Σε αυτή την ενότητα θα δούμε πώς το βυζαντινό κράτος έφτασε στην μεγαλύτερη ακμή του μέσα από τολμηρές μεταρρυθμίσεις στη νομοθεσία και στη διοίκηση, την άνθηση των γραμμάτων και των τεχνών και τη διακυβέρνηση ικανών αυτοκρατόρων.

 

 

 

Πάτησε στην εικόνα για να διαβάσεις το μάθημα από το ψηφιακό βιβλίο

23. Η νομοθεσία και η διοίκηση εκσυγχρονίζονται

 

 

 

 

 

Οι νικηφόροι πόλεμοι των Βυζαντινών με τους γειτονικούς λαούς, ιδιαίτερα με τους Άραβες, έσωσαν την Κωνσταντινούπολη και την αυτοκρατορία από μεγάλους κινδύνους. Δημιούργησαν όμως στο Βυζάντιο πολλά εσωτερικά προβλήματα, τα οποία χρειάστηκαν μεγάλες προσπάθειες για να ξεπεραστούν.

 

 

 

Συγκεκριμένα:

• Αποδιοργάνωσαν το στρατό των συνόρων και των ακριτικών επαρχιών.
• Αποδυνάμωσαν οικονομικά το κράτος και στέρησαν την ύπαιθρο από εργατικά χέρια.
• Χαλάρωσαν την απονομή της δικαιοσύνης και οι νόμοι δεν εφαρμόζονταν με δίκαιο τρόπο για όλους.
• Στέρησαν από πολλούς μικροκαλλιεργητές τα κτήματά τους και τους μετέτρεψαν σε δουλοπάροικους των «δυνατών».

 

Ο αυτοκράτορας Λέων Γ’ ο Ίσαυρος

 

 

 

Για ν’ αντιμετωπίσει τα σοβαρά αυτά προβλήματα ο αυτοκράτορας Λέων ο Γ’, ο Ίσαυρος, έκανε τολμηρές αλλαγές στη νομοθεσία και τη διοίκηση του κράτους:

• Χώρισε την αυτοκρατορία σε μεγάλες περιφέρειες, τα «Θέματα», και όρισε ως διοικητές στρατηγούς, υπεύθυνους για την ασφάλεια της περιοχής τους.

 

 

• Μοίρασε δημόσια γη στους γεωργούς των ακριτικών περιοχών, με την υποχρέωση να την καλλιεργούν οι ίδιοι, αλλά και να στρατεύονται για να την προστατεύουν στις ώρες των κινδύνων. Ήταν οι γνωστοί μας Ακρίτες.

 

 

• Εκσυγχρόνισε τους παλιούς νόμους του Ιουστινιανού, τους προσάρμοσε στις ανάγκες της εποχής και τους δημοσίευσε στην «Εκλογή». Στη συλλογή αυτή των νόμων, που ήταν γραμμένη σε απλή και κατανοητή ελληνική γλώσσα, όριζε ότι:

«όλοι οι πολίτες είναι ίσοι απέναντι στους νόμους και τη Δικαιοσύνη».

 

Η “Εκλογή”

 

 

 

• Με το «Γεωργικό Νόμο» προστάτευσε την περιουσία των ελευθέρων γεωργών και των κτηνοτρόφων και εξασφάλισε καλύτερες συνθήκες ζωής για όσους ζούσαν στην ύπαιθρο.
• Αφαίρεσε από τους κληρικούς και τους μοναχούς τη δημόσια εκπαίδευση και επέβαλε στα εκκλησιαστικά και τα μοναστηριακά κτήματα τον κοινό για όλους φόρο.
• Ανέθεσε την τήρηση των «φιλάνθρωπων» νόμων του στους «υπηρέτες της δικαιοσύνης», τους δικαστές, των οποίων το έργο θεωρούσε «το σημαντικότερο όλων επί της γης».

Τις μεταρρυθμίσεις αυτές του Λέοντα Γ’ και των διαδόχων του δέχτηκαν με ανακούφιση οι λαϊκές τάξεις. Δυσαρεστήθηκαν όμως οι πλούσιοι, οι «δυνατοί» και οι μοναχοί, γιατί τα μέτρα αυτά τους εμπόδιζαν να κερδίζουν περισσότερα.

