Σ’ αυτή την ενότητα
- Θα μάθουμε:
- Nα υποστηρίζουμε την άποψή μας με επιχειρήματα.
- Nα γράφουμε ένα βιογραφικό σημείωμα.
- Nα βρίσκουμε τις βασικές πληροφορίες που αναγράφονται σε μια ετικέτα.
- Θα μάθουμε επίσης:
- Πώς λειτουργεί η παράγραφος μέσα στο κείμενο.
- Τα πάθη των φωνηέντων.
- Να κλίνουμε θηλυκά ουσιαστικά.
- Να κλίνουμε τον αόριστο της παθητικής φωνής.
- Λέξεις και εκφράσεις που έχουν σχέση με την ελιά και το λάδι.
- Θα γνωρίσουμε:
- Μύθους που έχουν σχέση με την ελιά.
- Συνταγές με ελαιόλαδο.
… και όλα αυτά μαθαίνοντας τη σημασία που έχει η ελιά και το λάδι
στη διατροφή μας, στον πολιτισμό μας, στη ζωή μας!
Διάβασε το μάθημα στο διαδραστικό βιβλίο [κλικ στην εικόνα]
Η ελιά
Μελοποίηση του ποιήματος του Κωστή Παλαμά ¨Η ελιά¨
Τα πάθη των φωνηέντων
- μερικές φορές χάνεται το τελικό φωνήεν της προηγούμενης λέξης. Τότε λέμε ότι η λέξη παθαίνει έκθλιψη
π.χ. θα αρχίσω → θ’ αρχίσω.
- μερικές φορές χάνεται το αρχικό φωνήεν της επόμενης λέξης. Τότε λέμε ότι η λέξη παθαίνει αφαίρεση
π.χ. τα έφερε → τα ‘φερε.
- Ο σύνδεσμος και, όταν παθαίνει έκθλιψη, γράφεται κι
π.χ. και άλλη → κι άλλη
- Το επίρρημα μέσα, όταν παθαίνει έκθλιψη, γράφεται → μέσ’
π.χ. μέσα από → μέσ’ από,
- ενώ όταν παθαίνει αποκοπή, γράφεται→ μες π.χ. μέσα στο σπίτι → μες στο σπίτι
Εξάσκηση…
Γράφουμε τις φράσεις κάνοντας έκθλιψη αφαίρεση και αποκοπή όπου μπορούν να γίνουν:
- Από τα κόκαλα βγαλμένη. ___________________________________
- Με λογισμό και με όνειρο. ___________________________________
- Στείλε τα χαιρετίσματα στη μάνα. ___________________________________
- Εμείς για αλλού κινήσαμε και αλλού η ζωή μας πάει. ______________________________
- Πού είσαι και σε γύρευα; ___________________________________
- Μέσα στη θάλασσα, μέσα από τα κύματα.___________________________________
Οι μύθοι και η ελιά
Πάτησε στην εικόνα για να διαβάσεις μύθους για την ελιά
Ελιά
Το Πολύτιμο κι αγαπημένο δέντρο των Ελλήνων
“Ελιά και μύθος”
Ελιά από το μύθο στην πραγματικότητα
Ασύνδετο σχήμα
- Πολλές φορές, όταν μιλάμε και θέλουμε να μεταδώσουμε μια πληροφορία γρήγορα, λέμε τις προτάσεις τη μια αμέσως μετά την άλλη, π.χ.
[Ο Σωτήρης πλύθηκε], [ντύθηκε].
Στο παράδειγμα υπάρχουν δύο προτάσεις, αφού υπάρχουν δύο ρήματα. Η κάθε πρόταση μπαίνει δίπλα στην άλλη. Δεν υπάρχει κάποια λέξη που να τις ενώνει. Χωρίζονται μεταξύ τους με κόμμα.
Αυτός ο τρόπος σύνδεσης λέγεται ασύνδετο σχήμα.
