Terra Computerata

…Περνώντας τώρα στο ζήτημα των επιστημονικών, πανεπιστημιακών συγγραμμάτων, είδαμε την περίπτωση του Γερμανού υπουργού Γκούτενμπεργκ, ο οποίος αναγκάστηκε να παραιτηθεί. Αυτό που παρουσιάζει ενδιαφέρον είναι ότι, παρά την τιμωρία και την παραίτηση, περισσότεροι από 20.000 Γερμανοί πανεπιστημιακοί υπέγραψαν ανοιχτή επιστολή στην καγκελάριο Μέρκελ διαμαρτυρόμενοι για την πολιτική υποστήριξη που του παρείχε.

Οπως γράφει ο Θανάσης Γκότοβος, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο των Ιωαννίνων, «το κρίσιμο στην υπόθεση της καταπολέμησης της λογοκλοπής στα γερμανικά πανεπιστήμια, που δεν είναι και τα πιο αυστηρά στο θέμα αυτό, καθώς οι ΗΠΑ κατέχουν τα πρωτεία – είναι η ακύρωση της επιλογής της συγκάλυψης ως στρατηγικής ελέγχου της «ζημίας» που θα μπορούσε ο πρύτανης ενός πανεπιστημίου να νομίσει ότι υφίσταται το ίδρυμα που εκπροσωπεί, όταν αποκαλυφθεί μια υπόθεση λογοκλοπής στο «σπίτι» του, κατά το αρχαίον: «τα εν οίκω μη εν δήμω». Η στρατηγική της «προστασίας» του ιδρύματος μέσω της προστασίας του λογοκλόπου και της συγκάλυψης των υποθέσεων αποκλείστηκε εξαρχής, το ίδιο και εκείνη της «αλληλεγγύης» προς τον… σύντροφο αντιγραφέα» (aixmi.gr, 3.4.12).

Νομικά μιλώντας τώρα, στα επιστημονικά, πανεπιστημιακά συγγράμματα ισχύει το εξής: οι επιστημονικές ανακαλύψεις ή θεωρίες δεν συνδέονται με τη μοναδικότητα του προσώπου που τις φέρνει στο φως (όπως στα έργα τέχνης), αλλά αποκαλύπτουν την αντικειμενική πραγματικότητα που ήδη υπάρχει εξωτερικά και είναι καταρχήν προσιτή σε όλους. Προστατεύονται μεν από ειδικούς νόμους, αλλά τα δικαιώματα που τις αφορούν συνδέονται με το «νέο» ή όχι του χαρακτήρα τους και όχι τη «μοναδικότητα» του συντάκτη τους.

Η πνευματική ιδιοκτησία του επιστήμονα-συγγραφέα στις επιστημονικές ανακαλύψεις και θεωρίες αφορά μόνο τον τρόπο που διατυπώνει και περιγράφει την ανακάλυψή του ή τη θεωρία του και όχι αυτή καθ’ αυτή την ανακάλυψη ή θεωρία. Σαφώς, όμως ο συγγραφέας του επιστημονικού έργου, στο πλαίσιο της προστασίας της προσωπικότητάς του, έχει δικαίωμα να απαιτεί να του αναγνωρίζεται η πατρότητα της ανακάλυψης/θεωρίας.

Παράδειγμα: η σχετικότητα στη φυσική «υπήρχε» και πριν από την ανακάλυψή της από τον Αϊνστάιν. Ο τελευταίος την εντόπισε πρώτος, δεν αποτελεί όμως δική του δημιουργία. Επομένως, ένας ερευνητής έχει το δικαίωμα να αναφερθεί στη θεωρία της σχετικότητας, οφείλει όμως να μνημονεύσει το όνομα του Αϊνστάιν.

Επιπροσθέτως, αν χρησιμοποιήσει ένα μικρό απόσπασμα από το σύγγραμμά του, πρέπει το βάλει μέσα σε εισαγωγικά και οφείλει να αναφερθεί στην πηγή από την οποία προέρχεται αυτό. Εάν δε χρησιμοποιήσει εκτενή αποσπάσματα αυτολεξεί ή και παραφράσει αυτά, οφείλει εκτός από την αναγνώριση της πατρότητας του έργου, να έχει λάβει από πριν και τη σχετική άδεια από τους δικαιούχους, συγγραφέα και εκδότη. Διαφορετικά, το αποτέλεσμα συνιστά «λογοκλοπή»: παίρνω αυτό που λέει κάποιος άλλος, αποσιωπώντας την πηγή, και παρουσιάζοντάς το ως αποτέλεσμα του δικού μου μόχθου και της δικής μου διάνοιας.

Ηλεκτρονικό σύστημα

Κλείνοντας, σε ό,τι αφορά τα μέτρα προστασίας, πρέπει να πούμε ότι στον αγγλόφωνο χώρο λειτουργεί τα τελευταία χρόνια ηλεκτρονικό σύστημα που συνδέει όλα τα ιδρύματα της χώρας, το οποίο ταυτοποιεί την αυθεντικότητα ή μη μιας διπλωματικής, μεταπτυχιακής κ.ο.κ. εργασίας, ελέγχοντας αυτόματα τυχόν περίεργες ομοιότητες με άλλες εργασίες. Κάθε φοιτητής είναι υποχρεωμένος να υποβάλει την εργασία του για έλεγχο στο συγκεκριμένο σύστημα.

Στα καθ’ ημάς, εννοείται ότι τίποτα τέτοιο δεν ισχύει, ενώ συχνά καταγγελίες για λογοκλοπή περνούν απαρατήρητες. Σε μία πρόσφατη ανακοίνωσή του (5 Μαρτίου 2013) με τίτλο «Μηδενική ανοχή στη λογοκλοπή και αντιγραφή», ο Σύνδεσμος Καθηγητών ΑΠΘ «καλεί την πανεπιστημιακή κοινότητα να προστατέψει το επιστημονικό της κύρος, την αξιοπιστία και αντικειμενικότητα των εξεταστικών διαδικασιών και αξιολογήσεων, την αριστεία και την αξιοκρατία, επιδεικνύοντας μηδενική ανοχή απέναντι στη λογοκλοπή και αντιγραφή». Στην ίδια ανακοίνωση, ο Σύνδεσμος αναφέρει την πρόσφατη περίπτωση «διατριβής μεταπτυχιακής φοιτήτριας από τη Φιλοσοφική Σχολή που αποτελεί αντιγραφή δύο βιβλίων, από τα οποία μάλιστα το ένα είναι του κύριου επιβλέποντος καθηγητή». Ο Σύνδεσμος Καθηγητών ΑΠΘ καλεί να θεσμοθετηθούν «μηχανισμοί ελέγχου της πρωτοτυπίας των παραγόμενων πνευματικών έργων» (www.syndesmosauth.gr). Προφανώς και έχουμε πολύ δρόμο ακόμα μέχρι να παρθούν δραστικά μέτρα.

