Terra Computerata

Ο Δ. Μαρωνίτης από τη στήλη του στο Βήμα συζητά το θέμα της σχολικής λογοτεχνίας:

“Εξ ορισμού, αν δεχτούμε ότι οι σχολικές φασκιές συνήθως πνίγουν, έστω παραμορφώνουν, τη λογοτεχνία, που αρέσκεται μάλλον στην ελεύθερη κίνηση, παίζοντας με πόδια και χέρια. Αυτός είναι σίγουρα ο αποφασιστικός λόγος που η ισχύουσα σχολική ανάγνωση επιδρά, κατά κανόνα, πάνω στη λογοτεχνία διαστροφικά.

Προφανώς επειδή η λογοτεχνία (η τέχνη γενικότερα) είναι ζήτημα κυρίως επιλογής, όχι επιβολής. Αρχή που φαίνεται να την αποστρέφεται η σχολική διδασκαλία, όπως ορίζεται στα αναλυτικά προγράμματα και εφαρμόζεται στην τάξη. Η παραβίασή της πάντως έχει σοβαρά παρεπόμενα, με κοινό παρονομαστή την πολλαπλή παρεξήγηση. Πρόχειρο παράδειγμα: η υποτίμηση της αναγνωστικής απόλαυσης (καλύτερα: της τέρψης, που ορίζεται ως πρώτος στόχος της ποίησης στον Ομηρο, τόσο για τους αθανάτους όσο και για τους θνητούς), προς όφελος μιας, ωφέλιμης υποτίθεται, γνώσης και μιας ενάρετης, εξίσου υποθετικής, ηθικής. Η σχολική αυτή επιβολή ασκείται και επικυρώνεται τόσο με τη λογοκριμένη συνήθως εκλογή των λογοτεχνικών κειμένων όσο, και προπαντός, με την αποσπασματική τους διδασκαλία, καταλήγοντας συχνά στη σαλαμοποίηση. Απόδειξη λαθραίας λογοκρισίας και ηθικολογίας: στη διαβόητη πλέον καβαφική «Ιθάκη» είχε διαγραφεί για κάμποσα χρόνια στο σχολικό εγχειρίδιο το δίστιχο: ηδονικά μυρωδικά κάθε λογής/ όσο μπορείς πιο άφθονα ηδονικά μυρωδικά. Οσο για την αποσπασματική, διδακτική και εξεταστική, κακοποίηση των λογοτεχνικών κειμένων, αυτή πλήττει προπάντων τα εκτενέστερα αφηγηματικά έργα, με πρόχειρο σχολικό θύμα τα δύο ομηρικά έπη, μοιρασμένα στις δύο πρώτες τάξεις του Γυμνασίου· προηγείται η Οδύσσεια και έπεται η Ιλιάδα”. 

Καμιά φορά -σπάνια είναι αλήθεια- στο ηλεκτρονικό μου ταχυδρομείο φτάνουν κι ευχάριστες ειδήσεις. Οπως αυτή για το Γυμνάσιο Κάτω Νευροκοπίου που φαίνεται ότι έχει κέφια στο μάθημα της λογοτεχνίας και δε φοβάται να το δείξει. Οι μαθητές αξιοποιούν τις σύγχρονες τεχνολογίες για να ταξιδέψουν στην ποίηση. Θα τους βρείτε στο facebook να συζητούν για τις δημιουργίες τους… Ισως κάπου εδώ ήταν η αρχή των…

Ονειρεύομαι τη μέρα που στα γυμνάσια και στα λύκεια θα αρχίσει να διδάσκεται ένα καινούργιο μάθημα, το μάθημα της Λογοτεχνίας. Οι μαθητές θα έρχονται σε επαφή με έργα της ελληνικής και της παγκόσμιας λογοτεχνίας, που με τη σωστή διδακτική προσέγγιση θα τους βοηθούν να πλουτίσουν τον συναισθηματικό τους κόσμο και να οξύνουν ακόμη περισσότερο την κοινωνική ευαισθησία τους. Μέσα από την ανάγνωση και την προσπέλαση των κειμένων οι έφηβοι θα ανιχνεύουν τις αγωνίες και τους προβληματισμούς των δημιουργών, θα σχολιάζουν τις αξίες και τη δράση των λογοτεχνικών προσώπων και θα έχουν την ευκαιρία να δουν πώς καθρεφτίζεται η δική τους προσωπικότητα στους ήρωες, θετικούς ή μη, των βιβλίων.

«Μα», ακούω την ένσταση, «αυτό το μάθημα ήδη υπάρχει στα σχολεία και διδάσκεται εδώ και χρόνια!».

Πικρή διαπίστωση: όσοι με τον έναν ή τον άλλον τρόπο εμπλέκονται στη διδασκαλία του συγκεκριμένου μαθήματος στον χώρο της μέσης εκπαίδευσης, κυρίως όσοι το διδάσκουμε στην τάξη και δεν τρεφόμαστε με μεγαλοϊδεατισμούς ή από καθέδρας θεωρίες, όλοι λίγο- πολύ έχουμε καταλήξει στο οδυνηρό συμπέρασμα ότι τέτοιο μάθημα δεν υφίσταται. Εκτός αν θεωρούμε μάθημα Λογοτεχνίας τα δεκάδες αποσπάσματα από ευρύτερες αφηγηματικές ή ποιητικές συνθέσεις που ένας μαθητής «διδάσκεται» τα έξι χρόνια της φοίτησής του, την πληθώρα γραμματολογικών-φιλολογικών πληροφοριών με τις οποίες βομβαρδίζεται, την ύπαρξη διδακτικού στόχου σε κάθε ανάλυση κειμένου (λες και το κείμενο είναι κυνηγετικό θήραμα), την ισοπεδωτική εισβολή της αφηγηματολογίας (δεκατριάχρονα παιδιά πρέπει να μάθουν για τις οπτικές αφήγησης…), τις κατευθυνόμενες ερωτήσεις-ασκήσεις για το ξεκλείδωμα του εκάστοτε αποσπάσματος (πολλές από τις οποίες ανήκουν σε άλλο γνωστικό αντικείμενο, π.χ. ο χωρισμός σε παραγράφους και η εύρεση πλαγιότιτλων) ή τον τραγέλαφο των εξετάσεων.

