Terra Computerata

Άρθρο της Διονυσίας Βορίδη στην Καθημερινή

«Μα εγώ τα κάνω όλα για να μη λείψει τίποτα από το παιδί μου», λένε πολλοί γονείς βρίσκοντας άλλοθι για τα εξαντλητικά εργασιακά ωράρια που ακολουθούν ή προσπαθώντας να δικαιολογήσουν για ποιο λόγο ανέχονται στην εργασία τους καταστάσεις και συνθήκες που μόνο ευχάριστες δεν είναι. «Θέλω το παιδί μου να τα έχει όλα», απαντούν και δεν διστάζουν να περάσουν βράδια και Σαββατοκύριακα στα γραφεία, ευελπιστώντας ότι έτσι θα διασφαλίσουν περισσότερα χρήματα και θα μπορέσουν να προσφέρουν μεγαλύτερο μέρος του καταναλωτικού παραδείσου στους συνεχιστές των γονιδίων τους. Μπορεί να επιστρέφουν στο σπίτι ψυχικά και σωματικά κουρέλια, έτοιμα να εκραγούν στην πρώτη αφορμή, αλλά το κάνουν για «καλό σκοπό».

Ωστόσο, τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του τμήματος εκπαίδευσης της Φινλανδικής Ακαδημίας, οι γονείς που σκοτώνονται στη δουλειά για να εξασφαλίσουν το καλύτερο για τα παιδιά τους δεν φέρνουν στο σπίτι μόνον όσα το παιδί χρειάζεται ή επιθυμεί (καλύτερα έμαθε να επιθυμεί), αλλά πράγματα που δυναμιτίζουν την οικιακή ειρήνη. Μεταφέρουν το δικό τους εργασιακό στρες, εξανεμίζοντας τις πιθανότητες του παιδιού να έχει καλές σχολικές επιδόσεις. Η υπερβολική κόπωση και η απογοήτευση που φέρνει στο σπίτι ένας γονιός που δουλεύει υπερβολικά σκληρά είναι μεταδοτική. Οι μικροί μαθητές που ζουν βουτηγμένοι στο καθημερινό στρες της εργασίας των γονιών τους τελικά παύουν να ενδιαφέρονται για το σχολείο. Νιώθουν απογοήτευση από τα μαθήματά τους, υπερβολική κούραση, άγχος, αλλά και αδυναμία να ανταγωνιστούν τους συμμαθητές τους.

Μια δεύτερη μελέτη που πραγματοποιήθηκε στη Βρετανία είναι ακόμη πιο ανησυχητική. Αυτή πραγματοποιήθηκε σε 148.000 παιδιά και οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι το 10% των ανηλίκων δηλώνει δυστυχισμένο. Κι αυτό διότι ακόμη κι αν έχουν όλα τα απαραίτητα υλικά αγαθά -από την τελευταία Μπάρμπι μέχρι το πιο σύγχρονο ηλεκτρονικό παιχνίδι- οι μικροκαβγάδες στο σπίτι, πολύ συχνά αποτέλεσμα του εργασιακού άγχους των γονιών και της μεταφοράς έντασης από το σπίτι στο γραφείο, διαλύουν τον κόσμο τους.

Ισως η γονεϊκή προσπάθεια για την εξασφάλιση της ευτυχίας των παιδιών να πρέπει να είναι διαφορετική. Ισως οι γονείς να πρέπει να προσεγγίσουν με περισσότερες επιφυλάξεις την κοινωνία του υπερκαταναλωτισμού. Πιθανώς να πρέπει να αντιληφθούν ότι τα ταξίδια στην Ντίσνεϊλαντ μπορεί να ευχαριστούν για λίγο, αλλά δεν μπορούν να γεφυρώσουν τη γονεϊκή έλλειψη από το σπίτι τις υπόλοιπες 360 ημέρες του χρόνου. Ολα τα παιχνίδια, όσο φανταχτερά κι αν είναι, παλιώνουν και σπάνε.

Αν καταλάβουμε ότι αυτά που μας κάνουν εμάς δυστυχείς, η έλλειψη ελεύθερου χρόνου, η έλλειψη ψυχικής ηρεμίας, τελικά τραυματίζουν τα παιδιά μας, τότε θα κατανοήσουμε ότι όσα κι αν κάνουμε, δεν αρκούν. Ισως κάποια στιγμή να μπορέσουμε να δούμε ότι όλα αυτά τα υλικά αγαθά με τα οποία φορτώνουμε τα παιδιά μας τελικά τους στερούν το πιο σημαντικό απ’ όλα, τη γονεϊκή παρουσία. Μόνον τότε θα βάλουμε τις σωστές προτεραιότητες στη ζωή μας.