http://news.kathimerini.gr/

Η επιστήμη μίλησε, το εύρος της προσοχής του μέσου ανθρώπου είναι τα 20 λεπτά ( και πολλά λέει…). Για αυτό και οι ομιλίες του TED περιορίζονται σε εικοσάλεπτα. Για αυτό και τα αιτήματα για “τουαλέτα” αυξάνονται με εκθετικό ρυθμό κατά τη διάρκεια της διδακτικής ώρας. Ίσως πρέπει κι εμείς λοιπόν να ξανασκεφτούμε την οργάνωση του διδακτικού χρόνου.

Η Terra προτείνει: Μετά τα πρώτα είκοσι λεπτά θα βγάζουμε τα μπαλέτα…

Βλέποντας το πλήθος των ανθρώπων να τους ακολουθεί, ο Ιησούς ανέβηκε στο βουνό.

Μόλις κάθισε, οι μαθητές του κάθισαν κι αυτοί γύρω του. Σήκωσε τότε τα μάτια του προς τους ουρανούς και είπε:

– Μακάριοι οι πτωχοί τω πνεύματι διότι σ’ αυτούς ανήκει η βασιλεία των ουρανών.

– Μακάριοι αυτοί που υποφέρουν γιατί αυτοί θα παρηγορηθούν. Μακάριοι οι πραείς γιατί αυτοί θα κληρονομήσουν τη γη…

Όταν τελείωσε ο Ιησούς,

Ο Πέτρος ρώτησε: – Πρέπει να τα γράψουμε όλα αυτά;

Ο Ανδρέας ρώτησε: – Πρέπει να τα μάθουμε όλα αυτά;

Ο Ιάκωβος: – Και πρέπει να τα μάθουμε απέξω;

Ο Φίλιππος πρόσθεσε: – Είναι πολύ δύσκολα.

Ο Ιωάννης είπε: – Δεν έφερα χαρτί.

Ο Θωμάς είπε: – Δεν έφερα στυλό.

Ανήσυχος, ο Βαρθολομαίος ρώτησε: – Την επόμενη φορά θα έχει και τεστ;

Ο Μάρκος ρώτησε χαμηλόφωνα το διπλανό του: – Με ποιο «ι» γράφεται η λέξη «πραείς»;

Ο Ματθαίος σηκώθηκε και έφυγε χωρίς να περιμένει τους άλλους, λέγοντας δυνατά: – Πάω στην τουαλέτα.

Ο Σίμων κοίταξε το ρολόι του και σχολίασε: – Όπου να ναι, χτυπάει.

Τέλος, ο Ιούδας ρώτησε το Δάσκαλο: – Κύριε, μπορείς να επαναλάβεις αυτό που είπες για τους φτωχούς;

Εκείνη τη στιγμή πλησιάζει τον Ιησού ένα μέλος της Επιτροπής για την Εκπαιδευτική Πολιτική του κράτους και τον ρωτά:

– Κύριε, αναρωτηθήκατε μεταγνωστικά για το σημερινό σας μάθημα;

– Ποιος ήταν ο σκοπός και οι επιμέρους στόχοι της σημερινής σας διδασκαλίας;

– Ποιες ήταν οι αντικειμενικές δυσκολίες που αντιμετώπισαν στη μάθησή τους οι μαθητές σας;

– Ποιες ικανότητες και δεξιότητες ανέπτυξαν και ποιες συμπεριφορές υιοθέτησαν οι μαθητές σας με το σημερινό μάθημα;

– Προβληματιστήκατε για την αποχώρηση του μαθητή σας;

– Γιατί δε μοιράσατε εποπτικό υλικό στο σημερινό σας μάθημα;

– Γιατί δε χρησιμοποιήσατε ομαδοσυνεργατική διδασκαλία;

– Γιατί δε χρησιμοποιήσατε τεχνικές εκπαίδευσης ενηλίκων: εργασία σε ομάδες, παιχνίδι ρόλων κλπ;

– Γιατί χρησιμοποιήσατε μετωπική διδασκαλία; Θεωρείτε ότι ήταν η καταλληλότερη;

Σ’ αυτό το σημείο, ο Ιησούς γονάτισε σε ένα βράχο και έκλαψε…

Μας το έστειλε η φίλη Ζαφειρούλα…κι είπα να το μοιραστούμε.

Ο Dr. Teddy ανακινεί ένα θέμα που κατά καιρούς μας έχει απασχολήσει όλους. Τη διαχείριση της τάξης μας και την αντιμετώπιση προβληματικών μαθητών. Αυτό το θέμα στο σχολείο μου, μας έχει κοστίσει άπειρες ώρες συνεδριάσεων. Μερικοί συνάδελφοι αυτοαναγορεύονται σε ειδικούς και “το παίρνουν πάνω τους”, συχνά όμως με αμφιλεγόμενα αποτελέσματα. Πώς να ξεχωρίσεις μία κλινική περίπτωση που χρήζει ψυχιατρικής αντιμετώπισης από μία απλά προβληματική εφηβεία; Ο όρος border line σε αρκετές περιπτώσεις δεν είναι εύκολα διακριτός.

Συμφωνώ με τις καλές προθέσεις αλλά ας συμφωνήσουμε ότι υπάρχουν και καταστάσεις που ξεφεύγουν από τις δυνατότητες διαχείρισής μας. Χρειαζόμαστε τον ειδικό. Κι αυτός απλά δεν υπάρχει στο σχολείο μας, ή δεν υπάρχει όταν τον χρειαζόμαστε.

Με παρέμβασή του ο Συνήγορος του Πολίτη ζητάει από το Υπ.Παιδείας την ελαχιστοποίηση των αποβολών ως παιδαγωγικού μέτρου και την αντικατάσταση αυτών από εναλλακτική εργασία.

