Terra Computerata

Από όσα μάθαμε…  και ζήσαμε τα χρόνια που περάσαμε στο θρανίο δεν θυμόμαστε όλοι τα ίδια. Άπειρες είναι οι ώρες που ξοδέψαμε στα βιβλία. Κι ωστόσο, από τις μνήμες που κάποιοι κουβαλούν μέχρι σήμερα μαζί τους από εκείνα τα χρόνια, ίσως οι πιο ζωηρές είναι οι ταπεινώσεις κι οι φοβέρες που δέχτηκαν από συμμαθητές τους ή τα αισθήματα αλληλεγγύης άλλων συμμαθητών που έτρεξαν να τους γλιτώσουν.

Τα πιο πολλά…
… που μαθαίνουμε για την κοινωνική ζωή, τα μαθαίνουμε στο σχολείο. Όμως, η διαδικασία της μάθησης δεν τελειώνει στην αίθουσα διδασκαλίας. Συνεχίζεται στην αυλή του σχολείου. Κι εκεί, δεν υπάρχουν σχολικά βοηθήματα. Κάθε μαθητής πρέπει να τα βγάλει πέρα μόνος του. Γι΄ αυτό ακριβώς μερικοί εκπαιδευτικοί και ψυχολόγοι συγκεντρώνουν σήμερα τις προσπάθειές τους σε αυτό που λένε «κοινωνική και συναισθηματική μόρφωση»: στην ικανότητα δηλαδή να «διαβάζουμε» τους άλλους, να ελέγχουμε τα συναισθήματά μας και να μπορούμε να τα βγάζουμε πέρα σε διαφορετικές κοινωνικές καταστάσεις. Είναι κάτι που μπορεί να διδαχτεί, λένε οι επιστήμονες, όπως ακριβώς η τριγωνομετρία και η γραμματική. Αυτό το κίνημα γεννήθηκε στην Αμερική, από την ανησυχία που έχουν προκαλέσει στους εκπαιδευτικούς και τους γονείς αλλεπάλληλα επεισόδια βίας και αντικοινωνικής συμπεριφοράς στα σχολεία. Η εμμονή του συστήματος να μετατρέψει τα σχολεία σε εργαστήρια παραγωγής ατόμων που θα ήταν κατάλληλα για να επανδρώσουν τους μηχανισμούς μιας άκρως ανταγωνιστικής κοινωνίας κατέληξε πολλές φορές σε τραγικά ολοκαυτώματα. Τώρα, ορισμένοι εμπνευσμένοι άνθρωποι θέτουν ένα άλλο ζητούμενο: να επαναπροσδιοριστεί τι πρέπει να διδάσκει στα παιδιά το σχολείο. Γιατί οι εκπαιδευτικοί έχουν από καιρό πια καταλήξει στο συμπέρασμα πως για να επιζήσουν τα παιδιά στη σύγχρονη κοινωνία, δεν φτάνει να ξέρουν μόνο ανάγνωση και γραφή ή να δείχνουν μια χώρα σε έναν χάρτη: πρέπει να μαθαίνουν και για τα συναισθήματα, τα δικά τους και των άλλων. Στην προσπάθειά τους αυτή για συναισθηματική μόρφωση των παιδιών, όπως γράφει η εφημερίδα «Μπόστον Γκλόουμπ», αισθάνθηκαν την ανάγκη να στηριχτούν στο έργο του Αριστοτέλη, που περιέγραφε ως ζωτικές αρετές τον έλεγχο και την κατανόηση των συναισθημάτων.

Το κίνημα…
… για τη συναισθηματική μόρφωση υποστηρίζεται και από πολλές σύγχρονες επιστημονικές έρευνες που έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα πως η κοινωνική μόρφωση, όπως η συναισθηματική καλλιέργεια, είναι κάτι που μπορεί να διδαχτεί με τον ίδιο τρόπο που διδάσκεται η κριτική σκέψη. Για παράδειγμα, με ένα πλούσιο λεξιλόγιο οι μαθητές είναι σε θέση να εκφράζουν καλύτερα τα συναισθήματά τους και να αναγνωρίζουν τα συναισθήματα των άλλων.

Το έργο…
… του νευρολόγου Αντόνιο Νταμάσιο έχει δείξει πως οι άνθρωποι που έχουν νεκρωθεί συναισθηματικά λόγω εγκεφαλικής βλάβης, πολύ συχνά φέρονται αντικοινωνικά. Λιγότερο επιστημονικά, αλλά πολύ πιο ποιητικά το είχε πει ο τραγουδιστής των «Doors» Τζιμ Μόρισον: «Το μίσος είναι ένα πολύ υποτιμημένο συναίσθημα». Και είχε δώσει το αντίδοτο με τους στίχους του και τη μουσική του.

Τα Νέα

Κυβερνητική έρευνα στην Αγγλία για τη συμπεριφορά των μαθητών στην τάξη κατέληξε ότι θα ελέγχονται οι γονείς αν δεν μπορούν να κρατήσουν ήσυχα τα παιδιά τους και θα τους επιβάλλεται και πρόστιμο 50 αγγλικών λιρών.
Επίσης θα ενθαρρύνονται τα σχολεία να χρησιμοποιούν παραδοσιακές μεθόδους τιμωρίας όπως φυλάκιση/κράτηση, αποβολές, απομόνωση στα δωμάτιά τους και τέλος στέρηση του γεύματος για τους πολύ άτακτους μαθητές. Συστήνεται μάλιστα οι μαθητές να βγάζουν τα καπέλα και να κατάσχονται τα κινητά τους τηλέφωνα.Η κυβερνητική οδηγία καλεί τα σχολεία να τιμωρούν τους ταραξίες αν έχουν μάγκικη (!) συμπεριφορά, εάν τσακώνονται μεταξύ τους ακόμη και έξω από το σχολείο, συμπεριλαμβανομένων και των μέσων μεταφοράς.
Τα συμπεράσματα της σχετικής έρευνας κοινοποιήθηκαν από τον Σερ Αλαν Στιρ, τον κυβερνητικό ειδικό για την ηγετική συμπεριφορά.
Καθηγητές ισχυρίζονται ότι υπάρχουν διευθυντές σχολείων που βραβεύουν τους μαθητές απλά γιατί υπόσχονται να μην ξανακάνουν φασαρία αντί να τους βάλουν συγκεκριμένα όρια.
Η έρευνα αποδεικνύει ότι κάθε μέρα χάνεται μία διδακτική ώρα 50 λεπτών λόγω της κακής συμπεριφοράς των μαθητών.

Οι δε μαθητές αδυνατούν να αφομιώσουν τη γνώση αν το μάθημα διακόπτεται από την κακή συμπεριφορά κάποιου μαθητή.

Και εδώ εμφανίζεται ο ρόλος των γονέων.
Θα γίνεται, λοιπόν, μία “σύμβαση γονέα” με την οποία ο γονιός θα είναι υποχρεωμένος να παρακολουθεί τάξεις γονέων, στις οποίες αν δεν φανεί να πάρει πρόστιμο μέχρι και 1.000 λίρες.
Αλλωστε με νόμο που ψηφίστηκε το 2007 οι γονείς μπορούν να πάρουν πρόστιμο μέχρι 50 λίρες για την κακή συμπεριφορά των παιδιών τους, το οποίο μπορεί να φτάσει τις 100 αν δεν πληρωθεί τις πρώτες 28 ημέρες.
Telegraph.co.uk

Οι Βρετανοί δάσκαλοι υποστηρίζουν ότι μετά από έρευνα που διεξήγαγαν, διεπίστωσαν ότι οι μαθητές τους επηρεάζονται αρνητικά από την τηλεόραση. Κατ’ εξοχήν δε από συγκεκριμένες τηλεοπτικές σειρές, εξαιτίας των οποίων τροποποιείται η διάθεσή τους, ώστε να συμπεριφέρονται με ανάρμοστο τρόπο, τόσο μεταξύ τους, όσο και προς τους μεγαλυτέρους τους, γονείς και δασκάλους τους.

