απόσταση το iΡad- η νέα συσκευή της Αpple που εκτιμάται ότι το προσεχές μέλλον θα χρησιμοποιείται ευρέως για την ανάγνωση κειμένωναποδιοργανώνει περισσότερο το βιολογικό μας ρολόι σε σχέση με την τηλεόραση στην άλλη άκρη του δωματίου ή την αναμμένη λάμπα στο κομοδίνο.
«Αν γίνεται χρήση μιας τέτοιαςηλεκτρονικής συσκευής (σ.σ.: iΡad ή λάπτοπ) προτού κοιμηθούμε,το φως είναι ιδιαίτερα διεγερτικό για τον εγκέφαλο και έτσι επιβραδύνεται η ικανότητα του ύπνου. Αυτό είναι αρκετό για να επηρεάσει τον κιρκάδιο ρυθμόμας, δηλαδή το “ρολόι” στον εγκέφαλό μας, που καθορίζει το πότε κοιμόμαστε και πότε είμαστεξύπνιοι» τόνισε στο CΝΝ η Φίλις Ζι, καθηγήτρια νευροεπιστήμης στο Πανεπιστήμιο Νorthwestern και διευθύντρια του Κέντρου Υπνου και Κιρκαδιανής Βιολογίας.
Υπάλληλοι υπουργείου καλούν 090 με τα υπηρεσιακά κινητά τους χρεώνοντας στις πλάτες του Δημοσίου εκατομμύρια ευρώ. Νομάρχης εγκρίνει 200.000 ευρώ για απογευματινές υπερωρίες υπαλλήλων «γιατί έτσι έκαναν και οι προηγούμενοι». «Κουμπάροι» αποστούν επιχορηγήσεις για ΜΚΟ φαντάσματα. Πολίτες εξαπατούν το κράτος καλύπτοντας τις πισίνες τους με τέντες παραλλαγής. Εφοριακοί επιδίδονται σε ακρότητες για να μη χάσουν την «πελατεία» τους. Γιατροί συνεχίζουν να τσεπώνουν μίζες για τα σκανδαλωδώς υπερκοστολογημένα υλικά. Στελέχη φορέων προτιμούν να αναλώνουν χρήμα σε ανακαινίσεις γραφείων παρά σε πολυαναμενόμενες δράσεις. Αγρότες παίρνουν επιδοτήσεις για… φανταστικές καλλιέργειες. Στελέχη οργανισμών αμείβονται με τεράστιους, μη εγκεκριμένους μισθούς…
Η συνεχής αποκάλυψη σκανδάλων στις κρίσιμες ημέρες της υποτιθέμενης αναδίπλωσης προκαλεί αισθήματα ασφυξίας. Οχι άλλη λαφυραγωγία, άλλα ανομήματα, άλλες καταβόθρες σπατάλης. Η ανευόδωτη λαχτάρα για αλλαγές, νέες υγιείς πρακτικές, διέξοδο, φως, αποβαίνει βασανιστική μέχρι τρέλας. Μοιάζει εξωφρενικό, παράλογο, η εκκολαπτόμενη προσπάθεια για ανόρθωση να καταποντίζεται από το γνώριμο έρμα του εαυτουλισμού και της ασυνειδησίας. Κάθε νέο κρούσμα απείθειας στο καθολικό πρόσταγμα για κάθαρση καρφώνει τη σάρκα μας σαν μαχαίρι. Κάθε νέα αποκάλυψη πέφτει πάνω μας σαν κατραπακιά που μας αφήνει καταρρακωμένους, απέλπιδες, γονυπετείς. Παλιότερα τα σκάνδαλα λειτουργούσαν πάνω μας σαν ιλαροτραγωδία. Μας αιφνιδίαζαν και μας συνέπαιρναν, μας αποσβόλωναν, μας εξόργιζαν – στιγμιαία. Εθισμένοι στην ατιμώρητη δυσωδία, την προσπερνούσαμε καθυβρίζοντας εκ του ασφαλούς το σύστημα των κουμπάρων, των ημετέρων, τις συντεχνίες, τις παράγκες, τη φτιάξη μας, τη μοίρα μας. Η αβεβαιότητα δεν θέριζε τα ήπατά μας. Σήμερα, νιώθουμε διάφανοι, ορατοί από παντού. Η στάση μας, οι πράξεις μας, σε κοινή θέα. Τα χαρακτηριστικά μας, ανακλάσεις αδυσώπητων κατόπτρων, να μας δείχνουν πιο απατεώνες, πιο αδίστακτους, πιο καταδικασμένους από όσο πιστεύουμε ότι είμαστε. Εχθρούς ή ανδράποδα να εκλιπαρούμε συρόμενοι στα διεθνή κολαστήρια.
Και νιώθουμε ότι δεν πάει άλλο, ότι πρέπει να βρεθεί ο πυθμένας σ’ αυτό το βαθύ πηγάδι, αλλιώς θα αρχίσουμε να παραπαίουμε, να αλλοφρονούμε με τη σχιζοειδή συμπεριφορά μας. Από τη μια να κάνουμε έκκληση στο φιλότιμο, τη μαχητικότητα, τον πατριωτισμό, τον ηρωισμό μας, την ικανότητά μας να επιβιώνουμε την ύστατη στιγμή, και από την άλλη να συνεχίζουμε να επιδιδόμαστε αδιατάρακτοι στην αρπαγή και της τελευταίας ρανίδας.
Πρέπει να συνέλθουμε. Να πιέσουμε εαυτούς και ιθύνοντες για περισσότερη ειλικρίνεια, εντιμότητα, ευθύνη. Να αρνηθούμε, από τη μια, τη δική μας συμμετοχή στην ασυδοσία, την απληστία, την πολύ άνετη και πολύ γλυκιά ζωή και, από την άλλη, να απαιτήσουμε και να πάρουμε, όπως έλεγε ο Πολ Ελιάρ, «από τον Καίσαρα αυτό που δεν του ανήκει».
Αλλιώς, πριν από το πορτοφόλι μας, κινδυνεύει η υγεία μας. Η ψυχική ισορροπία μας. Θα απολέσουμε ολοκληρωτικά το βαθιά φυλαγμένο «μύγδαλο» λογικής, ευαισθησίας, ανδρείας. Και μαζί του την ικανότητα αντίστασης στην αιμοδιψή επιθετικότητα του επερχόμενου.
Το εκπαιδευτικό μας σύστημα «πάσχει» και χρειάζεται πολλές και βαθιές αλλαγές, δήλωσαν μαθητές, γονείς και εκπαιδευτικοί σε έρευνα ομάδας κοινωνιολόγων – εκπαιδευτικών, η οποία διεξήχθη σε σχολεία της Θεσσαλονίκης.Θετική άποψη για το εκπαιδευτικό σύστημα έχει μόνο το 10% των μαθητών, το 15% των γονέων, το 12% των εκπαιδευτικών, ενώ ένας στους δύο μαθητές, όπως και πολλοί γονείς, θα έβλεπε με ικανοποίηση την κατάργηση των Πανελλαδικών Εξετάσεων. Μόνο το 15% των μαθητών και γονέων και το 6% των εκπαιδευτικών πιστεύουν ότι πρέπει να μείνουν όπως είναι. Το 50% των μαθητών και το 70% των εκπαιδευτικών πιστεύουν ότι το πρόγραμμα σπουδών ικανοποιεί «λίγο» ή «καθόλου». Το 50% των μαθητών, το 60% των γονέων και το 70% των καθηγητών δεν είναι ικανοποιημένοι με τις υποδομές του σχολείου και το ωράριο (45%, 26%, 62% αντίστοιχα). Ανάλογα είναι τα ποσοστά και για τα σχολικά βιβλία.