Σύμφωνα με το υπόμνημά της, η ανεξάρτητη αρχή έχει χειριστεί πλήθος υποθέσεων που σχετίζονται με την αποβολή σχολικού περιβάλλοντος εξαιτίας παραπτωμάτων που σχετίζονται με την εμφάνιση, τη χρήση απρεπών εκφράσεων, την μαγνητοσκόπηση μέσω κινητού και άλλα παραπτώματα που ,όπως υποστηρίζει η αρχή, δεν θεραπεύονται με την αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος.

Πέρα της εναλλακτικής εργασίας προτείνονται επιπλέον μια σειρά μέτρων όπως αιτιολόγηση από πλευράς του σχολείου της αναγκαιότητας της ποινής και της ευεργετικής επίδρασής της προς τον μαθητή, αναλυτική αναφορά των προηγούμενων παιδαγωγικών μεθόδων που εφαρμόσθηκαν στον μαθητή σε προηγούμενα παραπτώματα κ.α.

Θα ήθελα να δω κάποιες εναλλακτικές προτάσεις από το ΥΠΔΒΜΘ για τις ποινές των μαθητών. Θα έπρεπε να έχουν προστεθεί οι εναλλακτικές ποινές εδώ και χρόνια. Σίγουρα έχουμε αργήσει.

Πολλές φορές επίσης έχω παρευρεθεί σε συλλόγους που είναι έτοιμοι να προχωρήσουν στην εσχάτη των ποινών γιατί ο μαθητής ξύνισε του διευθυντή. Η ομερτά τηρείται σε αυτήν την περίπτωση. Για να μη θυμηθούμε την Αμάρυνθο…

Άρθρο της Mαρίας Kατσουνάκη στην Καθημερινή

Στην περίοδο των εξετάσεων ξεσπάει η σφοδρότερη ενδοοικογενειακή κρίση. «Δεν διαβάζεις… χαζεύεις… πάλι έξω θα βγεις… λίγες ώρες δεν μπορείς να συγκεντρωθείς… ξέρεις τι σε περιμένει, ανεργία και ανασφάλιστη εργασία… μέλλον ζοφερό, σκληρό και ανταγωνιστικό». Σκόρπιες φράσεις, σε παραλλαγές, που διοχετεύονται σε μια ηλικιακή γκάμα η οποία ξεκινά (στην πιο σοβαρή εκδοχή της) από τα 13 και φτάνει ώς το… πτυχίο. Είκοσι πέντε και βάλε. Κάθιδροι και αγχωμένοι γονείς μετακυλίουν φοβίες και πίεση στα παιδιά – μαθητές, στα (αιωνίως) παιδιά – φοιτητές.

Μια γενιά που ζει σε σχήμα πρωθύστερο. Από την εφηβεία ετοιμάζεται για το μεταπτυχιακό, αν δεν πιέζεται από το δημοτικό ήδη για να κατακτήσει μια διακριτή και υψηλή κοινωνική θέση. Οι γονείς, συχνά με το υστέρημά τους (μας), φροντίζουν για το καλύτερο, όπως τουλάχιστον το αντιλαμβάνονται: ιδιωτικά σχολεία, μισθοί ολόκληροι στην παραπαιδεία, κεφάλαια που επενδύονται σε ένα μέλλον όλο και πιο σκοτεινό, όλο και πιο άδηλο.

Κάποτε μας ρωτούσαν «τι θα γίνουμε όταν μεγαλώσουμε» και κανείς δεν περίμενε μια σοβαρή απάντηση. Ρωτούσαν, στα αμήχανα κενά μιας επίσκεψης (θείοι, φίλοι, συγγενείς), και εμείς ψελλίζαμε ή ανακοινώναμε μεγαλοφώνως διάφορα θαυμαστά και, ενίοτε, ασυνάρτητα: από αστροναύτης έως ελέφαντας! Η πόρτα όμως που επικοινωνούσε με την αμεριμνησία της παιδικής ηλικίας έκλεισε απότομα. Τώρα, ως κηδεμόνες, απαιτούμε μια σαφή απάντηση. Και εάν δεν την εισπράττουμε, την υπαγορεύουμε. Η αγωνία για την κατεύθυνση (που επιλέγουν στη Β΄ Λυκείου) αρχίζει, περίπου, μια πενταετία νωρίτερα. Οι προοδευτικοί γονείς εμφανίζονται πιο επεξεργασμένοι και πρόθυμοι να ελέγξουν το «σύνδρομο του μέλλοντος» ή «της επιτυχίας». Αλλά η μετάθεση καραδοκεί. Τα παιδιά κουβαλούν και τις δικές μας ζωές, επιτυχίες ή αποτυχίες, επιθυμίες ή απωθημένα. Η εποχή προσφέρεται για πρώτης τάξεως μεταμφιέσεις: δύσκολοι καιροί, απρόβλεπτοι, δυσοίωνοι. Θωρακίζουμε λοιπόν τους απογόνους με master, doctora και post doc, με όλο και πιο εξειδικευμένα πτυχία, (πολλές) ξένες γλώσσες, σαρώνουμε κάθε αντίσταση στα «θέλω» τους, γιατί «εμείς ξέρουμε». Καμαρώνουμε για τις διαπρεπείς σπουδές και το αριστείο απονέμεται πάντα στον σύμφωνα και με τις πιο πρόσφατες απαιτήσεις επιτυχημένο. Η λίστα με τις προϋποθέσεις ανανεώνεται πλέον με ταχύτητες που είναι δύσκολο να παρακολουθήσει κάποιος.

Είναι τα παιδιά μας ευτυχισμένα; Δεν προλαβαίνουμε να αναρωτηθούμε. Ετσι δημιουργείται ένα νέο είδος παιδιού – υβριδίου, που στα 14 σκέφτεται το ασφαλιστικό και στα 23 παθαίνει υδρόλυση στην ιδέα της μειωμένης σύνταξης. Στα 25 έχει ήδη «ζήσει», πολλαπλασιαστικά, πολλές ζωές.