Η τηλεόραση, από της εμφανίσεώς της έως και σήμερα, όταν χρησιμοποιείται με σκοπό τον μαζικό εκχυδαϊσμό δεν εξανθρωπίζει τον θεατή, πολύ δε περισσότερο τον μικρό, ανώριμο άνθρωπο που αισθάνεται ότι μεγαλώνει, μιμούμενος άλλους. Στην προσπάθειά του να μιμηθεί για να αποδείξει πρώτα στον εαυτό του ότι “έχοντας άποψη” κατακτά χώρο στην κοινωνία των μεγαλυτέρων του, δεν επιλέγει. Δεν μπορεί ακόμη να επιλέξει με σαφώς διαμορφωμένα κριτήρια. Γι’ αυτό και εκπαιδεύεται, άλλωστε.  Η έρευνα, λοιπόν, πραγματοποιήθηκε σε μαθητές του δημοτικού, αλλά και εφήβους και τα συμπεράσματα έδειξαν ότι το 88% των ερωτηθέντων υιοθετούσαν συμπεριφορά που αποτυπωνόταν σε ριάλιτι και σατιρικές εκπομπές, ότι αισθάνονταν σημαντικοί έως και υπερήφανοι για την προκλητική συμπεριφορά τους, αλλά και την εμφάνισή τους.

Εκείνο που προβλημάτισε τους ερευνητές εκπαιδευτικούς ήταν κυρίως το “ιδεολογικό” πλαίσιο που υποστήριζε τις απαντήσεις των μαθητών. Η απλουστευτική, επιφανειακή και αφοριστική ερμηνεία της ζωής, οι αγενείς τρόποι συμπεριφοράς, καθώς και οι διεκδικητικοί χαρακτήρες που “υποδύονταν” στα στιγμιότυπα της καθημερινής σχολικής ζωής, αντιγράφονται από συγκεκριμένες τηλεοπτικές σειρές με τίτλο “Waterloo Road” και “The Catherine Tate Show”, “Little Britain”, “Big Brother”.

Οι 800 εκπαιδευτικοί που διενήργησαν την έρευνα και μετείχαν σε όλα τα στάδιά της, υποστηρίζουν ότι τα παιδιά “διδάσκονται” να αντιμιλούν, να αποπροσανατολίζονται και να μεταβάλλουν τους ανθρωπιστικούς και κοινωνικούς τους σκοπούς σε χαλαρό και ατομικιστικό τρόπο ζωής.  Η έρευνα πραγματοποιήθηκε από την διδασκαλική ομοσπονδία του Ηνωμένου Βασιλείου και την αφορμή έδωσε η “φράση της χρονιάς”: Σε κάθε απάντηση του καθηγητή ο μαθητής  έλεγε ειρωνικά: ‘Ο,τι πεις! (whatev-ah), ή Δεν με νοιάζει! (am I bovvered;).

Καθημερινή TV

Είναι σε όλους μας πιστεύω αισθητό ότι μετά τις 6 Δεκέμβρη 2008, στη μετά Αλέξη δηλαδή εποχή, έχει γίνει πολύς λόγος για το ελληνικό εκπαιδευτικό μοντέλο. Και είναι φυσικό, γιατί στον τόπο μας αρχίζουμε να ψάχνουμε για ουσιαστικές λύσεις στα προβλήματά μας μόνο όταν ξεχειλίζει το ποτήρι. Ετσι συνέβη και τώρα.

Ως ελάχιστη συμβολή σ΄ αυτή την έρευνα θα ήθελα να καταθέσω μια εμπειρία που κάθε μέρα βιώνουν, αλλά σπάνια ομολογούν, οι εκπαιδευτικοί που διδάσκουν στη Γ΄ Λυκείου.

Αναρωτιέμαι πόσοι γνωρίζουν πώς γίνεται το μάθημα στη Γ΄ Λυκείου και ποιος είναι, κατά την κρίση των πολλών- και όχι των ολίγων και επαϊόντων- ο καλός καθηγητής, αυτός που κάνει σωστά τη δουλειά του; Είναι αυτός που θα δεχθεί να αξιολογηθεί, αυτός που θα επιμορφωθεί, αυτός που θα γνωρίζει καλά το αντικείμενό του, θα έχει προγραμματίσει σωστά την ύλη του και θα την ολοκληρώσει μέσα στις προκαθορισμένες ημερομηνίες; Δυστυχώς, όχι! Γιατί, για τις ελληνικές ποσοτικές νόρμες, καλός καθηγητής για τη Γ΄ Λυκείου είναι, πρώτα πρώτα, αυτός που θα βαθμολογήσει όλους τους μαθητές του, αδιακρίτως, με είκοσι (20), χωρίς να τον ενδιαφέρει η ιεράρχηση της βαθμολογίας στην τάξη του, αλλά μόνο η εξισορρόπηση των επιδόσεων των μαθητών του· αυτός που θα φροντίσει να κλείσει το άνοιγμα της βαθμολογικής ψαλίδας όχι στα συγκεκριμένα όρια του τμήματος στο οποίο διδάσκει, αλλά στο πλαίσιο των βαθμολογιών που οι μαθητές εικάζουν ότι θα επιτύχουν στις πανελλήνιες.

Με αυτή την έννοια καλός καθηγητής είναι εκείνος που θα έχει προεικάσει τι βαθμό θα γράψει ο μαθητής του στις πανελλήνιες ώστε να μην του δημιουργήσει πρόβλημα με τη δική του βαθμολογία. Να μην του βάλει μικρότερο βαθμό απ΄ αυτόν που θεωρητικά αξίζει, γιατί θα είναι άδικος μαζί του και δεν θα έχει συνεκτιμήσει τις υψηλές βαθμολογίες που υποτίθεται ότι δίνουν όλοι οι άλλοι συνάδελφοί του. Να μην του βάλει μικρότερο βαθμό απ΄ αυτόν που θεωρητικά θα γράψει, γιατί έτσι ο μαθητής θα υποστεί τη βαθμολογική εξομάλυνση, που έχει επινοήσει ο νομοθέτης, προκειμένου να καλύπτει αυτές τις αποκλίσεις προφορικής και γραπτής βαθμολογίας. Να μην του βάλει μικρό βαθμό γενικά, ακόμη κι αν ο μαθητής δεν σκοπεύει να κατευθυνθεί προς την τριτοβάθμια εκπαίδευση, γιατί έτσι θα μειωθεί ο βαθμός του απολυτηρίου του και τότε πώς θα βρει δουλειά; πώς θα προτιμηθεί αυτός ο μικρομεσαίος βαθμολογικά, μέσα στο πλήθος των μορφωμένων(;) αριστούχων; Αρα, γενικά, καλός καθηγητής είναι αυτός που θα μαντέψει όλες τις μελλοντικές επιδόσεις των παιδιών, αλλά δεν θα τις λάβει υπόψη του, διότι ο ρόλος του δεν είναι είναι να αξιολογήσει, αλλά μόνο να πριμοδοτήσει.