Η έρευνα διεξήχθη από την ομάδα των κοινωνιολόγων Φωτεινή Κουρτίδου, Ελένη Μπρίκα, Ελισάβετ Πασχαλίδου, Χρήστο Ρουμπίδη και Γεώργιο Παπαδόπουλο (πληροφορικός) υπό την εποπτεία του διευθυντή της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης κ. Γ. Κωνσταντινίδη. Στην έρευνα (η ίδια ομάδα έχει πραγματοποιήσει άλλες 15 που σχετίζονται με το σχολείο) συμμετείχαν 1.118 μαθητές Γυμνασίων και Γενικών και Επαγγελματικών Λυκείων, 378 γονείς και 131 εκπαιδευτικοί από 22 σχολεία της Διεύθυνσης Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, τα οποία βρίσκονται σε αστικές και περιαστικές περιοχές, σε βιομηχανική ζώνη και σε επαρχιακούς οικισμούς του Νομού Θεσσαλονίκης.
Με τον σημερινό τρόπο διδασκαλίας δεν είναι ικανοποιημένο το 48% των μαθητών και το 47% των εκπαιδευτικών. Οι μισοί μαθητές, 4 στους 10 γονείς και 1 στους 5 εκπαιδευτικούς πιστεύουν ότι πρέπει να καταργηθούν οι Πανελλαδικές και η πρόσβαση στην ανώτατη εκπαίδευση να είναι ελεύθερη, ενώ 1 στους 5 μαθητές, 1 στους 3 γονείς και 7 στους 10 εκπαιδευτικούς απάντησαν ότι πρέπει να πραγματοποιούνται μετά το τέλος των λυκειακών σπουδών.
Ειδικά για τις σχέσεις που αναπτύσσονται στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού συστήματος, μόνο «οι σχέσεις μαθητών μεταξύ τους» αναπτύσσονται σε μεγάλο βαθμό, θεωρεί το 70% των μαθητών και το 60% των γονέων. Για τις σχέσεις μαθητών – εκπαιδευτικών, το 65% μαθητών και γονέων και το 73% των εκπαιδευτικών απαντούν «σε μικρό βαθμό». Στο ίδιο χαμηλό επίπεδο κατατάσσονται και οι σχέσεις εκπαιδευτικών μεταξύ τους και εκπαιδευτικών – γονέων.
Δεξιότητες
Μαθητές, γονείς, εκπαιδευτικοί πιστεύουν στον σημαντικό ρόλο μαθητικών συμβουλίων, Συλλόγων Γονέων, Σχολικών Συμβουλίων, Τοπικής Αυτοδιοίκησης, Ενώσεων Γονέων, Ομοσπονδίας Γονέων. Για τις δεξιότητες των μαθητών σε διάφορους τομείς και οι τρεις ομάδες απαντούν, με υψηλά ποσοστά, ότι «καλλιεργούνται κυρίως εκτός σχολείου».
Τα ποσοστά είναι ψηλότερα για τις ξένες γλώσσες, τον αθλητισμό, τον χορό, τη μουσική, τους Η/Υ, τη ζωγραφική. Εντός σχολείου τα ποσοστά είναι θετικά μόνο για το θέατρο. Γονείς, μαθητές, εκπαιδευτικοί είναι πεπεισμένοι ότι η προετοιμασία για τις Πανελλαδικές γίνεται κυρίως εκτός σχολείου, ενώ η ιδιωτική εκπαίδευση επιλέγεται για… «για καλύτερη εκπαίδευση».
Πώς θα ήθελαν λοιπόν να λειτουργεί το εκπαιδευτικό σύστημα; Το 63% των μαθητών, το 35% των γονέων και οι μισοί εκπαιδευτικοί λένε «πιο ελεύθερα». «Πιο αυστηρά» απαντούν το 16% των μαθητών, το 43% των γονιών και το 37% των εκπαιδευτικών. «Οπως είναι» το 7% των μαθητών, το 12% των γονιών και το 5% των εκπαιδευτικών.
Σήμερα και ύστερα από περίπου δύο χρόνια από την αποφοίτησή μου από την Ιατρική Αθηνών νιώθω διαρκώς αυξανόμενη την ανάγκη να γράψω, να διαμαρτυρηθώ και να φωνάξω για όλα εκείνα που ακόμα νιώθω να με πνίγουν βλέποντας και νιώθοντας τη συνεχή παρακμή του πανεπιστημίου. Βλέποντας ότι τα πράγματα ήταν άσχημα από την πρώτη μέρα που γράφτηκα στη σχολή μέχρι και την τελευταία αλλά και δύο χρόνια μετά, όταν βλέπεις ότι τα πράγματα δεν βελτιώνονται αλλά διαιωνίζονται για να εξυπηρετούν κάποιους… Κάποιες φορές ως φοιτητής νιώθεις την αδικία να σε πνίγει, τη βλακεία να σε περιτριγυρίζει και ταυτόχρονα την αναξιοκρατία να βασιλεύει παντού…
Δεν νομίζω ότι υπάρχει άλλο πανεπιστήμιο στον κόσμο που καταφέρνει να παίρνει ένα καλό πρωτογενές υλικό, όπως είναι αυτό που βγαίνει ίσως από τον μόνο ακόμα αξιοκρατικό θεσμό στη χώρα αυτή- τις Πανελλήνιες- και να το μετατρέπει σε ένα βαριεστημένο σύνολο, με μειωμένο δημιουργικό δυναμικό, μειωμένες φιλοδοξίες και δημοσιοϋπαλληλική νοοτροπία. Δεν πιστεύω ότι είμαι υπερβολικός με τα παραπάνω. Πλέον το πανεπιστήμιο στην Ελλάδα έχει καταντήσει- στην καλύτερη περίπτωση- μια παρατεταμένη περίοδος διακοπών για τους φοιτητές και αυτούς που ζουν από τα έξοδα των φοιτητών στους τόπους σπουδών τους και στη χειρότερη μια περίοδος απραξίας, άγχους, δημιουργικής μελαγχολίας και ανασφάλειας για ένα αβέβαιο, δύσκολο αύριο, προς στο οποίο φαίνεται να βαδίζουμε γυμνοί με τις ανασφάλειές μας για παρέα. Πλέον όλοι συμφωνούν ότι ένα μόνο πτυχίο δεν φτάνει, λες και τέσσερα έως έξι χρόνια σπουδών στα πιο παραγωγικά χρόνια της ζωής μας δεν είναι αρκετά για να σε εφοδιάσουν όχι τόσο με τόνους γνώσης αλλά κυρίως με όλα εκείνα που χρειάζονται για να γίνεις ένας καλός επαγγελματίας, δημιουργικός και υπεύθυνος. Ευτυχώς, τη λύση μας τη δίνουν τα μεταπτυχιακά στο εξωτερικό, που όλως περιέργως μέσα σε έναν χρόνο «καλύπτουν» όλα τα κενά τής μάλλον αποτυχημένης φοιτητικής μας σταδιοδρομίας.
Τα βασικά συστατικά μιας αποτυχημένης και βαρετής φοιτητικής σταδιοδρομίας λοιπόν είναι: η παντελής έλλειψη δημιουργικής κινητοποίησης, η έλλειψη σαφώς προσανατολισμένου εκπαιδευτικού πλάνου, η χαοτική, δημοσιοϋπαλληλική οργάνωση των εδρών και βέβαια οι σχέσεις συναλλαγής καθηγητών και φοιτητών από τις διάφορες πολιτικές παρατάξεις που λυμαίνονται τις σχολές με τους απανταχού φοιτητοπατέρες να δίνουν το γενικό πρόσταγμα, με απώτερο σκοπό το μικροπολιτικό όφελος.