Τι κι αν οι εμπειρίες –ευτυχώς– δεν μεταγγίζονται. Εμείς (οι γονείς) οφείλουμε να κάνουμε την προσπάθεια. «Υποθηκεύετε το παρόν και το μέλλον των παιδιών», προειδοποιούν οι ειδικοί ψυχίατροι και ψυχοθεραπευτές, αλλά ο δραστικός αντίλογος είναι έτοιμος: «Και τι ξέρετε εσείς;». Η φιλοδοξία, ως κίνητρο για το επόμενο βήμα, λειτουργεί μόνο προς μια κατεύθυνση: της κοινωνικής αναγνώρισης και της επαγγελματικής αποκατάστασης. Τίποτα δεν βιώνεται σε ενεστώτα χρόνο. Μόνο με άλματα. Τα μαθητικά χρόνια είναι η προετοιμασία για τα φοιτητικά, τα φοιτητικά για τα μεταπτυχιακά, τα μεταπτυχιακά για την οικογένεια κ.ο.κ. Ζωή με διαρκή λόξυγγα. Με κανονικότητες διαταραγμένες, αν όχι διά παντός εξορισμένες.

Κι ύστερα έρχονται οι στατιστικές. Η Ευρωπαϊκή Κοινωνική Ερευνα («Κ», 16/6) εμφανίζει τον Ελληνα «με επιδιώξεις κυρίως ατομικές και όχι συλλογικές/θεσμικές», την πεποίθηση ότι «οι περισσότεροι άνθρωποι θα προσπαθούσαν να τον εκμεταλλευτούν εάν είχαν την ευκαιρία» και έντονη συντηρητική στροφή. Πίσω από την καχυποψία και τον ατομικισμό, «ακούγεται» η γονική παραίνεση: «Αν δεν διαβάσεις, θα σε φάνε λάχανο οι “άλλοι”… θα σου πάρουν τη δουλειά… θα είσαι πάντα τελευταίος». Οπου, το «διαβάσεις» μεταφράζεται σε βαθμοθηρία. «Πήρα εννιά», ανακοινώνει ο επί πτυχίω γόνος. «Καλά, κάτσε να δούμε τι θα πάρεις και στα υπόλοιπα», έρχεται η απάντηση-καταλύτης, εμποδίζοντας τη χαρά μιας, αδιαμφισβήτητης, επιτυχίας.

Πώς, άραγε, μετατρέψαμε το χάδι σε απειλή και φόβο της απώλειας;

Καθημερινή

Εκπαιδευτικοί στις ΗΠΑ ενθαρρύνουν τη συμμετοχή παιδιών σε μεγαλύτερες ομάδεςThe New York Times

Aπό την πρώτη ημέρα που συναντήθηκαν μέχρι τα 15 χρόνια τους, η Ρόμπιν Σριβς και η καλύτερή της φίλη, η Πένι, ήταν αχώριστες. Ξυπνούσαν και κοιμούνταν μαζί και μεταξύ τους δεν είχαν μυστικά. Σήμερα, η κυρία Σριβς έχει δύο γιους. Το δεκάχρονο αγόρι έχει «καλύτερό του φίλο» τον γιο της Πένι. Ο οκτάχρονος γιος της, όμως, δεν έχει «κολλητό».

Από τον Τομ Σόγιερ και τον Χάκμπερι Φιν μέχρι τον Χάρι Πότερ και τον Ρον Ουέσλι, οι «καλύτεροι φίλοι» των παιδικών χρόνων έχουν ιδιαίτερη θέση στη λογοτεχνία και στις αναμνήσεις αναρίθμητων ενηλίκων. Είναι, όμως, καλό να έχουν τα παιδιά έναν αποκλειστικό «καλύτερο φίλο»;

Ερευνα σε 3.000 Αμερικανούς ηλικίας από οκτώ έως 24 ετών διαπίστωσε ότι το 94% είχε ένα «κολλητό». Ομως, η αποκλειστική σχέση μεταξύ καλύτερων φίλων σηματοδοτεί σε κάποιες περιπτώσεις μελλοντικούς μπελάδες για τους εκπαιδευτικούς, που ανησυχούν για την ενδεχόμενη δημιουργία «συμμοριών» κι έτσι ενθαρρύνουν τη συμμετοχή των παιδιών σε μεγαλύτερες ομάδες φίλων.

Αυτή η τάση υποδεικνύει τη διαρκώς αυξανόμενη τάση των ενηλίκων να παρεμβαίνουν στην κοινωνική ζωή των παιδιών τους. Για πολλούς εκπαιδευτικούς και παιδοψυχολόγους ιδανική είναι η κατάσταση του Μάθιου και της Μάργκαρετ Γκεστ, δύο δωδεκάχρονων διδύμων που ζουν στην Ατλάντα. Κάθε απόγευμα Παρασκευής, δέκα αγόρια και κορίτσια μαζεύονται στον κήπο της οικογένειας Γκεστ, παίζουν μπάσκετ, κρυφτό και γενικά διασκεδάζουν.

Διάφορες εξωσχολικές δραστηριότητες βοηθούν τα δύο παιδιά να συμμετέχουν σε ομάδες και να έχουν πολλές παρέες.

Το καλοκαίρι, η κατασκήνωση στη λίμνη Τίμπερ διαθέτει «προπονητές φιλίας» που βοηθούν τα παιδιά να συνάψουν φιλικές σχέσεις με τους συνομηλίκους τους. «Δεν πιστεύουμε ότι είναι υγιές ένα παιδί να εστιάζει το ενδιαφέρον του αποκλειστικά σε ένα φίλο. Αν κάτι συμβεί, τα αποτελέσματα θα είναι τραγικά, ενώ περιορίζονται και οι ευκαιρίες να ανακαλύψει το παιδί τον κόσμο». Βέβαια, πολλοί ψυχολόγοι πιστεύουν ότι οι στενές παιδικές φιλίες ενισχύουν την αυτοπεποίθηση του παιδιού και βοηθούν στην απόκτηση δεξιοτήτων για υγιείς σχέσεις στην ενήλικη ζωή.

Οι «καλύτεροι φίλοι» βοηθούν τα παιδιά να νιώσουν συμπόνια, τα μαθαίνουν να ακούν και να παρηγορούν, να συζητούν, να μαλώνουν και να συμφιλιώνονται. Αν οι παιδικές φιλίες αποστερούνται από τους ενήλικες, πώς είναι δυνατόν να προετοιμαστεί το παιδί για την αποδοχή και την απόρριψη που θα γνωρίσει αργότερα;

Για καλό σκοπό…

Οι εκπαιδευτικοί ισχυρίζονται ότι δεν θέλουν να παρεμβαίνουν στις παιδικές φιλίες, αλλά μόνο να προάγουν την ευγένεια, τον σεβασμό και την καλοσύνη προς όλους.