 

 

Δείτε την παρουσίαση του μαθήματος

(δημιουργός Γ. Σουδίας)

[slideboom id=483433&w=425&h=370]

Κτηνοτρόφοι βόσκουν το κοπάδι τους
(βυζαντινή μικρογραφία)

 

 

Βυζαντινός βοσκός

Διαβάστε ή εκτυπώστε το σχεδιάγραμμα του μαθήματος

[κλικ στην εικόνα]

 

 

 

 

Διάβασε το μάθημα… σαν παραμύθι

Πηγή: Δ. Σχ. Φουρφουρά

 

 

*

Ώρα για εξάσκηση!

πάτησε στις εικόνες [κλικ]

 __________________________________________________________________________________________________________________________________________

 

 Πάτησε στην εικόνα για να διαβάσεις το μάθημα από το ψηφιακό βιβλίο

24. Η κρίση της εικονομαχίας διχάζει τους Βυζαντινούς

 

 

Στη διάρκεια του 8ου αιώνα η αυτοκρατορία συγκλονίστηκε από σοβαρές ταραχές, οι οποίες δίχασαν τους βυζαντινούς και έφεραν σε δύσκολη θέση το κράτος. Αιτία τους ήταν οι αποφάσεις των Ισαύρων αυτοκρατόρων Λέοντα Γ’ και Κωνσταντίνου Ε’:

• Να απαγορεύσουν την προσκύνηση και τη λατρεία των εικόνων.
• Να υποχρεώσουν τους μοναχούς και τους κληρικούς να υπηρετούν τη στρατιωτική θητεία τους, πριν δεχτούν το ιερατικό τους αξίωμα.

Οι αποφάσεις αυτές, καθώς και τα διοικητικά μέτρα για την εκκλησία, πάρθηκαν χωρίς προηγούμενη ενημέρωση και διαφώτιση του πληθυσμού. Γι’ αυτό δημιούργησαν αναταραχή στους κληρικούς και στο λαό και τον χώρισαν σε δυο αντιμαχόμενες παρατάξεις:

• τους εικονομάχους, που στήριζαν τις αποφάσεις του αυτοκράτορα και
• τους εικονολάτρες, που υπερασπίζονταν τη λατρεία των εικόνων.

Και οι δυο πλευρές ήταν ανυποχώρητες και υποστήριζαν με φανατισμό τις απόψεις τους.

Εικονομάχοι καλύπτουν την εικόνα του Χριστού με ασβέστη.

Ψαλτήρι Χλουντόφ (περί το 830). Μόσχα, Ιστορικό Μουσείο.

Ο διχασμός αυτός κράτησε έναν περίπου αιώνα και είχε δυσάρεστες συνέπειες για όλους. Στη διάρκειά του πολλοί άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους και άλλοι φυλακίστηκαν ή εξορίστηκαν. Ναοί και μοναστήρια έκλεισαν και πολλές εικόνες, ψηφιδωτά και έργα τέχνης καταστράφηκαν. Διαταράχτηκαν ακόμη οι σχέσεις ανάμεσα στο Βυζάντιο και τη Δυτική εκκλησία, η οποία τάχτηκε με το μέρος των εικονολατρών.

Ο αυτοκράτορας Λέων Γ’, που αντιμετώπισε με επιτυχία τους Άραβες κι έσωσε την Πόλη και την αυτοκρατορία, έχασε μεγάλο μέρος της δόξας του και χρεώθηκε αυτή την αναταραχή, που έβλαψε πολύ το βυζαντινό κράτος.

 

Την εσωτερική αυτή διαμάχη, που έμεινε γνωστή ως εικονομαχία, σταμάτησε η Ζ’ οικουμενική σύνοδος, την οποία συγκάλεσε η συν-αυτοκράτειρα Ειρήνη η Αθηναία το 787 μ.Χ.  Εκεί αποφασίστηκε και έγινε δεκτό από όλους ότι:

 «Προσκυνούμεν δε ταις εικόσιν ου τη ύλη προσφέροντες την προσκύνησιν, αλλά δι΄αυτών τοις εν αυταίς εικονιζομένοις» (Ι. Δαμασκ.)

«κατά την προσκύνηση των εικόνων η λατρεία των πιστών απευθύνεται προς τα εικονιζόμενα ιερά

πρόσωπα και όχι προς την ίδια την εικόνα και τα υλικά από τα οποία αυτή είναι φτιαγμένη».