O ρόλος του πανεπιστημίου στην Ελλάδα έχει ιδιαίτερα παρεξηγηθεί τόσο από τους φοιτητές όσο και από τους ίδιους τους διδάσκοντες, εκ των οποίων μια θλιβερή πλειονότητα αντιμετωπίζει το εκπαιδευτικό έργο ως πάρεργο. Δημιουργικό κίνητρο πλέον δεν υπάρχει στο πανεπιστήμιο… Το πανεπιστήμιο σήμερα συνοψίζεται σε 10-12 εξεταστικές, φυλλάδια με SΟS από τις «σωτήριες» παρατάξεις και πλάγιους τρόπους για να ξεμπερδεύεις με κάτι που πάλεψες τόσο πολύ για να μπεις αλλά θέλεις απεγνωσμένα να βγεις, γιατί πλέον δεν βλέπεις τον λόγο να συνεχίζεις… Η έμπνευση που θα έπρεπε να ξεκινάει από τους διδάσκοντες δηλώνει απούσα, οι ευκαιρίες για δημιουργική εξέλιξη και πρόοδο μοιάζουν με σταγόνα στον ωκεανό και φωτεινή εξαίρεση για τους προνομιούχους ή τους πιο τυχερούς. Ακόμη και το πανεπιστημιακό άσυλο, που κάποτε προάσπιζε την ελευθερία διακίνησης ιδεών μεταξύ των ακαδημαϊκών πολιτών, πλέον μοιάζει να είναι ορφανό και να στερείται ουσίας. Δεν χρειάζεται άσυλο όταν η πρωτοτυπία, η δημιουργική σκέψη και η καινοτομία δηλώνουν απούσες επί καθημερινής βάσης.
Αυτό που με ενοχλεί περισσότερο όμως είναι ότι βλέπω ένα κομμάτι της γενιάς μου να αδιαφορεί παντελώς και να έχει αφήσει την τύχη της σε άλλους. Είναι πραγματικά δύσκολοι οι καιροί και εμείς νομίζω από την πλευρά μας δεν στεκόμαστε στο ύψος των περιστάσεων. Φαίνεται να περνάμε μια ατελείωτη ακαδημαϊκή εφηβεία που δεν οδηγεί ποτέ στην ωρίμαση. Εχουμε συνεχώς απαιτήσεις, αλλά σαν κακομαθημένα πιτσιρίκια αρνούμαστε να κάνουμε και εμείς κάποιες υποχωρήσεις όσον αφορά τη «φοιτητική καλοπέραση» που μας υποσχέθηκαν κάποιοι λίγο πριν από τις Πανελλήνιες. Ο λόγος που επικεντρώνομαι κυρίως στον ρόλο των φοιτητών είναι γιατί αυτοί αποτελούν την κινητήρια δύναμη του πανεπιστημίου. Αν αυτή η δύναμη δεν προσπαθήσει για ένα καλύτερο και πιο ανταγωνιστικό πανεπιστήμιο, τότε κανένας δεν θα το κάνει. Η αλλαγή πρέπει να αρχίσει μέσα από το πανεπιστήμιο, από την καρδιά του, δηλαδή από τους φοιτητές του… Εδώ που έχουμε φτάσει, δεν υπάρχουν εύκολες λύσεις, χρειάζεται πολλή δουλειά και υπομονή από όλους μας.
Ο Γρηγόρης Μακρής είναι ΜD υποψήφιος διδάκτωρ στο Ιmperial College του Λονδίνου
Γιατί τι να τις κάνεις τις αυξήσεις, τα επιδόματα, τα αφορολόγητα, τους μισθούς από το δημόσιο, όταν πια για να σπουδάσει ένας πατέρας το παιδί του χρειάζεται άλλον ένα μισθό το μήνα στη «δωρεάν» παιδεία των παιδικών σταθμών, των ιδιαίτερων 50 ευρώ την ώρα, των φροντιστηρίων, των ιδιωτικών σχολών, των πανεπιστημίων του εξωτερικού; Τι να τα κάνεις όταν για να πας τον άνθρωπό σου στο νοσοκομείο της «δωρεάν» υγείας αρχίζεις να πληρώνεις από την πύλη ακόμα δεξιά κι αριστερά φακελάκια; Όταν δεν έχεις δρόμους, δεν έχεις πεζοδρόμια, δεν έχεις πλατείες, δεν έχεις ένα παγκάκι και πρέπει να πληρώσεις για να κάτσεις σε μια καρέκλα κάποιας πλατείας; Όταν το κέντρο της πόλης σου είναι αφημένο στην εγκληματικότητα χωρίς αστυνόμευση, χωρίς ασφάλεια; Όταν είσαι ο μοναδικός Ευρωπαίος που ζει και αναπνέει δίπλα στις χαβούζες και τις χωματερές; Όταν πρέπει να πληρώσεις για τα πάντα δύο φορές, μία σε φόρους και εισφορές για τις υποβαθμισμένες υπηρεσίες του κράτους και άλλη μία στην ιδιωτική οικονομία για να κάνεις τη δουλειά σου; Και να ’χεις κι από πάνω τους απατεώνες να σου λένε για «δωρεάν» παιδείες και υγείες. Τι να τα κάνεις όσα «κεκτημένα» μπόρεσες κι εσύ να αποκτήσεις από το κράτος, σε χρήμα πάντα, όταν με το άλλο χέρι στα παίρνει με αυξήσεις στους λογαριασμούς, με έκτακτες εισφορές, με αυξήσεις στα διόδια, με έμμεσους φόρους;
Κρατικοδίαιτοι διανοούμενοι, δημοσιογράφοι των κομματικών γραφείων, καλλιτέχνες κρατικά επιχορηγούμενοι και πολιτικοί που δεν έχουν δουλέψει ούτε μια ώρα στη ζωή τους, προσπαθούν με κάθε τρόπο να κρύψουν την πραγματικότητα, αντιδρούν σε κάθε αλλαγή, παίζουν την παράταση, θέλουν να διατηρήσουν στη ζωή ένα σύστημα άδικο, αντιπαραγωγικό, διεφθαρμένο, χρεοκοπημένο, τελειωμένο. Παρατήρησέ τους, δεν συμφωνούν σε καμία αλλαγή. Ούτε σε μία, έτσι, για στατιστικούς λόγους, για να ’χουν άλλοθι.
Αξίζει να διαβάσετε όλο το άρθρο του Νίκου Ξυδάκη στην Καθημερινή. Καταλήγει:
Ο Δημητράκης, μέχρι τα 25 περίπου, θα παρκάρει σε φροντιστήρια, ιδιαίτερα, ιδιωτικά σχολεία, Ιντερνετ καφέ, στην εν γένει Ελλάδα του Φραπέ, ζώντας με χαρτζιλίκια και με κάνα μεροκάματο του ποδαριού, σπουδάζοντας μινιμαλιστικά για ένα πτυχίο χωρίς μαθησιακό περιεχόμενο, χωρίς επαγγελματικό αντίκρισμα. Σε λίγο καλύτερες περιπτώσεις, ο φίλος του Κωνσταντίνος θα τελειώσει ένα ασυνάρτητο τμήμα πολιτιστικών σπουδών (ακόμη και επιστημολογία!) σε μεγαλούπολη ή σε πανάκριβη επαρχιούπολη, θα κάνει μονοετές μάστερ σε αγγλικό υποπανεπιστήμιο, πρώην Πολυτέκνικ, για 50 χιλιάδες λίρες, και ακολούθως θα μοιράζει βιογραφικά σημειώματα για όλη την επόμενη πενταετία, ακόμη και για θέση γενικού γραμματέως υπουργείου, σιχτιρίζοντας την κοινωνία που δεν του αναγνωρίζει μάστερ, προφίσιενσι και ECDL–τάδε.
