Terra Computerata

Η Μαριάννα Τζιαντζή από τη στήλη της στην Καθημερινή αναφέρεται σε μία ενδιαφέρουσα συζήτηση για το βιβλίο που παρακολούθησε στο ραδιόφωνο:

Η δημοσιογράφος Κατερίνα Σχινά μίλησε για τις ευκαιρίες «διασταύρωσης» με βιβλία που προσφέρει το Διαδίκτυο (το αν θα τα διαβάσουμε είναι άλλη υπόθεση). Εύστοχα, ο συγγραφέας Βαγγέλης Ραπτόπουλος παρατήρησε ότι τα σπίτια στα σίριαλ δεν έχουν βιβλιοθήκες (συχνά όμως έχουν πισίνα, γκαζόν και γκαράζ για δύο τρία αυτοκίνητα). Ομως και αν είχαν, θα διαβάζαμε περισσότερα βιβλία; Και αν ναι, τι είδους βιβλία; Η ανάγνωση είναι «γυμναστική του μυαλού», όπως είπε ο κ. Φυντανίδης, όμως μπορεί να είναι και τσίχλα του μυαλού, όπως συμβαίνει με τη λογοτεχνία φυγής.

Υπάρχει, λοιπόν, η φυλή των συστηματικών αναγνωστών, όμως οι έρευνες δείχνουν ότι αυξάνεται το ποσοστό εκείνων που μετά βίας διαβάζουν ένα βιβλίο τον χρόνο. Σε μια χώρα που παράγονται όλο και περισσότερα πτυχία, που πληθαίνουν τα πανεπιστήμια και τα κόλετζ, που ανθούν τα μεταπτυχιακά, που όλο και περισσότεροι μαθαίνουν ξένες γλώσσες, που ακόμα και στο περίπτερο μπορεί κανείς να βρει φτηνό και καλό βιβλίο, η ανάγνωση της τυπωμένης σελίδας γίνεται δραστηριότητα πολυτελείας.

Ανθρωποι, που ως μαθητές ήταν σπασίκλες, μετά τα 25 ή τα 30 δεν ανοίγουν ούτε βιβλίο ούτε εφημερίδα, μόνο σερφάρουν στο Ιντερνετ για επαγγελματικούς ή ψυχαγωγικούς λόγους. Ανθρωποι μορφωμένοι, συχνά με υψηλή ειδίκευση, που ασκούν μοντέρνα, δυναμικά επαγγέλματα, δεν μπορούν να διαβάσουν στο χαρτί. Γονείς βιβλιοφάγοι αναστενάζουν επειδή τα παιδιά τους «δεν». Μπορεί οι στατιστικές να είναι απογοητευτικές, όμως μερικές φορές η ζωή μάς ξαφνιάζει ευχάριστα. Ενας φίλος, ταξιδεύοντας με τρένο, γνώρισε έναν σιδηροδρομικό υπάλληλο γύρω στα 50, που είχε στον σάκο του μια μελέτη για τον Παρμενίδη, ένα βιβλίο γεμάτο υπογραμμίσεις και σημειώσεις. Ο σιδηροδρομικός μιλούσε με ηρεμία και αυτοπεποίθηση, αλλά και με ενθουσιασμό μικρού παιδιού για τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων και τους προσωκρατικούς φιλοσόφους.

«Είσαι τυχερός», είπα στον φίλο μου, «που γνώρισες έναν τέτοιο άνθρωπο».

«Δεν ξέρω… φοβάμαι πως και αυτοί οι άνθρωποι τελειώνουν σαν τα τρένα».

Η 23η  Απριλίου έχει καθιερωθεί από την Unesco  ως Παγκόσμια Ημέρα Βιβλίου, αφιερωμένη σε δύο μεγάλους δημιουργούς της παγκόσμιας λογοτεχνίας που “έφυγαν” την ίδια ημέρα από τη ζωή (23 Απριλίου 1696),  τους Μιγκέλ ντε Θερβάντες και Ουίλιαμ Σέξπιρ.