*

 

η τιμή απευθύνεται προς το εικονιζόμενο πρόσωπο, καθότι «η της εικόνος τιμή επί το πρωτότυπον διαβαίνει» (Μ.Βασίλειος )

 

 Η Ειρήνη η Αθηναία & ο ανήλικος γιος της Κωνσταντίνος ΣΤ΄

 

Ειρήνη η Αθηναία ή όπως ήταν κοινώς γνωστή Ειρήνη Σαρανταπήχαινα

Το όνομά της είναι συνδεδεμένο με την πρώτη αναστήλωση των εικόνων που θεσπίστηκε από την Ζ΄Οικουμενική Σύνοδο και με την τύφλωση του γιου της που διατάχτηκε από την ίδια.

Η Ζ’ Οικουμενική Σύνοδος στην Νίκαια της Βιθυνίας

 

Η Ζ΄ Οικουμενική Σύνοδος συγκλήθηκε από τον Αυτοκράτορα Κωνσταντίνο ΣΤ΄ και τη μητέρα του, Αυτοκράτειρα Ειρήνη την Αθηναία στη Νίκαια της Βιθυνίας, στο Ναό της Αγίας Σοφίας, το 787 κατόπιν αίτησης του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Ταρασίου. Αποφάσισε την αναστήλωση των εικόνων καταδικάζοντας την Εικονομαχία και την ιδέα της σχηματοποίησης της αόρατης και άυλης Τριάδας. Εκεί εκφράσθηκε το δόγμα ότι η εικονογράφηση του Χριστού και των Αγίων εδράζεται στην ενανθρώπηση του δευτέρου προσώπου της Αγίας Τριάδας και διευκρινίστηκε ότι η τιμή προς τις εικόνες αναφέρεται στο πρόσωπο που αυτή απεικονίζει και όχι στο υλικό από το οποίο είναι αυτή φτιαγμένη.

Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843)

Η συμφιλίωση αυτή των χριστιανών και η αναστήλωση των εικόνων γιορτάζεται από την εκκλησία μας, με πανηγυρικό τρόπο, την πρώτη Κυριακή των νηστειών του Πάσχα και ονομάζεται Κυριακή της Ορθοδοξίας.

“Οι Πατέρες της Εκκλησίας μας όρισαν να εορτάζεται η ημέρα αυτή σε ανάμνηση της παύσης της εικονομαχίας και της οριστικής αναστήλωσης των ιερών εικόνων από την  ευσεβή βασίλισσα  του Βυζαντίου Θεοδώρα (μετέπειτα αγία της Εκκλησίας μας) στις 4-3-843. Το γεγονός αυτό θεωρήθηκε μείζονος σημασίας διότι με τις αποφάσεις της Ζ΄ Οικουμενικής Συνόδου (787), ολοκληρώθηκε η διατύπωση της δογματικής διδασκαλίας της Εκκλησίας μας (τριαδολογικό και χριστολογικό δόγμα). Η εικονομαχική έριδα (726-843) υπήρξε άλλωστε ένας θλιβερός σταθμός της εκκλησιαστικής ιστορίας, η οποία προξένησε αφάνταστη φθορά στο σώμα της Εκκλησίας.”

Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΣΤΗΛΩΣΕΩΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ
Λάμπρου Κ.Σκόντζου, Θεολόγου – Καθηγητού

 

 

H Aναστήλωση των εικόνων, Φορητή εικόνα 16ου αι., Μουσείο Μπενάκη

 

 

Δείτε την παρουσίαση του μαθήματος

(δημιουργός Γ. Σουδίας)

[slideboom id=486707&w=425&h=370]

Διαβάστε ή εκτυπώστε το σχεδιάγραμμα του μαθήματος

[κλικ στην εικόνα]

 

 

 

 

 

 

 

 

Δείτε

 

 

Μια “διαφορετική” παρουσίαση για την εικονομαχία!

 

 

 

 

*

 

 

 

 

Ώρα για εξάσκηση

 

 

1.Γιατί στις αρχές του 8ου αι. η αυτοκρατορία κλονίζεται από εσωτερικές ταραχές.