Μέχρι να αποφοιτήσουν, ο Δημητράκης ΤΕΙ και ο Κωνσταντίνος Μάστερ Μονοετούς, έχουν ξεκοκαλίσει ένα – ενάμισι διαμέρισμα. Ολοκληρώνοντας και την τριτοβάθμια εκπαίδευση, θα βρεθούν άοπλοι, απαράσκευοι και ανυποψίαστοι, στην αρένα με τα γκόλντεν μπόις και τις διαφημίσεις Τζόνι Γουόκερ γύρω γύρω, και θα απορούν γιατί δεν βρίσκεται και γι’ αυτούς μια γκόλντεν δουλειά. Θα εκλιπαρούν για μια τρίμηνη σύμβαση, για ένα αμισθί σταζ, ο πατέρας τους θα εκλιπαρεί γνωστούς και φίλους, όλες οι πόρτες θα είναι κλειστές.
Τα παιδιά της απέραντης μικρομεσαίας Ελλάδας, της υπογεννητικής, τα πολυφίλητα και χαϊδεμένα, αυτά που στράγγιξαν τους γονείς τους, ανακαλύπτουν οδυνηρά ότι αφενός έχουν μείνει αμόρφωτα και ακατάρτιστα, αφετέρου ότι η πραγματικότητα έχει μόνον αγκάθια και κίτρινα σκυλόδοντα: Εως εδώ ήταν, το μέλλον τέλειωσε.
“Το δόγμα διχάζει, η αμφιβολία ενώνει. Είμαστε υπεύθυνοι για την Ιστορία”. Κορνήλιος Καστοριάδης
Η «παιδεία» μας τις τελευταίες δεκαετίες έχει πάψει να είναι δωρεάν. Είναι περίεργο γιατί επιμένει να αυτοαποκαλείται έτσι. Τα σχολεία είναι διαλυμένα. Η δευτεροβάθμια και πρωτοβάθμια εκπαίδευση μαστίζεται από τους μαθητοπατέρες, την εργαλειακή γνώση και την αχαλίνωτη κομματοκρατία. Τις προάλλες συζητάγαμε με μία φίλη που έχει μπουχτίσει με την κακοδιοίκηση στα σχολεία κι αποφάσισε να θέσει υποψηφιότητα για διευθύντρια. Ομως οι γνωρίζοντες τα πράγματα, την ενημέρωσαν ότι οι θέσεις των διευθυντών δίνονται μόνο με μπιλιετάκια πολιτικών.Και έσπευσαν να την παρηγορήσουν, “τι τα θες τώρα; για 300 ευρώ να τραβιέσαι;” Αντε τώρα να τους πείσεις ότι δεν το κάνει για το επιμίσθιο…
Οι μαθητές μας καταφεύγουν στα φροντιστήρια προκειμένου να εξασφαλίσουν το πολυπόθητο εισιτήριο στο πανεπιστήμιο. Εκεί θα κατανοήσουν πώς λειτουργεί το σύστημα. “Γράψου στη νεολαία κι εξασφάλισε πέντε μαθηματάκια”. Οι νεολαίες κατεβαίνουν οργανωμένες με σκονάκια στις εξετάσεις. Συνδικαλιστικά δικαιώματα, καταλήψεις, ατέλειωτες χαμένες ώρες σε «συνεδριάσεις», όπου η ήσσων προσπάθεια ονομάζεται προοδευτικότητα και το μισανθρωπικό μένος για τυφλές καταστροφές ή η αναρρίχηση των μετρίων, επανάσταση.
Κι όμως οι δάσκαλοι, είναι οι μόνοι που μπορούν -αν τελικά μπορούν- κι αυτοί ν’ αναστείλουν την προϊούσα φθορά πλάθοντας έναν διαφορετικό τύπο Ελληνα από τον παχύσαρκο τηλεθεατή – πελάτη των πολιτικών.
Αλλά δεν βλέπω φως. Αυτό που βλέπω είναι ένα «επανιδρυθέν» κράτος που ετοιμάζεται για μία νέα «διακυβέρνηση» με ανεπίληπτους λειτουργούς και αδέκαστους θεσμούς, ένα κράτος που θύει αποκλειστικά και ομνύει στον πολιτισμό και τη μόρφωση και που διαχειρίζεται τα δημόσια πράγματα «σεμνοπρεπώς και με ελληνοχριστιανική ταπεινοφροσύνη». Τώρα που γράφω κάποιοι προβάρουν τα κουστούμια τους. Κάποιοι άλλοι χαμογελούν γιατί ήρθε πάλι η ώρα της εξουσίας τους. Τα οφίκια μοιράζονται. Η ιστορία επαναλαμβάνεται ως φάρσα. Πτώχευση σε όλα τα επίπεδα.
«Ας μιλήσουμε καθαρά: Γιατί ο αραβικός κόσμος είναι τόσο υπανάπτυκτος; Γιατί τόσοι πολλοί δικτάτορες, τόσα λίγα ατομικά δικαιώματα, τόση πολλή κρατική ασφάλεια και βασανιστήρια, τόσος πολύς αναλφαβητισμός;».
Τα ερωτήματα αυτά θέτει ο Ρόμπερτ Φισκ, ένας δημοσιογράφος που γνωρίζει πολύ καλά τη Μέση Ανατολή.Κατά την πρώτη του επίσκεψη στη Μέση Ανατολή το 1976, ο Ρόμπερτ Φισκ παρατήρησε πολλά από αυτά στα οποία αναφέρεται η έκθεση. Το Κάιρο έβραζε από τη ζέστη, οι δυσώδεις δρόμοι ήταν μονίμως φρακαρισμένοι και περισσότεροι από ένα εκατομμύριο άστεγοι ζούσαν στο μεγάλο οθωμανικό κοιμητήριο. Τα αραβικά σπίτια είναι πεντακάθαρα, αλλά οι δρόμοι είναι συχνά βρώμικοι. Ακόμη και στον όμορφο Λίβανο, όπου υπάρχει ένα είδος δημοκρατίας και οι πολίτες του είναι από τους πιο καλλιεργημένους στη Μέση Ανατολή, μπορείς να δεις την ίδια εικόνα. Ο Βρετανός δημοσιογράφος σημειώνει ότι το πραγματικό πρόβλημα βρίσκεται στη νοοτροπία των Αράβων: Δεν αισθάνονται ότι ανήκουν στις χώρες τους. Αν και διεκδικούν την εθνική ή την αραβική «ενότητα», δεν έχουν την αίσθηση του «ανήκειν» όπως οι Δυτικοί. Ο δρόμος, το κράτος ως φυσική οντότητα ανήκει σε κάποιον άλλον. Ακόμη και αυτοί που εργάζονται στην κρατική μηχανή αισθάνονται ότι η ύπαρξή τους εξαρτάται από τη διαφθορά πάνω στην οποία κάθεται το κράτος. Οι άνθρωποι γίνονται μέρος της διαφθοράς.