Καθημερινή

Οι τεχνολογικές τους εμμονές είναι επιβλαβείς για τα παιδιά τους, που αισθάνονται ψυχικό πόνο.

Οι περισσότερες ανησυχίες σχετικά με τις αρνητικές επιπτώσεις των κινητών τηλεφώνων και των προγραμμάτων κοινωνικής δικτύωσης τύπου Twitter αφορούν τα παιδιά που χρησιμοποιούν τις τεχνολογικές αυτές καινοτομίες. Η χρήση τέτοιων μέσων από τους γονείς, όμως, και η επίπτωση της χρήσης αυτής στα παιδιά τους έχει αρχίσει και αυτή να απασχολεί τους ειδικούς.Η παιδοψυχολόγος Τζάνις Ιμ παρακολούθησε πρόσφατα σκηνή σε εμπορικό κέντρο: «Αγοράκι 2 ετών προσπαθούσε για ώρα να τραβήξει την προσοχή της μητέρας του που ασχολούνταν με το κινητό της. Αφού απέτυχε να τραβήξει την προσοχή της με τις εκκλήσεις του, το παιδάκι απελπίστηκε και της δάγκωσε το πόδι». Η Σέρι Ταρκλ, επικεφαλής ερευνητικού ινστιτούτου στο Πανεπιστήμιο ΜΙΤ της Μασαχουσέτης μελέτησε πώς η χρήση τεχνολογικών μέσων από τους γονείς επηρεάζει τα παιδιά και τους εφήβους. Υστερα από πέντε χρόνια και 300 συνεντεύξεις, η δρ Ταρκλ διαπίστωσε ότι συναισθήματα ψυχικού πόνου, ζήλιας και ανταγωνιστικότητας είναι ευρέως διαδεδομένα στα παιδιά αυτά.

«Ολα τα παιδιά στην έρευνά μου χρησιμοποίησαν τρία παραδείγματα στιγμών, κατά τις οποίες νιώθουν πόνο χωρίς να θέλουν να τον εκδηλώσουν όταν κάποιος γονιός τους ασχολείται με το ηλεκτρονικό του μηχάνημα και όχι με το παιδί του: κατά τη διάρκεια γευμάτων, όταν παραλαμβάνουν τα παιδιά από το σχολείο και κατά τη διάρκεια αθλητικών εκδηλώσεων» λέει η δρ Ταρκλ, που υπογραμμίζει ότι αντιλαμβάνεται την πίεση που υφίστανται οι γονείς από την εργασία τους για να είναι διαρκώς διαθέσιμοι, αν και υποστηρίζει ότι κάποια άλλη δύναμη είναι αυτή που τους υποχρεώνει να ελέγχουν συνέχεια την οθόνη της συσκευής τους.

«Η εμμονή των ανθρώπων με κάθε τι που συμβαίνει στην οθόνη της συσκευής τους είναι τέτοια, που συχνά ο έξω κόσμος σβήνει γι’ αυτούς. Εχω παραδείγματα παιδιών που ζητούν από τους γονείς τους να μη στέλνουν μηνύματα την ώρα που οδηγούν. Τα παιδιά αυτά συναντούν σθεναρή αντίσταση από τους γονείς, που τους λένε: Αγάπη μου, άσε με να στείλω ένα τελευταίο μήνυμα», λέει η δρ Ταρκλ.

Αλλοι παιδοψυχολόγοι διατείνονται, όμως, ότι η χρήση ηλεκτρονικών συσκευών από γονείς δεν είναι αναγκαία επιζήμια, επισημαίνοντας ότι η ποιότητα της σχέσης γονιού – παιδιού είναι το σημαντικότερο.

«Η γονεϊκή αδιαφορία είναι εξίσου οδυνηρή εάν οφείλεται σε φορητό υπολογιστή ή σε εφημερίδα» λέει ο Φρεντ Ζίμερμαν, καθηγητής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Λος Αντζελες, που τονίζει ωστόσο ότι η λεκτική αλληλεπίδραση μεταξύ γονέα και παιδιού είναι ο θεμέλιος λίθος της προσχολικής μάθησης.

