Terra Computerata

Ο Πάσχος Μανδραβέλης αναλύει στην Καθημερινή γιατί οι φωνές για το τέλος του γραπτού λόγου άρχισαν να πληθαίνουν: 

«O γραπτός λόγος», έγραψε ο δημοσιογράφος Κουρτ Νταλ, «δεν είναι ο σκοπός, αλλά το μέσον. Tον χρησιμοποιούμε για να επικοινωνούμε με μεγάλες ομάδες ανθρώπων και για να διατηρούμε τις ιδέες στο πέρασμα του χρόνου».

«Οι άνθρωποι, όμως, προτιμούν τον προφορικό λόγο. Ηδη με τις δυνατότητες που μας δίνει η νέα τεχνολογία να δημιουργούμε, να αποθηκεύουμε και να αποστέλλουμε ήχο και εικόνα μέσω των δικτύων τόσο εύκολα όσο σήμερα στέλνουμε κείμενο, γιατί να γράφουμε και να διαβάζουμε;

Aποθηκεύουμε τις πληροφορίες ως γραπτές λέξεις; Oνειρευόμαστε με γραπτές λέξεις; Οχι βέβαια. H εικόνα και η φωνητική γλώσσα είναι οι φυσικές φόρμες της πληροφορίας. H γραφή είναι απλώς τεχνολογία. Mπορεί να αντικατασταθεί από κάτι καλύτερο…»

….

Υπάρχουν και πολλές τεχνικές δυσκολίες που κάνουν αναγκαίο τον γραπτό λόγο στην εποχή της πληροφορίας. Η ψηφιακή καταγραφή, αποθήκευση και μετάδοση βίντεο είναι πολύ πιο δαπανηρή σε σχέση με τον γραπτό λόγο. H γραπτή Bίβλος, για παράδειγμα, καταλαμβάνει χώρο 2 μεγκαμπάιτ, ενώ η οπτικοακουστική τουλάχιστον 1.000 φορές περισσότερο. Από την άλλη, η επεξεργασία κειμένου γίνεται απείρως ευκολότερα απ’ ότι η επεξεργασία ήχου και εικόνας. H τεχνολογία της γραφής και ανάγνωσης παραμένει σχετικά αναλλοίωτη, ενώ η τεχνολογία των υπολογιστών αλλάζει συνεχώς. «Mπορώ να πάω στη βιβλιοθήκη και να διαβάσω ένα βιβλίο του περασμένου αιώνα, έγραψε ο Robinson, αλλά ο υπολογιστής μου δεν μπορεί να διαβάσει μία δισκέτα του 1975».

Yπό φυσιολογικές συνθήκες, ο χρόνος ζωής των έγχρωμων φωτογραφιών είναι περί τα 30 χρόνια. Σε ό, τι αφορά δε τις βιντεοκασέτες (αν ξεφύγουν από υγρασίες, μαγνητικά πεδία, υψηλές θερμοκρασίες κ. λπ., που διαρκώς τις απειλούν) σε 30 χρόνια μπορεί να μην υπάρχει μηχανή για να τις δούμε. H τεχνολογία αλλάζει τόσο ραγδαία που ό, τι πληροφορία αποθηκεύουμε, γίνεται παρωχημένη σε λίγα μόλις χρόνια. Aρκεί να θυμηθούμε τις βιντεοταινίες «betamax» ή τις μεγάλες κασέτες «8-track», που κάποτε είχαν μεγάλο σουξέ στα αυτοκίνητα όλου του κόσμου. Συνεπώς, ένας πολιτισμός δεν μπορεί να βασιστεί σε εύθραυστες τεχνολογίες για να διατηρήσει τη μνήμη. Ο γραπτός λόγος πάντα θα υπερέχει…

Κάθε νέα εξέλιξη της επικοινωνίας είναι πρόκληση στις διωκτικές αρχές. «Tο πεζοδρόμιο βρίσκει τις δικές του χρήσεις για κάθε τεχνολογία», είχε γράψει ο συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας Γουίλιαμ Γκίμπσον. Επειδή, οι τεχνολογίες αποτελούν εξελικτικό χαρακτηριστικό μιας κοινωνίας, αναγκάζουν ολόκληρο το σύστημα να εξελιχθεί.

Ομως οι εξουσιαστικές γραφειοκρατίες έχουν από τη φύση τους συντηρητικά χαρακτηριστικά. Είναι διαρθρωμένες και λειτουργούν πάντα για την προηγούμενη κατάσταση. Κάθε εξέλιξή τους είναι πονοκέφαλος: πρέπει να αναδιαρθρωθούν, να βρουν άλλους τρόπους να λειτουργούν και αυτό είναι δύσκολο, ειδικά όταν οι μηχανισμοί είναι μεγάλοι. Γι? αυτό το πρώτο πράγμα που σκέφτονται, δεν είναι να ξεκουνηθούν από τη δική τους βολή, αλλά να περιορίσουν, στον βαθμό που μπορούν, την εξέλιξη.

Η ιστορία προσφέρει πολλά παραδείγματα. Οταν φούντωνε η τυπογραφία και τα αιρετικά κείμενα πλημμύριζαν την Ευρώπη, οι βασιλείς ψήφιζαν τα «copyright acts», νομοθεσίες που έδιναν σε κάποιους ελεγχόμενους το δικαίωμα να τυπώνουν. Στην κατεχόμενη Ευρώπη, απαγόρευαν και κυνηγούσαν τα ραδιόφωνα. Ο μεγάλος πονοκέφαλος της KGB ήταν τα διάσπαρτα στις κρατικές επιχειρήσεις φωτοαντιγραφικά, στα οποία πολλοί έκαναν αντίγραφα των παράνομων «Σάμισνταντ». Στις ΗΠΑ επιχειρήθηκε κατά τη δεκαετία του 1990 να απαγορευθεί η χρήση της κρυπτογραφίας και στην Ελλάδα, μετά την αποτυχημένη επιχείρηση ονομαστικοποίησης των blogs, επιχειρείται τώρα η ονομαστικοποίηση των καρτοκινητών.

Άρθρο του Πάσχου Μανδραβέλη στην Καθημερινή