Terra Computerata

Η τελευταία μεγάλη μάχη που δόθηκε στις ΗΠΑ για τον περιορισμό κάποιας τεχνολογίας αφορούσε την κρυπτογραφία. Αυτή είναι η μέθοδος κωδικοποίησης των μηνυμάτων με βάση έναν αλγόριθμο, έτσι ώστε κανείς, εκτός του παραλήπτη, να μην μπορεί να τα διαβάσει. Για παράδειγμα, η λέξη «ΞΒΚ» είναι το «ΝΑΙ» κρυπτογραφημένη με τον αλγόριθμο «ν+1». Φυσικά σήμερα χρησιμοποιούνται απείρως πιο πολύπλοκοι αλγόριθμοι και οι υπολογιστές (που έχουν το «κλειδί») κάνουν την κωδικοποίηση και αποκωδικοποίηση των μηνυμάτων σε κλάσματα δευτερολέπτου.Οταν άρχισε να εξαπλώνεται αυτή τεχνολογία, οι μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ θορυβήθηκαν. Ως πρώτο βήμα επιχείρησαν την απαγόρευσή της. Σκόνταψαν, όμως, στην πρώτη τροπολογία του Συντάγματος που απαγορεύει τη λογοκρισία. Ο κρυπτογραφημένος λόγος είναι λόγος, ασχέτως πώς εκφέρεται. Αν κάποιος θέλει να πει «ΞΒΚ» αντί «ΝΑΙ», έχει κάθε δικαίωμα να το κάνει και «το Κογκρέσο δεν πρέπει να κάνει νόμο που να του το απαγορεύει». Υπήρξαν σκέψεις για «ονομαστικοποίηση» των αλγόριθμων, να καταθέσουν δηλαδή οι εταιρείες παραγωγής τηλεφώνων και κινητών τα «κλειδιά» στην Εθνική Υπηρεσία Ασφάλειας (NSA), αλλά γρήγορα εγκαταλείφθηκε ως άγονη. Τα προγράμματα κρυπτογράφησης κυκλοφορούσαν ευρέως στο Διαδίκτυο και όπως σάρκαζαν τότε πολλοί, το να δώσει κανείς τα κλειδιά κρυπτογράφησης στην NSA είναι «σαν να αναθέτει σε κάποιον οφθαλμολάγνο να του περάσει τις κουρτίνες στο σπίτι».

Η κυβέρνηση των ΗΠΑ αποφάσισε τότε να περιορίσει τη γνώση της κρυπτογραφίας εντός των συνόρων της χώρας. Τη χαρακτήρισε «πολεμικό υλικό υψηλής τεχνολογίας» και απαιτούσε άδεια των ομοσπονδιακών αρχών για την εξαγωγή της· όπως γίνεται με πυραύλους ή αεροσκάφη. Το 1991 ο καθηγητής Μαθηματικών του Πανεπιστημίου του Ιλινόις, ο Ντάνιελ Μπερνστίν, έφτιαξε ένα ισχυρό αλγόριθμο κρυπτογράφησης που τον ονόμασε «Snuffle». Περιέγραψε τον κώδικα σε ένα επιστημονικό άρθρο το οποίο δημοσίευσε σε μια μαθηματική επιθεώρηση. Tο άρθρο αυτό υπήρχε σε όλες τις βιβλιοθήκες του κόσμου και προφανώς οποιοσδήποτε (Αμερικανός ή ξένος) μπορούσε να το φωτοτυπήσει και να το πάρει.

Δύο χρόνια μετά την έκδοση του άρθρου ο Μπερνστίν, μαζί με την οργάνωση για τα πολιτικά δικαιώματα στον κυβερνοχώρο «Electronic Frontier Foundation», αποφάσισαν να δοκιμάσουν τη συνταγματικότητα του νόμου στα δικαστήρια. Ο συγγραφέας ζήτησε άδεια εξαγωγής του δικού του άρθρου του, από την αρμόδια υπηρεσία του Στέιτ Nτιπάρτμεντ! Φυσικά του την αρνήθηκαν, άσχετα αν το άρθρο ήδη υπήρχε στις βιβλιοθήκες του εξωτερικού. H απόφαση της δικαστού Μέριλιν Πάτελ ήταν ιστορική: «Tο δικαστήριο αυτό δεν μπορεί να βρει αξιοσημείωτη διαφορά μεταξύ της γλώσσας προγραμματισμού των υπολογιστών και των Γερμανικών ή Γαλλικών…. Οπως η μουσική και οι μαθηματικές εξισώσεις, η γλώσσα των υπολογιστών είναι ακριβώς αυτό που υποδηλώνει η λέξη: γλώσσα, και μεταδίδει πληροφορίες ή σε υπολογιστή ή σε εκείνους που ξέρουν να τη διαβάζουν… Ετσι, αν και ο κώδικας Snuffle εύκολα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για κρυπτογράφηση μηνυμάτων, δεν μπορεί παρά να θεωρηθεί έκφραση…».

