Terra Computerata

Εχουμε επιφυλάξει την καλύτερη υποδοχή φέτος στους μαθητές μας. Μετά τον βομβαρδισμό για τη γρίπη, (δεν θα φιλιόσαστε, δεν θα αγγίζεστε και θα τηρείτε απόσταση ενός μέτρου στο θρανίο των 80 εκατοστών) καλούνται την ερχόμενη Τρίτη 15 Σεπτέμβρη να αναπτύξουν το παρακάτω θέμα:

«Η ποιότητα της Δημοκρατίας αναδεικνύεται από την ελεύθερη έκφραση των απόψεων όλων των πολιτών και από την ενθάρρυνση της καλλιέργειας ενός πολιτισμού ανεκτικότητας. Η πολιτική ανεκτικότητα προϋποθέτει την ελευθερία της έκφρασης, τον ανοικτό διάλογο και το σεβασμό στη διαφορετικότητα των απόψεων. Εναπόκειται στους δημοκρατικούς θεσμούς, μεταξύ των οποίων κορυφαίος θεσμός είναι το Κοινοβούλιο, η άμβλυνση των εντάσεων που προκύπτουν από τις αντιθέσεις, η προσπάθεια για σύνθεση των διαφορετικών απόψεων και η διασφάλιση της ενεργούς συμμετοχής όλων των κοινωνικών ομάδων».

Αλίευσα μερικά αρθράκια στο διαδίκτυο που ενδέχεται να τα βρείτε ενδιαφέροντα:
2 άρθρα του καθηγητή Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Δημήτρη Δημητράκου:

1ο. Δημοκρατία και ανοχή
H ανοχή αποτελεί προϋπόθεση για τη δημοκρατία, δεν ταυτίζεται όμως με αυτήν

2ο. Οι παγίδες της «πολυπολιτισμικότητας»
Ο πολιτισμός της δημοκρατίας αυτοπαγιδεύεται στον πλουραλισμό και στην ανεκτικότητα

και 3ο. Μία βιβλιοπαρουσίαση του Αναστάση Βιστωνίτη : Ανεκτικότητα και διαφορά

…Οι προβληματισμοί περί ανεκτικότητας, διαφορετικότητας κτλ. αγγίζουν ένα σημαντικό τμήμα της ελληνικής παράδοσης, όπου ο πολίτης είναι η μείζων αξία, ο ξένος πρόσωπο ιερό και το ατομικό συμφέρον υποταγμένο στο συμφέρον της πόλης. Τόσο αυτονόητα, απλά και κοινότοπα. Εννοείται πως στη μεταβιομηχανική κοινωνία τής σήμερον τα δεδομένα της συζήτησης υπαγορεύονται εκ των έξω και αν πρόκειται ­ όπως και είναι αναγκαίο ­ να διεξαχθεί η συζήτηση, πρέπει κανείς να τα δεχθεί, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι δεν θα τα κρίνει. Λ.χ. η λέξη «έθνος» έχει διαφορετικό νόημα στη χώρα μας από ό,τι στην υπόλοιπη Δύση, όπως επίσης και άλλοι κρίσιμοι όροι που χρησιμοποιούνται κατά κόρον σήμερα διεθνώς. Η «διαφορά» αυτή δεν έχει προβληθεί όπως και όσο θα έπρεπε τόσο εντός όσο και εκτός Ελλάδος. Ισως οι κοινότητες των οικονομικών μεταναστών που δημιουργούνται σιγά σιγά στα μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας να βοηθήσουν στην ανάπτυξη ενός προβληματισμού ο οποίος ταυτόχρονα θα βοηθούσε και στην καλλιέργεια της αυτογνωσίας μας. Η Ελλάδα θα μπορούσε να είναι η λιγότερο μεταμοντέρνα και η πιο ανεκτική ταυτοχρόνως κοινωνία της Δύσης. Το παράδειγμα επιπλέον των ελληνικών κοινοτήτων θα είχε τη δύναμη να πει πολλά ­ και σε πολλούς ­ διαψεύδοντας επί παραδείγματι τον αφορισμό του Ουόλζερ πως «μόνο η εθνική πλειοψηφία δρα ως κοινότητα». Για τους λαούς της διασποράς, όπως οι Ελληνες και οι Εβραίοι, αυτό ασφαλώς και δεν ισχύει.

Πέρα από λογοτεχνικό έργο μεγάλης αξίας, το έπος είναι και ένας θησαυρός πληροφοριών για τις επιστημονικές και τεχνολογικές γνώσεις των Ελλήνων την εποχή του Ομήρου.