Συνεχίζοντας, καλός καθηγητής για τη Γ΄ Λυκείου είναι αυτός που διδάσκει το αντικείμενό του γνωρίζοντας ότι ο μαθητής ενδιαφέρεται μόνο και αυστηρά για ό,τι του είναι χρήσιμο στις πανελλήνιες και πως ο καλύτερος τρόπος προσέγγισης αυτού του αντικειμένου, κατά την κρίση του μαθητή του πάντα, δεν είναι αυτός που θα προτείνει ο ίδιος, αλλά ο εκάστοτε φροντιστής. Καλός καθηγητής για τη Γ΄ Λυκείου είναι επίσης αυτός που δεν ζητάει από τα παιδιά τίποτα, αλλά κι αυτός που δεν τα κουράζει, ειδικά αν έχει την ατυχία να διδάσκει τα «άχρηστα» μαθήματα Γενικής Παιδείας ή καλύτερα «γενικής αδιαφορίας».

Επομένως, είναι σαφές ότι όταν τα παιδιά της Γ΄ Λυκείου λένε «οι καθηγητές μας δεν μας κατανοούν» συνήθως δεν εννοούν ότι αυτοί δεν τους συμπαραστέκονται, αλλά κυρίως ότι οι καθηγητές τους δεν περνούν αθόρυβα από τη ζωή τους, ότι αυτοί δεν αποδέχονται να παίξουν αυτό τον ρόλο του καλού καθηγητή που περιγράψαμε παραπάνω κι έτσι, με την «ατίθαση» στάση τους, διαταράσσουν τον κανόνα «εξασφαλισμένης» επιτυχίας(;) που έχει υψωθεί μπρος στα παιδικά τους μάτια.

Και, προς Θεού, δεν εννοώ σε καμία περίπτωση ότι για όλα αυτά ευθύνονται κι οι μαθητές μας. Αυτοί είναι όλοι τους παιδιά μας και τα παιδιά θα φταίνε μόνο αν ασπαστούν χωρίς καμιά αντίδραση, αν δεχτούν ασυζητητί τα έτοιμα γι΄ αυτούς και χωρίς αυτούς μοντέλα. Οσο για μας, τους καλούς καθηγητές της Γ΄ Λυκείου, υπάρχει σίγουρα μια ευθύνη: ότι αποδεχτήκαμε, ίσως κι εμείς ν΄ αφήνουμε για χρόνια, την καρδιά τους κενή… άγραφο πίνακα- tabula rasa, όπως θα ΄λεγε κι ο νέος μας υπουργός της Παιδείας…

Η κυρία Εριέττα Δεληγιάννη-Κώτση είναι διδάκτωρ Αρχαιολογίας, φιλόλογος λυκείου.

Το Βήμα

Διαβάστε σχετικά

Βαθμοί ή αριθμοί;

Λοιπόν είναι διαπιστωμένο. Το σύνδρομο της Πολυάννας λειτουργεί. Αλλιώς πως να εξηγήσεις την επιτυχία κάποιων σειρών τύπου “Νταντά αμέσου δράσης” και “Νοικοκυρές σε απόγνωση”. Διαβάζω και σε ένα blog: “Διότι δεν ξέρετε πόσο διασκεδαστικό είναι να γυρνάς τη νύχτα στο σπίτι, να ξαπλώνεις μέσα στα σκοτάδια και να πιάνεις με το χέρι σου το μαλλιαρό κεφάλι μίας κούκλας που βρίσκεται στο μαξιλάρι σου! Ένα ταράκουλο το παθαίνεις! Ανασύρονται από το μυαλό σου μνήμες από τον Τσάκι, την Κατάρα κι άλλα πολλά! Και καλά να είναι κούκλα! Όταν σηκωθείς πάλι μέσα στο μαύρο σκοτάδι και πατήσεις ξιπόλητος πάνω στο ξέμπαρκο Lego που περιμένει καρτερικά την πατούσα σου στο χαλί, τότε τι κάνεις; Ή ουρλιάζεις στα άγρια χαράματα και παθαίνουν όλοι στο σπίτι ανακοπή, ή ξυπνά μέσα σου η Μαρία της σιωπής και υποφέρεις βουβά, αγκαλιασμένος με το κούφωμα…”

Στα Νέα λοιπόν που αγαπούν την επιστημοσύνη (β.λ. έρευνες στην εκπαίδευση)  επιστράτευσαν  τον Άλαν Κάζντιν, καθηγητή Ψυχολογίας και Παιδοψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Γέιλ και διευθυντή του Κέντρου Γονικής και Παιδικής Κλινικής Αγωγής στο ίδιο πανεπιστήμιο για να απαντήσουν στο βασανιστικό ερώτημα που μας στοιχειώνει: “Πώς αντιμετωπίζεται ένας «μικρός τύραννος”;

Η ΤΙΜΩΡΙΑ
● Έρευνες έχουν δείξει ότι με την τιμωρία δεν διορθώνεται η κακή συμπεριφορά του παιδιού (κι όμως η νταντά αμέσου δράσης όλο δωμάτια τιμωρίας χρησιμοποιεί και υποτίθεται έχει αποτέλεσμα – υποθέτω μέχρι να ολοκληρωθεί το γύρισμα της εκπομπής)
● Με την τιμωρία το παιδί δεν μαθαίνει τι να κάνει και σπανίως μαθαίνει τι να μην κάνει
Η ΣΥΖΗΤΗΣΗ
● Δεν είναι βέβαιο ότι με τη συζήτηση βελτιώνεται η συμπεριφορά του παιδιού. (oleum et operam perdidi – παλιό λατινικό ανέκδοτο)

Ωστόσο, με τη συζήτηση το παιδί:

α. βελτιώνει τις γλωσσικές δεξιότητές του
β. αναπτύσσει τις ικανότητές του στη λογική σκέψη (για να σας σπάει τα νεύρα στο διηνεκές)
γ. αυξάνει τις πιθανότητες να συζητά στην εφηβεία με τους γονείς πράγματα που το απασχολούν (μαμά έμεινα έγκυος και θα το κρατήσω, ενώ σιδερώνετε αμέριμνα το τριακοσιοστό πουκάμισο)
Ο ΕΠΑΙΝΟΣ
● Η έστω και μικρή βελτίωση της συμπεριφοράς πρέπει να αναγνωρίζεται από τον γονέα είτε λεκτικά είτε με ένα μικρό «δώρο» (π.χ. να του χαρίσετε 15 λεπτά πριν πάει για ύπνο) (κι ενώ εσείς κρατάτε τα μάτια σας με σπιρτόξυλα)

ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ
● «Θα σου απαγορεύσω να κάνεις κάτι. Για να δούμε; Μπορείς να παραμείνεις ήρεμος;». (ούτε με σφαίρες)

● Αλλάξτε ρόλους. Πολλά παιδιά διασκεδάζουν παίζοντας τους γονείς και λέγοντας «όχι» στον γονέα που υποδύεται το παιδί
Χρειάζεται ηρεμία και υπομονή (αυτά είναι πορίσματα του Γιέηλ, όχι παίζουμε)

Γιατί να κινήσετε γη και ουρανό για να αντιμετωπίσετε ένα πρόβλημα που θα διορθωθεί από μόνο του; Αυτή η προσέγγιση, ωστόσο, απαιτεί αρκετή δόση ηρεμίας, πειθαρχίας και υπομονής από τους γονείς. Ακόμη και αυτοί οι γονείς, όμως, που θυμίζουν μοναχούς του Ζεν, πρέπει να έχουν υπόψη τους ότι μια συνήθεια που εγκαταλείπει ένα παιδί με τον καιρό είναι πιθανό να επιστρέψει και μάλιστα σε χειρότερο βαθμό από ποτέ.