Αποτέλεσμα; Ενας μαθητής Γυμνασίου ή Λυκείου λίγο καιρό μετά δεν θυμάται το παραμικρό απ΄ όσα διδάχθηκε σε όλη τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς (το πολύ πολύ να έχει συγκρατήσει το κείμενο που «έπεσε» στις εξετάσεις του Ιουνίου). Και το χειρότερο, δεν του έχει δοθεί η ευκαιρία να αγαπήσει στο ελάχιστο τη λογοτεχνία. Για το αν έγινε βιβλιόφιλος ή επαρκής αναγνώστης, καλύτερα ας μην το συζητήσουμε.

Εκείνο λοιπόν που πρέπει να γίνει το ταχύτερο δυνατόν είναι το μάθημα της Λογοτεχνίας να επανιδρυθεί- κι ας μην είναι πολιτικό κόμμα. Σε μια τέτοια διαδικασία το πρώτο που πρέπει να αλλάξει είναι η φιλοσοφία του μαθήματος. Να συνειδητοποιήσουμε μια και καλή ότι πέρασαν οι εποχές όπου χρησιμοποιούσαμε τη Λογοτεχνία στο σχολείο για να μεταβιβάσουμε την πολιτιστική μας κληρονομιά. Το μοντέλο αυτό έχει πια ξεπεραστεί. Τη μετάδοση του λογοτεχνικού Κανόνα από γενιά σε γενιά την έχει επισκιάσει σήμερα- καλώς!- η ανάγκη των μαθητών να έρθουν σε επαφή με κείμενα που τους προκαλούν πολλαπλώς το ενδιαφέρον και τους βοηθούν στην αυτοέκφραση. Με μια τέτοια αλλαγή πλεύσης και προσανατολισμού η σχολική τάξη θα μπορέσει να λειτουργήσει σαν μικρή λέσχη ανάγνωσης, με τον εκπαιδευτικό στον ρόλο του κατηρτισμένου και έξυπνου συντονιστή, και εν συνεχεία σαν ένα μικρό εργαστήρι δημιουργικής γραφής. Οσοι από εμάς παίρνουμε κατά καιρούς μέρος στο πρόγραμμα του ΕΚΕΒΙ «Συγγραφείς στα σχολεία» γνωρίζουμε από πρώτο χέρι με πόση επιτυχία οι μαθητές προσεγγίζουν το λογοτεχνικό έργο όταν δεν έχουν στα πόδια τους τα βαρίδια της γραμματολογίας, αλλά τους δίδεται η ευκαιρία να γίνουν οι ίδιοι συν-δημιουργοί επεμβαίνοντας δημιουργικά στο κείμενο και παράγοντας λόγο, προφορικό ή γραπτό.

Και επιτέλους να καθιερωθεί και στη χώρα μας η διδασκαλία ολόκληρου λογοτεχνικού έργου- διαδικασία αυτονόητη και δοκιμασμένη στα σχολεία της Ευρώπης εδώ και πολλά χρόνια. Ας αναλογιστούμε τι μεγάλο κέρδος θα είναι για έναν έφηβο αν, τελειώνοντας το σχολείο, έχει διαβάσει κάποια από τα παρακάτω έργα (ενδεικτικός ο κατάλογος, μα όχι τυχαίος, ούτε βέβαια εξαντλητικός): Ηλιος ο Πρώτος, Ο Βασίλης ο Αρβανίτης,Η φόνισσα,Ο μικρός πρίγκιπας, Ο γέρος και η θάλασσα,Το τέλος της μικρής μας πόλης,Στροφή,Ο φύλακας στη σίκαλη, Ιστορία ενός αιχμαλώτου, Το λίγο του κόσμου, Τέταρτη διάσταση, Το ημερολόγιο της Αννας Φρανκ, Η τιμή και το χρήμα, Ασκητική, Για ένα φιλότιμο, Το πλατύ ποτάμι,Λεωνής,Σύγνεφο με παντελόνια,Μοσκώβ Σελήμ,Τα ρω του έρωτα… Να έχει πάρει μια καλή και ποικίλη γεύση από την ελληνική και την παγκόσμια λογοτεχνία, παλαιότερη και σύγχρονη, από το μυθιστόρημα και το διήγημα, από την πρόζα και την ποίηση. Αποφοιτώντας δηλαδή να έχει στο δισάκι της βιβλιοφιλίας του 5- 10 έργα που ίσως του αλλάξουν τον τρόπο να βλέπει τον κόσμο. Αν μάλιστα σ΄ αυτή τη διαδικασία προστεθούν ο εμπλουτισμός και η στήριξη των

σχολικών βιβλιοθηκών, η εισαγωγή των νέων τεχνολογιών για τη διδασκαλία του μαθήματος, καθώς και η συνδρομή της Εταιρείας Συγγραφέων- συνάδελφοι, δεν είμαστε μόνο συνδικαλιστικό όργανο-, τότε μπορούμε να μιλάμε για ένα νέο δυναμικό ξεκίνημα. Να, λοιπόν, πεδίο σύγκλισης και συνεργασίας για τα υπουργεία Παιδείας και Πολιτισμού.