Καθημερινή

Ο αυτισμός έχει πολύπλοκες γενετικές αιτίες διαπιστώνει μια νέα μεγάλη γενετική επιστημονική έρευνα, η μεγαλύτερη μέχρι σήμερα στον κόσμο, καθώς εντόπισε πολλά ακόμα γονίδια (γύρω στα 300, εκτός από τα οκτώ ή εννέα που ήταν μέχρι τώρα γνωστά), τα οποία σχετίζονται με την εμφάνιση της διαταραχής στα παιδιά.
Μια κοινοπραξία εκατοντάδων ερευνητών από 12 χώρες, στο πλαίσιο του φιλόδοξου διεθνούς Προγράμματος Γονιδιώματος Αυτισμού, ανακάλυψε πολλές μέχρι τώρα άγνωστες γενετικές μεταλλάξεις, που παίζουν ρόλο στην εκδήλωση του αυτισμού.
Μερικές, αλλά όχι όλες, από αυτές τις γονιδιακές παραλλαγές κληρονομούνται από τους γονείς στα παιδιά. Πολλές άλλες εμφανίζονται για πρώτη φορά στο παιδί με αυτισμό, χωρίς να τις έχουν οι γονείς προηγουμένως.
«Αυτό σημαίνει ότι μικρά γενετικά σφάλματα μπορεί να συμβούν στη διάρκεια του σχηματισμού των ωαρίων και του σπέρματος των γονιών και αυτές οι γενετικές ποικιλίες αντιγράφονται στη διάρκεια της δημιουργίας του DNA του παιδιού τους», δήλωσε ένας από τους ερευνητές, ο καθηγητής του πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας- Λος Αντζελες (UCLA) Ντάνιελ Γκέρσγουιντ.
Ο αυτισμός και οι συγγενικές με αυτόν μυστηριώδεις εγκεφαλικές παθήσεις πλήττουν περίπου ένα άτομο στα 100, εκ των οποίων τα αγόρια είναι περίπου τετραπλάσια από τα κορίτσια. Τα συμπτώματα διαρκούν καθ’ όλη τη ζωή συνήθως και ποικίλουν αρκετά, περιλαμβάνοντας επαναληπτικές συμπεριφορές, δυσκολία έκφρασης συναισθημάτων, αποφυγή σωματικής επαφής με άλλους, μειωμένες κοινωνικές ικανότητες κ.α. Δεν υπάρχει ακόμα θεραπεία για τον αυτισμό.
Οι ερευνητές αξιοποίησαν τη συνδυασμένη υπολογιστική ισχύ 60 ερευνητικών Ινστιτούτων παγκοσμίως και ανέλυσαν το DNA περίπου 1.000 παιδιών σχολικής ηλικίας με αυτισμό, από τις ΗΠΑ, την Ευρώπη και τον Καναδά. Επί τρία χρόνια, οι επιστήμονες ανέλυαν τον γενετικό κώδικα των αυτιστικών παιδιών και στη συνέχεια τον σύγκριναν με τα γονιδιώματα 1.300 παιδιών χωρίς την πάθηση.
Η έρευνα, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Nature», σύμφωνα με το BBC και τα πρακτορεία Ρόιτερ και Γαλλικό, έφερε στο φως διάφορες γενετικές μεταλλάξεις που εμφανίζονται με μεγαλύτερη κατά 20% περίπου συχνότητα στα αυτιστικά παιδιά σε σχέση με τα υπόλοιπα. Η μελέτη διαπίστωσε επίσης ότι αρκετά αυτιστικά παιδιά φέρουν τις δικές του «ιδιωτικές» μεταλλάξεις, δηλαδή κάθε παιδί εμφανίζει ένα ξεχωριστό γενετικό σφάλμα σε κάποιο ξεχωριστό γονίδιο.
Η μοναδικότητα αυτή, πιθανώς, καθιστά πιο δύσκολη την ανάπτυξη φαρμάκων για ένα ευρύ φάσμα ασθενών και των διαταραχών τους. Παρά, πάντως, την ιδιαιτερότητα του γενετικού «προφίλ» των αυτιστικών παιδιών, δύο κατηγορίες γονιδίων επηρεάζονται πιο συχνά από τις άλλες όσον αφορά τις μεταλλάξεις: αυτές που σχετίζονται με την ανάπτυξη των νευρικών κυττάρων και αυτές που εμπλέκονται στην επικοινωνία μεταξύ των κυττάρων. Πολλά από αυτά τα ίδια γονίδια θεωρείται ότι παίζουν ρόλο και σε άλλες νευρολογικές διαταραχές, ενώ οι ερευνητές θεωρούν πιθανή την μερική επικάλυψη με παθήσεις όπως η σχιζοφρένεια ή η επιληψία.
Παρά την πρόοδο, σύμφωνα με τους ερευνητές, τα ευρήματα της νέας μελέτης εξηγούν μόνο ένα μικρό ποσοστό των γενετικών ριζών του αυτισμού. Όπως είπαν, για να έρθουν στο φως όλες οι γενετικές αιτίες του αυτισμού, θα έπρεπε δεκάδες χιλιάδες οικογένειες, εθελοντικά, να δώσουν δείγματα από το DNA τους για ανάλυση. Μερικοί επιστήμονες ευελπιστούν, πάντως, ότι μέσα στην επόμενη διετία μπορεί να εντοπιστούν όλα τα γονίδια που σχετίζονται με τον αυτισμό.
Προς το παρόν, οι επιστήμονες δεν μπορούν να πουν πώς συμβαίνουν αυτές οι σπάνιες γενετικές μεταλλάξεις (τα σφάλματα του DNA). Προηγούμενες έρευνες έχουν συνδέσει τον αυτισμό με την επίδραση του περιβάλλοντος και την ηλικία των γονέων, ενώ μερικές οργανώσεις έχουν κατηγορήσει ορισμένα εμβόλια ότι προκαλούν αυτισμό, κάτι που, όμως, δεν έχει επιβεβαιωθεί από επιστημονικές μελέτες.
Οι επιστήμονες προσδοκούν ότι η σταδιακή εξήγηση των γενετικών αιτιών του αυτισμού θα επιτρέψει κάποια στιγμή στο μέλλον, να δημιουργηθούν γενετικά τεστ για έγκαιρη διάγνωση της πάθησης, καθώς και να αναπτυχθούν πιο αποτελεσματικά φάρμακα. Όμως, προειδοποιούν ότι η πάθηση φαίνεται να είναι πολύπλοκη και οι αλληλεπιδράσεις της με το περιβάλλον πολυδιάστατες, συνεπώς θα χρειαστεί χρόνος, τόσο για την ανακάλυψη των ακριβών αιτιών της πάθησης όσο και ενός αξιόπιστου γενετικού τεστ.

Link: Για την πρωτότυπη επιστημονική εργασία στη διεύθυνση:
http://www.nature.com/nature/journal/vaop/ncurrent/full/nature09146.html
www.tovima.gr/

Το ότι τα βρέφη που γεννιούνται πρόωρα αντιμετωπίζουν αυξημένες πιθανότητες μαθησιακών δυσκολιών, ήταν γνωστό. Ομως, έρευνα του Πανεπιστημίου της Γλασκώβης διαπίστωσε ότι τα ποσοστά μαθησιακών δυσκολιών είναι ελαφρώς αυξημένα ακόμη και για παιδιά που γεννιούνται μόλις μία ή δύο εβδομάδες πρόωρα, εύρημα που σύμφωνα με τους ερευνητές πρέπει να λαμβάνεται υπόψη όταν ορίζεται η χρονική στιγμή των κατ’ επιλογήν καισαρικών τομών. Η έρευνα μεταξύ 400.000 παιδιών σχολικής ηλικίας διαπίστωσε ότι τα μωρά που γεννιούνται στην ώρα τους, στη 40ή εβδομάδα της κύησης, έχουν πιθανότητα 4% να παρουσιάσουν μαθησιακές δυσκολίες όπως η δυσλεξία, η δυσκολία συγκέντρωσης και σε ακραίες περιπτώσεις ο αυτισμός. Για τα μωρά που γεννιούνται ελαφρώς πρόωρα, στις 37 έως 39 εβδομάδες κύησης, το ποσοστό μαθησιακών δυσκολιών ανεβαίνει στο 5,1%.«Διαπιστώσαμε ότι όσο η διάρκεια κύησης μειωνόταν, τόσο ανέβαινε ο κίνδυνος να έχουν τα παιδιά ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες», είπε η Τζιλ Πελ, ειδικός σε θέματα δημόσιας υγείας και πολιτικής της υγείας στο Πανεπιστήμιο της Γλασκώβης. «Ακόμη και μία εβδομάδα νωρίτερα αυξάνει τους κινδύνους», τόνισε.

