Μέχρι στιγμής, η συμβολή της βιομηχανίας της πληροφορικής στη γένεση του κατακλυσμού του 2008 παραμένει άγνωστη στο ευρύ κοινό. Οπως ακριβώς και οι απαρχές της σχέσης ανάμεσα στην επικοινωνιακή και την οικονομική σφαίρα.
Προκειμένου να αναχαιτίσει την κρίση των αρχών της δεκαετίας του ’70, η άρχουσα τάξη χρησιμοποίησε νέα συστήματα υπολογισμού και επικοινωνίας ως εργαλεία «χωρο-χρονικής υποστήριξης»(2) -για να θυμίσουμε την έκφραση του Ντέιβιντ Χάρβεϊ. Το θέμα ήταν, προπάντων, να γίνει επανασύνδεση με τα κέρδη, διοχετεύοντας τα κεφάλαια προς έναν τομέα που θα μπορούσε να προκαλέσει μεγάλη ανάπτυξη. Μαζικές επενδύσεις αρδεύουν τότε τις ΤΠΕ, εμφυσώντας στην κοινή γνώμη την ιδέα μιας χαρωπής μετάβασης προς τη νέα, χρυσή εποχή, με την επονομαζόμενη «κοινωνία της πληροφορίας».
Πρέπει, άραγε, να χαιρόμαστε που οι ΤΠΕ παραμένουν πόλος μεγέθυνσης; Κατά βάθος ο ψηφιακός καπιταλισμός αναπτύσσεται, όπως και οι προκάτοχοί του, μέσα σε περιόδους κρίσης. Οι οποίες επιφέρουν ταυτόχρονα ένα κοινωνικό φορτίο άνισα κατανεμημένο, νέους τρόπους κυριαρχίας, αλλά, ευτυχώς, και νέες δυνατότητες αντίστασης και ανοικοδόμησης.
Δεν είναι απαραίτητο οι σκληροί καιροί που περιμένουμε να θυμίζουν τους παλιούς. Κάποτε ο φτωχός ήταν ξυπόλυτος και δακτυλοδεικτούμενος. Ομως σήμερα, ακόμη και κάποιος που ανήκει στα μεσαία στρώματα μπορεί να θεωρήσει τον εαυτό του αποτυχημένο όχι όταν τα παιδιά του κυκλοφορούν ανυπόδητα, αλλά όταν δεν μπορεί να τα στείλει στο ωδείο ή στο φροντιστήριο ή όταν τα παιδιά του, παρά τα προφίσιενσι και τα μεταπτυχιακά τους, δεν βρίσκουν δουλειά. Η σύγχρονη φτώχεια μπορεί να είναι αόρατη, να την καλύπτουν οι χάντρες, τα γκατζετάκια και τα καθρεφτάκια που συσσωρεύαμε τα τελευταία χρόνια.
Είναι αμφίβολο αν οι τωρινές ή οι μελλούμενες δυσκολίες θα μας οδηγήσουν σε μια αναθεώρηση των αξιών και των προτεραιοτήτων μας, σε μια κοινωνία με περισσότερη ανθρωπιά, πνευματικότητα και αλληλεγγύη. Εδώ και δεκαετίες ο επίσημος ψαλμός είναι «να δανείζεστε, να ξοδεύετε, να περνάτε καλά, να προσέχετε τον εαυτό σας». Εξυπνοι καταναλωτές, έξυπνοι υποψήφιοι, έξυπνοι δανειολήπτες. Εξυπνος μαθητής δεν είναι αυτός που διαβάζει ποίηση ή εξωσχολικά βιβλία Φυσικής ή Ιστορίας, αλλά εκείνος που ακολουθεί πιστά το πρόγραμμα του φροντιστηρίου. Και έξυπνος ενήλικος σήμερα είναι αυτός που επιβιώνει, αυτός που βλέπει τις μπόρες να παρασέρνουν τους άλλους, όχι τον ίδιο.
Πρέπει να τρέξουμε, να βιαστούμε. Στο πάρα πέντε των εκλογών, το κράτος μάς διευκολύνει να αποσύρουμε το παλιό μας αυτοκίνητο, να νομιμοποιήσουμε τους ημιυπαίθριους χώρους μας, να αγοράσουμε νέες ηλεκτρικές συσκευές υψηλής ενεργειακής κλάσης. Αύριο ξημερώνει μια δύσκολη μέρα, μόνο που ο βαθμός δυσκολίας δεν θα είναι ίδιος για όλους.
Ο Λου Γιουρένεκ είναι πρόεδρος του Τμήματος Δημοσιογραφίας στο Πανεπιστήμιο της Βοστώνης. Το άρθρο που δημοσιεύτηκε στην Καθημερινή το έγραψε ενώ βρισκόταν στην Αθήνα, όπου συμμετείχε σε συνέδριο για τα μέσα ενημέρωσης.