2.Ποιες αποφάσεις πήραν οι αυτοκράτορες Λέων Γ΄ και Κωνσταντίνος Ε΄;

3.Τι αντίκτυπο είχαν στο λαό οι αποφάσεις αυτές;

4.Ποιες ήταν οι συνέπειες της εικονομαχίας ;

5.Ποιος σταμάτησε οριστικά την εικονομαχία;

6.Πότε η εκκλησία μας γιορτάζει την αναστήλωση των εικόνων;

7.Πώς κρίνετε τα μέτρα των Ισαύρων για τα εκκλησιαστικά θέματα; Ήταν όλα αναγκαία; Τι μπορούσε να γίνει για να αποφευχθούν οι συγκρούσεις;

 

*

Σταυρόλεξο για την εικονομαχία [κλικ]

 ________________________________________________________________________________________________________________________________________

 

 

Πάτησε στην εικόνα για να διαβάσεις το μάθημα από το ψηφιακό βιβλίο

25. Το Βυζάντιο φτάνει στο απόγειο της ακμής του

 

Από τον 9ο έως τον 11ο αιώνα το Βυζαντινό κράτος κυβέρνησαν αυτοκράτορες της μακεδονικής δυναστείας.

Η αυτοκρατορία τα χρόνια των Μακεδόνων αυτοκρατόρων 9ος-11ος αι.

Πάτησε στην εικόνα

Ο ιδρυτής της Μακεδονικής Δυναστείας Βασίλειος ο Α΄

Στο διάστημα αυτό οι Μακεδόνες αυτοκράτορες, για την αντιμετώπιση των εξωτερικών θεμάτων:

• Οργάνωσαν αξιόμαχο στρατό και απελευθέρωσαν πολλά από τα κατακτημένα βυζαντινά εδάφη, στην Ανατολή, στη Δύση και στα Βαλκάνια.
• Έκλεισαν συνθήκες ειρήνης και φιλίας με τους λαούς του Βορρά και διέδωσαν το χριστιανισμό και το βυζαντινό πολιτισμό στις χώρες τους.
• Ξαναπήραν από τους Σαρακηνούς τον έλεγχο των θαλάσσιων δρόμων και τα βυζαντινά εμπορικά καράβια ανοίχτηκαν ξανά στο Αιγαίο, τη Μεσόγειο, την Αδριατική και τη νότια Ιταλία.

 

 

 

 

 

[slideboom id=589785&w=425&h=370]

Ιδιαίτερη φροντίδα όμως έδειξαν και για την εσωτερική οργάνωση και καλή λειτουργία του κράτους. Για να το επιτύχουν:

• Οργάνωσαν καλύτερα τα Θέματα της αυτοκρατορίας και πρόσθεσαν σ’ αυτά και νέα από τις απελευθερωμένες και τις ακριτικές περιοχές.
• Επανέφεραν την ηρεμία στην ταραγμένη από τις διαμάχες της εικονομαχίας εκκλησία και την έστρεψαν σε έργα ειρηνικά και φιλανθρωπικά.
• Ρύθμισαν με νέους νόμους (Επαναγωγή και Πρόχειρο Νόμο) τα καθήκοντα των αρχόντων,

καθόρισαν τις σχέσεις Κράτους και Εκκλησίας και προσάρμοσαν το δίκαιο στις συνθήκες της εποχής.

• Με το «Επαρχιακό βιβλίο» ρύθμισαν τα θέματα των εμπορικών συναλλαγών και έβαλαν τάξη στη λειτουργία των βιοτεχνιών και των επαγγελματιών, καθώς και στα όρια κέρδους καθενός.
• Συνέχισαν την προσπάθεια των Ισαύρων για την προστασία των μικροϊδιοκτητών και των ελεύθερων γεωργών από τους δυνατούς και επέβαλλαν σ’ αυτούς το νόμο του «Αλληλέγγυου». Αυτός όριζε ότι οι πλούσιοι γαιοκτήμονες, μαζί με τους δικούς τους φόρους, πληρώνουν στο κράτος και τους φόρους των φτωχών γειτόνων τους, όταν εκείνοι αδυνατούν.

 

Αποτελέσματα των μέτρων:

Τα μέτρα αυτά βοήθησαν στην ανάπτυξη της γεωργίας, της βιοτεχνίας, της ναυτιλίας και του εμπορίου κι έφεραν πλούτο και δόξα στην αυτοκρατορία. Η περίοδος αυτή ήταν από τις πιο λαμπρές για την αυτοκρατορία και ονομάστηκε «χρυσή εποχή του Βυζαντίου».