Στο Βήμα διαβάζουμε συμβουλές προς γονείς για το “Πώς να διατηρήσουμε τον έλεγχο στο σπίτι”- οι κανόνες, τα όρια και οι τρόποι εφαρμογής τους στα παιδιά:

1. Να θέτουν όρια στη ζωή των παιδιών με την προϋπόθεση ότι είναι λογικά.

2. Να συμφωνούν μεταξύ τους για τα όρια και τους τρόπους εφαρμογής τους και έπειτα να τα εξηγούν στα παιδιά.

3. Να μη χρησιμοποιούν σωματική βία. Η σωματική τιμωρία, όπως και ο λεκτικός ή ψυχοσυναισθηματικός καταναγκασμός, έχει ως αποτέλεσμα την αντίδραση και τον τραυματισμό της προσωπικότητας των παιδιών.

4. Μαζί με τα παιδιά να διαμορφώνουν ένα πρόγραμμα καθημερινής ζωής και δράσης που να επιδέχεται έκτακτες τροποποιήσεις.

5. Να είναι συνεπείς. Το «όχι» να είναι πάντα «όχι».

6. Να ενθαρρύνουν τα παιδιά τους να παίζουν με δημιουργικά παιχνίδια ή να βγαίνουν παρέα έξω για να παίξουν.

7. Να διαβάζουν στα παιδιά από μικρή ηλικία και να τα ενθαρρύνουν να διαβάζουν μόνα τους καθώς μεγαλώνουν.

8. Να μην πιέζουν τα παιδιά προσχολικής ηλικίας να μάθουν το αλφάβητο ή να μετρούν.

9. Να επιμένουν στον θηλασμό. Οι μητέρες πρέπει να θηλάζουν τα μωρά τους τουλάχιστον 4-6 μήνες και να φροντίζουν ώστε η οικογένεια να τρέφεται βάσει των αρχών της μεσογειακής δίαιτας.

Η Έλενα Ακρίτα προβληματίζεται από τη στήλη της στα Νέα:

Επικίνδυνα χρόνια κληροδοτούμε στα παιδιά μας. Σε επικίνδυνα χρόνια μεγαλώνουν, σε επικίνδυνα νερά κολυμπάνε. Ο βυθός πιο ορατός απ΄ την επιφάνεια του νερού. Του μολυσμένου νερού, της μολυσμένης ατμόσφαιρας, της μολυσμένης τροφής. Και πάνω απ΄ όλα της μολυσμένης κοινωνίας.

Βία, πόνος, φτώχεια, ανεργία, κτηνωδία, σκληρότητα, βαναυσότητα, χυδαιότητα, διαστροφή χωρίς επιστροφή. Μέσα σε αυτό το εξαίσιο περιβάλλον προσπαθείς να δώσεις πέντε βασικές αρχές στο παιδί σου. Αρχές που η μετέπειτα ζωή του θα τις μετατρέψει βίαια σε λερωμένο σφουγγαρόπανο.

Τι θα κάνεις; Τι ΠΡΕΠΕΙ να κάνεις; Να το διδάξεις να πατάει επί πτωμάτων για να μπορέσει να επιβιώσει; Να το διδάξεις να πηγαίνει με τον σταυρό στο χέρι, ξέροντας ότι θα το λειώσουν σαν μυρμηγκάκι; Να ζει με το κεφάλι ψηλά και το μάγουλό του να γίνεται στόχος στα χαστούκια της ζωής; Να ζει με το κεφάλι χαμηλά για να λουφάρει, μπας και γλιτώσει; Να υψώνει ανάστημα; Ή να το αυξομειώνει μπαίνοντας στο μαρτύριο του κάθε Προκρούστη εργοδότη;

