1. Στα ίχνη των οξέων και των βάσεων
Τα οξέα και οι βάσεις είναι κατηγορίες χημικών ενώσεων που χρησιμοποιούμε συχνά στην καθημερινή ζωή.
Εξουδετέρωση ονομάζεται η χημική αντίδραση που πραγματοποιείται, όταν αναμειγνύεται ένα οξύ με μία βάση.
Άλατα ονομάζονται οι ουσίες που παράγονται κατά την εξουδετέρωση οξέων από βάσεις ή βάσεων από οξέα.
Οξέα
Τα οξέα έχουν ένα σύνολο κοινών ιδιοτήτων που ονομάζονται όξινος χαρακτήρας, όπως η ξινή γεύση (όπως του ξιδιού και του λεμονιού), και το χρώμα που αποκτούν οι δείκτες όταν έρχονται σε επαφή με αυτά.
- Τα φρούτα, και τα αναψυκτικά περιέχουν οξέα. Συγκεκριμένα το κιτρικό οξύ.
- Στο κρασί περιέχεται ένα άλλο οξύ, το τρυγικό οξύ.Στο ξίδι το οξικό οξύ κλπ
- Αλλά και οι μπαταρίες των αυτοκινήτων περιέχουν οξύ, το θειικό οξύ.
- Οξύ περιέχεται επίσης και στο ανθρώπινο σώμα. Στο στομάχι υπάρχει ένα οξύ που διασπά τις τροφές και λέγεται υδροχλωρικό οξύ.
- Οξύ περιέχεται και σε δηλητήρια που εκκρίνουν έντομα όπως η μέλισσα για να προφυλαχθούν από τους εχθρούς τους.
- Οξύ υπάρχει και στο λεπτό τρίχωμα που βρίσκεται στα φύλλα της τσουκνίδας και είναι αυτό που προκαλεί πόνο και τσούξιμο όταν τα αγγίξουμε.
- Οξέα βρίσκονται και στην ατμόσφαιρα(ανθρακικό, θειώδες) κυρίως εξαιτίας των καυσαερίων. Εξαιτίας αυτών των οξέων σχηματίζεται και η όξινη βροχή που μάθαμε σε παλιότερα μαθήματα και μετατρέπει τα μάρμαρα σε γύψο καταστρέφοντας τα ιστορικά μνημεία.
Βάσεις
Οι βάσεις έχουν ένα σύνολο κοινών ιδιοτήτων που ονομάζονται βασικός χαρακτήρας. Οι βάσεις έχουν χαρακτηριστική γεύση, αλλάζουν το χρώμα των δεικτών, και αντιδρούν με τα οξέα
Οι βάσεις, όπως η σόδα χρησιμοποιούνται για την ανακούφισή μας από στομαχικές διαταραχές, έπειτα βέβαια από συμβουλή του γιατρού.
- Βάση περιέχεται και στα καθαριστικά των τζαμιών(αμμωνία) καθώς και στα καθαριστικά σωληνώσεων όπως το Του-μπο-φλο (καυστικό νάτριο)
- Βάση περιέχεται και στο δηλητήριο της σφήκας και προκαλεί τον οξύ πόνο που νιώθουμε όταν μας τσιμπά.
Έτσι εάν μας τσιμπήσει μέλισσα(οξύ), χρησιμοποιούμε αμμωνία(βάση) ενώ αν μας τσιμπήσει σφήκα(βάση), χρησιμοποιούμε ξίδι(οξύ)
Αλλά πώς μπορούμε να καταλάβουμε αν ένα υγρό είναι οξύ ή βάση;
Για να γίνει αυτό πρέπει να προσθέσουμε σε αυτό το υγρό μερικές σταγόνες μιας ουσίας που λέγεται δείκτης.
Δείκτες είναι χημικές ουσίες με τις οποίες μπορούμε να ανιχνεύσουμε την παρουσία άλλων ουσιών, αφού αν έλθουν σε επαφή οι δύο ουσίες αλλάζει το χρώμα της ουσίας που έρχεται σε επαφή με το δείκτη, μια και ο δείκτης είναι ουσία που το χρώμα τους εξαρτάται από το ph
Πηγές: Εγκύκλιος Παιδεία, internet
Δείτε την παρουσίαση του μαθήματος
[slideboom id=767651&w=425&h=370]
Πάτησε στην εικόνα για να δεις διαδραστικά τα ίχνη των οξέων και των βάσεων
Ώρα για παιχνίδι
Quiz
[slideboom id=757360&w=425&h=370]
Πάτησε εδώ για περισσότερη εξάσκηση
2. Τα άλατα
Είχαμε πει από το προηγούμενο μάθημα ότι όταν μας τσιμπήσει μέλισσα βάζουμε αμμωνία που είναι βάση, για να μην πονάει το τσίμπημα. Είπαμε επίσης ότι αν μας τσιμπήσει σφήκα βάζουμε ξίδι, που είναι οξύ.
Επίσης, αν πάρουμε ένα όξινο διάλυμα και προσθέσουμε σταγόνα – σταγόνα το διάλυμα μιας βάσης, θα παρατηρήσουμε ότι μετά από κάποιο αριθμό σταγόνων το χρώμα θα γίνει μοβ, αφού δε θα υπάρχει πλέον οξύ. Το ίδιο θα γίνει και αντίθετα, αν ρίξουμε σταγόνες οξέος. Το διάλυμα δε θα περιέχει πια βάση.