- Το ασύνδετο σχήμα το χρησιμοποιούμε όταν:
α) θέλουμε να μιλήσουμε/γράψουμε με έναν τρόπο απλό, γρήγορο, κοφτό και ζωντανό ή
β) θέλουμε πολλά νοήματα να τα παρουσιάσουμε ενωμένα σε ένα όλο (σύνολο), π.χ. «Η Άνοιξη μπήκε, ο καιρός μαλάκωσε, η βροχές μειώθηκαν, ο ήλιος εμφανίζεται πιο συχνά.».
Aυτοπαθείς Aντωνυμίες
Ενικός αριθμός |
|||||
Α΄ πρόσωπο | Β΄ πρόσωπο |
Γ΄ πρόσωπο |
|||
αρσενικό | θηλυκό | ουδέτερο | |||
Ονομ. | ο εαυτός μου | ο εαυτός σου | ο εαυτός του | ο εαυτός της | ο εαυτός του |
Γεν. | του εαυτού μου | του εαυτού σου | του εαυτού του | του εαυτού της | του εαυτού του |
Αιτ. | τον εαυτό μου | τον εαυτό σου | τον εαυτό του | τον εαυτό της | τον εαυτό του |
Πληθυντικός αριθμός |
|||||
Ονομ. | ο εαυτός μας | ο εαυτός σας |
ο εαυτός τους |
||
Γεν. |
του εαυτού μας ή των εαυτών μας |
του εαυτού σας ή των εαυτών σας |
του εαυτού τους ή των εαυτών τους |
||
Αιτ. | τον εαυτό μαςή
τους εαυτούς μας |
τον εαυτό σας ή τους εαυτούς σας |
τον εαυτό τουςή τους εαυτούς τους |
Εξάσκηση…
- Συμπληρώνουμε τα παρακάτω κενά με την κατάλληλη αυτοπαθή αντωνυμία.
α) Έχω πάψει να κοιτάζω τον εαυτό μου στον καθρέφτη.
β) Με το κάπνισμα κάνετε κακό ……………………………..
γ) 0 Τάσος είναι εγωιστής και συμφεροντολόγος· κοιτάζει μόνο………….
δ) …………… θα ‘πρεπε να λυπάσαι όχι εμένα.
ε) Μόνο…………… σκέφτεται η Βασιλική.
στ)Για να αγαπήσουμε τους συνανθρώπους μας, πρέπει πρώτα ν’ αγαπήσουμε………………………………
ζ) Οι ευαίσθητοι άνθρωποι, όταν κάνουν λάθος, τα βάζουν με……………….
- Γράφουμε Σ ή Λ για να δείξουμε αν στις παρακάτω προτάσεις έχουμε ασύνδετο σχήμα ή όχι.
α) Mας πρόσφεραν γλυκά, αναψυκτικά, φρούτα και διάφορα ζαχαρωτά. ( )
β) Θέλει και την πίτα ολόκληρη και το σκύλο χορτάτο. ( )
γ) Μην ξεχάσεις ν’ αγοράσεις ψωμί, γάλα, τυρί, μακαρόνια, ντομάτες. ( )
δ) Θα έρθουν μαζί μας και η Χρύσα και η Δέσποινα και η Άρτεμις. ( )
ε) Το ανθοπωλείο πουλά τριαντάφυλλα λευκά, κόκκινα, ροζ, κίτρινα. ( )
στ) Οι δυο φίλες αγόρασαν τρόφιμα και ρούχα και παπούτσια και μετά γύρισαν στο σπίτι. ( )
Η ελιά στην Ελλάδα και στη Μεσόγειο
Την ελιά τη βρίσκουμε στα κείμενα των αρχαίων και των σύγχρονων Ελλήνων συγγραφέων και ποιητών, που την ύμνησαν όσο λίγα δέντρα γιατί την αγάπησαν πολύ. Χωρίς την ελιά, το ελληνικό τοπίο θα ήταν πιο φτωχό και οι Έλληνες καλλιτέχνες και ποιητές θα είχαν χάσει μια μοναδική πηγή έμπνευσης.
Η ελιά εμφανίστηκε για πρώτη φορά ως αγριελιά στην ανατολική Μεσόγειο, εκεί δηλαδή όπου αναπτύχθηκαν μερικοί από τους αρχαιότερους πολιτισμούς.