Η σημερινή ροή των «δωρεάν» ειδήσεων δεν είναι βιώσιμη. Οι ειδήσεις είναι ακριβές, η συλλογή και η παρουσίασή τους κοστίζουν και αν οι αναγνώστες δεν είναι πρόθυμοι να πληρώσουν γι’ αυτό που παίρνουν, το ρεύμα θα στερέψει. Το Google, το Yahoo και οι άλλοι που χτίζουν τις ιστοσελίδες τους με αυτά που άλλοι παράγουν θα ανακαλύψουν κάποια στιγμή ότι τα νέα εξαφανίστηκαν.
Η καταιγίδα αυτή είναι σαν όλες τις άλλες. Τελικά, ο ήλιος βγαίνει ξανά – αν και συχνά πάνω από ένα τοπίο που το έχουν αλλάξει η βροχή και ο άνεμος.
Ισως δούμε να αναδύεται μια νέα και ρωμαλέα δημοσιογραφία –ηλεκτρονική και έντυπη– που θα μένει πιστή στις παλιές αξίες αλλά θα υιοθετήσει ένα δυναμικό συνδυασμό κειμένου, διαδραστικότητας, ηλεκτρονικής επικοινωνίας, αξιοποίησης των πολυμέσων στην αφήγηση. Και αυτή η δημοσιογραφία είναι πολύ πιθανόν να γίνει καλοδεχούμενη, έστω και με κάποιο τίμημα, από τους ανθρώπους που την εκτιμούν – τους αναγνώστες της.
Οι αρχαίοι Έλληνες έκρουσαν πρώτοι τον κώδωνα του κινδύνου για την οικονομική κρίση και το φαινόμενο του θερμοκηπίου, λέει Βρετανός καθηγητής
Μπορεί η οικονομική κρίση και η υπερθέρμανση του πλανήτη να «καίνε» στον 21ο αιώνα, όμως τα μαθήματα για την αντιμετώπισή τους έχουν ηλικία 2.500 ετών και υπογραφή αρχαιοελληνική. Τουλάχιστον αυτό υποστηρίζει, με βάση έρευνά του στις αρχαίες πηγές, ο Βρετανός καθηγητής κλασικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Έξιτερ Ρίτσαρντ Σίφορντ, σε ομιλία του σε συνέδριο στη Γλασκώβη.
«Οι Έλληνες ήταν οι πρώτοι που χρησιμοποίησαν το χρήμα, περί το 600 π.Χ., και είχαν κατά νου πως αν το θεωρούμε δεδομένο το χάνουμε. Το άγχος γύρω από την καταστρεπτική δύναμη του χρήματος ενυπάρχει στην αρχαιοελληνική σκέψη. Στην τραγωδία για παράδειγμα- ένα είδος που αναπτύχθηκε με την οικονομική ευμάρεια- οι χαρακτήρες που πρωταγωνιστούν είναι άνθρωποι πλούσιοι, ηγετικές μορφές που συνήθως είναι απομονωμένοι από τους άλλους. Δεν είναι τυχαίο», εξηγεί ο Ρίτσαρντ Σίφορντ, ο οποίος πιστεύει πως το χρήμα έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη του ελληνικού πολιτισμού.
Ο «Πλούτος»του Αριστοφάνη, σύμφωνα με τον Βρετανό καθηγητή, αποτελεί την πρώτη συζήτηση περί οικονομικών στην αρχαιότητα. Και ο Αριστοφάνης φέρεται να διαχωρίζει το χρήμα από τα άλλα αγαθά της ζωής. Διότι το χρήμα το αναζητάμε διαρκώς σε μεγαλύτερες ποσότητες, αντιθέτως με την μπιζελόσουπα!
«Ο σύγχρονος κόσμος έχει βυθιστεί στην ιδέα του αλόγιστου χρήματος. Οι αρχαίοι Έλληνες φρόντιζαν να προειδοποιήσουν τους άπληστους μέσω της μυθολογίας. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του βασιλιά Μίδα, ενός ανθρώπου γνωστού για την λατρεία του στο χρήμα. Γι΄ αυτό και θεωρώ τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό ως πολιτισμό του μέτρου», συνεχίζει ο κ. Σίφορντ.
