Terra Computerata

Το 2ο Συνέδριο του Δήμου Αθηναίων «Η Ελλάδα στον Κόσμο: Βυζαντινές Σπουδές» θα διεξαχθεί στις 25, 26 και 27 Ιουνίου 2009 στην Αθήνα. Είναι το δεύτερο ενός Κύκλου Συνεδρίων με τον γενικό τίτλο «Η Ελλάδα στον Κόσμο» (www.elladastonkosmo.gr) που εγκαινίασε ο Δήμαρχος Αθηναίων Νικήτας Κακλαμάνης.

Στόχος αυτού του Κύκλου Συνεδρίων – που διοργανώνεται με τη συνεργασία του Πολιτισμικού Οργανισμού του Δήμου Αθηναίων και του Οργανισμού Μεγάρου Μουσικής – είναι η προβολή και η πλαισίωση του επιστημονικού έργου που γίνεται ανά τον κόσμο για την Ελλάδα, η δικτύωση των αντίστοιχων επιστημόνων – Ελλήνων και μη – μεταξύ τους και η εκπόνηση ενός τριετούς προγράμματος δράσης που να αφορά τον εκάστοτε τομέα σπουδών που θα είναι και το αντικείμενο του συνεδρίου. Οι στόχοι και το πρόγραμμα δράσης που θα προκύπτουν από κάθε συνέδριο θα αξιολογούνται ανά τριετία ούτως ώστε να εξετάζεται η πρόοδος που έχει συντελεστεί προς την κατεύθυνση που θα έχει προκύψει από το συνέδριο.

Η βυζαντινολόγος της Οξφόρδης Αβεριλ Κάμερον μιλάει  στο «Βήμα» για την επικαιρότητα της αυτοκρατορίας και εξηγεί γιατί η γνώση του βυζαντινού κόσμου έχει θεμελιώδη σημασία για τη Δύση: Η ακτιβίστρια του Βυζαντίου  

Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία υπήρξε προέκταση της Ρωμαϊκής ή μήπως ήταν κάτι νέο; Η αντίληψη περί πόλεως ήταν ελληνική (όπως και ρωμαϊκή αργότερα).Ωστόσο η αντίληψη περί αυτοκρατορίας προέρχεται από τη Ρώμη.Πώς αυτές οι δύο αντιλήψεις- ή ιδέες,αν προτιμάτε- αλληλεπιδρούν στη βυζαντινή ιστορία;

«Ανεξαρτήτως του πώς ερμηνεύουμε εμείς τα πράγματα, αυτό που έχει σημασία πρωτίστως είναι το τι πίστευαν οι ίδιοι οι Βυζαντινοί, οι οποίοι αντιλαμβάνονταν και αποκαλούσαν τους εαυτούς τους Ρωμαίους. Θεωρούσαν επομένως ότι ήταν η συνέχεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Εμείς τους θεωρούμε περισσότερο Ελληνες εξαιτίας της γλώσσας, ωστόσο δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι και νωρίτερα η γλώσσα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας στην Ανατολή ήταν τα ελληνικά».

– Με όρους γεωγραφικούς το Βυζάντιο ήταν μέρος της Ευρώπης.Μπορούμε άραγε να πούμε το ίδιο εξετάζοντας με όρους πολιτισμικούς και ιστορικούς;

«Νομίζω πως ναι. Στην τελευταία περίοδο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας- αλλά και πολύ νωρίτεραστην Κωνσταντινούπολη υπήρχαν πολλοί από τη λατινική Ευρώπη. Παρά τη σύγκρουση συμφερόντων, ξέρουμε λ.χ. πόσο στενή ήταν η σχέση του Βυζαντίου με τη Βενετία. Οι έλληνες λόγιοι που κατέφυγαν εκεί μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης- αλλά και νωρίτερα- δίδαξαν ελληνικά. Ηταν οι πρώτοι ουμανιστές- πριν από την Αναγέννηση. Κάποιοι από αυτούς μάλιστα ασπάστηκαν τον καθολικισμό. Ηταν άνθρωποι του γραπτού λόγου, των βιβλίων και της μάθησης».

Διαβάστε προδημοσίευση από το βιβλίο της “Οι Βυζαντινοί”

Η διακεκριμένη βυζαντινολόγος Τζούντιθ Χέριν, καθηγήτρια στο King’s College του Πανεπιστημίου του Λονδίνου, λίγο πριν από την κυκλοφορία (στα τέλη του Νοεμβρίου) του νέου της βιβλίου Byzantium: The Surprising Life of a Medieval Empire στα ελληνικά, έδωσε συνέντευξη στο «Βήμα» στην Κατερίνα Δαφέρμου.