Για πολλούς αιώνες τα ομηρικά έπη θεωρούνταν απλή καταγραφή μύθων των Ελλήνων της προϊστορικής εποχής, έως ότου ο Σλίμαν, στηριζόμενος σε πληροφορίες από την Ιλιάδα, κατόρθωσε να εντοπίσει τα ερείπια της αρχαίας Τροίας. Από την εποχή εκείνη τα ομηρικά έπη αντιμετωπίζονται με περισσότερη προσοχή από τον επιστημονικό κόσμο και αποτελούν πολλές φορές έναυσμα για ερευνητικές προσπάθειες. Ειδικότερα η Οδύσσεια έχει προσελκύσει για περισσότερα από 100 χρόνια το ενδιαφέρον επιστημόνων από πολλούς κλάδους των φυσικών επιστημών, όπως για παράδειγμα η Γεωλογία, η Παλαιοντολογία, η Φαρμακολογία και η Αστρονομία. Ο λόγος είναι ότι η Οδύσσεια περιέχει πληροφορίες για την Εποχή του Σιδήρου, που είναι μεταγενέστερη από την Εποχή του Χαλκού στην οποία αναφέρεται η Ιλιάδα. Ετσι κατά τεκμήριον μεταφέρει μεταγενέστερες και άρα πιο προηγμένες επιστημονικές και τεχνολογικές γνώσεις.

Η συνέχεια του άρθρου στο Βήμα

Στον ελληνικό κυβερνοχώρο «ξημερώνει» κατά τις 6.00, η έντονη κίνηση όμως αρχίζει μετά τις 9.00 και κορυφώνεται περί τις 12.00.
Ως πριν από μία δεκαετία ο πρωινός καφές για πολλούς συνοδευόταν από μια επικοινωνιακή τελετουργία: το διάβασμα της εφημερίδας και το άνοιγμα της αλληλογραφίας. Σήμερα, για μια μεγάλη μερίδα των Ελλήνων, αυτή η τελετουργία έχει μετεξελιχθεί στο Ιnternet με το διάβασμα της ιντερνετικής εφημερίδας και ειδησεογραφίας και το «άνοιγμα» της ηλεκτρονικής αλληλογραφίας. Οπως θα ήταν αναμενόμενο, αυτή η αλλαγή είναι πιο έντονη στις νεαρές ηλικίες και στα πιο μορφωμένα τμήματα, στα οποία η εξοικείωση με τα νέα μέσα επικοινωνίας είναι σημαντικά υψηλότερη. Καθώς ξημερώνει η κάθε εργάσιμη ημέρα (γιατί τα Σαββατοκύριακα και τις αργίες ακολουθείται άλλη συμπεριφορά), τα υπολογιστικά κέντρα των μεγάλων ελληνικών δικτυακών τόπων αρχίζουν να δέχονται χιλιάδες επισκέπτες, οι οποίοι πρώτα πατούν το κουμπί εκκίνησης (ή αφύπνισης) του ηλεκτρονικού τους υπολογιστή και στη συνέχεια αυτό της καφετιέρας, του βραστήρα ή βάζουν το μπρίκι στη φωτιά, ανάλογα με τις ροφηματικές προτιμήσεις.

Περισσότερο όμως από τις προτιμήσεις στον καφέ διαφέρουν οι προτιμήσεις στην πρωινή χρήση του Ιnternet όπου διακρίνονται δύο μεγάλες ομάδες που ξεχωρίζουν περισσότερο από την ηλικία και το μορφωτικό επίπεδο παρά από τις άλλες κοινωνικές διαφοροποιήσεις. Η μία είναι η ομάδα των νέων, των οποίων η συμπεριφορά δεν διαφέρει πολύ από των συνομηλίκων τους στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες, και η άλλη είναι η ομάδα των «παλαιοτέρων» που κινείται πιο συντηρητικά και διαφοροποιείται σημαντικά από τους υπόλοιπους Ευρωπαίους.