Περίπου ένα στα τρία παιδιά γεννιούνται ανάμεσα στις 37 και στις 39 εβδομάδες, είτε με καισαρική τομή είτε με φυσιολογικό τοκετό. «Εχει πλέον καθιερωθεί να γίνονται οι κατ’ επιλογήν καισαρικές μία εβδομάδα πρόωρα», είπε. Η έρευνα δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση Public Library of Science Medicine.

Καινούργια στοιχεία για τον αυτισμό

Εν τω μεταξύ, πρόοδος σημειώθηκε στον προσδιορισμό των γονιδιακών παραγόντων που προκαλούν κάποιες περιπτώσεις αυτισμού. Ερευνα με τη συνεργασία 60 εργαστηρίων σε όλο τον κόσμο, που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Νature, αποκωδικοποίησε το DNA 1.000 παιδιών με αυτισμό και το συνέκρινε με το DNA των συγγενών τους αλλά και με το DNA 1.300 φυσιολογικών παιδιών. Διαπιστώθηκε ότι κάποια από τα σπάνια γενετικά σφάλματα που οδηγούν στην εμφάνιση αυτισμού κληρονομούνται από τους γονείς, ενώ άλλα εμφανίζονται για πρώτη φορά στα παιδιά.

Καθημερινή

Το multitasking («πολυπραγμοσύνη»), δηλαδή η ικανότητα του ατόμου να επεξεργάζεται πολλές πληροφορίες ταυτόχρονα, μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα στη λειτουργία του εγκεφάλου, προειδοποιούν αμερικανοί και γάλλοι επιστήμονες.

Πριν από μερικά χρόνια εθεωρείτο κριτήριο ικανότητας και εξυπνάδας να μπορεί ένας νέος να μιλάει στο chat την ίδια ώρα που τσεκάρει το προφίλ του στο Facebook και επισκέπτεται παράλληλα πολλές διαφορετικές σελίδες του Ιnternet. Πλέον όμως οι επιστήμονες ισχυρίζονται ότι ο βομβαρδισμός του εγκεφάλου μας με χιλιάδες πληροφορίες που είναι αδύνατον να αρχειοθετηθούν σωστά στα «συρτάρια» της μνήμης μας κρύβει σοβαρούς κινδύνους.

«Το multitasking είναι ένας μύθος. Οταν κάνουμε πολλά πράγματα ταυτόχρονα, απλώς περνάμε πολύ γρήγορα από τη μία διανοητική εργασία στην άλλη, σαν να ανοιγοκλείνουμε διακόπτες μέσα στον εγκέφαλό μας» επισημαίνει ο καθηγητής του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν Ντέιβιντ Μάγερ. Σύμφωνα με τον αμερικανό επιστήμονα, ο κατακερματισμός του εγκεφάλου μας σε πολλές διαφορετικές ασχολίες, μας αναγκάζει να κάνουμε λάθη, με τον ίδιο τρόπο που ο υπολογιστής μας «κρασάρει», «κατεβάζοντας» ταυτόχρονα δύο νέες ταινίες έχοντας έξι «παράθυρα» ανοιχτά στην οθόνη.

«Η νέα τεχνολογία θέτει σε εγρήγορση το μυαλό, αλλά όχι πάντα με θετικό τρόπο» τονίζει η διευθύντρια του Εθνικού Ινστιτούτου των ΗΠΑ για τη Χρήση Ναρκωτικών Νόρα Βολκόφ.

Η περιλάλητη «ψηφιακή πολυπραγμοσύνη» είναι βασικό γνώρισμα της «Generation Μ» (εκ του Μultitasking), δηλαδή τους νέους ηλικίας 18-35 ετών που μεγάλωσαν ταυτόχρονα με την έκρηξη του Διαδικτύου. Είναι η «Γενιά Μ». Πολλά μέλη της έχουν «ξεχάσει» πώς είναι να γράφεις με στυλό πάνω σε χαρτί και είναι απείρως πιο εξοικειωμένα με το πληκτρολόγιο του υπολογιστή.

Γιατί όμως συμβαίνει αυτό; «Η αναγκαστική προσαρμογή των εγκεφαλικών λειτουργιών στα νέα τεχνολογικά δεδομένα υπήρξε μια από τις σημαντικότερες αλλαγές που σημειώθηκαν ποτέ στην ανθρώπινη βιολογία. Εκθέτουμε τον εγκέφαλό μας σε έναν αριθμό πραγμάτων που δεν είμαστε προορισμένοι, βιολογικά, να τα επιτελέσουμε» εξηγεί ο νευροεπιστήμονας του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας Ανταμ Γκαζάλεϊ.

Η ανικανότητα του ανθρώπινου εγκεφάλου να επιτελέσει περισσότερες από δύο ασχολίες οφείλεται στο γεγονός ότι διαθέτει μόνο δύο ημισφαίρια, σύμφωνα με νέα έρευνα γάλλων νευροεπιστημόνων, που έρχεται τώρα να επιβεβαιώσει μια αντίστοιχη μελέτη του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ από το 2005.

Αμφότερες οι έρευνες διαπίστωσαν ότι όταν ο εγκέφαλος επιχειρεί να καταπιαστεί με πάνω από μια ασχολία, τότε κάθε ήμισυ του εγκεφάλου εστιάζεται σε μία μόνο «δουλειά», εκτελώντας επιτυχώς το «καθήκον» του. Ομως, κατά τον δρα Ετιέν Κεσλέν του ερευνητικού ινστιτούτου ΙΝSΕRΜ του Παρισιού, που διεξήγαγε τη μελέτη, η προσθήκη ενός τρίτου πράγματος δημιουργεί προβλήματα σε μια συγκεκριμένη περιοχή του εγκεφάλου, τη λεγόμενη «Περιοχή Βrodmann 10».

