Terra Computerata

Άρθρο της Λίνας Γιάνναρου στην Καθημερινή

Κάνε το καλό και ρίξ’ το στον γιαλό. Και σε πείσμα των καιρών που μας θέλουν να φοβόμαστε και τη σκιά μας, να κλείνουμε ερμητικά τον εαυτό μας, να κοιτάζουμε το συμφέρον μας -αυτό και μόνο αυτό- η επιστήμη έρχεται να επιβεβαιώσει τη σοφία τής παραπάνω λαϊκής ρήσης. Η καλοσύνη, η συνεργασία, η ευγένεια και η γενναιοδωρία, μεταξύ άλλων, είναι «ασθένειες» κολλητικές, λένε οι ειδικοί, εξαπλώνονται γρηγορότερα κι από τη σφοδρότερη πανδημία, και μπορούν αργότερα να επιστρέψουν ενισχυμένες στον υπερθετικό τους βαθμό, πίσω σε μας.

Τελικά, η πολυετής έρευνα για τα κοινωνικά δίκτυα, που «τρέχουν» ο ελληνικής καταγωγής καθηγητής Ιατρικής Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ κ. Νικόλας Χρηστάκης και ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Σαν Ντιέγκο της Καλιφόρνια κ. Τζέιμς Φάουλερ, έχει εξελιχθεί σε αστείρευτη πηγή αναπάντεχων, συναρπαστικών συμπερασμάτων. «Με ίσως το πιο σημαντικό από αυτά να είναι η ανακάλυψη της βαθιάς σύνδεσης μεταξύ των κοινωνικών δικτύων και της καλοσύνης», όπως λέει μιλώντας στην «Κ» ο κ. Χρηστάκης, που βρέθηκε για λίγες ώρες στην Αθήνα για την παρουσίαση του βιβλίου του «Συνδεδεμένοι: Η εκπληκτική δύναμη των κοινωνικών δικτύων και πώς αυτά διαμορφώνουν τη ζωή μας» (εκδ. Κάτοπτρο) στο αμφιθέατρο της Ελληνοαμερικανικής Ενωσης. «Τελικά, ο λόγος που οι άνθρωποι σχηματίζουν κοινωνικά δίκτυα είναι επειδή τα οφέλη από αυτά είναι πολύ μεγαλύτερα από το όποιο κόστος».

Το «πείραμα»

Στην τελευταία -«ρομαντική», όπως οι ίδιοι τη χαρακτηρίζουν- εργασία τους, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό PNAS της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ, οι δύο επιστήμονες καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι μια πράξη ευγένειας μπορεί να «διαχυθεί» στην κοινωνία σαν καλός ιός. Η γενναιόδωρη συμπεριφορά ή η διάθεση συνεργασίας δεν μετακυλίεται απλώς στο διπλανό μας -τον φίλο, τον συνάδελφο, τον αδερφό, τον αποδέκτη της «καλής» μας πράξης- αλλά έχουν αλυσιδωτή επίδραση σε δεκάδες, αν όχι εκατοντάδες άλλα άτομα, άγνωστα σε εμάς. Στο «πείραμά» τους, χρησιμοποίησαν εθελοντές, άγνωστους μεταξύ τους, τους οποίους χώρισαν σε ομάδες και τους έβαλαν να παίξουν το γνωστό Παιχνίδι του Κοινού Αγαθού (γνωστό στους οικονομολόγους, στο παιχνίδι δίδεται ένα ποσό σε κάθε μέλος της ομάδας που πρέπει να αποφασίσει εάν θα το κρατήσει όλο ή θα το καταθέσει όλο, ή μέρος του, στον κοινό κουμπαρά. Μετά τις συνεισφορές όλων των μελών της ομάδας το ποσό που έχει συγκεντρωθεί διπλασιάζεται και ισοκατανέμεται στα μέλη της ομάδας. Θα συνεργαστούν οι παίκτες ώστε να βγουν κερδισμένοι ή θα κοιτάξουν να διατηρήσουν τα κεκτημένα τους;). Οι ερευνητές βρήκαν ότι σε κάθε δολάριο που κάποιος προσέφερε στον πρώτο γύρο του παιχνιδιού, προσθέτονταν 20 σεντς από κάποιον άλλο στον δεύτερο γύρο και άλλα 8 σεντς από κάποιον τρίτο στη συνέχεια και άλλα 6 σεντς από τον επόμενο – ένα «πουρμπουάρ» που όλο φουσκώνει.

Μεταξύ αγνώστων

«Ηταν η πρώτη φορά που έγινε πείραμα για κάτι τέτοιο», εξηγεί ο κ. Χρηστάκης, τον οποίο πέρυσι το περιοδικό Time κατέταξε στους «100 ανθρώπους με τη μεγαλύτερη επιρροή στον κόσμο». «Στην έρευνά μας, οι άνθρωποι βρίσκονταν σε ελεγχόμενο περιβάλλον – αντίθετα τα όποια στοιχεία είχαμε μέχρι σήμερα για την επίδραση της συνεργασίας βασίζονταν σε ήδη διαμορφωμένα δίκτυα, φιλικά, οικογενειακά, διαδικτυακά κ.λπ.». Υπενθυμίζεται ότι στο πλαίσιο της έρευνάς τους, έχουν επίσης αποδείξει ότι «μεταδοτικό» είναι και το αίσθημα της ευτυχίας, και μάλιστα μεταξύ αγνώστων. Η ευτυχία μεταδίδεται από τον καθέναν μας, όχι μόνο στους φίλους μας, αλλά και στους φίλους των φίλων μας. Αντίστοιχα, τα κοινωνικά δίκτυα είναι καλοί «αγωγοί» και αρνητικών χαρακτηριστικών, όπως η παχυσαρκία, το κάπνισμα, ακόμα και η αυπνία! (Ερευνα σε πάνω από 8.000 εφήβους έδειξε ότι όταν ένας έφηβος αρχίζει να κοιμάται λιγότερο, τον ακολουθούν και οι φίλοι των φίλων του…)

Η ουσία όμως παραμένει στη σοφία του παλιού εκείνου γνωμικού. «Τα κοινωνικά δίκτυα μπορούν να είναι και θετικά και αρνητικά. Το βέβαιο όμως είναι ότι, εάν τα χρησιμοποιούσαμε αποκλειστικά για να ασκήσουμε βία ο ένας προς τον άλλο, θα κατέρρεαν. Κατά συνέπεια, η διάχυση θετικών στοιχείων είναι απαραίτητη για τη διατήρηση των δικτύων», καταλήγει ο κ. Χρηστάκης.