Από ένα τέτοιο (καινούργιο) μάθημα κερδισμένοι θα βγούμε όλοι, ιδίως οι νέοι. Και το σημαντικότερο: από τη στιγμή που θα έχει πλαστεί ένα ποιοτικό αναγνωστικό κοινό εικοσάρηδες να περνούν το κατώφλι του βιβλιοπωλείου-, αυτόματα διασφαλίζεται το μέλλον της ανάγνωσης. Με λίγα λόγια, η ίδια η λογοτεχνία.

Ο Κώστας Ακρίβος στο Βήμα Ιδεών

Ο Αλέξης Σταμάτης συζητά τη σχέση των λογοτεχνικών ερώτων με τον κινηματογράφο:

Στο σινεμά συμβαίνει κάτι το πολύ συγκεκριμένο. Για δύο ώρες καλείσαι να αναστείλεις τη δυσπιστία σου και να πιστέψεις σε όσα συμβαίνουν σε ένα φωτισμένο παραλληλεπίπεδο στον έναν τοίχο μιας σκοτεινής αίθουσας, ενώ γύρω δεκάδες άγνωστοί σου άνθρωποι βρίσκονται στην ίδια κατάσταση εκούσιας «μαγικής καθήλωσης». Ο Σλάβοβ Ζίζεκ το συνοψίζει πολύ σωστά, λέγοντας ότι το σινεμά είναι η απόλυτα διεστραμμένη τέχνη,δεν σου δίνει αυτό που επιθυμείς, σου λέει πώς να επιθυμείς.

Το βιβλίο είναι ένα πολύ πιο «ανοιχτό» μέσο. Δεν επιβάλλει διαρκή παρακολούθηση. Επιτρέπει ξεφύλλισμα, ριγουάιντ, σημείωση, ονειροπόλημα. Στο βιβλίο το μοντάζ της εμπειρίας το κανει ο ίδιος ο αναγνώστης, ενώ στο σινεμά είναι ήδη προεγκατεστημένο.

Ισως το να διαβάζει κανείς για έρωτα αφήνει το επίπεδο της φαντασίας πιο ανοιχτό από το να τον βλέπει να αναπαρίσταται. Παράδειγμα, η ιδία η ερωτική πράξη. Το σεξ όπως και ο πόνος είναι τα πιο δύσκολα θέματα για να περιγραφούν λογοτεχνικά. Πρέπει να είσαι μεγάλος τεχνίτης για να μην αρκεστείς σε παρομοιώσεις και να μην περιπέσεις σε κλισέ. Και όμως συχνά ο ερωτισμός που αναδίδεται από μια λογοτεχνική σελίδα μιλάει πολύ περισσότερο στις αισθήσεις και από την πιο «καυτή» ερωτική κινηματογραφική σκηνή, ακόμη και αν οι πρωταγωνιστές της είναι ποθητοί, γοητευτικοί και αναγνωρίσιμοι σταρ.

Οι περισσότεροι μεγάλοι λογοτεχνικοί έρωτες έχουν πλέον ενσαρκωθεί επί οθόνης. Η Αννα Καρένινα έχει το πρόσωπο της Σοφί Μαρσό και της Ζακλίν Μπισέ, ο Χάμπερτ Χάμπερτ του Τζέιμς Μέισον, ο Ζιβάγκο του Ομάρ Σαρίφ, η Ιουλιέτα της Ολίβια Χάσεϊ, ο Χίθκλιφ του Τίμοθι Ντάλτον. Οι χαρακτήρες όμως αλλά και οι μύθοι που τους φιλοξενούν είναι ακόμη «ανοιχτοί» και ελεύθεροι σε οποιαδήποτε αναπαράσταση.

Βήμα Ιδεών 7/8/2009

Η φωτό από την Αννα Καρένινα

Η Ελισάβετ Κοτζιά από τη στήλη της “Διακρίνοντας” στην Καθημερινή αποπειράται να εμβαθύνει στα μυθιστορήματα και στα διηγήματα που έχει διαβάσει και έχει σχολιάσει όλα αυτά τα χρόνια:

“…Ζούμε σε μια περίοδο όπου οι παλαιότεροι κοινοί τόποι διαρκώς συρρικνώνονται, περισσότερο αποκλίνουν παρά συγκλίνουν. Διανύουμε μια περίοδο όπου όχι μόνον η αξία της, αλλά και η ίδια η έννοια της λογοτεχνικότητας έχει τεθεί σε σοβαρή αμφισβήτηση. Η ύπαρξη μεταφυσικού βάθους και η ικανότητα μετάδοσης βιωματικής συγκίνησης, το nec plus ultra της λογοτεχνικής αξίας πριν από 70, 80 ή 100 χρόνια, έχουν πάψει να αποτελούν αυτονόητες αρετές. Ολα τα είδη θεωρείται πως έχουν αποκτήσει ισόβαθμη σημασία. Το αστυνομικό μυθιστόρημα, το ερωτικό ρομάντζο, η ευθυμογραφική παρωδία, είδη που στο παρελθόν βρίσκονταν στις παρυφές του λογοτεχνικού σώματος, σήμερα τοποθετούνται στην καρδιά του. Καινούργιες μυθιστορηματικές κατηγορίες διεκδικούν την προσοχή μας: το περιβαλλοντικό μυθιστόρημα, το μετα-αποικιακό μυθιστόρημα, τα μυθιστορήματα του φύλου. Η νεότερη αυτή συνθήκη οφείλεται σε εξαιρετικά σύνθετους παράγοντες. Από τη μια, η κυριαρχία των πολιτισμικών σπουδών και η ηθική της πολιτικής ορθότητας που επιβάλλουν, έφερε με έμφαση στο προσκήνιο το πρόβλημα της ιδεολογίας. Αν το μυθιστόρημά σου ασχολείται λόγου χάρη με το πώς οι αυτόχθονες της μαύρης Αφρικής διεκδίκησαν μια πιο ισότιμη συμμετοχή στο αξιακό σύστημα της ανθρωπότητας, τότε το βιβλίο σου έχει μεγαλύτερες πιθανότητες να περιληφθεί στο λογοτεχνικό σώμα. Από την άλλη, η αγάπη που επιδεικνύει η εποχή μας για το αντίγραφο, για την απομίμηση, για το υβρίδιο, προσδίδει κύρος και αίγλη όχι μόνο στην παραγωγή λογοτεχνίας υψηλής αισθητικής αξίας αλλά και στην παραγωγή αναλώσιμων αφηγημάτων της μιας χρήσης. Οι ροζ ιστορίες, τα μυθιστορήματα της πλαζ και τα αναγνώσματα του αεροδρομίου δείχνει να έχουν αποκτήσει στον καιρό μας μια καινούργια βαρύτητα καθώς καταλαμβάνουν όλο και περισσότερες θέσεις στις λίστες των ευπώλητων – που κι αυτές με τη σειρά τους έχουν καταλήξει να ταυτίζονται στο μυαλό πάρα πολλών με την ίδια την έννοια της λογοτεχνίας. Το ότι έχουμε περάσει από τον αγχώδη μοντερνισμό στον ανέμελο μεταμοντερνισμό δεν έχει μείνει, όπως έχει παρατηρήσει ο Τέρι Ιγκλετον, χωρίς συνέπειες.”

Σκαλίζοντας στο διαδίκτυο για τον ποιητή Σαχτούρη εισέπραξα μία μεγάλη απογοήτευση από το Κέντρο Ελληνικής γλώσσας – τίποτα αξιοποιήσιμο στην ενότητα Λογοτεχνία.

Στο ΠΣΔ από την άλλη ο συνάδελφος Χρήστος Κόλλιας έχει στην ιστοσελίδα του μία ανάλυση του ποιήματος . Εκτός ΠΣΔ άλλος συνάδελφος ο Δημήτρης Μάνεσης σταχυολογεί και αναλύει με τους μαθητές του στο blog  Λογοτεχνία κατεύθυνσης.

Ανακάλυψα ακόμη αρκετούς θησαυρούς στο Scribd, όμως επιφυλάσσομαι για μερικά αρχεία, καθώς φοβάμαι  ότι υπάρχει πρόβλημα πνευματικών δικαιωμάτων. Έπεσα και σε ένα φιλολογικό κιτς powerpoint που χαρακτηρίζεται από το φόβο του κενού στις διαφάνειες (horror vacui) και από πολυσυλλεκτικότητα σε templates. Έλεος, το powerpoint δεν είναι word να το γεμίζουμε κατεβατά.

Στο αρχείο της ΕΡΤ ενώ έψαχνα για ένα ντοκιμαντέρ του Λευτέρη Ξανθόπουλου ανακάλυψα ένα διαμάντι του Γ. Σμαραγδή:  Στην εκπομπή παρακολουθούμε εικόνες από την τελετή απονομής του Κρατικού Βραβείου Ποίησης 1987 στον Γ. Σαχτούρη και ακούμε να απαγγέλλονται ποιήματά του. Ο ίδιος αυτοβιογραφείται καθώς μιλά για τις ημιτελείς νομικές του σπουδές, τις πρώτες του ποιητικές συλλογές, τις επιρροές του από τη γαλλική και τη γερμανική ποίηση, τη γνωριμία του με τον υπερρεαλισμό, την αγάπη του για τη ζωγραφική, την απήχηση των έργων του στο κοινό και τη «συνέχεια» της ποίησης. Τέλος, παραδέχεται ότι ο «Τρελός Λαγός» του ομώνυμου ποιήματός του είναι ο ίδιος. . .

Η αναζήτηση πάντως στο αρχείο της ΕΡΤ επιστρέφει πολλά άσχετα αποτελέσματα… www.ert-archives.gr

Νομίζω τέλος ότι θα αισθανθεί δικαιωμένος ένας κακοποιημένος μαθητής που μας τα σέρνει από το blog του για τη διδασκαλία της λογοτεχνίας:

“Αυτό το μάθημα με έχει κάνει να σιχαθώ ήδη δύο πολύ σπουδαίους λογοτέχνες (Δημουλά, Σολωμό) με το καιρό ελπίζω να μπορέσω να αποκαταστήσω τις σχέσεις μου μαζί τους (καλά μη φανταστείς…). Αλλά από την άλλη για να πω τη πλήρη αλήθεια μέσα από τη λογοτεχνία κατεύθυνσης έφαγα το απόλυτο κόλλημα με τον Σαχτούρη! Μίλτο που είσαι ψηλά εκεί πάνω, ρίξε τον ελεγκτή στις πανελλήνιες να φρικάρουν όλα τα φυτά της επικράτειας!”