Και μην ξεχνάτε φέτος η ανοιξιάτικη έκθεση βιβλίου αφήνει τον πεζόδρομο της Διονυσίου Αρεοπαγίτου και μεταφέρεται λίγο πιο κάτω, στην πεζοδρομημένη Ερμού, στο τμήμα του δρόμου που ξεκινάει από τον σταθμό του Θησείου και φτάνει μέχρι την Πειραιώς, απέναντι από το Γκάζι. Εκεί οι εκδότες θα στήσουν, όπως κάθε χρόνο, τα περίπτερά τους από τις 14 ώς τις 25 Μαΐου.

Τόσο ο Οργανισμός Διαχείρισης Έργων του Λόγου όσο και η ελληνική Εταιρεία Συγγραφέων φαίνεται να συμφωνούν σε μια διαπίστωση: ειδικά το τεχνικό και επιστημονικό βιβλίο στο μέλλον θα διακινείται περισσότερο ηλεκτρονικά παρά μέσω της έντυπης έκδοσης.

«Το ποτάμι δεν γυρίζει πίσω» λέει ο συγγραφέας Γιώργος Ξενάριος, γραμματέας της Εταιρείας Συγγραφέων. «Ζούμε μια επανάσταση, έναν νέο Γουτεμβέργιο. Ο χάρτης της δημόσιας διακίνησης του βιβλίου αλλάζει οριστικά και το ζήτημα είναι πώς τα συμμετέχοντα μέρη θα μπορέσουν να αναδιατάξουν τις σχέσεις τους. Εκείνοι που ίσως θα πληγούν περισσότερο είναι οι βιβλιοπώλες, γιατί το αντικείμενό τους θα συρρικνωθεί. Επιστημονικά και τεχνικά βιβλία, αλλά και σχολικά βοηθήματα, στο μέλλον θα διακινούνται περισσότερο μέσω Διαδικτύου. Οι εκδότες ναι μεν θα χάσουν μέρος της δραστηριότητάς τους, ωστόσο θα μειωθεί το κόστος παραγωγής (εκτύπωση, βιβλιοδεσία) και διακίνησης. Ως προς τους συγγραφείς: η σοβαρή λογοτεχνία δεν θα πληγεί γιατί οι μηχανισμοί στο εσωτερικό του λογοτεχνικού συστήματος (λογοτεχνική κριτική στις εφημερίδες, λογοτεχνικά περιοδικά, βραβεία) παραμένουν ως έχουν» καταλήγει.

Φαντάζομαι ότι το ΥΠΕΠΘ θα γλίτωνε από μεγάλο πονοκέφαλο αν αντικαθιστούσε τη διανομή των βιβλίων με το κατέβασμα από το διαδίκτυο, αλλά αυτό πάλι μπορεί να είναι οικολογικό αλλά όχι και τόσο πρακτικό στη διδασκαλία.  

Μπορεί η ψηφιακή τεχνολογία να κερδίζει συνεχώς έδαφος, κάτι τέτοιο όμως δε φαίνεται να ισχύει για το παραδοσιακό διάβασμα ενός βιβλίου, αφού έρευνα του Κέντρου Ερευνών και Ανάγνωσης του πανεπιστημίου Στάβανγκερ της Νορβηγίας έδειξε ότι η ανάγνωση στην οθόνη στρεσάρει τον εγκέφαλο. Επιπλέον, τα συνεχή κλικ στις ηλεκτρονικές σελίδες και η κύλισή τους (σκρόλινγκ) διακόπτουν την εστίαση της προσοχής με αποτέλεσμα ο αναγνώστης να χάνει την αίσθηση πληρότητας του αναγνωστικού υλικού και να βρίσκεται σε μόνιμο στρες.

Αντιθέτως, το διάβασμα ενός βιβλίου προσφέρει ηρεμία, αφού επιτρέπει στον αναγνώστη να έρχεται σε άμεση επαφή με το βιβλίο, να πιάνει και να γυρίζει τις σελίδες.
Μεγάλη σημασία παίζει και το γεγονός ότι το κείμενο στο βιβλίο ή σε μια τυπωμένη σελίδα δεν μετακινείται, όπως συμβαίνει σε μια ηλεκτρονική σελίδα.