Ο κ. Κεσλέν, με τη βοήθεια ενός μαγνητικού τομογράφου, παρακολούθησε τους εγκεφάλους 32 εθελοντών, ηλικίας 19-32 ετών. Ο εγκέφαλος των εθελοντών μπορούσε να ελέγχει ταυτόχρονα δύο παράλληλες δραστηριότητες, όμως μόλις προσετίθετο μια τρίτη, τότε ο εγκέφαλος αδυνατούσε να ανταποκριθεί.

Συνδέεται με μαθησιακές δυσκολίες
ΟΥΑΣΙΓΚΤΟΝ Η «πολυπραγμοσύνη» συνδέεται πλέον ευθέως με μαθησιακές δυσκολίες, εξασθένηση της πρόσφατης μνήμης, αδυναμία συγκέντρωσης, ακόμη και ψυχιατρικές διαταραχές, όπως η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής, γνωστή ως ΑDΗD (Αttention Deficit Ηyperactivity Disorder). Σήμερα, υπολογίζεται πως περίπου το 5% των αμερικανών εφήβων πάσχουν από τη διαταραχή αυτή και λαμβάνουν φαρμακευτική αγωγή. Σχετική έρευνα του Πανεπιστημίου της Γιούτα, στις ΗΠΑ, έδειξε ότι τα παιδιά που διαβάζουν τα μαθήματά τους και ταυτόχρονα ακούν μουσική και σερφάρουν στο Διαδίκτυο το πιθανότεροείναι την επόμενη ημέρα να μη… θυμούνται σχεδόν τίποτε!

www.tovima.gr

Και όμως, τα παιδιά που λένε ψέματα από μικρά πετυχαίνουν στη ζωή. Επιστημονική έρευνα δείχνει ότι όσα λένε ψέματα από την τρυφερή ηλικία των δύο ετών είναι πιο ευφυή και έχουν περισσότερες πιθανότητες να επιτύχουν στο μέλλον. Οσο πιο αληθοφανή είναι μάλιστα τα ψέματα, τόσο πιο έξυπνο είναι το παιδί.

Μελέτη του Πανεπιστημίου του Τορόντο στον Καναδά έδειξε πως η ικανότητα να λέει ένα παιδί ψέματα σε νηπιακή ηλικία είναι σημάδι ότι ο εγκέφαλός του αναπτύσσεται με γοργούς ρυθμούς, γεγονός που με τη σειρά του μπορεί να το οδηγήσει να έχει μια πολύ επιτυχημένη ζωή στο μέλλον.

Οπως ισχυρίζονται οι παιδοψυχολόγοι, τα παιδιά αρχίζουν να λένε ψέματα από τη νηπιακή ηλικία, αν και το νήπιο δεν έχει συναίσθηση ότι ψεύδεται.

Συνήθως λέει μια ανακατασκευασμένη μορφή της αλήθειας ή χρησιμοποιεί μια ευφάνταστη ανακρίβεια που το βολεύει ώστε να βγει από μια δύσκολη θέση.

« Οσο πιο ευφάνταστο είναι το ψέμα που θα πουντόσο το καλύτερο γι΄ αυτά» λέει ο Κανγκ Λι, διευθυντής του Ινστιτούτου Ερευνας για το Παιδί του Πανεπιστημίου του Τορόντο. «Ολη αυτή η διαδικασία στην οποία μπαίνουν τα νήπια για να πουν ένα ψέμα είναι σημάδι ενός εγκεφάλου που αναπτύσσεται πιο γρήγορα από το αναμενόμενο. Αυτό είναι θετικό, γιατί σημαίνει ότι το παιδί θα σταθεί στα πόδια του πιο σύντομα από τα υπόλοιπα συνομήλικα παιδιά και ότι έχει αρκετές πιθανότητες να γίνει πολύ επιτυχημένο στην ενήλικη ζωή του» εξηγεί ο επιστήμονας.

Οι ερευνητές οδήγησαν 1.200 παιδιά, ηλικίας 2-16 ετών, ένα κάθε φορά, μέσα σε ένα δωμάτιο γεμάτο με κρυφές κάμερες. Κατόπιν τοποθέτησαν ένα μικρό παιχνίδι από πίσω τους και τους ζήτησαν, για όση ώρα θα έλειπε ο ερευνητής, να μην κρυφοκοιτάξουν πίσω τους. Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι το 90% των νηπίων κρυφοκοίταξε και μετά, ερωτώμενα αν το έκαναν, το αρνήθηκαν με επιμονή.

Σε παιδιά λίγο μεγαλύτερης ηλικίας ζητήθηκε να απαντήσουν στις ερωτήσεις ενός γραπτού τεστ, χωρίς να κρυφοκοιτάξουν τις απαντήσεις, στο πίσω μέρος του χαρτιού. Οσα κρυφοκοίταξαν, δεν το παραδέχθηκαν, και όταν ρωτήθηκαν πώς είναι δυνατόν να γνωρίζουν τις απαντήσεις σε τόσο δύσκολες ερωτήσεις, έδωσαν δικαιολογίες όπως «μου το δίδαξαν στο μάθημα της Ιστορίας στο σχολείο».

«Οι γονείς των παιδιών αυτών δεν είναι ανάγκη να ανησυχούν. Στην ηλικία των δύο ετώντο 20% των νήπιων λέει ψέματα, ποσοστό που φτάνει στο 90% στην ηλικία των τεσσάρων ετών. Δεν υπάρχει κανένα στοιχείομέχρι στιγμήςπου να συνδέει τα ψέματα αυτά με τυχόν παραβατική συμπεριφορά του παιδιού στο μέλλον» καταλήγει ο δρ Λι.

Αντίθετα, τα ψέματα που λένε οι ενήλικοι στα παιδιά έχουν σοβαρές επιπτώσεις.

Μαζί με την αμερικανίδα ψυχολόγο Γκέιλ Χέιμαν, ο δρ Λι εξέτασε 130 μαθητές μαζί με τους γονείς τους, διαπιστώνοντας ότι περισσότεροι από το 80% των γονέων είχαν χρησιμοποιήσει ψέματα κάποια στιγμή για να πείσουν τα παιδιά τους σχετικά με κάτι. Τα παιδιά είπαν πως όταν κατάλαβαν τα ψέματα έχασαν την εμπιστοσύνη προς τους γονείς τους.

www.tovima.gr