Οσο για τα πολυμέσα, το σπουδαστήριο ΝΕ Ελληνισμού έχει περιλάβει αναγνώσεις από τον δίσκο «Ο Μίλτος Σαχτούρης διαβάζει Σαχτούρη».

Ενδιαφέρον ακόμη παρουσιάζει ένα κείμενο του Τάσου Π. Καραντή :   Μια φανταστική κουβέντα με τον ποιητή Μίλτο Σαχτούρη με αφορμή την έκδοση με τις συγκεντρωμένες συνεντεύξεις του 

Στο youtube ένας ακάματος συλλέκτης συναθροίζει εκπομπές του Ρένου Αποστολίδη. Παπαδιαμάντης, Βιζυηνός, Κάλβος, Καρυωτάκης, Ρίτσος Σεφέρης αναλύονται με τον μοναδικό τρόπο αυτού του κριτικού λογοτεχνίας.

Στην ιστοσελίδα του Ρένου Αποστολίδη -πέντε χρόνια από το θάνατό του- απομένει να αντηχά στον κυβερνοχώρο το κατηγορώ του: “Κ’εγώ, από την πλευρά μου, πιστεύω πως ό,τι λέω πάει στο βάθος των συνειδήσεων -κάποιων συνειδήσεων- και δημιουργεί κριτήρια,  στα οποία δεν αντέχει η πολιτική ανουσιότητα και κενότητα των φορέων και των κομμάτων και των παρατάξεων και των σχημάτων του ΚΟΝΦΟΡΜ! Πιστεύω, εντέλει, πως λίγο ακόμα, όχι πολύ, θα χορεύουν στον Τόπο μας τις γελοίες πολιτικές τους οι κενοί, γιατί θα ξυπνήση, θα ξυπνήση φοβερά -μην πλανιέστε- ο Λαός αυτός… Eγώ πάντως και θα πεθάνω ακόμα, αλλά θα κάνω το παν για να τον ξυπνήσω, να τον ξεσηκώσω!”

Ρένου Αποστολίδη, “Το Κατηγορώ”, 1965

Οι υποψήφιοι για τα λογοτεχνικά βραβεία «Διαβάζω 2009»

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ

Γκάκας Σέργιος, Στάχτες, εκδόσεις Καστανιώτη

Ελευθερίου Μάνος, Άνθρωπος στο πηγάδι, εκδόσεις Μεταίχμιο

Ευσταθιάδη Μαρία, Το κόκκινο ξενοδοχείο: Η αδύνατη αναπαράσταση, εκδόσεις Κέδρος

Θέμελης Νίκος, Οι αλήθειες των άλλων, εκδόσεις Κέδρος

Καραγάτση Μαρίνα, Το ευχαριστημένο ή Οι δικοί μου άνθρωποι, εκδόσεις Άγρα

Κούρτοβικ Δημοσθένης, Τι ζητούν οι βάρβαροι, εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα

Μαγκλίνης Ηλίας, Η ανάκριση, εκδόσεις Κέδρος

Μαρούτσου Έλενα, Μεταξύ συρμού και αποβάθρας, εκδόσεις Καστανιώτη

Σταμάτης Αλέξης, Βίλα Κομπρέ, εκδόσεις Καστανιώτη

Χρυσόπουλος Χρήστος, Η λονδρέζικη μέρα της Λώρας Τζάκσον, εκδόσεις Καστανιώτη

ΔΙΗΓΗΜΑ

Δαγδελένης Σταμάτης Ε., Το βιβλίο των αιρέσεων, εκδόσεις Γαβριηλίδης

Καραγιάννης Βασίλης Π., Το χρώμα της νοσταλγίας, εκδόσεις Γαβριηλίδης

Κίτσιου Ειρήνη, Εκπαιδευτής γρύλων, εκδόσεις Κ. Μ. Ζαχαράκης

Κουγιουμτζή Μαρία, Άγριο βελούδο, εκδόσεις Καστανιώτη

Κουμανταρέας Μένης, Το Show είναι των Ελλήνων, εκδόσεις Κέδρος

Κύρκος Νίκος, Η νύχτα του στρατηγού και άλλα διηγήματα, εκδόσεις Νεφέλη

Μηλιώνης Χριστόφορος, Τα πικρά γλυκά, εκδόσεις Μεταίχμιο

Παρίσης Νικήτας Ι., Τα κόκκινα στραγάλια: Δεκατρία διηγήματα, εκδόσεις Μεταίχμιο

Σταυρίδης Στέφανος, Η βιβλιοθήκη του Ραβέλ, εκδόσεις Καστανιώτη

Χιόνης Αργύρης, Το οριζόντιο ύψος: Και άλλες αφύσικες ιστορίες, εκδόσεις Κίχλη Συνέχεια »

– Βραβείο ποίησης στην Δήμητρα Χριστοδούλου για το έργο της «Λιμός».

– Βραβείο διηγήματος στην Ευγενία Φακίνου για τις «Φιλοδοξίες κήπου».

– Bραβείο μυθιστορήματος στο Γιώργο Λεονάρδο για το έργο του «Ο τελευταίος Παλαιολόγος».

– Bραβείο δοκιμίου-κριτικής στο Βαγγέλη Αθανασόπουλο για «Το ποιητικό τοπίο του 19ου και 20ου αιώνα».

– Bραβείο χρονικού μαρτυρίας στο Βασίλη Τζανακάρη για τη «Δακρυσμένη Μικρασία 1919-1922: Τα χρόνια που συντάραξαν την Ελλάδα».