Λοιπόν είναι διαπιστωμένο. Το σύνδρομο της Πολυάννας λειτουργεί. Αλλιώς πως να εξηγήσεις την επιτυχία κάποιων σειρών τύπου “Νταντά αμέσου δράσης” και “Νοικοκυρές σε απόγνωση”. Διαβάζω και σε ένα blog: “Διότι δεν ξέρετε πόσο διασκεδαστικό είναι να γυρνάς τη νύχτα στο σπίτι, να ξαπλώνεις μέσα στα σκοτάδια και να πιάνεις με το χέρι σου το μαλλιαρό κεφάλι μίας κούκλας που βρίσκεται στο μαξιλάρι σου! Ένα ταράκουλο το παθαίνεις! Ανασύρονται από το μυαλό σου μνήμες από τον Τσάκι, την Κατάρα κι άλλα πολλά! Και καλά να είναι κούκλα! Όταν σηκωθείς πάλι μέσα στο μαύρο σκοτάδι και πατήσεις ξιπόλητος πάνω στο ξέμπαρκο Lego που περιμένει καρτερικά την πατούσα σου στο χαλί, τότε τι κάνεις; Ή ουρλιάζεις στα άγρια χαράματα και παθαίνουν όλοι στο σπίτι ανακοπή, ή ξυπνά μέσα σου η Μαρία της σιωπής και υποφέρεις βουβά, αγκαλιασμένος με το κούφωμα…”

Στα Νέα λοιπόν που αγαπούν την επιστημοσύνη (β.λ. έρευνες στην εκπαίδευση)  επιστράτευσαν  τον Άλαν Κάζντιν, καθηγητή Ψυχολογίας και Παιδοψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Γέιλ και διευθυντή του Κέντρου Γονικής και Παιδικής Κλινικής Αγωγής στο ίδιο πανεπιστήμιο για να απαντήσουν στο βασανιστικό ερώτημα που μας στοιχειώνει: “Πώς αντιμετωπίζεται ένας «μικρός τύραννος”;

Η ΤΙΜΩΡΙΑ
● Έρευνες έχουν δείξει ότι με την τιμωρία δεν διορθώνεται η κακή συμπεριφορά του παιδιού (κι όμως η νταντά αμέσου δράσης όλο δωμάτια τιμωρίας χρησιμοποιεί και υποτίθεται έχει αποτέλεσμα – υποθέτω μέχρι να ολοκληρωθεί το γύρισμα της εκπομπής)
● Με την τιμωρία το παιδί δεν μαθαίνει τι να κάνει και σπανίως μαθαίνει τι να μην κάνει
Η ΣΥΖΗΤΗΣΗ
● Δεν είναι βέβαιο ότι με τη συζήτηση βελτιώνεται η συμπεριφορά του παιδιού. (oleum et operam perdidi – παλιό λατινικό ανέκδοτο)

Ωστόσο, με τη συζήτηση το παιδί:

α. βελτιώνει τις γλωσσικές δεξιότητές του
β. αναπτύσσει τις ικανότητές του στη λογική σκέψη (για να σας σπάει τα νεύρα στο διηνεκές)
γ. αυξάνει τις πιθανότητες να συζητά στην εφηβεία με τους γονείς πράγματα που το απασχολούν (μαμά έμεινα έγκυος και θα το κρατήσω, ενώ σιδερώνετε αμέριμνα το τριακοσιοστό πουκάμισο)
Ο ΕΠΑΙΝΟΣ
● Η έστω και μικρή βελτίωση της συμπεριφοράς πρέπει να αναγνωρίζεται από τον γονέα είτε λεκτικά είτε με ένα μικρό «δώρο» (π.χ. να του χαρίσετε 15 λεπτά πριν πάει για ύπνο) (κι ενώ εσείς κρατάτε τα μάτια σας με σπιρτόξυλα)

ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ
● «Θα σου απαγορεύσω να κάνεις κάτι. Για να δούμε; Μπορείς να παραμείνεις ήρεμος;». (ούτε με σφαίρες)

● Αλλάξτε ρόλους. Πολλά παιδιά διασκεδάζουν παίζοντας τους γονείς και λέγοντας «όχι» στον γονέα που υποδύεται το παιδί
Χρειάζεται ηρεμία και υπομονή (αυτά είναι πορίσματα του Γιέηλ, όχι παίζουμε)

Γιατί να κινήσετε γη και ουρανό για να αντιμετωπίσετε ένα πρόβλημα που θα διορθωθεί από μόνο του; Αυτή η προσέγγιση, ωστόσο, απαιτεί αρκετή δόση ηρεμίας, πειθαρχίας και υπομονής από τους γονείς. Ακόμη και αυτοί οι γονείς, όμως, που θυμίζουν μοναχούς του Ζεν, πρέπει να έχουν υπόψη τους ότι μια συνήθεια που εγκαταλείπει ένα παιδί με τον καιρό είναι πιθανό να επιστρέψει και μάλιστα σε χειρότερο βαθμό από ποτέ.