Επιπλέον, σουηδοί ερευνητές, σε δικές τους έρευνες, έχουν συμπεράνει ότι στο χαρτί διαβάζουμε καλύτερα και κατανοούμε περισσότερα πράγματα από ό,τι όταν διαβάζουμε ακριβώς το ίδιο κείμενο σε μια οθόνη. Συμφωνούν ότι όταν το βιβλίο ψηφιοποιείται και χάνει τη φυσική του υπόσταση, τότε ο αναγνώστης βιώνει μια αίσθηση απώλειας αναφορικά με τη σφαιρική κατανόηση του κειμένου.

Τέλος, οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι όταν ένα ηλεκτρονικό κείμενο γεμίζει με βίντεο, ήχους και εικόνες, τότε το ενδιαφέρον του αναγνώστη αποσπάται, ενώ δυσκολεύεται να τις δικές του νοητικές εικόνες.

Ο νομπελίστας συγγραφέας Ορχάν Παμούκ δίνει συνέντευξη στον Κώστα Καλφόπουλο της Καθημερινής: “Ως συγγραφέας, έχετε την αίσθηση ότι δεν είναι τόσο ο αναγνώστης που πηγαίνει στο βιβλίο, αλλά το βιβλίο που τον συναντά;? Θα έλεγα και τα δύο, ως αναγνώστης, αλλά και ως επισκέπτης βιβλιοπωλείων. Βέβαια, στην εποχή του Διαδικτύου, η περιπλάνηση στα βιβλιοπωλεία έχει «βγει από τη ζωή μου», ίσως διότι κυκλοφορώ με σωματοφύλακες, ίσως και λόγω της «διασημότητας», το ίδιο συμβαίνει είτε είμαι στην Ιστανμπούλ είτε στη Φρανκφούρτη. Τώρα «σερφάρω» στο Amazon, αλλά το ξέρω, δεν είναι το ίδιο, δεν μπορώ να αγγίξω το βιβλίο, να το ξεφυλλίσω, να το μυρίσω. Κάποτε, όταν δεν είχα χρήματα, περιπλανιόμουνα στα βιβλιοπωλεία, σήμερα, μπορώ να αγοράσω ό,τι θέλω, αλλά δεν μπορώ να «χαθώ» στα βιβλιοπωλεία”.

«Η ανάγνωση ενός βιβλίου σηματοδότησε για πολλούς ανθρώπους την αρχή μιας νέας ζωής». Αυτό υποστήριζε ο Αμερικανός συγγραφέας Χένρι Ντέιβιντ Θορό τον 19ο αιώνα. Στη σύγχρονη εποχή κάτι τέτοιο θα ονομαζόταν βιβλιοθεραπεία και ακριβώς αυτό προσφέρει στη Βρετανία μια ομάδα συγγραφέων και ακαδημαϊκών, υποδεικνύοντας το κατάλληλο βιβλίο για κάθε πρόβλημα. Το βιβλιοπωλείο «Σχολείο της Ζωής», που προσφέρει αυτές τις υπηρεσίες στους επισκέπτες του, άνοιξε πριν από λίγες ημέρες στο Μπλούσμπερι του Λονδίνου, την περιοχή που είχε δώσει το όνομά της στην πρωτοποριακή ομάδα καλλιτεχνών, στην οποία συμμετείχαν μεταξύ άλλων η Βιρτζίνια Γουλφ και ο Τ.Σ. Έλιοτ, και παραμένει μέχρι σήμερα λογοτεχνικό κέντρο της βρετανικής πρωτεύουσας.

Για να λειτουργήσει η βιβλιοθεραπεία αρκεί κανείς να αναφέρει το πρόβλημά του (προσωπικό, οικογενειακό, επαγγελματικό ή οποιασδήποτε άλλης φύσης) στο προσωπικό του «Σχολείου της Ζωής», για να λάβει ένα πακέτο έξι βιβλίων και να έχει στη διάθεσή του έναν εθελοντή πρόθυμο να του εξηγήσει γιατί επελέγησαν τα συγκεκριμένα βιβλία. Μιλώντας στην εφημερίδα «Ιndependent» η Σόφι Χάουαρτ, πρώην επιμελήτρια του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης του Λονδίνου και νυν ιδρυτικό μέλος της ομάδας του «Σχολείου της Ζωής», χαρακτήρισε το βιβλιοπωλείο «πολιτιστικό φαρμακείο» όπου τα βιβλία χρησιμεύουν σαν θεραπευτικά μέσα.