Ισως λοιπόν κι εμείς στο σταυροδρόμι των λαών που βρίσκεται η Ελλάδα για αυτό να έχουμε την ίδια νοοτροπία. Το περιβάλλον δεν μας ανήκει για αυτό καίμε τα δάση, ρυπαίνουμε τις θάλασσες και τις ακτές, γεμίζουμε σκουπιδότοπους λίγο πιο πέρα από το κατώφλι μας. Ισχυριζόμαστε ότι επειδή ποτέ δεν έχουμε νιώσει τη φροντίδα του κράτους, έχουμε μάθει απλά να επιβιώνουμε. Η κοινωνία μας εξακολουθεί να κινείται στη ραθυμία των μελών της και στη μετατόπιση των ευθυνών (Φρόιντ, αλλά και Επίκτητος, μη λησμονούμε: απαιδεύτου έργον το άλλοι εγκαλείν). Ολα μας φταίνε, εκτός από τη δική μας «στάση», τη δική μας άμεμπτη, ηθική παρουσία μέσα σ’ αυτή τη διεφθαρμένη τάξη πραγμάτων. Κι έτσι πορευόμαστε. Πάντα ένοχος είναι κάποιος άλλος (και είναι, αλλά δεν μπορούμε να το αποκαλύψουμε και να το υποστηρίξουμε), πάντα εξερχόμαστε ως λευκές περιστερές από τη μάχη με τον (μικρό μας) νου.
Αυτό ανακοίνωσε η διοίκηση της ΕΛΕΠΑΠ (Ελληνική Εταιρία Προστασίας και Αποκατάστασης Αναπήρων Παίδων) στους εκπροσώπους των γονέων αναπήρων παιδιών. Η αιτιολογία ήταν ότι λόγω αδυναμίας πληρωμής των απαραίτητων οδηγών και συνοδών, τα σχολικά λεωφορεία που μεταφέρουν τα 140 παιδιά τους στα ειδικά σχολεία, την ερχόμενη σχολική περίοδο δεν θα κυκλοφορήσουν!
Αντί το κράτος να φροντίζει για την εξασφάλιση ίδιων δικαιωμάτων σε όλους ανεξαιρέτως, καταδικάζει κάποια παιδιά να μείνουν έξω από την κοινωνία και έξω από τα σχολεία. Οι γονείς καταδικάζονται να παραμείνουν σκλάβοι του πόνου τους και των προβλημάτων τους. Αυτά είναι τα πραγματικά καθημερινά προβλήματα των ανθρώπων και σε αυτά καταλαβαίνεις πως στην Ελλάδα είσαι ανυπεράσπιστος. Δεν τολμώ να σκεφτώ τι θα αντιμετωπίσουμε αν τελικά πτωχεύσουμε ! Γιατί διαβάζω ότι οδεύουμε με χίλια προς το “Δυστυχώς επτωχεύσαμεν -part II the sequel”. Θα ξαναλειτουργήσουμε τον Καιάδα;
Η Ελλάδα έχει την παγκόσμια πρωτιά με τα περισσότερα ΑΕΙ ανά ένα εκατομμύριο κατοίκους (3,6 ο ελληνικός μέσος όρος, έναντι 2,4 της Ευρώπης και 1,6 των ΗΠΑ) και ταυτόχρονα έχει την παγκόσμια πρωτοτυπία με ΑΕΙ χωρίς φοιτητές. Κι όμως ουδείς ντρέπεται γι’ αυτό. Οι ευθύνες των πανεπιστημιακών, των διδασκόντων ΤΕΙ αλλά και του υπουργείου Παιδείας είναι μεγάλες, καθώς δεν φροντίζουν να καταργήσουν τα άχρηστα τμήματα. Ετσι για μία ακόμη φορά γινόμαστε μάρτυρες της προσπάθειας μιας κάστας ανθρώπων που θέλουν να μην αλλάξει τίποτα, έστω κι αν η κατάσταση έχει τελματώσει.
…Η διασπορά δεκάδων τμημάτων ΤΕΙ σε όλη τη χώρα, που συντελέσθηκε με ευρωπαϊκά κονδύλια από το 2000 χωρίς σχέδιο και με στόχο να ικανοποιηθούν τοπικές, μικροκομματικές σκοπιμότητες, έχει υποβαθμίσει την ανώτερη τεχνολογική εκπαίδευση. Και η απαξίωση των ΤΕΙ θα είναι ακόμη μεγαλύτερη όταν αργά ή γρήγορα τα ιδιωτικά κολέγια θα αποκτήσουν τη θέση που τους επιβάλλει η ευρωπαϊκή νομοθεσία στην ελληνική μεταλυκειακή εκπαίδευση.
Εάν οι ευθύνες των διδασκόντων στα ΤΕΙ είναι μεγάλες, πολύ μεγαλύτερες είναι εκείνες των ηγεσιών του υπουργείου Παιδείας από το 2000. Σπατάλησαν δημόσιο χρήμα ρίχνοντάς το σε ένα… πηγάδι χωρίς πάτο. Ακόμη και σήμερα, παρότι έχει διαπιστωθεί το πρόβλημα, επιχειρείται να ικανοποιηθεί η κοινότητα των ΤΕΙ καθώς προωθείται ένα νομοσχέδιο, με βασική στόχευση τα ΤΕΙ να έλθουν ένα βήμα πιο κοντά στα πανεπιστήμια. Δυστυχώς, δεν διαφαίνεται η απαιτούμενη πολιτική τόλμη ώστε να ληφθεί η απόφαση της αξιολόγησης όλων των ιδρυμάτων και μετά η κατάργηση των απαξιωμένων. Μήπως η ηγεσία του αρμόδιου υπουργείου πριν από όποια ψευδεπίγραφη ανωτατοποίηση, πρέπει να απαιτήσει να αξιολογηθούν όλοι και κατόπιν να στείλει μερικούς σπίτι τους;
…Μήπως νομίζουμε ότι η Μπογκοτά έγινε παράδειγμα προς αποφυγήν σε μια νύχτα; Ή πιστεύουμε ότι εκεί οι πιστολάδες βγήκαν ένα πρωί και άρχισαν ξαφνικά τα ξεκαθαρίσματα; Η κατρακύλα μιας κοινωνίας μπορεί να γίνεται ταχύτερα από την αναδιάρθρωσή της, αλλά χρειάζεται κι αυτή τον χρόνο της. Η εγκληματικότητα δεν προκύπτει ξαφνικά, κλιμακώνεται σαν τα ζιζάνια που βρίσκουν εύφορο έδαφος, με αποτέλεσμα να εξαπλώνονται και να θεριεύουν. Οσο η μικρή παρανομία δεν πατάσσεται, γίνεται πράσινο φως για τη μεγάλη, αλλά αυτό δεν είναι καν το χειρότερο. Εκεί όπου η ανομία βασιλεύει, η κακή επιχειρηματικότητα διώχνει την υγιή. Η παρανομία γίνεται επιχειρηματικό πλεονέκτημα: σ’ ένα περιβάλλον χωρίς κανόνες, οι θρασύτεροι επιβάλλουν τους δικούς τους. Γίνεται όρος επιβίωσης για μια εταιρεία να λειτουργήσει με τον ελάχιστο κοινό παρονομαστή νομιμότητας που επικρατεί. Αλλιώς δεν επιβιώνει (στην Μπογκοτά ούτε καν οι επιχειρηματίες).