Στην Ελλάδα των νέων το Ιnternet και η επικοινωνία συνιστούν στοιχείο της καθημερινής ζωής των πολλών, αφού οι εννέα στους δέκα νέους ηλικίας 16- 23 ετών χρησιμοποιούν πλέον το Ιnternet όχι μόνο για e-mail και για απλή αναζήτηση πληροφοριών, αλλά και με το να αξιοποιούν τις νέες δυνατότητες επικοινωνίας και ψυχαγωγίας που προσφέρει το Διαδίκτυο. Ετσι, για τους περισσότερους, η μέρα ξεκινά με την αξιοποίηση των πιο «προχωρημένων» υπηρεσιών επικοινωνίας: συμμετέχουν στους χώρους κοινωνικής δικτύωσης, πραγματοποιούν τηλεφωνικές κλήσεις και βιντεοκλήσεις μέσω Διαδικτύου και επικοινωνούν με τους φίλους και συμμαθητές τους μέσω στιγμιαίων μηνυμάτων. Αυτή η επικοινωνία διακόπτεται κατά το μεγαλύτερο διάστημα της σχολικής ημέρας (ελλείψει υπολογιστών στα σχολεία για τους μαθητές, αλλά όχι πάντα για τους φοιτητές) και ξαναρχίζει με μεγαλύτερη ένταση το απόγευμα, οπότε και συζητούν σε ηλεκτρονικά fora, επισκέπτονται ιστολόγια (blogs), ενώ παράλληλα ένας στους δύο «κατεβάζει» και ακούει μουσική και ταινίες και ένας στους πέντε παίζει διαδικτυακά παιχνίδια.

Αντιθέτως, οι μεγαλύτερες ηλικίες εμφανίζονται προσηλωμένες στην πιο παραδοσιακή χρήση του Διαδικτύου: ανάγνωση της αλληλογραφίας και της ειδησεογραφίας, αναζήτηση πληροφοριών και αποστολή φωτογραφιών.

Το Βήμα

Με το τρίτο του θρίλερ το οποίο θα κυκλοφορήσει και σε ηλεκτρονική μορφή ο διάσημος συγγραφέας φιλοδοξεί να μεταμορφώσει την εκδοτική βιομηχανία.
Τεχνολογία και μαζικές πωλήσεις πάνε μαζί. Αυτό- το αυτονόητο- ως τώρα θεωρούσαμε ότι δεν αγγίζει τη βιομηχανία του βιβλίου, αλλά τα πράγματα αποδεικνύουν ότι το αντίθετο συμβαίνει. Η τεχνολογία αλλάζει τον τρόπο που λειτουργούμε, που διαχειριζόμαστε την πραγματικότητα, την εργασία και τον ελεύθερο χρόνο μας. Ετσι λοιπόν τεχνολογία και μπεστ σέλερ είναι επόμενο να βαδίζουν χέρι χέρι. Το γεγονός ότι το τρίτο βιβλίο του Νταν Μπράουν, που θα κυκλοφορήσει τον Σεπτέμβριο με τίτλο Τhe Lost Symbol (Το χαμένο σύμβολο), θα προσφέρεται και στην κλασική έντυπη μορφή και ως ηλεκτρονικό (e-book) κανονικά δεν θα έπρεπε να μας εκπλήττει. Ε-books κυκλοφορούν εδώ και καιρό, το Κindle της Αmazon, το eReader της Sony, το Τablet της Αpple γνωρίζουν τεράστια διάδοση ιδιαίτερα στις ΗΠΑ και οι νεότερες γενιές ολοένα περισσότερο τα προτιμούν από τα κλασικά χάρτινα βιβλία. Είναι μικρά, εύχρηστα, ελαφριά (τα κρατάς στην παλάμη) και ο αριθμός των σελίδων που μπορούν να αποθηκεύσουν τεράστιος. Το μόνο πρόβλημα, όπως λέει η ατζέντης λογοτεχνικών έργων Καρολίνα Σάτον, είναι να μη μείνεις από μπαταρία σε κάποιο κρίσιμο σημείο όπου η «αγωνία» σου για το τι θα συμβεί παρακάτω έχει φθάσει στο κατακόρυφο.

Στην Ευρώπη αυτοί οι ενθουσιασμοί των Αγγλοσαξόνων με την τεχνολογία και την πρόοδο προκαλούσαν συχνά ειρωνικά σχόλια και σε μεγάλο βαθμό εξακολουθούν να προκαλούν και σήμερα, θυμίζοντας τον Μποντλέρ που κάγχαζε ότι«η πίστη στην πρόοδο είναι ένα δόγμα των αργόσχολων και των Βέλγων» . Αλλά τότε δεν υπήρχαν μπεστ σέλερ, η εντατική ανάγνωση ήταν ουσιαστικά μια υπόθεση της ελίτ και οι μαζικές πωλήσεις τις οποίες έχουν επιτύχει σήμερα συγγραφείς σαν τον Πάουλου Κοέλιο, τον Στίβεν Κινγκ ή την Τζούντιθ Κραντς και τον Νταν Μπράουν, που τους έχουν κάνει πάμπλουτους, θα ήταν αδιανόητες ακόμη και για τους πιο επιτυχημένους εμπορικούς συγγραφείς του 19ου αιώνα, όπως λ.χ. ο Ιούλιος Βερν ή ο Αλέξανδρος Δουμάς πατήρ.