Το σχολείο του μέλλοντος είναι πλέον γεγονός. (Ίσως για μερικούς, για τους υπόλοιπους ας μείνουμε στο σχολείο του περελθόντος) Η εικόνα της σχολικής αίθουσας με τον παραδοσιακό μαυροπίνακα, τη σκόνη από τις κιμωλίες και τους μαθητές που «παλεύουν» να μείνουν ξύπνιοι, κατά την παράδοση των μαθημάτων, ανήκουν στο παρελθόν. (Δεν θα στοιχημάτιζα – μάλλον ο δημοσιογράφος δεν έχει επαφή με μία τυπική τάξη) Εκτός από τα ηλεκτρονικά βιβλία και το διαδραστικό πίνακα, το επόμενο κύμα υψηλής τεχνολογίας φέρνει στην Ελλάδα τα πρώτα έξυπνα θρανία, που λειτουργούν όπως τα κινητά τηλέφωνα iPhone, διαθέτουν οθόνη αφής, συνδυάζουν ήχο και εικόνα και οι μαθητές δουλεύουν σε αυτά κατά ομάδες.

Τα μολύβια, τα στιλό και οι γόμες αντικαθίστανται από ακίδες αφής. Ο παιδαγωγός αποδεσμεύεται από τον παραδοσιακό του ρόλο και ο μαθητής που θα απαντήσει σωστά στο μάθημα της μέρας δεν είναι πια μόνο αυτός που θα σηκώσει το χέρι του πρώτος.

Ο καθένας ξεχωριστά αλλά και όλοι μαζί δίνουν τις δικές τους απαντήσεις με ένα απλό «κλικ» στην οθόνη του θρανίου τους. Χρησιμοποιώντας ειδικά σχεδιασμένο λογισμικό, τα έξυπνα θρανία αναγνωρίζουν πολλαπλά αγγίγματα των μαθητών στην ενσωματωμένη οθόνη-επιφάνειά τους.

«Πρόκειται για ένα σύγχρονο εκπαιδευτικό εργαλείο που λειτουργεί συμπληρωματικά με τα βιβλία της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Στα διαδραστικά θρανία, οι μαθητές όλων των τάξεων του Δημοτικού μπορούν να χρησιμοποιούν μαρκαδόρο για να σχεδιάζουν και να γράφουν, το δάχτυλο για να μετακινούν λέξεις και την παλάμη για να σβήνουν. Σε κάθε θρανίο περιέχεται υπολογιστής, που υποστηρίζει μέχρι και 40 εντολές ταυτόχρονα.

Ελεύθερος Τύπος

Στην παιδαγωγική συνεδρίαση του τέλους του τετραμήνου ανάψανε λίγο τα αίματα, μόλις ανέκυψε το θέμα του εύρους της βαθμολογίας. Πόσο βάζουμε στον μαθητή- έπιπλο που η μοναδική του συμβολή στην τάξη είναι το ροχαλητό του; Ακούστηκαν πολλά κι ευτράπελα για το τι κάνουν σε όοοολα τα σχολεία. Διαπιστώνω ότι και άλλοι προβληματίζονται για το θέμα της βαθμολογίας, όπως ο webwalker που διακρίνει τους βαθμούς από τους αριθμούς:

“Άρα για τους μαθητές που δεν προβλέπεται να γράψουν καλά στις πανελλαδικές δεν έχει σημασία τι θα τους βάλεις αφού έτσι κι αλλιώς ο βαθμός τους θα προσαρμοστεί στον γραπτό.

Στους καλούς μαθητές για να μην αδικηθούν πρέπει*  να βάλεις τουλάχιστον 2 μονάδες πάνω από αυτό που προβλέπεις ότι θα γράψουν. Και επειδή δεν μπορείς να προβλέψεις την ευκολία ή δυσκολία των θεμάτων βάζεις σε όλους 20. Αν καταφέρουν να γράψουν πάνω από 18 τότε καλώς το έβαλες, αν δεν καταφέρουν, δεν έχει σημασία ο βαθμός τους αφού θα προσαρμοστεί σ΄αυτό που έγραψαν.

Τελικά όλοι έχουν πολύ καλούς βαθμούς, που στις περισσότερες των περιπτώσεων δεν αντιστοιχούν στο πραγματικό τους επίπεδο. Όλες αυτές οι στρεβλώσεις και τα μαγειρέματα είναι συνέπεια των πανελλαδικών εξετάσεων και της σύνδεσής τους με το Λύκειο.

Αν λοιπόν έχετε μαθητή στην Γ? Λυκείου και πήρατε έλεγχο, να ξέρετε ότι κατά πάσα πιθανότητα δεν πήρατε βαθμούς που αξιολογούν την επίδοση του μαθητή, αλλά αριθμούς!

Τέτοιους αριθμούς δώσαμε κι εμείς στους περισσότερους μαθητές της Γ΄Λυκείου,  εκτός των πραγματικά καλών που το άξιζαν. Στους γονείς είπαμε να αγνοήσουν τους αριθμούς και να μείνουν στα σχόλια που κάναμε για την επίδοσή τους. Στην Α? και Β? Λυκείου δώσαμε βαθμούς.”

Από καταβολής κόσμου, οι διαλέξεις για τους πρωτοετείς φοιτητές Φυσικής στο Τεχνολογικό Ιδρυμα της Μασαχουσέτης (ΜΙΤ) παραδίδονταν σε τεράστιο αμφιθέατρο χωρίς παράθυρα, το 26-100. Ομως τώρα, καθώς οι φυσικοί σε όλη τη χώρα πιέζουν τα πανεπιστήμια να κάνουν καλύτερη δουλειά στη διδασκαλία των επιστημών, το ΜΙΤ έκανε θεαματική στροφή. Το τμήμα Φυσικής αντικατέστησε τις μεγάλες εισαγωγικές διαλέξεις με μαθήματα σε μικρότερες αίθουσες στις οποίες υπάρχει μεγαλύτερο περιθώριο για συνεργασία και αλληλεπίδραση. Επειτα από χρόνια πειραματισμών και συζητήσεων, το φθινόπωρο η αλλαγή παγιώθηκε.

Ηδη, η προσέλευση στα μαθήματα έχει αυξηθεί και τα ποσοστά των φοιτητών που κόβονται έχουν πέσει 50%. Το ΜΙΤ δεν είναι το μόνο. Και άλλα αμερικανικά πανεπιστήμια, όπως το Rensselaer Polytechnic, το North Carolina State, το University of Maryland, το University of Colorado και το Harvard αλλάζουν μεθόδους διδασκαλίας. Ερευνες έχουν δείξει ότι οι περισσότεροι φοιτητές κατανοούν τις βασικές έννοιες πολύ καλύτερα και είναι πολύ περισσότερο σε θέση να τις εφαρμόσουν αν τις διδαχθούν με ένα σύστημα που να επικεντρώνεται στους φοιτητές και να προωθεί την αλληλεπίδραση και τη συνεργασία.