Ο νόμος κατέπεσε πριν προλάβει ο Ρίτσαρντ Γουάιτ να αναδείξει τη γελοιότητά του. Ο εν λόγω Αμερικανός πολίτης έγραψε με τατουάζ ένα ισχυρό αλγόριθμο στο μπράτσο του. Αποφάσισε να ταξιδέψει στο εξωτερικό και ζήτησε άδεια εξαγωγής του… χεριού του.

Ιnfo

-Ithiel de Sola Pool, «Technologies of Freedom», Harvard University Press

-Stephen Pincock, «Κρυπτογραφία», εκδ. «Τραυλός»

Αρθρο του Πάσχου Μανδραβέλη στην Καθημερινή

Κάθε νέα εξέλιξη της επικοινωνίας είναι πρόκληση στις διωκτικές αρχές. «Tο πεζοδρόμιο βρίσκει τις δικές του χρήσεις για κάθε τεχνολογία», είχε γράψει ο συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας Γουίλιαμ Γκίμπσον. Επειδή, οι τεχνολογίες αποτελούν εξελικτικό χαρακτηριστικό μιας κοινωνίας, αναγκάζουν ολόκληρο το σύστημα να εξελιχθεί.

Ομως οι εξουσιαστικές γραφειοκρατίες έχουν από τη φύση τους συντηρητικά χαρακτηριστικά. Είναι διαρθρωμένες και λειτουργούν πάντα για την προηγούμενη κατάσταση. Κάθε εξέλιξή τους είναι πονοκέφαλος: πρέπει να αναδιαρθρωθούν, να βρουν άλλους τρόπους να λειτουργούν και αυτό είναι δύσκολο, ειδικά όταν οι μηχανισμοί είναι μεγάλοι. Γι? αυτό το πρώτο πράγμα που σκέφτονται, δεν είναι να ξεκουνηθούν από τη δική τους βολή, αλλά να περιορίσουν, στον βαθμό που μπορούν, την εξέλιξη.

Η ιστορία προσφέρει πολλά παραδείγματα. Οταν φούντωνε η τυπογραφία και τα αιρετικά κείμενα πλημμύριζαν την Ευρώπη, οι βασιλείς ψήφιζαν τα «copyright acts», νομοθεσίες που έδιναν σε κάποιους ελεγχόμενους το δικαίωμα να τυπώνουν. Στην κατεχόμενη Ευρώπη, απαγόρευαν και κυνηγούσαν τα ραδιόφωνα. Ο μεγάλος πονοκέφαλος της KGB ήταν τα διάσπαρτα στις κρατικές επιχειρήσεις φωτοαντιγραφικά, στα οποία πολλοί έκαναν αντίγραφα των παράνομων «Σάμισνταντ». Στις ΗΠΑ επιχειρήθηκε κατά τη δεκαετία του 1990 να απαγορευθεί η χρήση της κρυπτογραφίας και στην Ελλάδα, μετά την αποτυχημένη επιχείρηση ονομαστικοποίησης των blogs, επιχειρείται τώρα η ονομαστικοποίηση των καρτοκινητών.

Άρθρο του Πάσχου Μανδραβέλη στην Καθημερινή

Ηταν η προσωποποίηση της «άλλης Ελλάδας». Με μια σπουδαία ανακάλυψη στην πληροφορική κατέκτησε την πρώτη θέση σε ευρωπαϊκό μαθητικό διαγωνισμό. Αντιλαμβανόμενος τη σπουδαιότητα του επιτεύγματός του ο ΕΤ ανέδειξε το θέμα στο πρωτοσέλιδο της 30ής Σεπτεμβρίου 2008, με αποτέλεσμα ο 17χρονος μαθητής Νίκος Πασσαλής από τη Θεσσαλονίκη να μονοπωλήσει το ενδιαφέρον των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης για δύο μέρες. Ο πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής τού έστειλε συγχαρητήρια επιστολή. Επιπλέον οι (τότε) υπουργοί Τύπου και Παιδείας καθώς και διάφοροι πολιτικοί προχώρησαν σε διθυραμβικές δηλώσεις.

Από τότε πέρασαν πέντε μήνες. Ο μαθητής επέστρεψε στα θρανία και συνέχισε την έρευνά του. Ο ΕΤ παίρνει και πάλι την πρωτοβουλία να δει πόσο έχει αλλάξει η ζωή του 17χρονου μετά τη δημοσιότητα που πήρε η διάκρισή του και αν το «λαμπρό μυαλό» αξιοποιήθηκε από κάποιο φορέα ή ίδρυμα. «Δεν έχει γίνει τίποτα?» λέει ο 17χρονος επιχειρώντας να κρύψει την απογοήτευσή του.

Τους τελευταίους μήνες ο Νίκος Πασσαλής ήρθε σε επικοινωνία με διάφορους καθηγητές πανεπιστημίων. Ολες αυτές οι επαφές έγιναν σε ένα καθαρά? θεωρητικό επίπεδο. Εντύπωση προκαλεί πως κανένας εκπρόσωπος του ιδιωτικού τομέα δεν επικοινώνησε μαζί του. Αν ο μαθητής ζούσε στις ΗΠΑ ή σε χώρα της κεντρικής Ευρώπης, πιθανότατα, οι πολυεθνικές θα έκαναν ουρές έξω από το σπίτι του εξασφαλίζοντας από τώρα μια συνεργασία.