Βιβλία που θεραπεύουν

? «ΠΟΙΟΣ ΣΚΟΤΩΣΕ ΤΟΝ ΣΚΥΛΟ ΤΑ ΜΕΣΑΝΥΧΤΑ» του Μαρκ Χάντον (Εκδ. Ψυχογιός): για «ενέσεις» αισιοδοξίας.

? «ΣΑΒΒΑΤΟ» του Ίαν Μακ Γιούαν (Εκδ. Νεφέλη): τα δεινά του ήρωα ελαχιστοποιούν τα προβλήματα του αναγνώστη.

? «ΠΕΡΗΦΑΝΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΚΑΤΑΛΗΨΗ» της Τζέιν Όστιν (Εκδ. Χάλρεκιν): Τα δυνατά συναισθήματα στο κέντρο της ζωής. Η καλύτερη θεραπεία για όσους στροβιλίζονται στη δίνη ενός έρωτα.

Πηγή: Τα ΝΕΑ

Εκδόθηκε η μελέτη του Λάμπρου Βαρελά (τακτικού ερευνητή στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας) “Η νεοελληνική και μεταφρασμένη λογοτεχνία στην ελλαδική δευτεροβάθμια εκπαίδευση (1884-2001). Συνοπτική ιστορική θεώρηση και αποδελτίωση των διδακτικών εγχειριδίων”,Θεσσαλονίκη, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, 2007, σελ. 490.

Η είσοδος της λογοτεχνίας στα σχολεία γίνεται μέσω των αναγνωσμάτων και υπό τους όρους της πειθαναγκαστικής διαδικασίας που προβλέπουν τα σχολικά προγράμματα. Η μελέτη των αναλυτικών περιεχομένων της βιβλιογραφίας από τους ιστορικούς της εκπαίδευσης, που θα πρέπει να είναι και γνώστες της λογοτεχνίας, έχουν προ αυτών μεγάλο αριθμό συγγραφέων και έργων τους ώστε οι κρίσεις και τα συμπεράσματά τους να είναι καλά τεκμηριωμένα. Συνέχεια »

 Η αλήθεια είναι πως για πρώτη φορά εντελώς δωρεάν διέθεσε ένα βιβλίο του ο Νίκος Δήμου, και όχι όπως κακώς  καταγράφεται ο Μίμης Ανδρουλάκης ως ο πρώτος συγγραφέας που διαθέτει ένα βιβλίο του δωρεάν (το «Χαμένο Μπλουζ») υπό την προστασία μιας νέας μορφής αδειών χρήσης που επιτρέπει την ελεύθερη διακίνηση χωρίς να στερεί από τον δημιουργό «κάποια δικαιώματα», όπως αυτό της υποχρεωτικής αναφοράς και την απαγόρευση χρήσης για εμπορικούς σκοπούς. Σε ένα χαρακτηριστικό σημείωμα προς τους Ελληνες χρήστες του Διαδικτύου, ο Μίμης Ανδρουλάκης αναφέρει: «Εχετε πλέον στα χέρια σας το ?Χαμένο Μπλουζ? για να ξαναγράψετε εσείς ελεύθερα, σε κείμενο, σε ήχο, σε εικόνα, ό,τι σας κεντρίζει από την περιπέτεια την Ολιας, του Μάριου, του Δημήτρη, του Μάικλ, της Κριστίν κ.ά., να παρουσιάσετε τις δικές σας αφηγήσεις, να πείτε τη γνώμη σας γι? αυτό που συνέβη και γι? αυτό που θα μπορούσε να έχει συμβεί και δεν συνέβη, να στοιχηματίσετε για το πραγματικό και το φανταστικό της ιστορίας. Κερδίστε διαδικτυακά έναν κόσμο που ?χάθηκε? και ίσως ?χάσαμε για πάντα?». Η κίνηση αυτή χαιρετίστηκε βεβαίως ευρύτατα στα blogs αφού επιτρέπει τώρα όχι μόνο την ελεύθερη διακίνηση του βιβλίου, αλλά και τη χρήση του ως πρωτογενούς υλικού για την παραγωγή νέων πολιτιστικών έργων από νεότερους δημιουργούς.

