Terra Computerata

«Σεπτέμβριος 1970. Παιδιά με σχολική φοβία. Εγώ. Να πάω στο νηπιαγωγείο, δεν μπόρεσε κανείς να με πείσει! Αφού περνούσα υπέροχα με τη μαμά μου στον κήπο με τα παιχνίδια μου; Αλλά και μετά, από τις φωτογραφίες που οι γονείς μου είχαν τη συνήθεια να τραβούν την πρώτη μέρα του σχολείου, είναι ολοφάνερο πως ποτέ δεν ξεκινούσα με χαρά. Σε όλες κρατάω το κεφάλι μου και πονάει το στομάχι μου. Πόσο μισούσα αυτό το “κάθε κατεργάρης στον πάγκο του” που έλεγε η θεία μου κάθε Σεπτέμβριο. Δεν ήταν εύκολο το τέλος της ξεγνοιασιάς του καλοκαιριού. Κι απ’ την άλλη, η αγωνία αν ο δάσκαλος θα είναι αυστηρός. Μήπως και δέρνει με το χάρακα για κάθε ορθογραφικό λάθος;

Σήμερα σπάνια τα παιδιά νιώθουν σχολική φοβία. Αποχωρίζονται εύκολα το οικογενειακό περιβάλλον. Στο σχολείο βρίσκουν αληθινούς φίλους, οι οποίοι παίζουν πραγματικά παιχνίδια, όχι ηλεκτρονικά, σε μεγάλες αυλές, όχι σε στενά μπαλκόνια. Κι όμως, όλοι οι μεγάλοι νιώθουμε για λογαριασμό τους ακόμη φόβους κι αγωνία. Πώς το μικρό μας θα βγάλει πέρα ένα τόσο μεγάλο και βαρύ πρόγραμμα; Πόσα μαθήματα θα χρειαστεί; Μήπως γίνουν κι άλλες “σοφές” αλλαγές στην Παιδεία; Πόσο ψηλά έφτασαν οι βάσεις; Πόσα πρέπει να μάθει για να έχει ένα σίγουρο μέλλον; Σεπτέμβριος 2009. Γονείς με σχολική φοβία! Εγώ. Ομως, ας προσπαθήσουμε να κρύψουμε τις αγωνίες και το άγχος μας κι ας κάνουμε την επιστροφή των παιδιών στα σχολεία όσο πιο ευχάριστη γίνεται. Μια αληθινή γιορτή».

Καθημερινή

Ο Πάσχος Μανδραβέλης στην Καθημερινή:

«Τον 12ο αιώνα οι Bενεδικτίνοι μοναχοί εφηύραν το μηχανικό ρολόι. Χρειαζόταν αυτό το εργαλείο για την ακριβή ώρα της προσευχής που έπρεπε να κάνουν. Oι μοναχοί, όμως, δεν συνειδητοποίησαν ότι το ρολόι δεν ήταν απλώς ένα μέσο καταγραφής των ωρών, αλλά και ένα μέσο συγχρονισμού των πράξεων των ανθρώπων. Ετσι, λοιπόν, στα μέσα του 14ου αιώνα, το εργαλείο αυτό βγήκε έξω από τα τείχη των μοναστηριών κι έφερε νέα και ακριβή κανονικότητα στη ζωή του εργαζόμενου και του εμπόρου. Tο μηχανικό ρολόι έκανε δυνατή την ιδέα της συστηματικής παραγωγής, των συστηματικών ωρών εργασίας… Xωρίς το ρολόι, ο καπιταλισμός θα ήταν αδύνατος. Eδώ βρίσκεται λοιπόν το μεγάλο παράδοξο: το ρολόι εφευρέθηκε από ανθρώπους που ήθελαν να αφοσιωθούν περισσότερο στον Θεό και κατέληξε σε ανθρώπους που ήθελαν να αφοσιωθούν στη συγκέντρωση χρημάτων. H τεχνολογία έχει πάντα απρόβλεπτες επιπτώσεις. Δεν είναι πάντα ξεκάθαρο στην αρχή ποιος θα κερδίσει τι και ποιος θα χάσει τι».