– Είναι ξανά της μόδας το Βυζάντιο;

«Ηταν άραγε ποτέ στο παρελθόν; Νομίζω ότι αρχίζει να γίνεται της μόδας εν μέρει λόγω μιας νέας θεώρησης της μεσαιωνικής ιστορίας. Τον 21ο αιώνα έχουμε ανάγκη να αποκρυπτογραφήσουμε το Ισλάμ, το πώς οι Αραβες κατέκτησαν τόσο μεγάλες εκτάσεις τον 7ο και τον 8ο αιώνα. Εχοντας κυριεύσει τη Δαμασκό, την Ιερουσαλήμ, την Αλεξάνδρεια κτλ., οι Αραβες φιλοδοξούσαν να καταστήσουν την Κωνσταντινούπολη πρωτεύουσά τους. Αλλά τους εμπόδισαν οι Βυζαντινοί, οι οποίοι υπερασπίστηκαν σθεναρά την Κωνσταντινούπολη – “Νέα Ρώμη”. Αυτή λοιπόν η διαμάχη μεταξύ χριστιανών και μουσουλμάνων η οποία διαιωνίστηκε ως τις Σταυροφορίες έχει πλέον στρέψει το ενδιαφέρον μας στο Βυζάντιο: ποιος ήταν ο ιστορικός του ρόλος; Από πού άντλησε τη δύναμη και την αυτοπεποίθηση που του επέτρεψαν να επιβιώσει για περισσότερα από 1.000 χρόνια; Αν αυτό σημαίνει ότι το Βυζάντιο είναι της μόδας, είμαι πολύ ευτυχής».

– Τι ακριβώς είναι «αναπάντεχο» και «εκπληκτικό», όπως υπονοεί ο πρωτότυπος τίτλος του νέου σας βιβλίου, σε σχέση με το Βυζάντιο;

«Είναι το ελληνικόν πυρ, ο συνδυασμός τριών διαφορετικών παραδόσεων στο εσωτερικό του, που του προσέδωσαν τη μακροχρόνια δύναμή του. Βεβαίως ήταν χριστιανικό και είχε άμεσους δεσμούς με την πρώιμη περίοδο του χριστιανισμού μέσα από τις αφηγήσεις των Ευαγγελίων σε απλά ελληνικά για να τις καταλαβαίνει ο λαός. Το χριστιανικό στοιχείο επικρατεί στην τέχνη και στην αρχιτεκτονική. Αυτή η κοινή γλωσσική βάση επέτρεψε στους κατοίκους της μεσαιωνικής αυτοκρατορίας την άμεση πρόσβαση σε όλο το εύρος της αρχαίας ελληνικής σοφίας και στην παγανιστική παράδοση. Οχι μόνο στον Ομηρο, τον Ηρόδοτο, τον Ξενοφώντα, κ.ά., αλλά και σε όλες τις τεχνικές ανακαλύψεις των αρχαίων στα μαθηματικά, την αστρονομία, την ιατρική, τη γεωγραφία, την αρχιτεκτονική. Αυτά τα κείμενα μελετήθηκαν και αντιγράφηκαν στο Βυζάντιο από λόγιους και τους μαθητές τους οι οποίοι τελικά έγιναν ειδήμονες στην αττική γλώσσα του 5ου αιώνα π.Χ. και μετουσίωσαν το στυλ και το λεξιλόγιό της στα δικά τους μεσαιωνικά γραπτά. Και επειδή το Βυζάντιο ήταν η πρωτεύουσα του ανατολικού τμήματος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας κληρονόμησε μέρος της ρωμαϊκής νομοθεσίας, της μηχανολογίας, της δημόσιας διοίκησης και της πολεμικής δύναμης. Αυτή η συνύπαρξη τριών πηγών δύναμης, οι οποίες συνέθεσαν μια συνεπή ενότητα, είναι που μας ξαφνιάζει. Χάρη σε αυτήν μπορούσε το Βυζάντιο να επανιδρύεται ύστερα από πολλές “πτώσεις” και η Κωνσταντινούπολη να αντιστέκεται σε σφοδρές επιθέσεις ως το 1453. Η μακροβιότητα από μόνη της δεν μας εντυπωσιάζει. Ελάχιστοι, ωστόσο, μεσαιωνικοί πολιτισμοί αξιώθηκαν μια αδιάκοπη ζωή για περισσότερο από 1.000 χρόνια».

Διαβάστε ολόκληρη τη συνέντευξη της Χέριν στην Κατερίνα Δαφέρμου Βήμα 2/11/08

στη μεγαλύτερη έκθεση για το Βυζάντιο στο Λονδίνο- με γενναία ελληνική συμμετοχή. Την ώρα που ο Κώδικας Ντα Βίντσι αναζητούσε το Άγιο Δισκοπότηρο, το πολύτιμο σκεύος βρισκόταν σε μια προθήκη του Μητροπολιτικού Μουσείου της Νέας Υόρκης. Ή μήπως όχι; «Την ιστορία του θα τη ζήλευε και ο Νταν Μπράουν. Το Δισκοπότηρο της Αντιόχειας, που ο θρύλος λέει πως ήταν το δισκοπότηρο του Μυστικού Δείπνου, ήταν πιθανότατα… φωτιστικό!», λέει η καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και επιμελήτρια του Μουσείου Μπενάκη Μαρία Βασιλάκη, μιλώντας για τα πόσα μπορεί να μάθει κάποιος από την εντυπωσιακή έκθεση της Royal Αcademy of Αrts με το Μουσείο Μπενάκη «Βyzantium 330-1453». Συνέχεια »