Terra Computerata

Κατηγορούμε συχνά τους πολιτικούς ότι χρησιμοποιούν γλώσσα «ξύλινη», μια έννοια μάλλον ασαφή, που σημαίνει συνήθως γλώσσα άκαμπτη, δυσνόητη και απομακρυσμένη από την πραγματικότητα.

Δεν είναι, βέβαια, μόνον ο πολιτικός λόγος που οργανώνεται με συγκεκριμένο τρόπο, προκειμένου να πετύχει έναν συγκεκριμένο σκοπό. Ολοι οι ομιλητές, κάθε φορά, κάνουν συγκεκριμένες επιλογές λεξιλογίου και γραμματικής. Αυτές οι επιλογές υποβάλλουν μια συγκεκριμένη οπτική της πραγματικότητας και αποκλείουν άλλες, οι οποίες θα προέκυπταν αν οι επιλογές των ομιλητών ήταν διαφορετικές. Αλλο είναι να πεις: «Απωθήθηκαν ταραχοποιά στοιχεία» και άλλο «Η αστυνομία χτύπησε διαδηλωτές». Οι δύο φράσεις νοηματοδοτούν τελείως διαφορετικά το ίδιο περιστατικό.

«Οταν επαναλαμβάνονται συγκεκριμένες επιλογές λεξιλογίου και γραμματικής, τότε όχι απλώς υποβάλλουν, αλλά ουσιαστικά επιβάλλουν εμμέσως την οπτική τού ομιλητή» λέει η Μάρω Κακριδή – Φερράρι. «Αυτή είναι η περίπτωση του πολιτικού λόγου, ενός κειμενικού είδους που αποκτά την οργάνωση και τις συμβάσεις του από την κοινωνική πρακτική της πολιτικής δραστηριότητας στις διάφορες εκφάνσεις της (συνέντευξη, κοινοβουλευτική ομιλία, προεκλογική ομιλία κ.ά.) και από τα υποκείμενα που εμπλέκονται σ’ αυτήν: τους πολιτικούς και το ακροατήριό τους, ως πιθανούς ψηφοφόρους».

Στην προσπάθειά του να κερδίσει την ψήφο μας, ο πολιτικός δεν χρησιμοποιεί μόνο το λόγο. Ο λόγος συμβάλλει σε άλλες σημειωτικές πρακτικές, από το ντύσιμο ώς τις χειρονομίες που χρησιμοποιεί ο πολιτικός, στο πλαίσιο πάντα της δεδομένης πολιτικής και κοινωνικής πραγματικότητας. Ο κόμπος της γραβάτας που έλυσε ο Κ. Καραμανλής στο τέλος της ομιλίας του προς τα μέλη της ΟΝΝΕΔ, στο Αιγάλεω, είναι ένα παράδειγμα.

Αλλο παράδειγμα είναι ο τρόπος που συνηθίζει να χτυπά τα χέρια του στο βάθρο ή ο τρόπος που κινείται στην εξέδρα, πηγαινοερχόμενος από τη μία άκρη στην άλλη, με το χέρι σηκωμένο να δείχνει κάπου μέσα στο ακροατήριο τη στιγμή που ένα χαμόγελο συνενοχής σχηματίζεται στο πρόσωπό του, μια κινησιολογία η οποία έχει αντιγραφεί από τις προεκλογικές εμφανίσεις της Χίλαρι Κλίντον. Αν κρίνουμε από τις διαφορές στον σωματότυπο των δύο πολιτικών, η επιλογή της συγκεκριμένης κινησιολογίας είναι μάλλον ατυχής για τον πρωθυπουργό, στοχεύει όμως στη δημιουργία συνοχής με το ακροατήριο.

Αν και η παράθεση επιχειρημάτων δίνει την εντύπωση ότι ο πολιτικός λόγος απευθύνεται στη λογική μας, στην πραγματικότητα απευθύνεται στο θυμικό μας με διπλό στόχο: από τη μια, να επιφέρει την ταύτιση του ακροατηρίου με τον ομιλητή· από την άλλη, να εμποδίσει την ορθολογική ανάλυση του λόγου, η οποία θα μπορούσε να θέσει υπό αμφισβήτηση τη μοναδική αλήθεια που ο πολιτικός λόγος διατείνεται ότι πρεσβεύει.