Εχουμε πει πολλές φορές ότι η χώρα έχει φτάσει στο μη περαιτέρω. Μέχρι τώρα όμως μας ανησυχούσε η στασιμότητα ή έστω η μικρή σε σχέση με τις ευκαιρίες της χώρας πρόοδος. Τώρα έχουμε μπει στη φάση της οπισθοδρόμησης που εξελίσσεται σε κατρακύλα. Σε κάθε επίπεδο, ακόμη και στην εγκληματικότητα.
Το έγκλημα εξελίσσεται, δικτυώνεται με την πολιτική και τις επιχειρήσεις, έγινε οργανωμένο. Πέρασε η εποχή που ανησυχούσαμε για το ανατολίτικο «μπαχτσίσι», τη διαφθορά που έγινε ενδημική στη δημόσια διοίκηση. Τώρα βλέπουμε τα χειρότερα: έχουμε απανωτά χτυπήματα δυτικού τύπου μαφίας, στο κέντρο της Αθήνας, κάποιες φορές μέρα μεσημέρι. Ξεκαθαρίσματα λογαριασμών με καλάσνικοφ, βομβιστικές επιθέσεις κατά δημόσιων λειτουργών και επιχειρηματιών, απαγωγές μεγαλοπαραγόντων της οικονομικής ζωής τύπου Μπογκοτά. Οι παλιές λύσεις και οι παλιότερες ρητορείες δεν αρκούν. Αντιθέτως συσκοτίζουν την κατάσταση. Χρειάζεται υπέρβαση, την οποία μόνο κάποιοι «κουζουλοί» -δηλαδή κάποιοι εκτός του υπάρχοντος συστήματος και συκοφαντημένοι από το υπάρχον σύστημα- μπορούν να επιφέρουν. Απαιτείται μια νέα ελίτ που δεν έχει μόνο διάθεση να συγκρουσθεί, αλλά θα έχει και επεξεργασμένη άποψη ώστε να τα καταφέρει. Οσα ξέραμε οφείλουμε να τα ξανασκεφτούμε και να τα αναθεωρήσουμε. Οχι μόνο σε ό, τι αφορά τα πρόσωπα, αλλά κυρίως τους θεσμούς ελέγχου και τους μηχανισμούς εφαρμογής της νομιμότητας. Τουλάχιστον κάποιος να σταματάει τις «πομπές ασφαλείας» που έκαναν την Αθήνα να μοιάζει με Μπογκοτά.
Ακουσα πρόσφατα μια ιστορία που με προβλημάτισε για το πόσο βαθιά στο ελληνικό DNA έχει μπει το στοιχείο της διαφθοράς και της κομπίνας. Μια κυρία προσήλθε στον δάσκαλο του παιδιού της, σε μεγάλο ιδιωτικό σχολείο, και διαμαρτυρήθηκε έντονα για τον βαθμό που είχε πάρει το παιδί της σε μια εργασία. Ο δάσκαλος τής εξήγησε πως η εργασία δεν άξιζε αλλά η κυρία επέμενε. Στο τέλος, εξοργισμένη, δήλωσε μάλιστα το εξής καταπληκτικό: «Δεν ξέρω τι μου λέτε, κύριέ μου. Εγώ πλήρωσα 200 ευρώ σε δασκάλα που δουλεύει εδώ, στο ίδιο σχολείο, για να μου ετοιμάσει αυτή την εργασία». Εχουμε δηλαδή μια κυρία που θεωρεί απολύτως φυσικό να πριμοδοτεί την κομπίνα του παιδιού της παραβιάζοντας κάθε κανόνα και κάθε ηθική, ένα κακομαθημένο παιδί που μαθαίνει από πολύ νωρίς πως «όλα αγοράζονται, αρκεί η τιμή να είναι σωστή», και μια δασκάλα που έχει κάνει τη μάθηση παρεμπόριο του αισχίστου είδους.
Η ιστορία είναι τρομακτική γιατί δείχνει πως έχουμε γίνει μια κοινωνία που, με διάφορες δικαιολογίες και εκλογικεύσεις, έχει αποφασίσει ότι μπορεί να παραβιάζει όποιον κανόνα θέλει. Χαρακτηριστικό παράδειγμα τι συνέβη με το Ι. Β., το διεθνές αυτό πρόγραμμα σπουδών, όπου κάποιος δαιμόνιος Ελληνας αποφάσισε να στήσει μια επικερδή κομπίνα. Το αποτέλεσμα είναι πως μεγάλα πανεπιστήμια του εξωτερικού θα αντιμετωπίζουν με «μισό μάτι» τους Ελληνες μαθητές γιατί θα έχουν πάντοτε την υποψία «βρε Ελληνες είναι, μπας και έχουν κάνει καμιά κομπίνα;». Δυστυχώς αυτή είναι και η εικόνα μας στην Ε.Ε. και στη διεθνή «πιάτσα», αν κάποιος ακούσει Επιτρόπους ή ανθρώπους της αγοράς να μιλάνε οφ δε ρέκορντ για την Ελλάδα.
Το μεγάλο ερώτημα είναι πώς θα θεραπεύσουμε αυτή την αρρώστια που μοιάζει να χειροτερεύει. Οσο ελιτίστικο και αν ακούγεται, σε πιο προηγμένες χώρες αυτός είναι ο ρόλος της ελίτ μιας κοινωνίας. Στην Ελλάδα η έννοια της ελίτ υπάρχει μόνο ως προς τα προνόμιά της: τη δυνατότητα να κυκλοφορεί με συνοδευτικά αυτοκίνητα και ψευτοζητάδες που κλείνουν τον δρόμο, να παραβιάζει ατιμωρητί κάθε νόμο και κανόνα, να πουλάει «γκλαμουριά» με τον τρόπο ζωής της. Η ιδέα πως μια ελίτ έχει και μια κοινωνική ευθύνη υπάρχει αλλά σε ελάχιστους ανθρώπους οι οποίοι νιώθουν μόνοι, απελπισμένοι η έτοιμοι να μετοικήσουν. Η ελληνική ψευτοελίτ, γιατί περί αυτού πρόκειται, θεωρεί ότι όλα αγοράζονται, από την ξαπλώστρα στη Ψαρρού μέχρι το Ι. Β. και την εργασία στο σχολείο. Ετσι έβγαλε λεφτά, έτσι εξευτέλισε την εξουσία υπουργών και κρατικών στελεχών, έτσι «γουστάρει» να κρατά καθηλωμένη τη χώρα. Το παράδοξο είναι πως πρόκειται για ένα φαινόμενο – εξάμβλωμα γιατί γεννήθηκε μέσα από τον σοσιαλισμό του πρώιμου ΠΑΣΟΚ. Δαιμονοποιήθηκε η ιδέα των κανόνων συμπεριφοράς, της ιεραρχίας, της πειθαρχίας στο όνομα του σοσιαλισμού. Η διαφθορά ιδεολογικοποιήθηκε ως ένας θεμιτός μηχανισμός αναδιανομής πλούτου. Ορισμένα ιστορικά παιδιά της Αριστεράς το δικαιολόγησαν πλήρως με το περίφημο επιχείρημα «έλα μωρέ, και αυτοί που τα είχαν, τα έκλεψαν. Εμείς έχουμε περάσει τα πάνδεινα στη ζωή μας, θα κάνουμε ό,τι περνάει από το χέρι μας για να βγάλουμε γρήγορα και εύκολα λεφτά».