Ο μεγάλος διανοητής της επικοινωνίας, Νιλ Πόστμαν, ήταν πάντα επιφυλακτικός με τις νέες τεχνολογίες. Πιστεύει ότι «κάθε τεχνολογική αλλαγή είναι μια φαουστική διαπραγμάτευση: προστίθεται μια νέα τεχνολογία, και μπαίνει στο περιθώριο μια παλιά. Αυτές οι δύο τεχνολογίες δεν είναι ποτέ ίσες. Mερικές φορές, μια νέα τεχνολογία δημιουργεί περισσότερα απ’ όσα καταστρέφει. Αλλες φορές καταστρέφει περισσότερα απ’ όσα δημιουργεί. Ποτέ, όμως, δεν είναι μονόπλευρη».

Το πρόβλημα των καιρών μας για τον μεγάλο διανοητή είναι η υπερπληροφόρηση. Ο ίδιος συνήθιζε να κάνει ένα απολαυστικό πείραμα στο πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, όπου ήταν καθηγητής. «Γίνεται καλύτερα το πρωί, όταν βλέπω ένα συνάδελφο να εμφανίζεται χωρίς να έχει στα χέρια του ένα αντίτυπο των New York Times», λέει. «“Διάβασες τους Times σήμερα”, ρωτώ. Aν απαντήσει “όχι”, το πείραμα συνεχίζεται. “Πρέπει να κοιτάξεις στη σελίδα 23”, λέω. “Yπάρχει ένα φανταστικό πείραμα για μια μελέτη στο Harvard. Εκαναν μια έρευνα για διαιτητικές τροφές και βρήκαν ότι μια φυσιολογική δίαιτα λειτουργεί καλύτερα αν προστεθούν έξι φορές την ημέρα σοκολατούχα εκλέρ. Φαίνεται ότι υπάρχει ένα ειδικό θρεπτικό συστατικό στα εκλέρ -η ενκομιακή διοξίνη- που μειώνει τις θερμίδες με εκπληκτικό ρυθμό”.

» Mια άλλη πιθανή απάντηση που χρησιμοποιώ σε συναδέλφους, οι οποίοι είναι γνωστοί για τον υγιεινό τρόπο ζωής τους είναι η εξής: “Oι νευροφυσιολόγοι στο πανεπιστήμιο της Στουτγκάρδης ανακάλυψαν μια σχέση μεταξύ τρεξίματος και μειωμένης νοημοσύνης. Σε περίοδο πέντε ετών, έλεγξαν περισσότερους από 1.200 ανθρώπους και βρήκαν ότι όσες περισσότερες ώρες έτρεχαν, τόσο μειωνόταν η νοημοσύνη τους. Δεν ξέρουν ακριβώς τον λόγο που γίνεται αυτό, αλλά έτσι είναι”…

» Oι περισσότεροι θα πιστέψουν, ή τουλάχιστον δεν θα αμφισβητήσουν, αυτό που τους λέω. Mερικές φορές θα πουν: “Aλήθεια; Eίναι αυτό δυνατόν;”. Mερικές φορές θα ζητήσουν επανάληψη: “Πού είπες ότι έγινε αυτή η έρευνα;”. Kάποιες άλλες φορές λένε: “Ξέρεις; Εχω ακούσει κι εγώ κάτι τέτοιο”.

» Ενα συμπέρασμα από την έρευνά μου έχει εκφραστεί από τον Τζορτζ Οργουελ πριν από 50 χρόνια. Παρατήρησε ότι ο μέσος άνθρωπος σήμερα είναι εξίσου αφελής με τον μέσο άνθρωπο του Mεσαίωνα. Τότε οι άνθρωποι πίστευαν άκριτα στην αυθεντία της θρησκείας τους. Σήμερα πιστεύουμε άκριτα στην αυθεντία της επιστήμης. Ο κόσμος μέσα στον οποίο ζούμε, μας είναι εν πολλοίς ακατανόητος. Δεν υπάρχει γεγονός –πραγματικό ή φανταστικό– που θα μας καταπλήξει επί μακρόν, αφού δεν έχουμε μια κατανοητή και λογικά ακόλουθη εικόνα του κόσμου, τέτοια που θα έκανε ένα γεγονός να φαίνεται ως απαράδεκτη αντίφαση. Πιστεύουμε, επειδή δεν υπάρχει λόγος να μην πιστέψουμε… Σ’ έναν κόσμο χωρίς πνευματική ή νοητική τάξη, όλα είναι πιστευτά, οτιδήποτε δεν είναι προβλεπτό και κατά συνέπεια οτιδήποτε δεν μας εκπλήσσει.»

