Στις 25 Μαρτίου 1821, ξεκίνησε η Ελληνική Επανάσταση ενάντια στην τουρκική σκλαβιά που κρατούσε την Ελλάδα δέσμια για 400 χρόνια. Ήταν η εποχή εκείνη που ωρίμασαν οι συνθήκες και οι καταστάσεις για το ξεσήκωμα του ελληνισμού. Η επανάσταση ξεκίνησε από τα νότια διαμερίσματα του ελλαδικού χώρου επειδή εκεί υπήρχαν πολλοί εμπειροπόλεμοι άνδρες και πλούσια ναυτική δύναμη ώστε να επιτευχθεί ένα δυναμικό χτύπημα από στεριά και θάλασσα.
Γύρω στα μέσα του Μαρτίου του 1821 σημειώθηκαν σποραδικά επεισόδια εναντίον των Τούρκων και το τρίτο δεκαήμερο του ίδιου μήνα εκδηλώθηκαν οι πρώτες συλλογικές επαναστατικές πράξεις: Στις 21 στα Καλάβρυτα, στις 22 στη Μάνη, στις 23 στην Καλαμάτα και στις 24/25 στην Πάτρα και σ” όλες σχεδόν τις επαρχίες της Πελοποννήσου καθώς και σε άλλες περιοχές (Σάλωνα, Γαλαξίδι, Λειβαδιά, Αταλάντη). Τον Απρίλιο η επανάσταση απλώθηκε στις Σπέτσες, στα Ψαρά, στην Ύδρα, στην Κάσο, στη Μύκονο, στην Αττική και σε άλλες περιοχές. Στους επόμενους μήνες η επανάσταση απλώθηκε και στις υπόλοιπες περιοχές.
Ως ημέρα κήρυξης της Επαναστάσεως καθιερώθηκε από το 1838 η 25η Μαρτίου. Εκείνη τη μέρα συγκεντρώθηκε στην Αγία Λαύρα μεγάλο πλήθος στρατιωτικών δυνάμεων και ο Παλαιών Πατρών Γερμανός ευλόγησε και κήρυξε το ξεκίνημα του επαναστατικού αγώνα. Εκεί, παρουσία προκρίτων και οπλαρχηγών, υψώθηκε το λάβαρο του αγώνα και δόθηκε ο όρκος «Ελευθερία ή θάνατος», ενώ οι πολεμιστές κρατούσαν γυμνά τα σπαθιά τους και τα καριοφίλια βροντούσαν.
Στις 25 Μαρτίου εορτάζουμε επίσης τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου. Την χαρμόσυνη δηλαδή είδηση, που έφερε ο Αρχάγγελος Γαβριήλ στην Παναγία, ότι μέσω αυτής θα ενσαρκωθεί ο Υιός του Θεού. «Ιδού νυν ευαγγελίζομαι χαράν μεγάλην» της είπε ο Αρχάγγελος.
Το απολυτίκιο της γιορτής λέει:
«Σήμερον της σωτηρίας ημών το κεφάλαιον και τού απ” αιώνος μυστηρίου ή φανέρωσις ο Υιός τού Θεού Υιός τής Παρθένου γίνεται και Γαβριήλ την χάριν ευαγγελίζεται. Διό και ημείς συν αυτώ τη Θεοτόκω βοήσωμεν, Χαίρε, Κεχαριτωμένη, ο Κύριος μετά σου.»
Δηλαδή:
«Σήμερα είναι η κυριότερη μέρα της σωτηρίας μας και η φανέρωση του Μυστηρίου, που ήταν από πολλά χρόνια κρυμμένο: Ο Υιός του Θεού θα γίνει άνθρωπος, Υιός τής Παρθένου Μαρίας και ο Αρχάγγελος Γαβριήλ αυτό το χαρμόσυνο μήνυμα φέρνει. Γι’ αυτό κι εμείς μαζί μ αυτόν ας πούμε ζωηρά στην Παναγία: Χαίρε, Κεχαριτωμένη, ο Κύριος είναι μαζί σου.»
Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου, είναι από τις μεγαλύτερες γιορτές της Εκκλησίας μας. Είναι μέρα χαράς και αγαλλίασης. Η Εκκλησία επιτρέπει να διακόπτουμε τη νηστεία και να τρώμε ψάρια ακόμα και αν ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου «πέσει» μέσα στην Μεγάλη Εβδομάδα. Η ημέρα αυτή είναι και ημέρα αργίας. Η παράδοση λέει ότι αυτήν την ημέρα ούτε τα χελιδόνια δεν χτίζουν τις φωλιές τους.
Πώς καθιερώθηκε να τρώμε μπακαλιάρο την ημέρα του Ευαγγελισμού;
Ο μπακαλιάρος, μπήκε στο τραπέζι μας τον 15ο αιώνα και απέκτησε τη δική του θέση στο εθνικό μας εδεσματολόγιο και πιο ιδιαίτερη την 25η Μαρτίου.
Παρόλο που η περίοδος της Σαρακοστής αποτελεί παράλληλα και περίοδο νηστείας, η εκκλησία, επέτρεψε να υπάρχουν δυο ημέρες όπου θα επιτρέπεται η κατανάλωση ψαριού. Μία από αυτές τις γιορτές είναι ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου 25 Μαρτίου, όπου παραδοσιακά συνηθίζεται εκείνη την ημέρα να τρώμε μπακαλιάρο σκορδαλιά. Η δεύτερη ημέρα εξαίρεσης της νηστείας είναι η Κυριακή των Βαΐων.