Το μέτρο του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού όμως δεν αφορά μόνο την απληστία, αλλά και την οικολογία. Η αδιαφορία του σύγχρονου κόσμου για τα σήματα κινδύνου που εκπέμπει το φαινόμενο του θερμοκηπίου παραπέμπει σε μορφές της ελληνικής μυθολογίας, που υποκύπτουν στις ακόρεστες επιθυμίες τους ακόμη και αν γνωρίζουν πως οι επιλογές τους θα τους οδηγήσουν στην καταστροφή. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η περίπτωση του Ερυσίχθονα, που έκοψε τα δένδρα από το άλσος της θεάς Δήμητρας για οικοδόμησεις του μεγάρου του. Εκείνη για να τον τιμωρήσει τον καταδίκασε να πεινάει διά βίου και να μη βρίσκει τρόπο να χορτάσει, ώστε στο τέλος κατέληξε να φάει τις σάρκες του.
«Ο μύθος για τη μεταποίηση της φύσης σε προϊόν, μία διαδικασία που έχει ως αποτέλεσμα την αδηφαγία και την αυτοκαταστροφή, αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα για το πόσο ανίκανοι είμαστε να αντιμετωπίσουμε το φαινόμενο του θερμοκηπίου εξαιτίας της αμετροέπειας του πολιτισμού μας. Δεν μπορούμε να ανασυστήσουμε τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό του μέτρου, αλλά τουλάχιστον μπορούμε να βρούμε έναν τρόπο να φωτίσουμε τον κόσμο μας με τα ιδανικά του», καταλήγει ο Ρίτσαρντ Σίφορντ.
Η Μαριάννα Τζιαντζή από τη στήλη της στην Καθημερινή ζωγραφίζει το μέλλον μας:
Η νέα φτώχεια δεν θα είναι ρακένδυτη. Χάρη στα χαμηλά μεροκάματα της Κίνας, τα παπούτσια και τα ρούχα θα παραμείνουν προσιτά, έστω και πλαστικά και, επομένως, μάλλον δεν θα επανεμφανιστούν οι μπουγαδοκλέφτες. Πιο αισθητή θα είναι η νέα οικονομική και επαγγελματική τάξη πραγμάτων στους τομείς της υγείας, της παιδείας, των μετακινήσεων και της κατοικίας, της φροντίδας των παιδιών και των ηλικιωμένων. Χάρη στις νέες προσφορές, όλο και πιο πολλοί θα μιλούν «απεριόριστες ώρες» με το κινητό τους, χωρίς ο συνομιλητής τους να βλέπει τα χαλασμένα δόντια τους. Αναμενόμενες είναι οι αλλαγές στη σχέση πόλης και υπαίθρου, ενώ το κοτέτσι θα αποδειχτεί πιο χρήσιμο από το μπάρμπεκιου ή την πισίνα. Η επιστροφή στο χωριό θα είναι η νέα μορφή υποχρεωτικού οικοτουρισμού.
Κορίτσια και αγόρια από σπίτι. Οι άνεργοι μάλλον δεν θα συνωστίζονται στις αίθουσες διαλέξεων, στις γκαλερί, στις πολιτικές εκδηλώσεις, στις παρουσιάσεις βιβλίων (εκτός και αν ακολουθεί μπουφές). Μια παλιά μόδα, το οικουρείν ή cocoonig, επανέρχεται με νέο περιεχόμενο, καθώς όλο και πιο πολύ θα αποφεύγουμε την έξοδο και τα έξοδα. Με την έλευση της ψηφιακής τηλεόρασης, με την τιμή των συσκευών full high definition να μειώνεται και τον αριθμό των καναλιών να πολλαπλασιάζεται και με τον άφθονο ελεύθερο (για την ακρίβεια, άνεργο) χρόνο, η τηλεθέαση θα αυξηθεί. Πολλοί θα τη βρίσκουν διαδικτυακά ? εξάλλου, η ψηφιακή κοινωνική δικτύωση είναι πιο βολική από τα πάρτι ρεφενέ της Κατοχής. Οι εικονικοί φίλοι του Facebook είναι και πιο οικονομικοί.Αντί για ουρές στα συσσίτια, αντί για καραβάνια κατεστραμμένων αγροτών που θα παίρνουν τον δρόμο για τη Δύση, όπως στα «Σταφύλια της οργής», αντί για τη γαλακτερή λάμψη της ασπρόμαυρης τηλεόρασης, όπως τη διακρίναμε πίσω από τα ξένα τζάμια, τώρα η απατηλή φυγή από την ύφεση θα είναι η καθήλωση μπροστά σε οθόνες υψηλής ευκρίνειας. Η Ελίζαμπεθ Γουόρεν, μια Αμερικανίδα νομικός ειδικευμένη στις πτωχεύσεις, λέει ότι «η Νέα Υφεση θα είναι σε μεγάλο βαθμό αόρατη καθώς οι άνθρωποι θα βιώνουν τη στέρηση ιδιωτικά, όχι στη δημόσια σφαίρα». Η αγορά προσφέρει άφθονα υλικά συσκευασίας και έτσι η νέα φτώχεια θα είναι αμπαλαρισμένη: θα την κρύβουν οι τοίχοι του σπιτιού, τα παλιά καλά μας ρούχα, τα γκατζετάκια και οι μικροσυσκευές μας, τα μεταπτυχιακά μας και τα αγγλικά που μάθαμε στα κόλετζ.