Στέμμα του βυζαντινού αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Θ΄ του Μονομάχου. Βρέθηκε στην Ουγγαρία από χωρικό που όργωνε το χωράφι του. Το στέμμα ήταν δώρο του αυτοκράτορα στον ηγεμόνα της Ουγγαρίας. Στο κέντρο εικονίζεται ο Κωνσταντίνος, δεξιά και αριστερά η γυναίκα του Ζωή και αριστερά η αδελφή της Θεοδώρα. 

Δείτε την παρουσίαση του μαθήματος

(δημιουργός Γ. Σουδίας)

 [slideboom id=490932&w=425&h=370]

Διαβάστε ή εκτυπώστε το σχεδιάγραμμα του μαθήματος

[κλικ στην εικόνα]

 

 

 

 

 

________________________________________________________________________________________________________________________________________

 

 

 

Πάτησε στην εικόνα για να διαβάσεις το μάθημα από το ψηφιακό βιβλίο

26. Η ανάπτυξη των γραμμάτων και η μελέτη των αρχαίων Ελλήνων κλασσικών

 

 

 

 

 

Μετά τη λήξη της εικονομαχίας και στα χρόνια της Μακεδονικής δυναστείας, που ακολούθησαν, το Βυζάντιο γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη στα γράμματα και τις τέχνες.

 

 

Ο αυτοκράτορας Μιχαήλ Γ’ και ο θείος του καίσαρας Βάρδας ίδρυσαν το πανεπιστήμιο της Μαγναύρας.

 

 

 

 

Σ’ αυτό δίδαξαν ονομαστοί καθηγητές, όπως ο Λέων ο μαθηματικός, ο πατριάρχης Φώτιος, ο Ιωάννης Γραμματικός και ο φωτιστής των Σλάβων Κωνσταντίνος-Κύριλλος. Οι καθηγητές πληρώνονταν από το κράτος και «το έργο τους ήταν κάλλιστο και περιβόητο» ².

Λέων ο μαθηματικός [κλικ]

ο πατριάρχης Ιωάννης ο Γραμματικός επισκέπτεται τον Χαλίφη Μαμούν [κλικ]

 

 

Όλα σχεδόν τα μαθήματα γίνονταν στην ελληνική γλώσσα και στην έδρα της Φιλοσοφίας διδάσκονταν οι αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς.

Στο Άγιο Όρος βρίσκονται εικόνες Αρχαίων Ελλήνων Φιλοσόφων που προφήτεψαν την έλευση του Χριστού

Τοιχογραφίες αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων και φιλοσόφων στην Ιερά Μονή Μεγάλου Μετεώρου

Η φοίτηση όσων διακρίνονταν για την επιμέλειά τους ήταν δωρεάν. Από τους καθηγητές και τους απόφοιτους του Πανεπιστημίου το βυζαντινό κράτος και η εκκλησία έπαιρναν τους ανώτερους υπαλλήλους τους.

Την ίδια περίοδο λειτουργούσε στην Κωνσταντινούπολη και η Πατριαρχική Σχολή.

Στον θόλο, πάνω από το κεντρικό κτίριο, στεγάζεται το αστρονομικό παρατηρητήριο της Σχολής, που διαθέτει ένα παλιό τηλεσκόπιο.

 

 

Εκεί, όπως και στη Μαγναύρα, δίδαξαν μορφωμένοι κληρικοί και λαϊκοί. Μελέτησαν τους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς και κατέγραψαν σε χειρόγραφα βιβλία και περγαμηνές ό,τι από τη αρχαία λογοτεχνία, τη φιλοσοφία και τις επιστήμες είχε διασωθεί. Στο έργο αυτό πρωτοστατούσαν ο πατριάρχης Φώτιος, ο επίσκοπος Καισαρείας Αρέθας και ο φιλόσοφος Μιχαήλ Ψελλός. Τα χειρόγραφα αυτά βιβλία, ζωγραφισμένα με θαυμάσιες μικρογραφίες, πλούτιζαν τις δημόσιες βιβλιοθήκες του κράτους και πωλούνταν στις ιδιωτικές. Από τα έσοδα των πωλήσεων αγόραζαν τα υλικά γραφής των βιβλίων.