Αυτό το πολύτιμο και αγαπημένο δέντρο των Ελλήνων και των άλλων μεσογειακών λαών θεωρείται, ακόμα μέχρι σήμερα, θεϊκό δώρο, σύμβολο ειρήνης, προστασίας και γονιμότητας. Το λάδι του, όπως το σιτάρι και το κρασί, χρησιμοποιείται σε πολλές τελετές της ορθόδοξης χριστιανικής θρησκείας.
Η ελιά επηρέασε τα ήθη και τα έθιμα των Ελλήνων και των άλλων λαών της Μεσογείου που με το πέρασμα των χρόνων δημιούργησαν έναν εντελώς ιδιαίτερο πολιτισμό, τον πολιτισμό της ελιάς [κλικ].
Ιδεογράμματα του δέντρου της ελιάς, του ελαιόλαδου και του καρπού της ελιάς σε πινακίδες της Γραμμικής Α και B γραφής.
μαθαίνουμε για την Παράγραφο…
Παράγραφος είναι ένα κομμάτι του κειμένου που αναπτύσσει μια ιδέα, ένα νόημα. Tο νόημα κάθε παραγράφου, ενώ συνδέεται με το νόημα των υπόλοιπων παραγράφων του κειμένου, είναι ξεχωριστό.
Λέξεις που γράφονται με κεφαλαίο
Γράφονται με κεφαλαίο:
- τα κύρια ονόματα: ονόματα ανθρώπων (Μαρία), ζώων (Αζόρ), τόπων (Λάρισα), ποταμών (Πηνειός), βουνών (Όλυμπος), λιμνών (Πρέσπες), κτλ.
- τα ονόματα των ημερών (Κυριακή), μηνών (Αύγουστος) και εορτών (Πάσχα)
- τα εθνικά (Έλληνας, Κινέζος)
- τα ονόματα κτιρίων (Αρχαιολογικό Μουσείο), πλοίων (Αίολος)
- οι τίτλοι λογοτεχνικών έργων (ο Μάγκας της Πηνελόπης Δέλτα) και έργων τέχνης (η Νίκη της Σαμοθράκης)
- οι τιμητικοί τίτλοι (Αξιότιμε, Σεβασμιότατε)
Ενώ τα εθνικά ονόματα γράφονται με κεφαλαίο π.χ. ο Μανόλης είναι Έλληνας, τα επίθετα που παράγονται από αυτά γράφονται με μικρό π.χ. το ελληνικό λάδι είναι το καλύτερο.
Εξάσκηση
Υπογραμμίζω τα κύρια ονόματα στο παρακάτω κείμενο και το γράφω σωστά:
Περιεκτικά λέμε τα ουσιαστικά που δείχνουν το μέρος όπου υπάρχουν πολλά όμοια πρόσωπα, ζώα ή πράγματα.
Τα περιεκτικά αρσενικά ουσιαστικά που λήγουν σε –(ι)ώνας γράφονται με ω.
Ακόμα με ω γράφονται τα περισσότερα αρσενικά ουσιαστικά σε –ώνας που δεν είναι περιεκτικά π.χ. αγώνας, αιώνας κτλ.
Εξαιρούνται:
Μακεδόνας, Στρυμόνας, κανόνας, κηδεμόνας
Εξάσκηση
Σχηματίζω περιεκτικά ουσιαστικά σε –(ι)ώνας.
αμπέλι ________________________
ελιά (ελαία) ________________________
αμυγδαλιά ________________________
πεύκο ________________________
περιστέρι _________________________
άχυρο _________________________
Μαγειρεύουμε με ελαιόλαδο
Οι ελιές και το ελαιόλαδο αποτελούν, εδώ και αιώνες, απαραίτητο στοιχείο της ελληνικής και της μεσογειακής κουζίνας. Μας προσφέρουν καθημερινά μια υγιεινή και πλούσια σε γεύση τροφή. Από μελέτες σε 7 χώρες προέκυψε ότι η διατροφή που βασίζεται στο ελαιόλαδο δίνει στον άνθρωπο υγεία και μακροζωία. Tο ελαιόλαδο μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε όλα τα φαγητά και γι’ αυτό όλοι οι διαιτολόγοι το συνιστούν. Για ακόμη πιο υγιεινό φαγητό, το ελαιόλαδο πρέπει να προστεθεί στο τέλος του μαγειρέματος. Όταν χρησιμοποιείται ωμό, αποκαλύπτει όλη του τη νοστιμιά. Δίνει άλλη γεύση στις σαλάτες και στα λαχανικά.