Τέλος πλέον οι διαλέξεις στα αμφιθέατρα του ΜΙΤ 

Η Δέσποινα Κυριακίδου σχολιάζει σε άρθρο της Ε.: Η εισαγωγή των νέων βιβλίων, ομολογουμένως, έγινε ξαφνικά και χωρίς την απαραίτητη προετοιμασία των εκπαιδευτικών. Δίχασε και προβλημάτισε. Οι λόγοι, απλοί και κατανοητοί. Ολοι προσπαθήσαμε με θετική σκέψη να προσαρμοστούμε στη φιλοσοφία των νέων βιβλίων. Τα υποδεχτήκαμε με ενθουσιασμό. Δεν είχαμε, άλλωστε, λόγους για το αντίθετο!
Εντονες ήταν για χρόνια οι συζητήσεις των εκπαιδευτικών, καθώς πιστεύαμε όλοι πως τα βιβλία έπρεπε να αλλάξουν, να εκσυγχρονιστούν και να καλύπτουν τις κοινωνικές και οικονομικοπολιτικές αλλαγές της σύγχρονης εποχής. Τα βιβλία άλλαξαν. Εγινε αυτό που ζητούσαμε. Ομως, δεν ξεκίνησαν καλά οι αλλαγές.

Τα βιβλία έφτασαν καθυστερημένα στα σχολεία μας, λίγες μέρες πριν από την έναρξη των μαθημάτων. Τότε τα είδαμε κι εμείς για πρώτη φορά. Τα πήραμε στα χέρια μας, τα ξεφυλλίσαμε, τα μελετήσαμε. Εδώ, ξεκινούν οι πρώτες διαφωνίες. «Υπάρχουν λάθη στις εκφράσεις και λάθη στις ασκήσεις», ακούγεται από όλους, «μα πόσο βιαστικά έγινε η συγγραφή τους;». Οι απορίες μας, όμως, επικεντρώθηκαν στο «πότε» και στο «αν» θα διορθωθούν τα λάθη ή αν ήταν στη διακριτική ευχέρειά μας να τα παραβλέψουμε. Στάλθηκαν διορθωτικές εγκύκλιοι, ξεκίνησαν «σεμινάρια για τα καινούργια βιβλία», «ενημερώσεις και ημερίδες» για την καινούργια φιλοσοφία, επιμέρους σεμινάρια για συγκεκριμένα βιβλία και μας επισκέφτηκαν εκπρόσωποι των συγγραφικών ομάδων, προκειμένου να μας μιλήσουν και να λύσουν τυχόν απορίες.

Γιατί όλα αυτά, όμως, εκ των υστέρων;

Γιατί δεν προνόησαν και δεν έλαβαν υπόψη οι υπεύθυνοι αυτές τις παραμέτρους δύο ή τρία χρόνια πριν από την εισαγωγή των βιβλίων μας στα σχολεία; Γιατί δεν έγινε πιλοτικά η εφαρμογή τους;

Τα βιβλία ενσωματώθηκαν στα αναλυτικά προγράμματα του σχολείου, τα παιδιά χάρηκαν που ξεκίνησαν να δουλεύουν κάτι νέο και οι δάσκαλοι προσαρμόσαμε τους τρόπους διδασκαλίας μας στις απαιτήσεις των βιβλίων.

Εχουν περάσει σχεδόν τρία χρόνια που τα καινούργια βιβλία διδάσκονται στα παιδιά. Αυτό που παρατηρούμε όλοι πλέον, και είναι αξιοσημείωτο, είναι ο τεράστιος όγκος ύλης, στον οποίο καλούμαστε να αντεπεξέλθουμε. Ο προβληματισμός έγκειται στο κατά πόσο παιδαγωγικό και χρήσιμο κρίνεται, στην ηλικία των παιδιών του Δημοτικού, τόσο μεγάλο πλήθος ενοτήτων.

Βέβαια, παρά τις δυσκολίες και τις προαναφερθείσες ελλείψεις, τα νέα βιβλία αποτελούν ένα εργαλείο που ανταποκρίνεται στις σύγχρονες παιδαγωγικές αντιλήψεις και αποσκοπεί στη διαμόρφωση μιας πιο σύνθετης και διευρυμένης διδασκαλίας εκ μέρους του εκπαιδευτικού. Ας τα δούμε, λοιπόν, ως πρόκληση και πρόσκληση για νέα ερεθίσματα και νέα ερείσματα.

Η συνάδελφος αναρωτιέται πόσο βιαστικά έγινε η συγγραφή τους. Οσο μας υπαγόρευαν τα παραδοτέα στην Ε.Ε. Γιατί χωρίς αυτή τη χρηματοδότηση, τα ίδια θα είχαμε για την επόμενη εικοσαετία. Τώρα αφρίττει δεν αφρίττει, τον παρά μας δώσαμε…

Ο συγγραφέας Ευγένιος Τριβιζάς συμμετέχει στο διάλογο για τα νέα βιβλία:

Η ενθάρρυνση της δημιουργικότητας και η καλλιέργεια της φαντασίας είναι από τις πιο παραμελημένες πλευρές των σύγχρονων εκπαιδευτικών συστημάτων. Είναι πιο εξοργιστικό -γράφει ο Τζον Γουότσον- τα σχολεία να παραγεμίζουν τα παιδιά σαν γαλοπούλες με γνώσεις και γεγονότα και να αφήσουν τη φαντασία τους να λιμοκτονεί.

Τα παιδιά εισέρχονται στο σχολείο προικισμένα με πλούσια φαντασία. Αποφοιτούν με φαντασίες ατροφικές ή στραγγαλισμένες. Δεδομένου του κρίσιμου ρόλου της φαντασίας στη δημιουργικότητα, την καινοτομία και την επιστημονική πρόοδο, ο αρνητικός αντίκτυπος στην κοινωνία είναι ανυπολόγιστος.

Οταν επισκέπτομαι συχνά σχολεία με εντυπωσιάζει η τεράστια φαντασία και δημιουργικότητα των προνηπίων και νηπίων. Βλέπω λίγα χρόνια αργότερα, τα ίδια παιδιά να συμπεριφέρονται σαν ρομπότ, σαν πιόνια. Κουρασμένα και αγχωμένα, να έχουν χάσει τη φρεσκάδα αυτή της ματιάς, αυτή τη μαγική σπίθα. Εχουμε όμως και εμείς μερίδιο της ευθύνης. Ανησυχούμε όταν τα παιδιά παίζουν με αόρατους φίλους ή όταν υποδύονται στα παιχνίδια τους διάφορους ρόλους. Προτιμάμε να τους δίνουμε βιβλία ηθικής βελτίωσης ή μετάδοσης γνώσεων αντί να τους χαρίζουμε παραμύθια, τα οποία είναι η θρεπτικότερη τροφή της φαντασίας.

Στόχος της εκπαίδευσης δεν πρέπει να είναι τόσο η μετάδοση γνώσεων -άλλωστε η γνώση στην εποχή μας είναι εύκολα προσβάσιμη- όσο η καλλιέργεια της δημιουργικότητας του παιδιού, ώστε να μπορεί να κάνει σωστή εκμετάλλευση αυτών των γνώσεων. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι η επιστήμη δεν είναι τίποτα άλλο από εφηρμοσμένη φαντασία. Η επιστημονική πρόοδος δεν επέρχεται τόσο με νέες παρατηρήσεις και πρόσθετα στοιχεία, όσο με μετατάξεις που συντελούνται στη φαντασία των επιστημόνων. Με τολμηρές ιδέες, θαρραλέες υποθέσεις και ριζοσπαστικές εικασίες. Μαθαίνουμε τα παιδιά να υπηρετούν την πραγματικότητα, ενώ θα έπρεπε να τα μαθαίνουμε να την ξεπερνούν.