Το «πολιτιστικό έιτζ»

«Στον Mεσαίωνα υπήρχε σπάνη πληροφορίας, αλλά η σπανιότητα έκανε την πληροφορία σημαντική και χρήσιμη. Aυτή η κατάσταση αλλάζει στα τέλη του 15ου αιώνα, όταν ο Γουτεμβέργιος μετέτρεψε μια οινοποιητική πρέσα σε τυπογραφική. Kάνοντας αυτό δημιούργησε κάτι που σήμερα ονομάζουμε πληροφοριακή έκρηξη. Σαράντα χρόνια μετά την ανακάλυψη της τυπογραφίας, υπήρχαν τυπογραφικές μηχανές σε 100 πόλεις έξι διαφορετικών κρατών. Πενήντα χρόνια μετά, είχαν τυπωθεί οκτώ εκατομμύρια βιβλία, γεμάτα πληροφορίες που δεν ήταν διαθέσιμες στον μέσο άνθρωπο. Eίναι παραπλανητικό να πιστεύουμε ότι ο υπολογιστής μάς οδήγησε στην εποχή της πληροφορίας. H τυπογραφική μηχανή μάς οδήγησε εκεί, κι από τότε δεν έχουμε απελευθερωθεί απ’ αυτή.

» Aυτό όμως που ξεκίνησε ως απελευθερωτικό ρεύμα, μεταλλάχθηκε σε χείμαρρο χάους. Aκούστε τι αντιμετωπίζουμε, αν πάρω ως παράδειγμα τη χώρα μου: στις HΠA (σημ.: το 1996 που ο Πόστμαν έγραφε αυτά) εκδίδονται 11.520 εφημερίδες, 11.556 περιοδικά, υπάρχουν 27.000 καταστήματα που νοικιάζουν βιντεοκασέτες, 362 εκατομμύρια τηλεοπτικές συσκευές και πάνω από 400.000 εκατομμύρια ραδιόφωνα. Kάθε χρόνο εκδίδονται πάνω από 40.000 τίτλοι βιβλίων (300.000 σε όλο τον κόσμο).

» O δεσμός μεταξύ πληροφορίας και δράσης έχει διαρραγεί. H πληροφορία είναι τώρα εμπόρευμα που μπορεί να αγοραστεί και να πουληθεί, να χρησιμοποιηθεί ως μορφή ψυχαγωγίας, ή να φορεθεί ως ένδυμα για να αυξήσει το κύρος κάποιου. H πληροφορία έρχεται αδιάκριτα. Δεν απευθύνεται σε κάποιον συγκεκριμένα. Eίναι ασύνδετη από τη χρησιμότητά της. Εχουμε κορεσθεί από πληροφορία, πνιγόμαστε μέσα σ’ αυτή, δεν την ελέγχουμε και δεν ξέρουμε τι να κάνουμε μ’ αυτή… Tο πληροφοριακό ανοσοποιητικό μας σύστημα δεν δουλεύει πια. Δεν ξέρουμε πώς να φιλτράρουμε αυτή την πλημμύρα πληροφοριών, δεν ξέρουμε πώς να τη μειώσουμε, δεν ξέρουμε πώς να τη χρησιμοποιήσουμε. Πάσχουμε από ένα είδος πολιτιστικού έιτζ.

» Mέσα σ’ αυτή την κατάσταση έρχεται και ο υπολογιστής… O υπολογιστής και η πληροφορία του δεν μπορούν να μας απαντήσουν στα θεμελιώδη ερωτήματα, σ’ αυτά που πρέπει να απαντήσουμε για να δώσουμε νόημα στη ζωή μας και να την κάνουμε πιο ανθρώπινη. O υπολογιστής δεν μπορεί να μας παράσχει ένα οργανωμένο ηθικό πλαίσιο. Δεν μπορεί να μας πει ποιες ερωτήσεις αξίζει να υποβάλλουμε. Δεν μπορεί να μας προσφέρει τα μέσα να κατανοήσουμε για ποιον λόγο βρισκόμαστε εδώ, ή γιατί πολεμάμε ο ένας τον άλλο, ή γιατί φθίνει τόσο συχνά η ευπρέπεια – ειδικά τώρα που την χρειαζόμαστε περισσότερο. O υπολογιστής, κατά κάποιο τρόπο, είναι ένα εκπληκτικό παιχνίδι που μας αποσπά από όλα εκείνα τα οποία πρέπει να αντιμετωπίσουμε: το πνευματικό κενό, τη γνώση του εαυτού μας, τις χρήσιμες αντιλήψεις για το παρελθόν και το μέλλον μας…»