Το Βήμα

Τι συνδέει τον Καβάφη με τον Πεσόα και την Πολυδούρη με τον Καρυωτάκη; Δύο βιβλία επιχειρούν να δώσουν την απάντηση
Οι συμπτώσεις είναι το λιγότερο μοιραίες και ειδικά σε ό,τι αφορά τη λογοτεχνία. Συμπτώσεις που μπορεί να αφορούν απρόοπτες συναντήσεις, αλλά και κοινούς τόπους ανθρώπων που δεν βρέθηκαν ποτέ μαζί. Ακόμα περισσότερο που έζησαν σε εντελώς διαφορετικές χώρες.Σ’ αυτές ακριβώς τις περιπτώσεις αναφέρονται οι δυο τόμοι με τίτλους «Φερνάντο Πεσόα – Κ. Π. Καβάφης. Τα εξαίσια όργανα του μυστικού θιάσου» σε εισαγωγή-μετάφραση-ανθολόγηση Γιάννη Σουλιώτη, και «Κώστας Καρυωτάκης – Μαρία Πολυδούρη. Ερωτας και θάνατος στη σκιά της ποίησης» σε επιμέλεια και ανθολόγηση του Γιάννη Η. Παππά (και οι δύο από τις εκδόσεις «Μεταίχμιο», στη σειρά «Αντικρυστοί καθρέφτες»).

Ο Πεσόα γεννήθηκε στη Λισαβόνα το 1888 και ο Καβάφης στην Αλεξάνδρεια το 1863. Εννοείται πως δεν συναντήθηκαν ποτέ, όπως και ουδέποτε έμαθε ο ένας για την ύπαρξη του άλλου. Και όμως, αμφότεροι έχασαν σε τρυφερή ηλικία τον πατέρα τους και δέθηκαν με τις μανάδες τους, απέκτησαν αγγλική παιδεία, δεν υπηρέτησαν στο στράτευμα, είχαν αδυναμία στην αγγλική ποίηση και στα αστυνομικά μυθιστορήματα, δεν πήραν πανεπιστημιακό πτυχίο, εργάστηκαν σε εμπορικά γραφεία απασχολούμενοι με την αλληλογραφία, είχαν μέτριο ανάστημα, έπιναν ρακί και κάπνιζαν πολύ.

Και ακόμα ο Καβάφης ήταν ομοφυλόφιλος, ενώ ο Πεσόα ήταν «λευκής» σεξουαλικότητας με τάσεις ομοφυλοφιλίας. Ομως ο Πορτογάλλος δεν έζησε έμπρακτα τα σαρκικά πάθη των ηρώων του όπως ο Αλεξανδρινός, αλλά μάλλον ήταν ο άτολμος ιδεολόγος που τα βίωνε με τη φαντασία του.

Πόλεις-σύμβολα

Ο Πεσόα όπως και ο Καβάφης είχε στις φλέβες του τον ελληνισμό της αρχαιότητας. Ο Απόλλωνας και ο Διόνυσος ήταν κοινοί και για τους δύο. Οπως κοινή ήταν η αγάπη για την αλήθεια και τη μοναξιά, ο πεσιμισμός, η απουσία του γέλιου και του μελοδραματικού στοιχείου στο έργο τους, ο ρόλος του πεπρωμένου στη ζωή του καθενός.

Το αντικείμενο της ποίησής τους είναι ο άνθρωπος, αλλά με διαφορετική θεώρηση από τον καθένα. Το παναθρώπινο πάθος για τον έρωτα δεσπόζει στο έργο του Καβάφη, ενώ η ζωή σ’ εκείνο του Πεσόα. Και οι συμπτώσεις συνεχίζονται, αφού χάρη στον Πεσόα η Λισαβόνα μπήκε στην παγκόσμια λογοτεχνία ως μια πόλη σύμβολο, όπως η Αλεξάνδρεια μέσω του Καβάφη.