Ειδικά στην εποχή μας είναι μία δεξιότητα που οφείλουμε να τους την καλλιεργήσουμε.

Γνώση αντί για φαντασία

Η κ. Μαρία Καλδρυμίδου, καθηγήτρια Διδακτικής Μαθηματικών εντοπίζει το πρόβλημα των βιβλίων στο Αναλυτικό:

Η οργάνωση και η δομή των σχολικών βιβλίων των Μαθηματικών, ειδικά στο Δημοτικό, ουσιαστικά καθοδηγούν τον δάσκαλο και τους μαθητές και καθορίζουν την εξέλιξη της διδακτικής πράξης. Τα σχολικά βιβλία δεν θεωρούνται ένας από τους συντελεστές, τους παράγοντες της διαδικασίας της διδασκαλίας και μάθησης, αλλά γίνονται ο κύριος οργανωτής του μαθήματος. Αποτελούν το «μάθημα», το αποκλειστικό εργαλείο μέσα από το οποίο και μέσα στο οποίο μαθαίνουμε.

Η τάξη αποτελεί όμως ένα σύστημα που αναπτύσσεται δυναμικά. Το σχολικό βιβλίο, εκ κατασκευής, είναι στατικό και επομένως ακατάλληλο να παίζει τον ρόλο του οργανωτή της διδακτικής προσέγγισης. Η εκπαιδευτική διαδικασία περιορίζεται, δίνεται έμφαση στην προσαρμογή και όχι στη δημιουργικότητα του δασκάλου.

Ο ρόλος του Αναλυτικού Προγράμματος στην οργάνωση και δομή του περιεχομένου των σχολικών βιβλίων των Μαθηματικών και η αναγκαστική προσαρμογή του δασκάλου σ’ αυτές τις απαιτήσεις αποτελούν έναν φαύλο κύκλο με επιπτώσεις στην ποιότητα της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Θεωρώ ότι το Α.Π. και ο ρόλος, οι δυνατότητες και τα όρια των διδακτικών εγχειριδίων πρέπει να αποτελούν τον πυρήνα του προβληματισμού μας.

Άρθρο στην Ελευθεροτυπία

Το άρθρο των Νέων κομίζει γλαύκας καθώς μας πληροφορεί ότι “το διαδίκτυο μπορεί να έχει θετική επίδραση στο σχολείο αλλάζοντας τον τρόπο διδασκαλίας” πλην όμως:

“Το μόνο βέβαιο πάντως, όπως αναφέρει ο κ. Κουμαράς καθηγητής στο Παιδαγωγικό Τμήμα του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου, είναι ότι η διδασκαλία στο ελληνικό σχολείο πρέπει να εκσυγχρονιστεί. Και συμπληρώνει: «Όχι απλώς να αλλάξει η διδασκαλία, αλλά να αλλάξουν και τα αναλυτικά προγράμματα. Οι περισσότεροι θεωρητικοί της εκπαίδευσης που ασχολούνται διεθνώς με το ερώτημα τι είδους σχολεία χρειαζόμαστε σήμερα, καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι τα σχολεία πρέπει να αποστασιοποιηθούν από το παραδοσιακό πρότυπο παροχής πληροφοριών και να προσανατολιστούν στην καλλιέργεια κάποιων σημαντικών ικανοτήτων, που συνήθως αποκαλούνται ικανότητες κλειδιά». Στόχος πρέπει να είναι «η υποχρεωτική εκπαίδευση να έχει σχέση με θέματα που θα αντιμετωπίσουν τα παιδιά στο επίπεδο της καθημερινής τους ζωής και για τα οποία πρέπει ως ενήλικοι να λάβουν αποφάσεις» λέει ο καθηγητής του Αριστοτελείου. Εδώ έρχεται να συμβάλει το Ίντερνετ, σύμφωνα με τους ειδικούς, αφού αυτή η λεπτομερειακή γνώση για την οποία καταναλώνονται άσκοπα σχολικές ώρες, προσφέρεται πια στην εικονική πραγματικότητα με μεγάλη ευκολία και ταχύτητα.

Ο κ. Κόλλιας επισημαίνει επίσης ότι πρέπει να αλλάξουν η μέθοδος και το περιεχόμενο της διδασκαλίας στις σχολικές αίθουσες, λόγω της διάδοσης του Ίντερνετ. «Πρέπει να αντιμετωπίσει τις ψευδαισθήσεις κατανόησης που δημιουργεί το νέο πληροφοριακό περιβάλλον. Έτσι, πρέπει να δώσει μεγαλύτερη έμφαση στο να καταλάβουν οι μαθητές πώς δημιουργείται και πώς αποκτά εγκυρότητα η γνώση, κάτι που αφορά τις μεθόδους και τους στόχους της διδασκαλίας» λέει”.

Πάντως ήδη έχει ξεκινήσει μία κίνηση βλ. Hellenes Educators για τη δημιουργία ενός προγράμματος σπουδών από διδάσκοντες.

Σε πολλές χώρες της Ασίας, όπου κυριαρχεί η άποψη ότι η σωστή και ολοκληρωμένη εκπαίδευση αποτελεί το μοναδικό όχημα επιτυχίας στον σημερινό κόσμο, τα παιδιά ενσωματώνονται από πολύ μικρές ηλικίες στον κόσμο των μεγάλων, ζώντας από πολύ νωρίς στους φρενήρεις ρυθμούς της εποχής.Οι προσδοκίες των γονιών για την επιτυχία των παιδιών τους σε χώρες όπως η Κίνα ή η Νότιος Κορέα είναι τέτοιες, που συχνά οι πιέσεις είναι πολύ μεγαλύτερες από αυτές που μπορεί να αντέξει ένα παιδί.

Ελεύθερος χρόνος μηδέν

Οι περισσότεροι μαθητές βρίσκονται στο σχολείο από τις 8.30 το πρωί μέχρι τις 5.30 το απόγευμα, ενώ κατά την επιστροφή τους στο σπίτι τούς περιμένει ένα βαρύ πρόγραμμα ιδιαίτερων μαθημάτων για τη βελτίωση των επιδόσεών τους σε μαθήματα όπως τα μαθηματικά, η λογοτεχνία ή η μουσική, ενώ και τα Σαββατοκύριακα οι ελεύθερες ώρες αφιερώνονται στη μελέτη ή στην παρακολούθηση μαθημάτων.

Στην καρδιά του επιχειρηματικού κέντρου της Σαγκάης λειτουργεί τις Κυριακές ένα ειδικό πρόγραμμα προετοιμασίας των αυριανών επιτυχημένων επιχειρηματιών. Με τη μόνη διαφορά ότι πρόκειται για ένα πρόγραμμα που απευθύνεται σε παιδιά προσχολικής ηλικίας, καθώς ο μεγαλύτερος μαθητής του προγράμματος δεν ξεπερνά την ηλικία των έξι ετών. «Παρέχουμε στους μαθητές μας τα απαραίτητα εργαλεία για να αναπτύξουν την αυτοπεποίθησή τους», υπογραμμίζει η διευθύντρια του προγράμματος Βίβιαν Λιου, η οποία θεωρεί απολύτως φυσιολογικό για ένα παιδί τεσσάρων ετών να έρχεται σε επαφή με οικονομικές έννοιες και να απευθύνει ομιλίες στους συνομήλικους συμμαθητές.