Για να επιτευχθεί η συναισθηματική φόρτιση του ακροατηρίου, επιστρατεύεται μια ολόκληρη σειρά λεξικών και γραμματικών επιλογών. Δεν είναι όλες τους ιδιαίτερα επιτυχημένες, πρέπει να ομολογήσουμε – έχουν, όμως, το σκοπό τους. Μεταφορές: «η καρδιά της Ελλάδας», «νοικοκύρεμα του τόπου», «η πρώτη γραμμή της μάχης», «ο ήλιος θα φωτίσει όλη την Ελλάδα», εικόνες οικείες, συναισθηματικά φορτισμένες, που μεταφέρουν, πέρα απ’ αυτό που δηλώνουν, μιαν αύρα που απευθύνεται στο θυμικό.

Διαβάστε το άρθρο στην Ελευθεροτυπία

Την περίοδο που το υπουργείο Παιδείας επιτάχυνε τις διαδικασίες αδειοδότησης των ιδιωτικών κολεγίων, αδρανούσε σε ό,τι αφορά μια άλλη υποχρέωσή της προς τα δημόσια πανεπιστήμια, υπονομεύοντας έτσι το ερευνητικό τους έργο: Αφηνε τις ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες χωρίς πρόσβαση στα διεθνή επιστημονικά περιοδικά, αφού δεν τους εξασφάλισε κονδύλια για την ανανέωση των συνδρομών σε αυτά!

Η δαπάνη είναι της τάξης των 15 εκατ. ευρώ ετησίως (45 εκατ. για την τριετία 2009-2011) για το σύνολο των ιδρυμάτων (δεν γίνονται πια συνδρομές ανά ίδρυμα, αλλά για το σύνολο του δικτύου ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών, εξοικονομώντας έτσι πολλαπλάσια ποσά). Αφορά συμβάσεις με εκδότες, οι οποίοι πιέζουν από καιρό για την πληρωμή της πρόσβασης που παρείχαν μέχρι τώρα στη διεθνή βιβλιογραφία. Ορισμένοι εξακολουθούν να την παρέχουν, βάσει των υποσχέσεων ότι οι συμβάσεις θα υπογραφούν, αλλά οι περισσότεροι έχουν διακόψει την τροφοδοσία των ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών. Σημειωτέον, ότι για λόγους οικονομίας αλλά και διαχείρισης, δεν γίνονται πια συνδρομές σε έντυπες εκδόσεις, παρά μόνο σε ηλεκτρονικές.

*Η αναδιοργάνωση των ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών στήθηκε χάρη στα κοινοτικά κονδύλια μετά το 1999, αλλά η λειτουργία τους είναι προβληματική και με ελάχιστο προσωπικό αφότου έληξαν τα σχετικά προγράμματα και τις ανέλαβε το ελληνικό κράτος. Μερική χρηματοδότηση θα υπάρξει πάλι από την Ε.Ε., μέσω της δράσης «Ερευνα και καινοτομία στις Ακαδημαϊκές Βιβλιοθήκες» (ΕΣΠΑ 2007-2013). Ομως η Κομισιόν αρνείται να εντάξει σε αυτή τη δράση τις ηλεκτρονικές συνδρομές σε επιστημονικά περιοδικά γιατί τις θεωρεί λειτουργικά έξοδα, αυτονόητα για κάθε πανεπιστήμιο.

Με τη συνδρομή του Συνδέσμου Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών, το υπουργείο επιχειρεί να μεταπείσει την Ε.Ε. με το επιχείρημα ότι χωρίς ηλεκτρονικά περιοδικά δεν θα είναι δυνατή η υλοποίηση άλλων συγχρηματοδοτούμενων δράσεων, που αφορούν στην έρευνα, τα διδακτορικά, τα μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών κ.λπ., εξηγεί ο πρόεδρος του Συνδέσμου, καθηγητής του ΕΜΠ, Β. Παπάζογλου.

Στο μεταξύ, όμως, κρίνεται απαραίτητο να ενταχθούν προσωρινά οι δαπάνες στο Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, ώστε να γίνουν οι απαραίτητοι έλεγχοι των συμβάσεων από το Ελεγκτικό Συνέδριο. Διαφορετικά, κινδυνεύουν να μείνουν εντελώς ακάλυπτες.