Υστερα είναι τα ποιήματα! Το 1893 ο Καβάφης έγραφε δίνοντας ζωή στη θάλασσα: «Βγάζει η θάλασσα κρυφή φωνή/ φωνή που μπαίνει/ μες την καρδιά μας και τη συγκινεί/ και την ευφραίνει». Και το 1915 ο Πεσόα τραγουδάει: «Στη θάλασσα, στη θάλασσα, στη θάλασσα, στη θάλασσα/ Αχ! Στη θάλασσα, στον άνεμο, στα κύματα, τη ζωή μου/ Να πετάξω».

Το 1901 ο Καβάφης μονολογούσε: «Σε μερικούς ανθρώπους έρχεται μια μέρα/ που πρέπει το μεγάλο Ναι ή το μεγάλο το Οχι/ να πούνε», ενώ το 1928 ο Πεσόα εξομολογείται: «Εάν μια κάποια στιγμή/ Είπα ναι αντί να πω το όχι ή όχι αντί του ναι/ Θα ήμουν άλλος σήμερα και ίσως το σύμπαν όλο/ Διαφορετικό να ήταν».

Παραθέτει και άλλα παραδείγματα ο Γιάννης Σουλιώτης, που επισημαίνει: «Η συνάντηση των δύο ποιητών συμβαίνει και σε άλλες περιπτώσεις, όπου στίχοι του Πεσόα, αν και δεν έχουν ακριβώς το ίδιο ποιητικό στίγμα με εκείνο του Καβάφη, μοιάζουν σαν να έχουν πλασθεί από την ίδια εκείνη ευαισθησία που διακρίνει τον αλεξανδρινό ποιητή. Η ίδια θαλασσινή αύρα, η ίδια του αλατιού γεύση, η λύρα, το τραγούδι του ανέμου στα χείλη και των δύο».

Και για να περάσουμε στο μυθικό ζευγάρι της ελληνικής ποίησης, ο Κώστας Καρυωτάκης γεννήθηκε το 1896 και αυτοκτόνησε τον Ιούλιο του 1928.

Η Πολυδούρη γεννημένη το 1902 «έφυγε» το 1930, όταν ζήτησε να της περάσει ένας θαυμαστής της ενέσεις μορφίνης (αυτοκτονία;) στην κλινική Χριστομάνου, όπου νοσηλευόταν.

Αιώνια ερωμένη

Οι δυο τους συναντήθηκαν τον Απρίλιο 1922, η Πολυδούρη τον ερωτεύτηκε παράφορα (η σχέση σημάδεψε τη ζωή και το έργο της), ενώ αυτός σχετιζόταν ακόμα με τη Χανιώτισσα Αννα Σκορδύλη. Τον Αύγουστο του ίδιου χρόνου τού πρότεινε να παντρευτούν, αν και της είχε δηλώσει πως έπασχε από σύφιλη.

Του έγραφε με μεγάλη τόλμη: «Δεν έχω απέναντί σου τις ψεύτικες ντροπές, τις μικρές δειλίες, τους απάνθρωπους εγωισμούς μιας κοινής ερωμένης… Δεν θα ‘μαι η γυναίκα εκείνη που θα σου φέρνει γύρω σου τις ενοχλητικές σκέψεις του οικοκυριού. Οχι, θα ‘μαι η αιώνια ερωμένη σου».

Ο δεσμός τους δεν θ’ αντέξει δυο χρόνια. Το 1924 η Πολυδούρη θα γνωριστεί με τον νεαρό δικηγόρο Αριστοτέλη Στεργίου, θα αρραβωνιαστεί τον επόμενο χρόνο και θα τον χωρίσει τον μεθεπόμενο. Ηταν επόμενο…

Λίγες μέρες πριν την αυτοκτονία του ο Καρυωτάκης θα της στείλει από την Πρέβεζα μια τελευταία επιστολή, προσφωνώντας την «Δεσποινίς». Περιγράφει τη ζωή του με τα πιο βαρετά χρώματα και τη συμβουλεύει για την υγεία της.

Οπως σημειώνει ο Γιάννης Η. Παππάς, η ανθολογία που επιμελήθηκε έχει διπλό στόχο: Από τη μία να συμπεριλάβει σε έναν τόμο τα καλύτερα ποιήματα των δύο ποιητών που έζησαν και ερωτεύτηκαν με πάθος και από την άλλη να ενώσει για πάντα δυο ανθρώπους, τους οποίους οι συγκυρίες και οι καταστάσεις κράτησαν χώρια στη ζωή.

Ελευθεροτυπία