– Bραβείο μετάφρασης για έργο ελληνικής λογοτεχνίας σε ξένη γλώσσα στο Ντέϊβιντ Κόνολι για τη μετάφραση της ποιητικής ανθολόγησης από το ποιητικό έργο του Ν. Εγγονόπουλου με τίτλο «Ωραίος σαν Έλληνας».

– Βραβείο μετάφρασης για έργο ξένης λογοτεχνίας στην ελληνική γλώσσα στη Μαρία Παπαδήμα για «Το βιβλίο της ανησυχίας» του Μπερνάρντο Σοάρες (Φερνάντο Πεσσόα).

– Βραβείο παιδικού λογοτεχνικού βιβλίου στην Λίτσα Ψαράφτη για το βιβλίο της «Η σπηλιά της γοργόνας» και στο Βασίλη Παπαθεοδώρου για το βιβλίο του «Χνώτα στο τζάμι».

– Βραβείο εικονογράφησης παιδικού βιβλίου στη Μαρία Μπαχά για το βιβλίο του Χρήστου Μπουλώτη «Όταν η πασχαλίτσα συνάντησε Ελέφαντα» και στη Ζωή Κιτοπούλου για το βιβλίο της Αυγής Παπάκου «Μια φορά και εναν καιρό».

– Βραβείο βιβλίου γνώσεων για παιδιά στη Σοφία Γιαλουράκη για «Τα πορτραίτα του Φαγιόν και η μυστηριώδης μις Τζούλια» και στην Νένα Κοκινάκη για το βιβλίο «Πηνελόπη Δέλτα – η ζωή της σαν παραμύθι».

Ο βραβευμένος μεταφραστής Ντέιβιντ Κόνολι αναρωτιέται: “Για τα μαθήματα στο ελληνικό πανεπιστήμιο, ο Ντέιβιντ Κόνολι παρατηρεί: «Μιλάω στους φοιτητές για νεοελληνική λογοτεχνία και δεν ξέρουν. Εκατόν πενήντα παιδιά δεν έχουν ακούσει ποτέ για τον Μένη Κουμανταρέα ή τον Σωτήρη Δημητρίου. Είναι απελπιστική η κατάσταση. Ζήτησα τις προάλλες να μου πουν έναν στίχο του Σεφέρη. Δεν ήξεραν ούτε καν έναν στίχο από τους μελοποιημένους του Θεοδωράκη.

Τι κάνουν στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση;”

Η Έλενα Ακρίτα στα ΝΕΑ προσεγγίζει -ως παθούσα μάνα- τη διδασκαλία της λογοτεχνίας στο ελληνικό σχολείο:

Ζούμε σε μια χώρα με βαριά πολιτιστική κληρονομιά. Μια χώρα με μέγιστους πεζογράφους και ποιητές. Γι΄ αυτό άλλωστε υπάρχει στη διδακτέα- λέμε τώρα!- ύλη το μάθημα της Λογοτεχνίας.

Το μάθημα αυτό επισήμως είναι η εισαγωγή του παιδιού στον μαγικό κόσμο των γραμμάτων. Ανεπισήμως είναι μια συνειδητή μεθόδευση που οδηγεί τον μαθητή να μισήσει θανάσιμα κάθε μορφή γραπτού λόγου. Και λέω «συνειδητά», διότι σαφώς και συμφέρει παρόμοια καθεστώτα ο σκοταδισμός, η άγνοια, η αμάθεια και- ακόμα χειρότερα- η ημιμάθεια. Και π; vς το πετυχαίνουμε αυτό; Πολύ απλά: Μετατρέπουμε το μαγευτικό ταξίδι της ψυχής και του νου σε μια αργή, βασανιστική διαδρομή προς στα κάτεργα.

…Και για να μην κοροϊδευόμαστε και μεταξύ μας: ΕΝΝΟΕΙΤΑΙ πως όλες αυτές τις εργασίες δεν τις κάνουν τα παιδιά. Οι γονείς τις κάνουν. Οι γονείς βαθμολογούνται. Το ζητούμενο δηλαδή είναι «ποιος μπαμπάς γράφει την καλύτερη εργασία, ποια μαμά τη χειρότερη».

Και φυσικά τα παιδιά μας μεγαλώνουν. Και φυσικά μισούν το διάβασμα. Και φυσικά βλέπουν βιβλίο και κάνουν το σημείο του σταυρού για να το ξορκίσουνε. Κι επειδή αυτό είναι πλέον το ζητούμενο της Παιδείας, όπως την ξέρουμε, πρέπει να συγχαρούμε τους ειδήμονες. Μπράβο, μάγκες, τα καταφέρατε μια χαρά. Γεμίσατε τα Ίντερνετ καφέ και αδειάσατε τις βιβλιοθήκες! Μπράβο βρε, πάντα, τέτοια! Είστε ΟΚ τώρα, ή έχει κι άλλο πάτο το πηγάδι;

Και λέω εγώ τώρα… Δεν υπάρχει μόνον υπαρκτός σοσιαλισμός…

Υπάρχει και υπαρκτός σουρεαλισμός!

Σαράντα συγγραφείς (ποιητές και πεζογράφοι) ανοίγουν σε κοινή θέα το εργαστήρι της γραφής τους -το συναρπαστικό σημείο όπου διασταυρώνεται η περιπέτεια της γραφής και η γραφή της περιπέτειας. Σαράντα άνθρωποι που μοχθούν μπροστά στη λευκή σελίδα, μιλούν για τα μυστικά και τα ψέματα του εαυτού και των λέξεων, του κόσμου και της αναπαράστασής του. Παλαιότερα και νεότερα πρόσωπα της λογοτεχνίας αναπνέουν τη φλούδα αλλά και την ψίχα του κειμένου, εναλλάσσουν τις μάσκες του λογοτεχνικού ήρωα, του κριτικού και του αναγνώστη, αποκαλύπτουν τη βάσανο που υποσκάπτει την απόλαυση του γραφιά – εντέλει αφηγούνται την ιστορία που αρνείται να γίνει ιστορία.