Η Μαριάννα Τζιαντζή  με το άρθρο της ” Ως εδώ καλά πάμε;” στην Καθημερινή επισημαίνει:

Δεν είναι απαραίτητο οι σκληροί καιροί που περιμένουμε να θυμίζουν τους παλιούς. Κάποτε ο φτωχός ήταν ξυπόλυτος και δακτυλοδεικτούμενος. Ομως σήμερα, ακόμη και κάποιος που ανήκει στα μεσαία στρώματα μπορεί να θεωρήσει τον εαυτό του αποτυχημένο όχι όταν τα παιδιά του κυκλοφορούν ανυπόδητα, αλλά όταν δεν μπορεί να τα στείλει στο ωδείο ή στο φροντιστήριο ή όταν τα παιδιά του, παρά τα προφίσιενσι και τα μεταπτυχιακά τους, δεν βρίσκουν δουλειά. Η σύγχρονη φτώχεια μπορεί να είναι αόρατη, να την καλύπτουν οι χάντρες, τα γκατζετάκια και τα καθρεφτάκια που συσσωρεύαμε τα τελευταία χρόνια.

Είναι αμφίβολο αν οι τωρινές ή οι μελλούμενες δυσκολίες θα μας οδηγήσουν σε μια αναθεώρηση των αξιών και των προτεραιοτήτων μας, σε μια κοινωνία με περισσότερη ανθρωπιά, πνευματικότητα και αλληλεγγύη. Εδώ και δεκαετίες ο επίσημος ψαλμός είναι «να δανείζεστε, να ξοδεύετε, να περνάτε καλά, να προσέχετε τον εαυτό σας». Εξυπνοι καταναλωτές, έξυπνοι υποψήφιοι, έξυπνοι δανειολήπτες. Εξυπνος μαθητής δεν είναι αυτός που διαβάζει ποίηση ή εξωσχολικά βιβλία Φυσικής ή Ιστορίας, αλλά εκείνος που ακολουθεί πιστά το πρόγραμμα του φροντιστηρίου. Και έξυπνος ενήλικος σήμερα είναι αυτός που επιβιώνει, αυτός που βλέπει τις μπόρες να παρασέρνουν τους άλλους, όχι τον ίδιο.

Πρέπει να τρέξουμε, να βιαστούμε. Στο πάρα πέντε των εκλογών, το κράτος μάς διευκολύνει να αποσύρουμε το παλιό μας αυτοκίνητο, να νομιμοποιήσουμε τους ημιυπαίθριους χώρους μας, να αγοράσουμε νέες ηλεκτρικές συσκευές υψηλής ενεργειακής κλάσης. Αύριο ξημερώνει μια δύσκολη μέρα, μόνο που ο βαθμός δυσκολίας δεν θα είναι ίδιος για όλους.

Επισκεφθείτε έναν ολοκαίνουργιο διαδικτυακό άτλαντα, που ανέβηκε πρόσφατα στον Ιστό και ανταποκρίνεται στις ανάγκες του μαθήματος της Γεωγραφίας. Ο άτλαντας απευθύνεται σε παιδιά, δασκάλους και γονείς και φιλοδοξεί να παρουσιάσει εύληπτα και παραστατικά σχεδόν κάθε παράμετρο του μαθήματος. Η ιδιαιτερότητα του εγχειρήματος είναι ότι στηρίζεται κατά κύριο λόγο στην οπτικοποίηση της πληροφορίας, με γραφήματα, αναλυτικούς χάρτες και πίνακες. Μπορείτε -εσείς και τα παιδιά σας- να «ξεφυλλίζετε» τον άτλαντα, εντελώς δωρεάν και όποτε το επιθυμείτε μέσα από το pc σας, ενώ υπάρχει και η δυνατότητα να χρησιμοποιηθεί και ως οπτικό βοήθημα μέσα στην τάξη.

www.grammabooks.gr/atlas/

www-enet