 

 

 

 

Αλλά και οι ίδιοι οι αυτοκράτορες Λέων ΣΤ’ ο σοφός και Κωνσταντίνος ο Πορφυρογέννητος έγραψαν πολλά βιβλία. Τα χρόνια αυτά «το παλάτι έμοιαζε με ακαδημία, όπου όλοι μελετούσαν». Η ανάπτυξη αυτή των γραμμάτων ωφέλησε και την τέχνη. Η μικρογραφία, η ελεφαντοτεχνία και η διακοσμητική λειτούργησαν παράλληλα προς την αγιογραφία, που επανήλθε μετά την αναστήλωση των εικόνων. Για όλα αυτά, πολλοί ονομάζουν την περίοδο αυτή «χρυσή εποχή» του Βυζαντίου και άλλοι «μακεδονική αναγέννηση».

 

 

Δείτε την παρουσίαση του μαθήματος

(δημιουργός Γ. Σουδίας)

[slideboom id=493460&w=425&h=370]

 

 

Διαβάστε ή εκτυπώστε το σχεδιάγραμμα του μαθήματος

[κλικ στην εικόνα]

 

 

 

 

 

 

 Ώρα για εξάσκηση

 

 

 

________________________________________________________________________________________________________________________________________

 

 

 

Πάτησε στην εικόνα για να διαβάσεις το μάθημα από το ψηφιακό βιβλίο

27. Η καθημερινή ζωή στην ύπαιθρο στα χρόνια των Ισαύρων και των Μακεδόνων

 

 

 

 

 

Mεγάλο μέρος των Βυζαντινών ζούσε στην ύπαιθρο. Κατοικούσαν σε κωμοπόλεις και χωριά, αλλά και σε οικισμούς και σε αγροικίες χτισμένες γύρω από αυτά.

Τα πιο πολλά χωριά ήταν χτισμένα στις πλαγιές λόφων πλάι σε πηγές, που ήταν και πηγή ζωής για τους κατοίκους τους. Στο κέντρο του χωριού ήταν η πλατεία και η μεγάλη εκκλησία. Εκεί τη μέρα της γιορτής του προστάτη Αγίου γινόταν τοπικό πανηγύρι.

τοιχογραφία από τη μονή Βαρλαάμ στα Μετέωρα

Παρόμοιες γιορτές και πανηγύρια γίνονταν και στα ξωκλήσια των χωριών και ιδιαίτερα σ’ αυτά που γιόρταζαν την άνοιξη ή το καλοκαίρι.

Τα σπίτια της υπαίθρου ήταν ανάλογα με την οικονομική κατάσταση των ιδιοκτητών. Οι μικροκαλλιεργητές έμεναν σε ισόγειες στενόχωρες κατοικίες με χαμηλές πόρτες και μικρά παράθυρα. Οι Δυνατοί ζούσαν σε διώροφα σπίτια σκεπασμένα με κεραμίδια, με εξωτερική σκάλα και εξώστες, για θέα και αναψυχή. Στα «κατώγια» των σπιτιών και στον ασφαλισμένο περίβολό τους υπήρχαν κελάρια, πατητήρια και αποθήκες για τους καρπούς και τα τρόφιμα. Πλούσιοι και φτωχοί φρόντιζαν να μη λείπουν από το σπίτι τα απαραίτητα για τη διατροφή της οικογένειάς τους είδη. Το σιτάρι, το κρασί και το λάδι της χρονιάς ήταν στην πρώτη φροντίδα τους.

Οι γυναίκες είχαν την επιμέλεια του σπιτιού, των παιδιών, των τροφίμων και των φαγητών. Στις γεωργικές εργασίες έπαιρναν συνήθως μέρος μόνο στις περιόδους συγκομιδής των καρπών.

Πολλές όμως εργάζονταν στο σπίτι υφαίνοντας και κεντώντας και άλλες σε εργαστήρια και καταστήματα αρωμάτων και μεταξιού.

Κάθε χωριό είχε τη δική του περιφέρεια γης, που ανήκε στους κατοίκους του. Γύρω από τους οικισμούς υπήρχαν κήποι και περιβόλια με καρποφόρα δέντρα και πιο μακριά κτήματα φυτεμένα με αμπέλια, ελιές και χωράφια σπαρμένα με δημητριακά. Πολλές περιοχές της υπαίθρου ήταν φυτεμένες με μουριές, που με τα φύλλα τους έτρεφαν μεταξοσκώληκες. Σε κάθε χωριό ακόμη υπήρχε κοινόχρηστη περιοχή με δάση και βοσκοτόπια για την προμήθεια ξύλων και για τη βοσκή των ζώων. Η καλλιεργήσιμη γη ανήκε σε μικροκαλλιεργητές και η πιο πολλή σε μεγαλοϊδιοκτήτες ή «Δυνατούς», καθώς τους έλεγαν.