Ελευθεροτυπία

Ο Τάκης Καμπύλης μας αποκαλύπτει στην Καθημερινή τη μοναδικότητα του μπλε τετραδίου:

Η χρήση του πλαστικού στον τελευταίο πόλεμο ήταν η τεχνολογική εξέλιξη που έδωσε στο μαθητικό τετράδιο τη σημερινή του μορφή. Το 1956, ένας ανήσυχος έμπορος, ο Σκαγιάς, αποφασίζει να βγάλει στην αγορά τα γαλάζια πλαστικά τετράδια («Διεθνές» και «Super Διεθνές»).  Το μπλε μαθητικό τετράδιο είναι μοναδικό στον κόσμο λόγω των διαστάσεών του. Δεν είναι ούτε Α4 ούτε Α5 αλλά κάτι ενδιάμεσο, επειδή έτσι βόλευε τους κατασκευαστές να κόβουν χωρίς απώλειες το ευρωπαϊκό χαρτί που εισάγαμε τότε.

«Δεν υπάρχει πουθενά στον κόσμο τετράδιο σαν το ελληνικό. Μόνο οι Γιαπωνέζοι είναι κάπως κοντά στο δικό μας».

Η μεταπολίτευση βάζει την αρχή του τέλους στο σχολείο που τιμωρεί, ελέγχει, ισοπεδώνει και συνθλίβει. (Τουλάχιστον στη θεωρία.) Πάντως, μόλις άνοιξαν τα παράθυρα των σχολικών κτιρίων, εισέβαλαν πολλά και διαφορετικά τετράδια. Οι μουστάκες του βλοσυρού Κολοκοτρώνη έγιναν στίχοι των Πινκ Φλόιντ ή των Ιγκλς χωρίς τελικά να ζημιωθεί (από αυτό) η κοινωνία μας…

Ο Βαγγέλης Ραπτόπουλος για το Γιάννη Ρίτσο:

Η ποίηση του Ρίτσου θυσιάζει σε δύο Θεούς. Στον Θεό των Μεγάλων Πραγμάτων: όταν επιλέγει ολόκληρη τη φυλή ή το γένος μας, με την πνευματική και όχι τη βιολογική σημασία των όρων, ως θέμα της διαβόητης «Ρωμιοσύνης» του. Αλλά και στον Θεό των Μικρών Πραγμάτων: όταν εξυμνεί μεθοδικά, σχεδόν σε κάθε στίχο του, καρέκλες, κρεβάτια, πόρτες, παράθυρα, καρφιά, πιάτα, τσιγάρα, πέτρες. Ο ετερόκλητος σωρός των ασήμαντων αντικειμένων που στοιχειώνουν τις ζωές μας δοξάζεται και αποθεώνεται μες στα ποιήματά του. Ο Ρίτσος κατορθώνει το ακατόρθωτο, με το να ταλαντεύεται διαρκώς και με παροιμιώδη άνεση ανάμεσα στο υψιπετές και στο ταπεινό, φωτίζοντας με το μεγαλείο τού πρώτου το δεύτερο. Και αντίστροφα: γειώνοντας και κάνοντας πολύ πιο απτά τα άφθαρτα, τα αθάνατα στοιχεία μας, που τον απασχολούν εξίσου. Ολ’ αυτά σε αντίθεση με τις δικές μας γενιές, των επιγόνων του, που καθηλωθήκαμε στη λατρεία των Μικρών Πραγμάτων, στερημένοι από λυρισμό, ρομαντικά οράματα και συλλογικές αυταπάτες, ριγμένοι σ’ έναν κόσμο όπου κυριαρχούν το Χρήμα και ο κυνικός πραγματισμός.

Κάποιοι από παλιά τον κατηγόρησαν, κι εφέτος που γιορτάζουμε τα εκατό χρόνια από τη γέννησή του, ακόμη τον κατηγορούν, για την πολυγραφία του, για φλυαρία. Οπως και για την πολιτική στράτευσή του. Ενας λιγότερο σπουδαίος ποιητής, ένας ελάσσων δημιουργός, μπορεί εξαιτίας της στράτευσης αυτής να είχε καταβαραθρωθεί. Ο Ρίτσος, όμως, την υπερβαίνει. Το ίδιο ισχύει και για την ποσότητα του έργου του, που αναλογεί στο εύρος της θεματολογίας του. Εν τέλει, πρέπει πάντα να σταθμίζουμε ποιος κατηγορεί ποιον. Μήπως κάτι αδύναμα, στενά ρυάκια κατηγορούν το πλατύ ποτάμι (όχι του Μπεράτη) ότι παραείναι πλατύ;

Καθημερινή