Η Σοφία Νικολαΐδου αποκαλύπτεται:

Τι είναι η έμπνευση;

Δεν ξέρω. Ερωτες, θάνατοι, αλκοόλ, ψυχοτρόπα επιστρατεύονται για να τη σκηνοθετήσουν. Συγγραφείς ποζάρουν αγκαλιά με τις νευρώσεις τους για να τη μαγνητίσουν. Ομως το κείμενο έρχεται γράφοντας. Κάποιες φορές μπορεί να προηγείται μια “φλασιά”. Κλεμμένες ατάκες, εικόνες που επιμένουν. Αλλες φορές δεν προηγείται τίποτα. Αν περίμενα τις μέρες που αυτή η ακαθόριστη διάθεση με αρπάζει και με στρώνει στον υπολογιστή για να γράψω, θα έγραφα μία βδομάδα τον χρόνο. Ομως η συγγραφή δεν είναι χόμπι του Σαββατοκύριακου, είναι καθημερινή δουλειά. Τα βιβλία γράφονται με αποφασισμένο εγκλεισμό. Με αμετανόητη προσήλωση. Με συγγραφικό πείσμα.

– Ποιο είναι το υλικό του συγγραφέα;

Τα κείμενα είναι οι λέξεις τους. Δεν μπορεί το ίδιο πράγμα να ειπωθεί με διαφορετικά (καλύτερα ή χειρότερα) λόγια: τότε γίνεται άλλο πράγμα. Οταν διαβάζω τα γραμμένα δυνατά, ακούγονται καθαρά οι παραφωνίες. Για το συγγραφικό γούστο μου, ο μάστορας φαίνεται στη λιποαναρρόφηση της φράσης. Μοντάρει με αυστηρή προσοχή το κείμενο. Ο συγγραφικός μόχθος -και η συγγραφική γενναιότητα- μετριούνται με τις σκουπιδοσακούλες των σβησμένων.

– Από πού έρχονται οι ιδέες; Συνέχεια »

Αν σας αρέσουν οι λίστες οι συγγραφείς δηλώνουν στον Ταχυδρόμο τις προτιμήσεις τους:

Ζυράννα Ζατέλη:

1. O ηλίθιος, Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι

2. Έγκλημα και τιμωρία, Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι

3. Το μαγικό βουνό, Τόμας Μαν

4. Το μοναστήρι της Πάρμας, Σταντάλ

5. Το στρίψιμο της βίδας, Χένρι Τζέιμς

6. Πόλεμος και ειρήνη, Λέων Τολστόι

7. Νεκρές ψυχές, Νικολάι Γκόγκολ

8. Εκατό χρόνια μοναξιά, Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες

9. O άνθρωπος χωρίς ιδιότητες, Ρόμπερτ Μούζιλ

10. O Αιγύπτιος, Μίκα Βάλταρι

Περισσότερες δηλώσεις

Ο 68χρονος συγγραφέας μίλησε, εκτός των άλλων, στην τελετή απονομής του Νόμπελ για τον αποκλεισμό από την πληροφορία ενός μεγάλου μέρους του πλανήτη και ζήτησε από τους εκδότες να αυξήσουν τις προσπάθειές τους, ώστε τα βιβλία να φτάνουν σε περισσότερα χέρια. «Οφείλουμε να στηρίξουμε τη λογοτεχνική μετάφραση», είπε, «ώστε τα βιβλία να μην παραμείνουν απρόσιτη πολυτέλεια για αρκετούς».

Ο Ζαν Μαρί Γκιστάβ Λε Κλεζιό υπερασπίστηκε και τη θετική διάσταση της παγκοσμιοποίησης, εντοπίζοντας τις απαρχές της στην Αναγέννηση, και εξήρε την ικανότητα του Ιντερνετ να «αποτρέπει συγκρούσεις», λέγοντας: «Εάν το Διαδίκτυο υπήρχε στην εποχή του ναζισμού, η εγκληματική σκευωρία του Χίτλερ ενδέχεται να αποτύγχανε. Η γελοιοποίηση ίσως να μην της επέτρεπε να βγει ποτέ στο φως της ημέρας». Χαρακτήρισε, ωστόσο, ουτοπική την άποψη ότι κάθε άνθρωπος στον πλανήτη μπορεί να έχει πρόσβαση στην πληροφορία και επισήμανε ότι βρισκόμαστε στη διαδικασία δημιουργίας μιας νέας ελίτ και μιας καινούργιας διαχωριστικής γραμμής μεταξύ όσων έχουν πρόσβαση στην επικοινωνία και στη γνώση και όσων αποκλείονται από τη ροή των πληροφοριών.

Ο Νίκος Μπακουνάκης φωτίζει την προσωπικότητα του Λε Κλεζιό ο οποίος πρόσφατα βραβεύτηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Υπήκοος του Μαυρικίου, εγκατεστημένος στην Αλμπουκέρκη του Νέου Μεξικού, ο νέος νομπελίστας γράφει στα γαλλικά για τους αδύναμους και τους απόκληρους δημιουργώντας μοναδικές λογοτεχνικές ατμόσφαιρες. Γράφει στο χέρι, δεν ακούει ραδιόφωνο, δεν διαβάζει εφημερίδες. Το εφετινό καλοκαίρι, προτού φύγει από τη Βρετάνη, άρχισε να γράφει το νέο του μυθιστόρημα, τοποθετημένο στον Μαυρίκιο.