Αν αντέχετε τα δύσκολα στο βίντεο θα δείτε ένας οδοντίατρο του δρόμου επί το έργον στην Ινδία…
Η οικονομική κρίση φαίνεται ότι έχει απασχολήσει και του Έλληνες χρήστες του διαδικτύου οι οποίοι το τελευταίο διάστημα πραγματοποιούν σχετικές αναζητήσεις στο διαδίκτυο. Σύμφωνα με τα στοιχεία που προκύπτουν από το εργαλείο Google Insights λέξεις όπως οι «οικονομική κρίση», «επιτόκιο», πιστωτικές κάρτες» αποτελούν μερικούς από τους όρους που οι χρήστες πληκτρολογούν όλο και πιο συχνά στη μηχανή αναζήτησης της Google.
Πάντως, η ελπίδα για οικονομική ανάκαμψη εξακολουθεί να υφίσταται με την «οικονομική ανάπτυξη» να αποτελεί έναν από τους δημοφιλείς όρους αναζήτησης.
Η κατάταξη που διαμορφώνεται βάσει της συχνότητας αναζήτησης των συγκεκριμένων όρων από τους Έλληνες χρήστες είναι η ακόλουθη:
Από την εποχή τού «laissez faire», της πρώτης «παγκοσμιοποίησης», του «ελεύθερου εμπορίου» στις αρχές του 20ού αιώνα, από την μπελ επόκ επαναλαμβάνεται με εφιαλτική ομοιότητα η ίδια σπείρα στην εξέλιξη του καπιταλισμού.Ούτε το κραχ του 1929, ούτε το εργατικό κίνημα, ούτε η δημιουργία των εργατικών κρατών (πόσω μάλλον η κατάρρευσή τους), έχουν εμποδίσει τον καπιταλισμό να ανεβάζει στη σκηνή της ανθρώπινης κωμωδίας το ίδιο έργο.
Οι διαφορές βρίσκονται στη ρητορική κάθε εποχής: «πόλεμος των πολιτισμών» σήμερα, εισβολή των δυτικών δυνάμεων στο Πεκίνο τότε· αποικιοκρατία μέσω των κανονιοφόρων τότε, αποικιοκρατία μέσω των γιάπηδων τώρα· «ζωτικός χώρος» τότε, «ανθρωπιστικοί βομβαρδισμοί» σήμερα· φτώχεια τύπου Ντίκενς τότε, «διαβίωση κάτω απ’ το όριο της φτώχειας» σήμερα. Ουκ έστι τέλος στις ομοιότητες και την ανακύκλωση των συνεπειών τους. Απλώς σήμερα τα μεγέθη έχουν πλέον γιγαντωθεί. Οσον η διαφορά ενός Πάντσερ της Βέρμαχτ που σήμερα μοιάζει με κονσερβοκούτι μπροστά σε ένα Αμπρααμς των ΗΠΑ.
Ομως «νέα τάξη» τότε, «νέα τάξη» και τώρα. Μάλιστα επί τα βελτίω, καθ’ ότι, υποθέτω, ούτε οι ναζί θα τσιτσίδωναν ηλεκτρονικώς τους ταξιδιώτες στα αεροδρόμια, όπως κάνουν τώρα οι ΗΠΑ ή η δημοκρατική Ολλανδία (αυτό το αγλάισμα του πιο αντιδραστικού κοσμοπολιτισμού σε όλη την οικουμένη από κτίσεως κρατών).
Δεν είναι η παθολογία του καπιταλισμού που καταρρέει (για μιαν ακόμα φορά), αλλά το ίδιο το σύστημα που ανασυντάσσεται για να προκαλέσει ακόμα περισσότερον όλεθρο, όταν «ξανασταθεί στα πόδια του», ακόμα πιο άρρωστο, ακόμα πιο τέλειο.
Χρησιμοποιούμε cookies για να σας προσφέρουμε την καλύτερη δυνατή εμπειρία στη σελίδα μας. Εάν συνεχίσετε να χρησιμοποιείτε τη σελίδα, θα υποθέσουμε πως είστε ικανοποιημένοι με αυτό.ΕντάξειΔιαβάστε περισσότερα
Μέχρι στιγμής, η συμβολή της βιομηχανίας της πληροφορικής στη γένεση του κατακλυσμού του 2008 παραμένει άγνωστη στο ευρύ κοινό. Οπως ακριβώς και οι απαρχές της σχέσης ανάμεσα στην επικοινωνιακή και την οικονομική σφαίρα. 
Άρθρα (RSS)