Παθητική φωνή |
||
Αόριστος |
||
Οριστική | Υποτακτική | Προστακτική |
ψήθηκα |
(να) ψηθώ |
– |
ψήθηκες | (να) ψηθείς | ψήσου |
ψήθηκε | (να) ψηθεί | – |
ψηθήκαμε | (να) ψηθούμε | – |
ψηθήκατε | (να) ψηθείτε | ψηθείτε |
ψήθηκαν | (να) ψηθούν | – |
Υποκοριστικά
Υποκοριστικά λέγονται οι λέξεις που δείχνουν ότι κάτι είναι μικρό, είτε επειδή είναι πραγματικά μικρό είτε επειδή το λένε έτσι χαϊδευτικά ή κοροϊδευτικά. Τα υποκοριστικά έχουν καταλήξεις, όπως –άκι, –ούλα, –ούλι,-ούλης, –άκης, – άκος, –ίτσα, –ούδι, –όπουλο, –οπούλα, –ίσκος, –ίδιο.
Π.χ.:
παιδί – παιδάκι, παιδούλα, παιδόπουλα
αδερφή – αδερφούλα
σακί – σακούλι
αδερφός – αδερφούλης
Γιάννης – Γιαννάκης
δάσκαλος – δασκαλάκος
κούκλα – κουκλίτσα
άγγελος – αγγελούδι
βοσκός – βοσκόπουλο, βοσκοπούλα
λόφος – λοφίσκος
κράτος – κρατίδιο
Μερικές λέξεις μας δίνουν περισσότερα υποκοριστικά με διαφορετική κατάληξη κάθε φορά. Π.χ.:
βάρκα – βαρκάκι, βαρκούλα
γάτα – γατάκι, γατούλα, γατούλι
πέτρα – πετρούλα, πετρίτσα
Εξάσκηση
Φτιάχνω υποκοριστικά ονόματα με τις παρακάτω λέξεις:
δέντρο- δεντράκι
νερό- ________________________
μάτι- ________________________
ποτήρι- ________________________
χέρι- ________________________
αμπέλι- ________________________
ψάρι- ________________________
άλογο- ________________________
πόρτα- ________________________
ποδιά- ________________________
βροχή- ________________________
κλωστή- ________________________
μάνα- ________________________
καραμέλα- ________________________
φωνή- ________________________
κορδέλα- ________________________
Η κλίση των θηλυκών ουσιαστικών σε -η
- Ουσιαστικά σε -η, πληθυντικός σε -ες (ισοσύλλαβα)
Τα ουσιαστικά αυτής της κατηγορίας είναι οξύτονα (γραμμή), παροξύτονα (γνώμη) και προπαροξύτονα (κάμαρη). Όλα στη γενική πληθυντικού τονίζονται στη λήγουσα.
- Ουσιαστικά σε -η, πληθυντικός σε -εις
Τα ουσιαστικά αυτής της κατηγορίας είναι παροξύτονα (γνώση) και προπαροξύτονα (αίτηση). Τα παροξύτονα τονίζονται σε όλες τις πτώσεις στην ίδια συλλαβή, ενώ στα προπαροξύτονα κατεβαίνει ο τόνος σε όλες τις πτώσεις του πληθυντικού αριθμού κατά μία συλλαβή.
π.χ. η γεύση —- της γεύσης, οι γεύσεις —- των γεύσεων
η αίτηση — της αίτησης, οι αιτήσεις —- των αιτήσεων
Εξάσκηση
Κλίνω τα παρακάτω:
Η μεγάλη πόλη
Η δύσκολη άσκηση
Η θρεπτική τροφή