Στην ηλεκτρονική διεύθυνση www.ekebi.gr μπορείτε να δείτε το νέο κόμβο του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου. Πιο εύχρηστος, πιο πλήρης, πιο λειτουργικός (ακόμα και για αρχάριους). Πλέον δεν θα έχετε δικαιολογία να γκρινιάζετε αφού σας προσφέρονται:

? Ημερολόγιο εκδηλώσεων σε Αθήνα και περιφέρεια, με θέμα πάντα το βιβλίο.

? Αρχεία συγγραφέων σε ηλεκτρονική μορφή. Περιέχει ταξινομημένα στοιχεία για περισσότερους από 250 συγγραφείς και στα σχέδια του ΕΚΕΒΙ είναι να προστεθεί και οπτικοακουστικό υλικό.

? Ψηφιοποίηση του περιεχομένου ορισμένων σημαντικών λογοτεχνικών περιοδικών (μέχρι στιγμής μπορούμε να επισκεφθούμε τη «Νέα Εστία», την «Οδό Πανός», τον «Περίπλου», το «Πλανόδιον») και θα ακολουθήσουν κι άλλα. Η συγκεκριμένη ενότητα θα είναι έτοιμη τους επόμενους μήνες.

? Προβολή της ελληνικής ποίησης στο Διαδίκτυο, με την ψηφιοποίηση πολιτιστικών τεκμηρίων (έργων κλασικής, νεότερης και σύγχρονης ποίησης), και κάτι που μας ενδιαφέρει ιδιαίτερα:

– «Δράσεις σε σχολεία» (εκπαιδευτικό πρόγραμμα για την ανάπτυξη της βιβλιοφιλίας σε μαθητές)

Το ΕΚΕΒΙ απέκτησε και μασκώτ: την κουκουβάγια, που ντύνεται ανάλογα με την ενότητα την οποία παρουσιάζει. Μια ταυτότητα στο ηλεκτρονικό σύμπαν.

Ο ιστορικός Χάγκεν Φλάισερ μιλάει στην «Κ» για το νέο του βιβλίο και τη Δημόσια Ιστορία:

“…Τα τελευταία χρόνια μοιράζω ανώνυμα ερωτηματολόγια σε εκατοντάδες πρωτοετείς φοιτητές και τα αποτελέσματα είναι αποκαρδιωτικά. Πολλοί ερωτηθέντες εξέφρασαν μάλιστα λύπη για τα κενά στη γνώση τους, επιρρίπτοντας ευθύνες στο στείρο σχολικό μάθημα της Ιστορίας. Δεν υπάρχουν πολλά περιθώρια για βελτίωση, όταν μάλιστα τώρα πάλι η συγγραφή των σχολικών συγγραμμάτων ανατίθεται κατ? ευθείαν, χωρίς διαγωνισμό, σε ιστορικούς από το χώρο της κυβερνώσας παράταξης. Ετσι, και στο νέο βιβλίο της Γ΄ Λυκείου προβληματίζουν ιδίως οι σελίδες για τη δεκαετία του ?40 που αναπαράγουν λάθη, ανακρίβειες και κενά.”

«Οι μονοδιάστατοι μύθοι ζουν και βασιλεύουν»

Δύο πολύ ενδιαφέροντα βιβλία των καθηγητών της Νομικής στο Πανεπιστήμιο του Γέιλ, Daniel J. Solove «The future of reputation. Gossip, rumor and privacy on the internet» (Yale University Press, σελ. 247) και Jonathan Zittrain «The future of the internet. And how to stop it» (Yale University Press, σελ. 342) προσεγγίζει η Ελισάβετ Κοτζιά στο άρθρο της στην Καθημερινή.
Ο Daniel J. Solove εξετάζει πώς «η ελεύθερη ροή της πληροφορίας στο Διαδίκτυο μπορεί να μας κάνει λιγότερο ελεύθερους». Καθώς οι πρακτικές που συμβάλλουν στη διαμόρφωση της δημόσιας εικόνας μας, όπως είναι η προβολή και το κουτσομπολιό, μεταναστεύουν στο Διαδίκτυο, πληροφορίες που κάποτε ήταν σκόρπιες, τοπικές και μη απομνημονεύσιμες, τώρα γίνονται σταθερά παρούσες σε κάθε αναζήτηση. Οι επιπολαιότητες και οι ανοησίες μας μπορούν έτσι μέσω του YouTube να επιβιώνουν εις τον αιώνα τον άπαντα.