- Τι έγιναν όμως το οξύ του 1ου διαλύματος και η βάση του 2ου;
Και βέβαια δεν εξαφανίστηκαν Απλά αντέδρασαν μεταξύ τους και παρήγαγαν άλλα προϊόντα που δεν ήταν ούτε βάσεις ούτε οξέα.
Η χημική αυτή αντίδραση λέγεται εξουδετέρωση και το προϊόν που παίρνουμε λέγεται άλας.
Συνοπτικά την αντίδραση της εξουδετέρωσης τη γράφουμε ως εξής:
Άρα τα άλατα προκύπτουν από την εξουδετέρωση των οξέων και των βάσεων:
Τα άλατα δε μεταβάλλουν το χρώμα των δεικτών και συνήθως διαλύονται εύκολα στο νερό. Όταν το νερό περιέχει πολλά άλατα θεωρείται σκληρό και δεν είναι πόσιμο, αλλά ούτε και για οικιακή χρήση. Υπάρχει πιθανότητα όταν το νερό που πίνουμε είναι σκληρό, τα άλατα να συσσωρεύονται στον οργανισμό και να δημιουργούν παθολογικές καταστάσεις, όπως “πέτρες” στο νεφρό. Αντίθετα, όταν περιέχει λίγα άλατα λέγεται μαλακό.
Πολλές ηλεκτρικές συσκευές καταστρέφονται από άλατα που περιέχει το νερό και γι αυτό για να μειώσουμε τις πιθανότητες βλάβης τους, χρησιμοποιούμε τα αποσκληρυντικά του νερού.
Μεγάλη ποσότητα αλάτων, κυρίως όμως μαγειρικού άλατος, βρίσκεται διαλυμένη στο θαλασσινό νερό. Το μαγειρικό αλάτι, γνωστό και ως χλωριούχο νάτριο, είναι λευκό, κρυσταλλικό, στερεό σώμα. Είναι απαραίτητο στον οργανισμό για τη διατήρηση της ισορροπίας του νερού, για την πέψη και τη λειτουργία του νευρικού συστήματος. Σε μεγάλες όμως ποσότητες προξενεί κινδύνους για την υγεία μας.
Πηγή: Εγκύκλιος Παιδεία
Δείτε την παρουσίαση του μαθήματος
[slideboom id=770187&w=425&h=370]
3. Τα οξέα και οι βάσεις στην καθημερινή μας ζωή
- Θυμάμαι τι είπαμε στο προηγούμενο κεφάλαιο
Οξέα, βάσεις και άλατα σαν έννοιες στο μαυροπίνακα
Τα οξέα έχουν την ιδιότητα να διαλύουν τα άλατα.
Για το λόγο αυτό, τα χρησιμοποιούμε για να καθαρίσουμε τα άλατα που κλείνουν τους σωλήνες των αποχετεύσεων, του μπάνιου και των διάφορων ηλεκτρικών συσκευών, όπως καφετιέρες, ηλεκτρικά σίδερα κλπ
Αντίστοιχα οι βάσεις έχουν την ιδιότητα να διαλύουν τα λίπη.
Για το λόγο αυτό, τα χρησιμοποιούμε για να καθαρίζουμε τους φούρνους, τα πιάτα και τα μαγειρικά σκεύη. Ακόμα βάσεις έχουν και τα καθαριστικά τζαμιών.
Βάσεις χρησιμοποιούμε και σε φάρμακα αντιόξινα για να εξουδετερώσουν το οξύ του γαστρικού υγρού και να ανακουφιστούμε από τις ξινίλες.
Επίσης και οι οδοντόκρεμες περιέχουν βάσεις για να καταπολεμούν τα οξέα των τροφών που προκαλούν την τερηδόνα και καταστρέφει το σμάλτο των δοντιών.
Ας δούμε μερικά από αυτά και πώς τα χρησιμοποιούμε στις διάφορες περιπτώσεις.
ΠΡΟΣΟΧΗ στα οξέα και στις βάσεις.
- Μπορεί να είναι χρήσιμα στην καθημερινή μας ζωή, όμως, αν είμαστε απρόσεκτοι μπορεί να αποδειχτούν επικίνδυνα.
- Πολλά οξέα παράγουν ατμούς που ερεθίζουν μάτια αλλά και αναπνευστικό σύστημα.
- Επίσης οι βάσεις για αποφράξεις σωληνώσεων είναι πολύ καυστικές και προκαλούν εγκαύματα, αν έρθουν σε επαφή με το δέρμα.
Γι αυτό θα πρέπει:
- να φυλάσσονται σε αποθηκευτικούς χώρους που δεν έχουν πρόσβαση τα παιδιά
- να φοράμε πάντα γάντια, πριν τα χρησιμοποιήσουμε
- να είναι το καπάκι κατασκευασμένο έτσι που να μη μπορεί να το ανοίξει παιδί
- να δια βάζονται προσεκτικά οι οδηγίες χρήσης και προφύλαξης
Στις φιάλες που περιέχουν τέτοια υλικά βλέπουμε ετικέτες σαν και αυτές…
Δείτε την παρουσίαση του μαθήματος
[slideboom id=770935&w=425&h=370]