Terra Computerata

Η διακεκριμένη βυζαντινολόγος Τζούντιθ Χέριν, καθηγήτρια στο King’s College του Πανεπιστημίου του Λονδίνου, λίγο πριν από την κυκλοφορία (στα τέλη του Νοεμβρίου) του νέου της βιβλίου Byzantium: The Surprising Life of a Medieval Empire στα ελληνικά, έδωσε συνέντευξη στο «Βήμα» στην Κατερίνα Δαφέρμου.

– Είναι ξανά της μόδας το Βυζάντιο;

«Ηταν άραγε ποτέ στο παρελθόν; Νομίζω ότι αρχίζει να γίνεται της μόδας εν μέρει λόγω μιας νέας θεώρησης της μεσαιωνικής ιστορίας. Τον 21ο αιώνα έχουμε ανάγκη να αποκρυπτογραφήσουμε το Ισλάμ, το πώς οι Αραβες κατέκτησαν τόσο μεγάλες εκτάσεις τον 7ο και τον 8ο αιώνα. Εχοντας κυριεύσει τη Δαμασκό, την Ιερουσαλήμ, την Αλεξάνδρεια κτλ., οι Αραβες φιλοδοξούσαν να καταστήσουν την Κωνσταντινούπολη πρωτεύουσά τους. Αλλά τους εμπόδισαν οι Βυζαντινοί, οι οποίοι υπερασπίστηκαν σθεναρά την Κωνσταντινούπολη – “Νέα Ρώμη”. Αυτή λοιπόν η διαμάχη μεταξύ χριστιανών και μουσουλμάνων η οποία διαιωνίστηκε ως τις Σταυροφορίες έχει πλέον στρέψει το ενδιαφέρον μας στο Βυζάντιο: ποιος ήταν ο ιστορικός του ρόλος; Από πού άντλησε τη δύναμη και την αυτοπεποίθηση που του επέτρεψαν να επιβιώσει για περισσότερα από 1.000 χρόνια; Αν αυτό σημαίνει ότι το Βυζάντιο είναι της μόδας, είμαι πολύ ευτυχής».

– Τι ακριβώς είναι «αναπάντεχο» και «εκπληκτικό», όπως υπονοεί ο πρωτότυπος τίτλος του νέου σας βιβλίου, σε σχέση με το Βυζάντιο;

«Είναι το ελληνικόν πυρ, ο συνδυασμός τριών διαφορετικών παραδόσεων στο εσωτερικό του, που του προσέδωσαν τη μακροχρόνια δύναμή του. Βεβαίως ήταν χριστιανικό και είχε άμεσους δεσμούς με την πρώιμη περίοδο του χριστιανισμού μέσα από τις αφηγήσεις των Ευαγγελίων σε απλά ελληνικά για να τις καταλαβαίνει ο λαός. Το χριστιανικό στοιχείο επικρατεί στην τέχνη και στην αρχιτεκτονική. Αυτή η κοινή γλωσσική βάση επέτρεψε στους κατοίκους της μεσαιωνικής αυτοκρατορίας την άμεση πρόσβαση σε όλο το εύρος της αρχαίας ελληνικής σοφίας και στην παγανιστική παράδοση. Οχι μόνο στον Ομηρο, τον Ηρόδοτο, τον Ξενοφώντα, κ.ά., αλλά και σε όλες τις τεχνικές ανακαλύψεις των αρχαίων στα μαθηματικά, την αστρονομία, την ιατρική, τη γεωγραφία, την αρχιτεκτονική. Αυτά τα κείμενα μελετήθηκαν και αντιγράφηκαν στο Βυζάντιο από λόγιους και τους μαθητές τους οι οποίοι τελικά έγιναν ειδήμονες στην αττική γλώσσα του 5ου αιώνα π.Χ. και μετουσίωσαν το στυλ και το λεξιλόγιό της στα δικά τους μεσαιωνικά γραπτά. Και επειδή το Βυζάντιο ήταν η πρωτεύουσα του ανατολικού τμήματος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας κληρονόμησε μέρος της ρωμαϊκής νομοθεσίας, της μηχανολογίας, της δημόσιας διοίκησης και της πολεμικής δύναμης. Αυτή η συνύπαρξη τριών πηγών δύναμης, οι οποίες συνέθεσαν μια συνεπή ενότητα, είναι που μας ξαφνιάζει. Χάρη σε αυτήν μπορούσε το Βυζάντιο να επανιδρύεται ύστερα από πολλές “πτώσεις” και η Κωνσταντινούπολη να αντιστέκεται σε σφοδρές επιθέσεις ως το 1453. Η μακροβιότητα από μόνη της δεν μας εντυπωσιάζει. Ελάχιστοι, ωστόσο, μεσαιωνικοί πολιτισμοί αξιώθηκαν μια αδιάκοπη ζωή για περισσότερο από 1.000 χρόνια».

Διαβάστε ολόκληρη τη συνέντευξη της Χέριν στην Κατερίνα Δαφέρμου Βήμα 2/11/08

Ο νομπελίστας συγγραφέας Ορχάν Παμούκ δίνει συνέντευξη στον Κώστα Καλφόπουλο της Καθημερινής: “Ως συγγραφέας, έχετε την αίσθηση ότι δεν είναι τόσο ο αναγνώστης που πηγαίνει στο βιβλίο, αλλά το βιβλίο που τον συναντά;? Θα έλεγα και τα δύο, ως αναγνώστης, αλλά και ως επισκέπτης βιβλιοπωλείων. Βέβαια, στην εποχή του Διαδικτύου, η περιπλάνηση στα βιβλιοπωλεία έχει «βγει από τη ζωή μου», ίσως διότι κυκλοφορώ με σωματοφύλακες, ίσως και λόγω της «διασημότητας», το ίδιο συμβαίνει είτε είμαι στην Ιστανμπούλ είτε στη Φρανκφούρτη. Τώρα «σερφάρω» στο Amazon, αλλά το ξέρω, δεν είναι το ίδιο, δεν μπορώ να αγγίξω το βιβλίο, να το ξεφυλλίσω, να το μυρίσω. Κάποτε, όταν δεν είχα χρήματα, περιπλανιόμουνα στα βιβλιοπωλεία, σήμερα, μπορώ να αγοράσω ό,τι θέλω, αλλά δεν μπορώ να «χαθώ» στα βιβλιοπωλεία”.

Τι καλά που θα ήταν να μπορούσαμε να διορθώσουμε την πόλη μας με ένα μπλάνκο. Η ομάδα μπλάνκο προσκαλεί σε μια κοινή προσπάθεια ενεργοποίησης των δυνάμεων που ενυπάρχουν στους πολίτες για δημιουργική παρέμβαση αυτοκαθορισμού με πνεύμα αυτοκριτικής και αυθεντικού διαλόγου. Ιστοσελίδα με έντονο αθηναιολογικό ενδιαφέρον: ζωντανές παρεμβάσεις ζωντανών ανθρώπων, απόσταση από τη μιζέρια («Η Αθήνα θα σε εκπλήξει»!), φωτογραφίες από άγνωστα ή γνωστά μα υπό απρόσμενες γωνίες σημεία της Αθήνας και της Αττικής, στοχασμοί και πράξεις στο τρίπτυχο άστυ – δήμος – πόλη