Ο Zittrain επισημαίνει ότι στο σύνολο πήγαμε καλά. Πολλοί άνθρωποι όμως ξεχνούν ότι η ελευθερία στο Διαδίκτυο σε μεγάλο βαθμό αποτελεί ένα ευτυχές ατύχημα το οποίο απειλείται από τρέχουσες εφαρμογές όπως είναι τα iPods, τα iPhones, τα Xboxes ή τα TiVos, τον έλεγχο των οποίων έχουν οι κατασκευαστές. Η λύση ωστόσο δεν βρίσκεται στις νομοθετικές ρυθμίσεις όπως πιστεύει ο Solove, αλλά στην ανάπτυξη ενός είδους «κοινοτικού» ήθους εκ μέρους των χρηστών, οι οποίοι οφείλουν να υιοθετήσουν μια στάση ελέγχου και εγρήγορσης προκειμένου να αντιμετωπίσουν τον διαδικτυακό γκανγκστερισμό.

Το ψηφιακό μας μέλλον της Eλισάβετ Kοτζιά

Ξαναγράφουν την Ιστορία επί το εθνικότερον.  Ο καθηγητής κ. Ι. Κολιόπουλος ανέλαβε με ανάθεση από το υπουργείο Παιδείας και όχι με διαγωνισμό να γράψει ξανά το σχολικό εγχειρίδιο της Στ’ Δημοτικού. Το σίγουρο είναι ότι οι μικροί μαθητές του δημοτικού «θα συνειδητοποιήσουν γιατί είναι Ελληνες». Τη φράση αυτή αποδίδουν εκπαιδευτικοί στον καθηγητή της Νεότερης Ιστορίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) κ. Ι. Κολιόπουλο, ο οποίος ανέλαβε να λύσει το «πρόβλημα» που δημιουργήθηκε με το – πρόσφατα αποσυρθέν από τα σχολεία – βιβλίο της Ιστορίας της κυρίας Μαρίας Ρεπούση. Ο κ. Κολιόπουλος είναι ο καθηγητής που θα είναι επικεφαλής συγγραφικής ομάδας (των κκ. Ιάκωβου Μιχαηλίδη, διδάσκοντος επίσης στο ΑΠΘ, Χαράλαμπου Μηνάογλου, φιλολόγου, και Αθανάσιου Καλλιανιώτη, σχολικού συμβούλου), η οποία και ανέλαβε με ανάθεση από το υπουργείο Παιδείας και όχι με διαγωνισμό να γράψει ξανά το σχολικό εγχειρίδιο. Στη συγγραφική ομάδα του κ. Κολιόπουλου δεν υπάρχει κανένας εκπαιδευτικός της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, παρ’ ότι το βιβλίο θα απευθύνεται σε μαθητές της Στ’ Δημοτικού. Θα καλύπτει την Ελληνική και Ευρωπαϊκή Ιστορία των Νεότερων Χρόνων και θα μπει στις σχολικές αίθουσες το 2009.

Άρθρο της Μ. Παπαματθαίου στο Κυριακάτικο Βήμα.

Σχετικά άρθρα: https://blogs.sch.gr/tgiakoum/archives/94

Του ιδίου συγγραφέα έργο και η Ιστορία Γ΄ http://istoria3.blogspot.com

Η Telegraph έχει δημοσιεύσει μία λίστα με τα “50 πιο cult βιβλία” www.telegraph.co.uk . Το ενδιαφέρον είναι -πέρα από τις επιλογές- τα σχόλια των επισκεπτών της σελίδας. Πρόσφατα είχα παρακολουθήσει μία συζήτηση για τη λογοτεχνία με τη Σώτη Τριανταφύλλου κι η ίδια μας έδωσε μία λίστα με 50 βιβλία που πρέπει να διαβάσουμε (πριν πεθάνουμε;) Στη λίστα της Σώτης δεν υπήρχε κανένα ελληνικό βιβλίο. Ας παίξουμε λοιπόν την άσκηση της κιβωτού. Εσείς ποια θα θέλατε να διασώσετε σε περίπτωση καταστροφής του πλανήτη;