Ετσι φτάσαμε στην κυρία που διαμαρτύρεται επειδή η πληρωμένη εργασία δεν βαθμολογήθηκε επαξίως. Δυστυχώς, αυτή την ώρα οι κορυφαίοι σε χώρους που θα έπρεπε να αντιδρούν σε αυτά τα φαινόμενα, είναι προϊόντα του ίδιου συστήματος και άνθρωποι που έχουν βολευτεί απόλυτα απ’ αυτό: πανεπιστημιακοί, διανοούμενοι, πολιτικοί, δημοσιογράφοι. Αυτό τελικά πληρώνει η χώρα, όμως, την έλλειψη πραγματικής ηγεσίας με αίσθηση κοινωνικής ευθύνης σε πολλούς κρίσιμους τομείς.
Ο Νίκος Ξυδάκης γράφει για τη “Δύναμη, γνώση, αγάπη” στην Καθημερινή:
Ο δημόσιος βίος είναι θέατρο παραδειγματισμού. Τέτοια παραδείγματα είναι η απολογία του Σωκράτη και η θανάτωσή του, ο οστρακισμός του Αριστείδη, η αποχώρηση του Κιγκινάτου, η μεταρρύθμιση και η δολοφονία των Γράκχων, η μεταρρύθμιση και η πτώση του Χαρίλαου Τρικούπη. Αντιστρόφως ανάλογα παραδείγματα είναι όσα διαδραματίζονται στην πολιτική σκηνή του καιρού μας. Είπαμε: ατιμωρησία, φυγοδικία, ανανδρία, εξουσιολαγνία· ηγέτες δειλοί και τυχάρπαστοι, αφιλοσόφητοι. Φουκαράδες.
Σε αυτό το θέατρο σκιών και δειλαίων διαπαιδαγωγείται πολιτικά το πλήθος σήμερα, αυτό το ήθος αναπαράγει, άθυμα αλλά και βουλιμικά, άκεφα αλλά και ζηλόφθονα και πολλαπλασιασμένα. Πόσο διαφέρουν γενετικά το ήθος του μεγαλομάνατζερ που δωροδοκεί τη δημοκρατία και τους λειτουργούς της, από το ήθος του επίορκου δικαστή, το ήθος του προέδρου ασφαλιστικού ταμείου που τζογάρει τον κοινωνικό πόρο από το ήθος του καλόγερου-μπίζνεσμαν, το ήθος του μαστροπού αστυνόμου από το ήθος του αφηνιασμένου γκάνγκστερ που διαφημίζει τα συμβόλαιά του σαν Εξπρές Σέρβις; Ιδίου γένους είναι. Από την ίδια μήτρα απληστίας, αλαζονίας και κακίας βλασταίνουν. Μόνο η κλίμακα αλλάζει, τα μεγέθη και οι φανερώσεις.
Από αυτή τη μήτρα βλασταίνει το πλήθος. Σε αυτό το πεδίο γεννιούνται παιδιά, λειτουργούν σχολεία, εκδίδονται βιβλία, εκφωνούνται λόγοι παραινετικοί, εξαγγέλλονται εκσυγχρονισμοί, διαπαιδαγωγούνται μάζες. Σε αυτόν τον ακανθώνα καλούνται γονείς να αναστήσουν τα παιδιά τους και να τους μεταδώσουν αρχές και κανόνες. Ανθρωποι με αμαρτίες και σφάλματα, πολίτες με αδυναμίες και συμβιβασμούς, ναι, οπωσδήποτε. Αλλά άνθρωποι που ατταβιστικά, πεισματάρικα, σχεδόν απεγνωσμένα, θέλουν το καλύτερο για τις εκκολαπτόμενες γενιές, για τα παιδιά τους· καλύτερο από το δικό τους.
Τι λες σε αυτούς τους νεοσσούς πολίτες, τους νεοεισερχόμενους στο θέατρο του δημόσιου παραδειγματισμού; Ποια τα παραδείγματα; Ο φυγόδικος μάνατζερ, ο φοροφυγάς δημοσιογράφος, ο λαμογιοκαλόγερος, ο επίορκος λειτουργός, ο ψεύτης και δειλός πολιτικός. Λαμπρά. Εως ότου αποκαλυφθούν, κυκλοφορούν στα καλύτερα σαλόνια, μιλούν με στόμφο στην τηλεόραση, βραβεύονται από επιμελητήρια, είναι χορηγοί φιλανθρωπικών γκαλά, συμβουλεύονται τους καλύτερους δικηγόρους, συναλλάσσονται με τις σοβαρότερες τράπεζες. Είναι οι επιτυχημένοι. Είναι παραδείγματα.
Τα άλλα παραδείγματα είναι οι μόλις ορατοί «κανονικοί» άνθρωποι, χωρίς πλούτο, χωρίς λάμψη, χωρίς βροντώδεις επιτυχίες. Δεν κλέβουν, δεν εξαπατούν, δεν προδίδουν, δεν ποδοπατούν· η ηθική-πολιτική υπόστασή τους ορίζεται από τα «δεν» που κατορθώνουν καθημερινά, επώδυνα, με υλικό κόστος, σε αυτό το θέατρο σκιών και δειλαίων. Είναι τα λοιδορούμενα κορόιδα, οι λούζερ. Αυτοί είναι οι πολλοί όμως, κι αυτοί εντέλει δίνουν τον ιστορικό τόνο, αυτοί διαπαιδαγωγούν τους νεοσσούς με το ζωντανό τους παράδειγμα, των μικρών μαχών, των μικρών νικών, της φιλίας, της πίστης, της συγχώρεσης, των ανθρώπινων αντινομιών, των ανθρώπινων σφαλμάτων. Αυτοί οι άνθρωποι, εμείς, οφείλουμε να κληροδοτήσουμε στα παιδιά μας τα λάθη, τις ήττες και τις νίκες μας· και μια ευχή, όπως τη γράφει ο ποιητής Γεράσιμος Λυκιαρδόπουλος (περιοδ. Σημειώσεις, Ιούνιος 2009): «Κι αφού αυτά είναι τα ελεεινά δεδομένα που, εκόντες άκοντες, κληροδοτούμε “στα παιδιά μας”, ας τους ευχηθούμε (αν έχουμε καν αυτό το δικαίωμα πλέον), ας τους ευχηθούμε στους δικούς τους αγώνες τουλάχιστον δύναμη, γνώση και αγάπη – αλλά προπάντων δύναμη. Γιατί όπως χωρίς την αγάπη και τη γνώση μπορεί να γίνει κανείς θύτης, χωρίς τη δύναμη θα γίνει οπωσδήποτε θύμα – και δεν του αξίζει ούτε το ένα ούτε το άλλο».
Ολο αυτό το διάστημα δεν μπορούσα παρά να σκέφτομαι τα παιδιά που έδιναν πανελλαδικές εξετάσεις κι έδιναν το δικό τους αγώνα σε αυτό το τοξικό περιβάλλον. Τους αποκαλύπτομαι. Δεν ξέρω αν θα είχα αντέξει να παλεύω τόσο, ακούγοντας όλα αυτά γύρω μου. Μάλλον θα μάζευα τα μπογαλάκια μου για αλλού.Πώς καταντήσαμε έτσι;
Οι υποκλαπείσες συνδιαλέξεις του κατάδικου Βλαστού με τους συνεργάτες του στο συνδικάτο εγκλήματος, αποσπασματικές, σπασμένες, ακατάληπτες κατά διαστήματα, με επαναλήψεις και εμμονές, λόγια ανάκατα με ρεκασμούς, κομματάκια μιας ομιλίας καρτοκινητής, αυτές οι συνομιλίες καθρεφτίζουν παρ’ όλ’ αυτά έναν διάχυτο λόγο, διάχυτο παντού, ένα discours ριζωμένο στο συλλογικό φαντασιακό, διάσπαρτο σε καφετέριες, μπαράκια, ταβέρνες, έναν λόγο δημόσιο. Είναι τα θραυσματικά λόγια μιας θρυμματισμένης συνείδησης, ανδρών και γυναικών μοιραίων, ματαιωμένων, λυσσασμένων για μια νίκη με τα χρώματα της Φεράρι Τεσταρόσα, τόσο ματαιωμένων και λυσσασμένων, που μιλάνε για φέρετρα κλειστά και κεφάλια ανοιγμένα όπως μιλάνε για μεζονέτες και τζιπ.