Νόμπελ λογοτεχνίας

Όταν προτιμώ μια εύπεπτη λέξη, που δεν αγκιστρώνει το μάτι, αντί γι’ αυτήν που χρειάζεται η φράση μου. Όταν επιλέγω μια πολυφορεμένη και σίγουρη μεταφορά αντί για μια αστραφτερή ολοκαίνουρια. Όταν ακολουθώ πεπατημένη δομή, για να μην μπερδευτεί ο «μέσος αναγνώστης». Όταν κάνω πατιτούρα της πραγματικότητας. Όταν έχω στο μυαλό μου κόφτη κακών λέξεων. Όταν φρενάρω τη γραφή, από εσωτερική λογοκρισία. Όταν παραδίνομαι στα παντοδύναμα κλισέ. Αυτό είναι λαϊκισμός.
Σε αρκετούς συγγραφείς προκαλεί θανάσιμη πλήξη, σχεδόν απόγνωση.

«Η ανάγνωση ενός βιβλίου σηματοδότησε για πολλούς ανθρώπους την αρχή μιας νέας ζωής». Αυτό υποστήριζε ο Αμερικανός συγγραφέας Χένρι Ντέιβιντ Θορό τον 19ο αιώνα. Στη σύγχρονη εποχή κάτι τέτοιο θα ονομαζόταν βιβλιοθεραπεία και ακριβώς αυτό προσφέρει στη Βρετανία μια ομάδα συγγραφέων και ακαδημαϊκών, υποδεικνύοντας το κατάλληλο βιβλίο για κάθε πρόβλημα. Το βιβλιοπωλείο «Σχολείο της Ζωής», που προσφέρει αυτές τις υπηρεσίες στους επισκέπτες του, άνοιξε πριν από λίγες ημέρες στο Μπλούσμπερι του Λονδίνου, την περιοχή που είχε δώσει το όνομά της στην πρωτοποριακή ομάδα καλλιτεχνών, στην οποία συμμετείχαν μεταξύ άλλων η Βιρτζίνια Γουλφ και ο Τ.Σ. Έλιοτ, και παραμένει μέχρι σήμερα λογοτεχνικό κέντρο της βρετανικής πρωτεύουσας.

Για να λειτουργήσει η βιβλιοθεραπεία αρκεί κανείς να αναφέρει το πρόβλημά του (προσωπικό, οικογενειακό, επαγγελματικό ή οποιασδήποτε άλλης φύσης) στο προσωπικό του «Σχολείου της Ζωής», για να λάβει ένα πακέτο έξι βιβλίων και να έχει στη διάθεσή του έναν εθελοντή πρόθυμο να του εξηγήσει γιατί επελέγησαν τα συγκεκριμένα βιβλία. Μιλώντας στην εφημερίδα «Ιndependent» η Σόφι Χάουαρτ, πρώην επιμελήτρια του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης του Λονδίνου και νυν ιδρυτικό μέλος της ομάδας του «Σχολείου της Ζωής», χαρακτήρισε το βιβλιοπωλείο «πολιτιστικό φαρμακείο» όπου τα βιβλία χρησιμεύουν σαν θεραπευτικά μέσα.

Βιβλία που θεραπεύουν

? «ΠΟΙΟΣ ΣΚΟΤΩΣΕ ΤΟΝ ΣΚΥΛΟ ΤΑ ΜΕΣΑΝΥΧΤΑ» του Μαρκ Χάντον (Εκδ. Ψυχογιός): για «ενέσεις» αισιοδοξίας.

? «ΣΑΒΒΑΤΟ» του Ίαν Μακ Γιούαν (Εκδ. Νεφέλη): τα δεινά του ήρωα ελαχιστοποιούν τα προβλήματα του αναγνώστη.

? «ΠΕΡΗΦΑΝΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΚΑΤΑΛΗΨΗ» της Τζέιν Όστιν (Εκδ. Χάλρεκιν): Τα δυνατά συναισθήματα στο κέντρο της ζωής. Η καλύτερη θεραπεία για όσους στροβιλίζονται στη δίνη ενός έρωτα.

Πηγή: Τα ΝΕΑ

Εκδόθηκε η μελέτη του Λάμπρου Βαρελά (τακτικού ερευνητή στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας) “Η νεοελληνική και μεταφρασμένη λογοτεχνία στην ελλαδική δευτεροβάθμια εκπαίδευση (1884-2001). Συνοπτική ιστορική θεώρηση και αποδελτίωση των διδακτικών εγχειριδίων”,Θεσσαλονίκη, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, 2007, σελ. 490.

Η είσοδος της λογοτεχνίας στα σχολεία γίνεται μέσω των αναγνωσμάτων και υπό τους όρους της πειθαναγκαστικής διαδικασίας που προβλέπουν τα σχολικά προγράμματα. Η μελέτη των αναλυτικών περιεχομένων της βιβλιογραφίας από τους ιστορικούς της εκπαίδευσης, που θα πρέπει να είναι και γνώστες της λογοτεχνίας, έχουν προ αυτών μεγάλο αριθμό συγγραφέων και έργων τους ώστε οι κρίσεις και τα συμπεράσματά τους να είναι καλά τεκμηριωμένα. Συνέχεια »