Οι κάτοικοι των στεριανών χωριών ήταν συνήθως γεωργοί και βοσκοί. Στα νησιά και στα παράλια ασχολούνταν με το ψάρεμα και τη ναυτιλία.

Το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας το περνούσαν καλλιεργώντας τα κτήματά τους ή βόσκοντας τα ζώα τους. Το ψάρεμα και το κυνήγι όμως τους ευχαριστούσε ιδιαίτερα. Αρκετοί από αυτούς ακόμη ήταν τεχνίτες γεωργικών μέσων και εργαλείων, μεταφορείς και μικρέμποροι των αγροτικών προϊόντων.

 

Σκηνές από τη γεωργική, την ποιμενική και τη θαλασσινή ζωή στα βυζαντινά χρόνια (μικρογραφίες σε μηνολόγια του Αγίου Όρους, 11ος αιώνας).

 

 

 

 

Φράσεις που μας έχουν μείνει μέχρι και σήμερα…

«Πάμε να τσιμπήσουμε κάτι»

Οι Βυζαντινοί, όπως και οι αρχαίοι, έτρωγαν τις στερεές τροφές με τα χέρια. Όταν έτρωγαν κρέας έπιαναν και τσιμπούσαν τη μερίδα τους με τα δάχτυλα. Από τη συνήθεια αυτή των Βυζαντινών έχει μείνει η φράση, που λέμε ως σήμερα στους καλεσμένους μας: Πάμε να τσιμπήσουμε κάτι (δηλαδή να φάμε).

«Αυτό μοσχοβολάει»

Οι κάτοικοι της υπαίθρου και ιδιαίτερα οι γυναίκες μάζευαν και χρησιμοποιούσαν αρωματικά φυτά, βότανα και λουλούδια για τον καλλωπισμό τους, τη μαγειρική και την παρασκευή  αρωμάτων. Πολλά απ’ αυτά τα πουλούσαν, και μάλιστα σε καλές τιμές. Πιο περιζήτητο από όλα αυτά για το άρωμά του ήταν ο μόσχος. Γι’ αυτό εξακολουθούμε να λέμε ακόμη: Αυτό μοσχοβολάει ή αυτό το μοσχοπούλησε.

«Αυτός είναι ξεφτέρι»

Πολλοί Βυζαντινοί στα κυνήγια τους, αντί για σκύλους, χρησιμοποιούσαν εκπαιδευμένα απ’ αυτούς γεράκια, τα ξεφτέρια όπως τα έλεγαν, για τη σύλληψη των θηραμάτων. Τα γυμνασμένα αυτά αρπακτικά ήταν περιζήτητα, επειδή δε λάθευαν στο κυνήγι τους. Γι’ αυτό και σήμερα λέμε ξεφτέρια αυτούς που αναζητούν και πετυχαίνουν το στόχο τους.

«Χάθηκε σαν το σκυλί στ’ αμπέλι»

Την εποχή που ωρίμαζαν τα σταφύλια, τακτικοί επισκέπτες των αμπελιών ήταν διάφορα ζώα όπως σκύλοι και αλεπούδες. Σ’ αυτά τα ζώα άρεσαν πολύ τα σταφύλια. Για ν’ αποφύγουν τις ζημιές οι αμπελουργοί έστηναν παγίδες, ώστε να τα πιάσουν, και κάποια έχαναν τη ζωή τους. Ο «Γεωργικός Νόμος» μάλιστα όριζε ότι: «εάν κάποιος στήσει παγίδα στην περίοδο καρποφορίας των αμπελιών και πέσει σ’ αυτή σκύλος και πεθάνει, ο ιδιοκτήτης του αμπελιού δεν έχει καμιά ευθύνη και ο ιδιοκτήτης του σκύλου δεν πληρώνεται για τη ζημιά του ζώου του».

 

 

 

Δείτε την παρουσίαση του μαθήματος

(δημιουργός Γ. Σουδίας)

[slideboom id=495087&w=425&h=370]

 

 

 

 

 

Διαβάστε ή εκτυπώστε το σχεδιάγραμμα του μαθήματος

[κλικ στην εικόνα]

 

 

 

Δείτε κι αυτό…

 

 

 

Καθημερινές λέξεις – φράσεις, με βυζαντινές ρίζες [κλικ]

 

 

 

_________________________________________________________________________________________________________________________________________