Γιατί όμως καθιερώθηκε ο μπακαλιάρος και όχι κάποιο άλλο ψάρι;
Παλιά, όσοι ζούσαν σε παραθαλάσσιες περιοχές, δεν είχαν πρόβλημα να τρώνε φρέσκα ψάρια σε καθημερινή βάση. Για τον ορεινό πληθυσμό όμως, η μεταφορά του ψαριού αντιμετώπιζε προβλήματα, μιας και δεν υπήρχαν τα μέσα μεταφοράς του φρέσκου ψαριού πριν αυτό αλλοιωθεί. Όταν λοιπόν εισήχθηκε ο μπακαλιάρος τον 15ο αιώνα, ήταν ιδανικός, γιατί ήταν ένα φτηνό ψάρι το οποίο μπορεί να διατηρηθεί και εκτός ψυγείου με τη χρήση αλατιού!
Το λάβαρο της Αγίας Λαύρας
Σύμφωνα με το αρχείο της Μονής Αγίας Λαύρας, στα Καλάβρυτα, (κώδιξ 1703) το Λάβαρο αποτελούσε προσφορά των Ελλήνων της Σμύρνης κατά τα τέλη του 16ου αιώνα.
Η παράσταση του λαβάρου αποδίδει την Κοίμηση της Θεοτόκου –μνήμη της οποίας τιμά η Μονή- και είναι επίμηκες ορθογώνιο (1,20 μήκος και 0,95 πλάτος) με μεταξωτά κρόσσια και διανθισμένο από πολύτιμα υλικά!
Το ιερό λάβαρο πολλές φορές έγινε βορά λεηλασιών. Το 1772 καταγράφετε η πρώτη υφαρπαγή του στην Μολδοβλαχία.
Οι μοναχοί της μονής με την αρωγή του Πατριαρχείου και μοναχών της Μολδοβλαχίας το εξαγόρασαν με την ανταλλαγή άλλων κειμηλίων της μονής.
Το 1780 αντίστοιχο περιστατικό με την μεταφορά του αυτήν τη φορά στην Ήπειρο. Το 1826 και κατά την πυρπόληση του μοναστηριού από τον Ιμπραήμ το λάβαρο διεσώθη τελευταία στιγμή χάριν των μοναχών Αθανασίου και Δανιήλ οι οποίοι το μετέφεραν στο νησί Κάμηλο της Ιθάκης.
Σήμερα φυλάσσεται στο φυσικό του χώρο σε ειδική προθήκη και αποτελεί το ιστορικότερο κειμίλιο της μονής.
Το 1844 με δημοσίευμα της εφημερίδας «ΚΑΙΡΟΙ», αμφισβητήθηκε το λάβαρο και ανέφερε πως το λάβαρο της ορκωμοσίας ήταν η σημαία των Κερπενιτών (αγωνιστές της Κερπινής Καλαβρύτων) -αμφισβητήθηκε προς αποφυγή παρεξηγήσεων το λάβαρο που χρησιμοποιήθηκε και όχι το γεγονός της επανάστασης-.
Με αφορμή του συγκεκριμένου δημοσιεύματος και προς αποκατάσταση της αλήθειας ξεκίνησε έρευνα και αναζητήθηκαν πρώτα απ όλα οι μαρτυρίες αυτοπτών μαρτύρων που βρίσκονταν ακόμα εν ζωή.
Οι μάρτυρες που κατεγράφησαν και πιστοποίησαν το γεγονός της χρησιμοποίησης του Λαβάρου της Αγίας Λαύρας ως επαναστατικής σημαίας, αλλά και του γεγονότος της επανάστασης της 21ης Μαρτίου 1821 είναι σύμφωνα με τα αρχεία της Μονής οι:
Αντιστράτηγος Β.Πετιμεζάς , Σπύρος Καρασπύρος, Μπολιαρίτης, Σταμάτης Μποτιώνης, Καλλιμάνης εκ Σαββανών, Θεοδ. Ανδρικόπουλος, Π. Κασκανδραμης, Π. Θεοδωρόπουλος από του Φίλια, Πρόκριτος Κ. Παπαδαίος από Μαζέικα, Γιαννάκης Λαμπρόπουλος εκ Παγκρατίου, Αν Παπανικολάου, Απ.Παναγόπουλου εκ Βυσωκάς, ο τότε (1821) διάκονος του Π.Π.Γερμανού και μετέπειτα Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Θεόφιλος Βλαχοπαπαδόπουλος, ο Αλεξ. Δεσποτόπουλος από το Αίγιο ο οποίος εκφώνησε τον πανηγυρικό της ημέρας 25η Μαρτίου 1881 και συγκινημένος θυμήθηκε την ιστορική εκείνη ώρα αφού και ο ίδιος είχε ορκισθεί. Μαρτυρεί όμως και το ίδιο το λάβαρο που φέρει τούρκικο βόλι κατά την επίθεση στα Καλάβρυτα (21/3/1821) και είναι εμφανέστατο ακριβώς στο κεφάλι του αριστερού Αγγέλου της εικόνας του.