Είναι θρυμματισμένα λόγια από μια ραγισμένη κοινωνία, γκρίζα απ’ άκρη σ’ άκρη, διηνεκώς ημιαυθαίρετη, καθολικά ημινόμιμη, που ξεπλένει χρήμα και μακιγιάρει περσόνες μεγάλων, αρχηγών και γιγαντοτεράστιων. Και είναι λόγος των κυρίαρχων, των άνετων, των ισχυρών.
Είναι λόγια που ακούμε παντού γύρω, αυθάδη και άπληστα, κυνικά. Σπασμένα λόγια στο μετρό, στα πεζοδρόμια, τερατώδης αφασία πληθωρισμένη με εκατομμύρια κινητά. Και απελπισμένα ομογενοποιητικά: τα λένε οι έχοντες, τα λένε και οι φτωχοδιάβολοι, φενακισμένα ανθρωπάκια, ανεπίληπτοι μάνατζερ, γκάνγκστερ, πολιτικοί, δημόσιοι λειτουργοί, όλοι μαζί στη στρατόσφαιρα της αιώρας, του Αγιου Μαυρίκιου, της offshore, όλοι με την ίδια αγωνία: πώς θα μαζέψουν και πώς θα ξεπλύνουν το χρήμα.
«Η Ιστορία γερνούσε γοργά ωριμάζοντας σταθερά από νέα και πυρακτωμένα συμφέροντα», έγραφε ο Μπαλζάκ στο «Χαμένες ψευδαισθήσεις» περιγράφοντας την κρίση της αστικής κοινωνίας στη Γαλλία του 19ου αιώνα. Μιας κοινωνίας που είχε προκύψει έναν αιώνα πριν, από τη γαλλική επανάσταση του 1789. Κι όμως, όλοι μύριζαν «την πτωματική οσμή μιας κοινωνίας που σβήνει». Παραλληλισμοί με την Ελλάδα του σήμερα;
Η κρίση είναι πολύπλευρη και θεσμική, σε κάθε επίπεδο του συστήματος. Η κοινωνία, η οποία απείχε από τις τελευταίες εκλογές με αίτημα το «ρετουσάρισμα» του παρηκμασμένου πολιτικού συστήματος, δεν είναι αυτή που την ίδια στιγμή λειτουργεί τριτοκοσμικά, χρυσοπληρώνοντας την παρα-Παιδεία, τα φακελάκια και κάθε λογής άλλους «μεσάζοντες»;
Αν λοιπόν, το «μήνυμα» περιορίζεται στη διαμαρτυρία του τύπου «εσείς γιατί τρώτε, πλουτίζετε και βγάζετε βίλες, ενώ σε μας δεν κάνετε ούτε ένα ρουσφέτι;», τότε ήδη όλοι μας χορεύουμε πάνω σε μια χώρα που το πτώμα της μαυρίζει στην παραλία. Έτσι, πολύ απλά, στις επόμενες εκλογές θα επιλέξουμε αυτόν που πιστεύουμε ότι έχει την «τεχνογνωσία», να τρώει με τη σέσουλα μεν, αλλά να δίνει κάτι παραπάνω στο λαουτζίκο.
Οι Μάρξ-Εγκελς έγραφαν για τη συμπεριφορά των μεσαίων στρωμάτων σε περιόδους κρίσης: «Οι μεσαίες τάξεις, ο μικρός βιομήχανος, ο μικρέμπορας, o βιοτέχνης, ο αγρότης, όλοι αυτοί πολεμούν την αστική τάξη για να διατηρήσουν την ύπαρξή τους σαν μεσαίες τάξεις και να σωθούν απ’ τον αφανισμό. Δεν είναι λοιπόν επαναστατικές αλλά συντηρητικές. Κάτι παραπάνω, είναι αντιδραστικές, γιατί ζητούν να στρέψουν προς τα πίσω τον τροχό της ιστορίας»
Άρθρο στο Βήμα αναδεικνύει μία υπόθεση στην οποία έχουμε αναφερθεί στο παρελθόν.
Η εκπαιδευτική κοινότητα βοά με τις καταγγελίες για προσπάθεια από την πλευρά κομματικών μηχανισμών να επιβάλουν «λίστες» απαγορευμένων δραστηριοτήτων στα σχολεία
Στα τέλη του περασμένου Μαρτίου μια καθηγήτρια σχολείου της Πετρούπολης παρακολουθεί με τους μαθητές της την επιτυχημένη θεατρική παράσταση του Τομ Στόπαρντ «Rock ΄n΄ roll» με θέμα τις σχέσεις τέχνης και εξουσίας στην Ευρώπη. Ενας από τους μαθητές, ο οποίος αποδεικνύεται στη συνέχεια ενεργό μέλος της ΚΝΕ, θεωρεί το έργο αντικομμουνιστικό και κατηγορεί την καθηγήτρια ως προπαγανδίστρια των «αντισταλινικών» θεατρικών παραστάσεων. Μέσα σε δύο μήνες η κυρία Αλεξάνδρα Καλέμη διαπιστώνει ότι αποτελεί το «τιμώμενο πρόσωπο» σε σειρά δημοσιευμάτων της εφημερίδας «Ριζοσπάστης», τα οποία την κατηγορούν για αυταρχισμό, ασέβεια προς τον παιδαγωγικό της ρόλο και συνειδητή «απόκρυψη
των επιτευγμάτων του σοσιαλισμού», ενώ αποκαλύπτουν την πολιτική της τοποθέτηση, χωρίς στην αρχή να αναφέρουν και το όνομά της. Στη συνέχεια μαθαίνει από συναδέλφους της ότι ο βουλευτής του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδος κ. Ι. Πρωτούλης εισέβαλε συνοδεία δέκα ατόμων στο γραφείο του διευθυντή της στο σχολείο φωνάζοντας
«Είμαι βουλευτής και θα με ακούσετε, εγκάθετοι του ΠαΣοΚ» και χτυπώντας τα χέρια του στα έπιπλα. Ως αποτέλεσμα των παραπάνω η καθηγήτρια βιώνει τον τρόμο του ανθρώπου που δεν θεωρεί απίθανο το να πέσει θύμα επίθεσης, καθώς παρακολουθεί τη μία μετά την άλλη πορείες και πικετοφορίες μελών του ΚΚΕ με συνθήματα εναντίον της. «Το Βήμα» αναζήτησε τον κ. Πρωτούλη αλλά δεν κατόρθωσε να μιλήσει μαζί του.
Χρησιμοποιούμε cookies για να σας προσφέρουμε την καλύτερη δυνατή εμπειρία στη σελίδα μας. Εάν συνεχίσετε να χρησιμοποιείτε τη σελίδα, θα υποθέσουμε πως είστε ικανοποιημένοι με αυτό.ΕντάξειΔιαβάστε περισσότεραΜη αποδοχή
Άρθρα (RSS)
και