Τα πράγματα έχουν αλλάξει δραματικά τις τελευταίες δεκαετίες στην Κίνα, όπου το εκπαιδευτικό σύστημα έχει αναμορφωθεί ριζικά προκειμένου να αντιμετωπίσει τις ανάγκες της νέας εποχής. Αρκεί να σημειωθεί ότι πριν από μια γενιά τα εξάχρονα παιδιά δεν ήταν σε θέση να διαβάσουν ή να λύσουν απλές πράξεις αριθμητικής. Σήμερα τα παιδιά της αντίστοιχης ηλικίας γνωρίζουν περισσότερους από 1.000 χαρακτήρες του πολύπλοκου κινεζικού αλφάβητου και γνωρίζουν άριστα την προπαίδεια. Ενα εξάχρονο παιδί στην Κίνα σήμερα που παρακολουθεί το σχολείο μπορεί γρήγορα να κάνει με το μυαλό μαθηματικούς υπολογισμούς και καλείται να λύσει περισσότερα από 100 προβλήματα μαθηματικών την εβδομάδα.

Αγχος και αυτοκτονίες

Πολλοί γονείς αναγνωρίζουν ότι το κόστος της υπερβολικής πίεσης που ασκείται στα παιδιά είναι βαρύ, καθώς πολλά φθάνουν ακόμη και στην αυτοκτονία από το υπερβολικό άγχος, θεωρούν όμως ότι είναι απαραίτητο προκειμένου να ανταποκριθεί κανείς στις αυξημένες απαιτήσεις της σημερινής εποχής.

Το Σάββατο περνούσα από την Κοραή και είδα για άλλη μία φορά ουρές για την ταινία “Ανάμεσα στους τοίχους”. Δεν μπορεί όλοι αυτοί να είναι καθηγητές, σκέφτηκα. Γιατί αυτό το ξαφνικό ενδιαφέρον για το τι συμβαίνει εντός των τειχών;

Η Μαρία Κατσουνάκη στην Κ με αφορμή την ταινία του Καντέ καλεί τους εν ενεργεία Πόντιους Πιλάτους να ανασκουμπωθούν. “Εχουν πολλή δουλειά: μήπως τα στραβά του σχολείου οφείλονται στο γεγονός ότι τα περισσότερα παιδιά δε μιλάνε γαλλικά στο σπίτι τους; (στις συναντήσεις γονέων ορισμένοι χειρίζονται υποτυπωδώς ή καθόλου τη γλώσσα). Ή μήπως πρέπει να στραφούμε στο υψηλό ποσοστό μαθητών που πηγαίνει στο γυμνάσιο με σημαντική υστέρηση στην εκμάθηση; Αδυνατούν να κατανοήσουν κοινότοπες εκφράσεις, να ερμηνεύσουν τρέχουσες λέξεις, να κλείνουν κοινόχρηστα ρήματα. Επιπλέον: ορισμένοι πηγαίνουν χωρίς καν τσάντα στο σχολείο, αδιαφορούν για τις ελάχιστες, συμβατικές υποχρεώσεις τους, αυθαδιάζουν στον καθηγητή. Στους συλλόγους τους οι καθηγητές προβληματίζονται: οι αυστηροί κανόνες αυξάνουν την ένταση; Πρόκειται για αυθαιρεσία των μαθητών ή μήπως πρέπει να πάρουν απόφαση ότι αυτό είναι το πνεύμα των καιρών; Δώδεκα παραπομπές στο πειθαρχικό συμβούλιο μέσα σε ένα χρόνο μήπως είναι υπερβολή; Γιατί οι μαθητές εισπράττουν ως εκδίκηση την επιβολή πειθαρχίας;

Η πολυπολιτισμική σχολική κοινότητα, με παιδιά που αδυνατούν να προσδιορίσουν την εθνική τους ταυτότητα (πότε μάχονται τη χώρα καταγωγής πότε τη χώρα υποδοχής), με μαθητές που αμφισβητούν την αυθεντία του δασκάλου (αν υποθέσουμε ότι ο καθηγητής επιθυμεί να την υποστηρίξει), κλυδωνίζεται, αναζητώντας ένα νέο στίγμα. Και αυτός ακριβώς ο κλυδωνισμός, παρά το γεγονός ότι το γαλλικό δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα ούτε εγκαταλελειμμένο είναι ούτε απολύτως απαξιωμένο, συμβαίνει στα σωθικά της κοινωνίας. Της παρούσας και της μελλοντικής. Διαρκείς εσωτερικές συγκρούσεις ανάμεσα σε αξίες εδραιωμένες, αλλά αδύναμες πλέον να ρυθμίσουν τη σχολική μικροκοινωνία. Τι σημαίνει δημοκρατικό σχολείο σήμερα και τι εκμοντερνισμένη εκπαίδευση; Οποιες και αν είναι οι απαντήσεις ένα είναι βέβαιο: οι τοίχοι, που χωρίζουν το μέσα και έξω από την τάξη, δεν υπάρχουν. Στα θρανία δεν κάθονται πια τα παιδιά αλλά η ίδια η κοινωνία”.

Οι διαδραστικοί πίνακες (interactive whiteboards) είναι συστήματα που συνδυάζουν μία μεγάλη οθόνη (πίνακας), έναν προβολέα δεδομένων και έναν υπολογιστή. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι είναι το ίδιο με τα συστήματα προβολής επιχειρηματικών παρουσιάσεων ή τα home-cinemas, αν δεν είχαν τον χαρακτηρισμό «διαδραστικοί». Αυτή η λέξη σημαίνει ότι τα προβαλλόμενα στην οθόνη δεν είναι παγιωμένα, αλλάζουν κατά τη βούληση του δασκάλου/καθηγητή. Πώς γίνεται αυτό; Είτε μέσω της χρήσης ειδικού καταδεικτικού είτε γράφοντας με… το δάχτυλο, πάνω σε πίνακα φωτοευαίσθητης επιφάνειας. Τα περισσότερα συστήματα της αγοράς ακολουθούν την πρώτη προσέγγιση, ενώ τη δεύτερη (και ακριβότερη) προωθεί κυρίως η κατασκευάστρια πινάκων Smart Technologies.

Και τα δύο είδη πινάκων έχουν δοκιμαστεί σε τάξεις και έχουν αποδειχθεί λειτουργικά. Αυτά που προσφέρουν συνοψίζονται στα εξής:

* Υποκαθιστούν πλήρως τον παραδοσιακό μαυροπίνακα.

* Αποδεσμεύουν τους μαθητές από την παρακολούθηση οθονών υπολογιστών (όπου συνήθως κάθονταν ανά δύο).

* Επιτρέπουν την προσθήκη στο μάθημα κινούμενων γραφικών, βίντεο και μαγνητοφωνημένου ήχου. Το επιπλέον αυτό υλικό του μαθήματος μπορεί να προέλθει από διάφορες πηγές, όπως: DVD, τηλεοπτικά προγράμματα ή ιστοσελίδες του Διαδικτύου.