Άρθρο στον Ελεύθερο Τύπο

Σας κάνει εντύπωση; δεν είναι κάτι αναμενόμενο για τα ελληνικά πράγματα;

O Δ. Μαρωνίτης μας διαφωτίζει ετυμολογικά:
Ως ρίζα και κορμός ενός πολύκλαδου δέντρου, η λέξη Παιδεία (δυσμετάφραστη ή και αμετάφραστη στις ξένες γλώσσες) εμφανίζει εξελισσόμενο, σημασιολογικό και λειτουργικό εύρος και βάθος. Οι αρχές της ανιχνεύονται στον Αισχύλο και στον Σοφοκλή, δηλώνοντας κατ΄ αρχήν την τροφή και την ανατροφή ενός παιδιού, αλλά και την καλλιέργεια ενός δέντρου. Στον Πλάτωνα η λέξη σαφώς πλέον αναβαθμίζεται και αναδεικνύεται σε μέτρο γνώσης και αρετής, καλύπτοντας τελικώς τόσο την πλατωνική οντολογία όσο και την πλατωνική επιστήμη. Η ίδια λέξη θεωρείται στην ελληνική αρχαιότητα ενίοτε συνώνυμη της νεαρής ηλικίας, ενώ σκοπίμως συνάπτεται κάποτε τόσο με την παιδεία όσο και με την παιδιά · σημαίνοντας την παιδαριώδη φλυαρία και ανοησία αφενός, το παίγνιο (ως διασκέδαση ή ως φιλόσοφη μέθοδο) αφετέρου. Στους Ρωμαίους η ελληνική παιδεία μεταφράστηκε όψιμα ως humanitas, και με το ιδεολογικό αυτό φορτίο υποστήριξε και υποστηρίζει εφεξή τις λεγόμενες ανθρωπιστικές σπουδές· άλλως πώς (κατά τη γνώμη μου κακώς): πειθαρχίες.

Πλησιέστερη ετυμολογικά και λειτουργικά προς τη ριζική παιδεία αναγνωρίζεται η μεταγενέστερη εμπρόθετη εκπαίδευσις, παράγωγη του ρήματος εκπαιδεύω, το οποίο, όσο βλέπω στα λεξικά, εμφανίζεται πρώτη φορά στον πλατωνικό Κρίτωνα, με τη σημασία του διδάσκω κάποιον κάτι ή εντυπώνω σε κάποιον κάτι με τη διδασκαλία – αυτού του είδους η εκπαίδευση αφορά ενίοτε και την προσαρμοστική άσκηση ενός ζώου.

Παραμένοντας στο κρίσιμο αυτό ζεύγος ( Παιδεία-Εκπαίδευση ) που συνιστά την κοινόχρηστη ως σήμερα ορολογία της σχολικής θεωρίας και πράξης, θα επιχειρήσω την άλλη Κυριακή μια, όσο γίνεται συντομότερη, σύγκριση των δύο ομογενών όρων, προκειμένου να φανούν κάποιες τυπικές συγκαλύψεις και επικαλύψεις, οι οποίες ευνοούν και συντηρούν ουσιαστικές παρεξηγήσεις. Θυμίζω σήμερα τα γνωστά και αυτονόητα: η λέξη εκπαίδευση έχει χρόνια τώρα εγκατασταθεί στη σχολική πρακτική, με ή χωρίς επιθετικό προσδιορισμό, για να δηλώσει κυρίως τις δύο πρώτες βαθμίδες της. Στις μέρες μας επικράτησαν οι όροι πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, σε αντικατάσταση της στοιχειώδους και μέσης, που συνολικά ορίζονται ως Γενική Εκπαίδευση. Σε αντιδιαστολή προφανώς ο όρος παιδεία επιφυλάσσεται τιμητικά για την πανεπιστημιακού τύπου ανώτατη (πρόσφατα και ανώτερη) βαθμίδα. Παρά ταύτα η συντομογραφία ΑΕΙ αναλύεται στον επίτιτλο Ανώτατα (και Ανώτερα ) Εκπαιδευτικά Ιδρύματα, οπότε η παιδεία φαίνεται να συμπάσχει, ονομαστικά τουλάχιστον, με την εκπαίδευση, διατηρώντας ωστόσο την ανωτερότητά της.

Εξάλλου η παιδεία, εκτός τώρα σχολικών ιδρυμάτων, έχει διευρυνθεί και ως περιεκτικός όρος του πολιτισμού, στα κεφάλαια προπάντων των γραμμάτων και των τεχνών. Από την άποψη αυτή η μετάφραση της ελληνικής λέξης παιδεία στη λατινική λέξη cultura έχει το προσόν ότι μας θυμίζει τη ριζική σημασία της ως καλλιέργειας, σε μεταφορικό τώρα επίπεδο.

Το Βήμα