* Επιτρέπουν τον τονισμό των σημαντικότερων σημείων από τα προβαλλόμενα, καθώς και την αντιγραφή και εκτύπωση των εκάστοτε περιεχομένων του πίνακα. Εντέλει, ολόκληρα μαθήματα μπορούν να «σώζονται» και να προστίθενται στην ηλεκτρονική βιβλιοθήκη του σχολείου.

Οι τρόποι αξιοποίησής τους ποικίλλουν, αλλά συνήθως εστιάζονται στις ακόλουθες δράσεις:

* «Σώσιμο» μαθημάτων, για να δοθούν σε μαθητές που απουσίαζαν.

* Δημιουργία βιντεο-μαθημάτων που μπορούν να αναρτηθούν σε σχολική ιστοσελίδα.

* Διδασκαλία γεωγραφίας και αστρονομίας μέσω διασύνδεσης με διαδικτυακούς χάρτες (όπως τα Google Maps και Google Earth).

* Προβολή παρουσιάσεων δημιουργημένων τόσο από δασκάλους όσο και από μαθητές.

* Δημιουργία ψηφιακών διηγήσεων

* Δημιουργία πορτφόλιο εργασιών

* Διδασκαλία χρήσης υπολογιστών

* Ασκήσεις ιδεών (brainstorming)

* Χρήση του πίνακα για εργασία ομάδας

* Πλοήγηση σε διαδραστικές ιστοσελίδες του Διαδικτύου

Ας σημειωθεί ότι υπάρχουν λύσεις με συστήματα που αξιοποιούν έξυπνα τους απλούς προβολείς και υπολογιστές των σχολείων. Για παράδειγμα, κάποιες εταιρείες παρέχουν αισθητήρες που μετατρέπουν οποιαδήποτε επιφάνεια – ακόμη και γυμνό τοίχο – σε διαδραστικό πίνακα. Εκτός του ότι το συνολικό κόστος πέφτει δραματικά (γύρω στα 500 ευρώ), δίνουν το πλεονέκτημα της εύκολης μεταφοράς και χρήσης σε κάθε αίθουσα.

Το ερώτημα της παιδαγωγικής αξιοποίησης των ΤΠΕ μπορεί να αναλυθεί σε δύο συνιστώσες. Η μία αφορά το πώς θα κάνει το μάθημα ο δάσκαλος και η άλλη το πώς θα χρησιμοποιούν οι μαθητές τους υπολογιστές τους. Για να δοθεί πλήρης απάντηση θα έπρεπε το υπουργείο Παιδείας να έχει ήδη καταστρώσει ένα σχέδιο μετάβασης στη νέα εποχή, όπως κάνουν εδώ και χρόνια πολλές χώρες. Στις ΗΠΑ έχει ενεργοποιηθεί ο ίδιος ο τομέας των επιχειρήσεων πληροφορικής, που έχουν συμπήξει τη Συνεργασία για τις Δεξιότητες του 21ου Αιώνα (Partnership for 21st Century Skills). Ενα από τα πρώτα αποτελέσματα των μελετών αυτής της Συνεργασίας είναι ο Χάρτης Δεξιοτήτων (21st Century Skills and Social Studies Map), ο οποίος παρέχει στους εκπαιδευτικούς σαφή παραδείγματα για το πώς οι ζητούμενες νέες δεξιότητες μπορούν να καλλιεργηθούν μέσα στην τάξη (βλ. στο Διαδίκτυο την ιστοσελίδα  www. 21stcenturyskills. org/documents/ss-map. pdf ).

Στη χώρα μας δεν έχουμε αναπτύξει ακόμη μια τέτοια στρατηγική, τρενάροντας όσο παίρνει την «αιμορραγία» επένδυσης σε νέα σχολική υποδομή. Βλέπουμε ωστόσο ιδιωτικά σχολεία ή και φροντιστήρια ξένων γλωσσών να επενδύουν στις ΤΠΕ και να ανανεώνουν τις διδακτικές μεθόδους τους.

Στη σκοτεινή αίθουσα αναγνώρισα αρκετούς του συναφιού όπως και αρκετούς ηθοποιούς. Κάπου οι κύκλοι μας τέμνονται. Είμαστε και οι δύο παρουσιαστές, ενίοτε ξεπατικώνουμε και τα τερτίπια τους.

Στην ταινία του ο Καντέ παρακάμπτει τη σύγκρουση του ατόμου με το «σύστημα». Εστιάζεται στο σχολείο ως ένας θεσμός δημοκρατικός και στη συνέχεια μας βομβαρδίζει με δεκάδες ερωτήματα: Ο διάλογος και οι συμμετοχικές διαδικασίες μπορούν να είναι βασικοί άξονες της παιδαγωγικής διαδικασίας, ακόμη και σε μια πολυσυλλεκτική κοινωνία που επιδιώκει την αφομοίωση του διαφορετικού σε έναν ενιαίο κορμό; Πόσο ανεκτικός πρέπει να είναι ο καθηγητής; Ποιος είναι ο ρόλος του σε ένα σχολείο, όπου φαινομενικά έχουν πέσει τα παλιά τείχη ανάμεσα σε αυτόν και στην τάξη που έχει απεναντί του; Εχει λόγο ύπαρξης ένα παιδαγωγικό σύστημα – θεμέλιο κοινωνίας «ευτυχισμένων ανθρώπων», σε συνθήκες άγριου ανταγωνισμού και κοινωνικού αποκλεισμού; Η ιδέα για ένα δημοκρατικό σχολείο χρεοκόπησε επειδή ο μαθητής στερείται ωριμότητας και ο δάσκαλος βολεύεται πίσω από γραφειοκρατία; Αν συμβαίνει κάτι τέτοιο, μήπως θα ?πρεπε να επανεκτιμήσουμε τη σχολική αίθουσα με τα θρανία παρατεταγμένα σε σειρά; Η επιστροφή στην εποχή του μαυροπίνακα είναι οπισθοδρόμηση. Οπισθοδρόμηση είναι κι όταν το σύστημα αμφισβητεί το αυτονόητο: ο δάσκαλος είναι αυτός που έχει την εξουσία, γιατί αυτός αναλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος της ευθύνης μέσα στην τάξη. Αυτά κι άλλα πολλά τέτοια ερωτήματα απασχολούν τον Καντέ.

Το «Ανάμεσα στους τοίχους» αρχίζει μελαγχολικά σαν το φθινόπωρο, στους χώρους όπου συνεδριάζουν οι καθηγητές και κλιμακώνεται σαν συνεδρία ομαδικής ψυχοθεραπείας μέσα σε μια τάξη. Κλείνει, μετά μια μονομαχία που είχε μόνον ηττημένους στο προαύλιο του σχολείου με τον καθηγητή να προσπαθεί να ξαναχτίσει τη σχέση εμπιστοσύνης με τους μαθητές του. Σαν ένας σύγχρονος Σίσυφος, που κοιτάζει ξανά προς την κορυφή του λόφου.

Ο κύκλος των χαμένων μαθητών 

Ας ρίξουμε μια ματιά και στις τάξεις της Ιαπωνίας. Τα τμήματα είναι σαραντάρια, η διδασκαλία παραδοσιακή και οι μαθητές στο τέλος της ημέρας καθαρίζουν το σχολείο σχολαστικά και το ετοιμάζουν για την επόμενη μέρα. Αν θέλετε κι άλλες ειδεχθείς λεπτομέρειες, η μέρα τους στο σχολείο ξεκινάει μία ώρα πριν το πρώτο κουδούνι όπου συγκεντρώνονται για να διαβάσουν λογοτεχνία!