Terra Computerata

Μια μεγάλη μορφή της Αρχαιολογίας, ο Γιάννης Σακελλαράκης, πέθανε προχθές το βράδυ σε ηλικία 74 ετών, ύστερα από μια λεβέντικη αλλά άνιση μάχη με τον καρκίνο. Ο θάνατος τον βρήκε στο σπίτι του και η κηδεία έγινε χθες το πρωί σε στενό οικογενειακό κύκλο. Αλλά είναι βέβαιον ότι εκείνος θα ήθελε να βρίσκεται τώρα ψηλά στον Ψηλορείτη, στην τελευταία ανασκαφή του, στη Ζώμινθο. Γιατί εκεί μπορούσε, όπως έλεγε, να ζει τη μινωική γαλήνη των βουνών.

Δεν ήταν Κρητικός ο Γιάννης Σακελλαράκης, αλλά έγινε- άλλωστε διετέλεσε για αρκετά χρόνια διευθυντής του Αρχαιολογικού Μουσείου Ηρακλείου- και οι άνθρωποι στην Κρήτη δικό τους τον ένιωθαν. Του έγραφαν μαντινάδες, τον περίμεναν όχι μόνο κάθε καλοκαίρι για την ανασκαφή αλλά και σε κάθε τους σημαντική στιγμή, είτε εκλογές- είχε γίνει επίτιμος δημότης Ανωγείων και Αρχανών- είτε συνέδρια, γάμους και χαρές.

Ο τελευταίος από τους μεγάλους αρχαιολόγους της γενιάς του- δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι τον συνέδεε στενή φιλία με τον μεγαλύτερό του Μανώλη Ανδρόνικο -, ο Γιάννης Σακελλαράκης ήταν ένας επιστήμονας διεθνούς ακτινοβολίας, προσωπικότητα με μεγάλο έρεισμα, αναγνωρισμένος και στο εξωτερικό ως ο υπ΄ αριθμόν 1 γνώστης της Μινωικής Αρχαιολογίας.

Υπήρξε ο αρχαιολόγος που ανέσκαψε στην Κρήτη το Ιδαίο Αντρο, το σπουδαιότερο λατρευτικό ιερό της Μινωικής εποχής σε υψόμετρο 1.500 μ., τη σπηλιά δηλαδή όπου γεννήθηκε ο Δίας, φέρνοντας στο φως ευρήματα μοναδικής σημασίας και ποιότητας. Και στα Ανεμόσπηλια, ένα μικρό ιερό κορυφής, εντόπισε μια ανθρωποθυσία, ανακάλυψη που έγινε διεθνώς γνωστή- αν και στην Ελλάδα τον αντιμετώπισαν με επιθετικότητα. Ηταν επίσης εκείνος που έφερε στο φως το μινωικό ανάκτορο των Αρχανών στην Κρήτη και που ανέσκαψε ένα ακόμη σπουδαίο ιερό κορυφής, στα Κύθηρα.

Ο Γιάννης Σακελλαράκης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1936. Αποφοίτησε από το τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και έκανε το διδακτορικό του στο Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης, όπου και δίδαξε ως καθηγητής. Αυτός και η πιστή σύντροφός του, η αρχαιολόγος Εφη Σαπουνά-Σακελλαράκη , εργάστηκαν μαζί στην ανασκαφή και συχνά στις δημοσιεύσεις. Εργαζόταν μανιωδώς ως πριν από περίπου έναν μήνα, για να προφθάσει να ολοκληρώσει το τελευταίο έργο του με βάση την αρχή ότι ο αρχαιολόγος υποχρεούται να μελετά και να δημοσιεύει ό,τι φέρνει στο φως. Παρήγαγε άλλωστε σπουδαίο επιστημονικό συγγραφικό έργο, με αμέτρητες δημοσιεύσεις αλλά και βιβλία για το ευρύτερο κοινό- σε έναν λόγο ποιητικό και φιλοσοφικό, που γοητεύει. Και εκείνος έτσι ήταν. Με βαθιά γνώση της ανθρώπινης φύσης και της μοίρας του επί Γης, σταθερός στις αξίες της ηθικής και της αξιοπρέπειας, με μια παλιού καιρού ευγένεια και γοητεία.

«Οραματίζομαι μια Αρχαιολογία που δεν θα είναι καταστροφική, διότι και εγώ νιώθω καταστροφέας. Αυτό ελπίζω για τους μελλοντικούς. Να έχουν καθαρότερη συνείδηση από τη δική μου» έλεγε. Τιμήθηκε, μεταξύ άλλων, με τον χρυσό σταυρό του Τάγματος της Τιμής της Ελληνικής Δημοκρατίας, ενώ βραβεύθηκε από την Ακαδημία Αθηνών και με το χρυσό μετάλλιο του Πανεπιστημίου Κρήτης. Το περασμένο καλοκαίρι ο Γιάννης Σακελλαράκης ανέβηκε για τελευταία φορά στη Ζώμινθο. «Εδώ είμαι καλύτερα. Αν αφήσω κάτι στην Αρχαιολογία, αυτό θα είναι η διάσταση των βουνών» μου είχε πει στην τελευταία συνομιλία μας.

tovima.gr

Δάσκαλός μας στην αρχαιολογία, μας συνεπήρε με το πάθος του, μας έβγαλε από τους τέσσερεις τοίχους της Φιλοσοφικής. Εκανε το μάθημά του στο Εθνικό και Αρχαιολογικό μουσείο, μας άνοιγε τις προθήκες να αγγίξουμε τα ευρήματα. Θυμάμαι με τι λαχτάρα είχα δοκιμάσει ένα μυκηναικό δαχτυλίδι και πως εκείνος το προστάτευε μη μου πέσει.

Καλό ταξίδι δάσκαλε!

Του Θάνου Bερέμη Ομότιμου καθηγητή Πολιτικής Ιστορίας στην Καθημερινή

Οι αντιδράσεις στο σχέδιο για το Λύκειο δεν είναι δικαιολογημένες. Με υποχρεωτικά μαθήματα μόνο τα Νέα Ελληνικά, μια ξένη γλώσσα και τη Φυσική Αγωγή και όλα τα άλλα ως επιλογές, ο μαθητής μπορεί να διαλέξει το πρόγραμμα μαθημάτων που του ταιριάζει. Με λιγότερα μαθήματα αλλά περισσότερες ώρες διδασκαλίας ανά μάθημα, το υπουργείο επιχειρεί να ενισχύσει την εμβάθυνση έναντι της δειγματοληψίας στη γνώση. Οι περισσότεροι από τους διαμαρτυρόμενους ζητούν να περιληφθεί στα υποχρεωτικά και η Ιστορία. Παρά τα μεγάλα κενά στις γνώσεις των φοιτητών που παρακολούθησαν ως υποχρεωτικό το μάθημα στο Λύκειο, η Ιστορία εξακολουθεί να συγκεντρώνει τη μεγαλύτερη αφοσίωση των Ελλήνων. Ισως γιατί προσδοκούν ότι θα βρουν σ’ αυτήν κάποια οδηγητική πυξίδα και δικαίωση. Πώς να εξηγηθεί η κατακραυγή κατά του βιβλίου της Στ΄ Δημοτικού επί υπουργίας Γιαννάκου και η εξίσου εντυπωσιακή σιωπή για το ανεπαρκές πόνημα που το αντικατέστησε; Παρά τα όποια προβλήματά του, το αποβληθέν βιβλίο, σε αντίθεση με το υπάρχον, ωθούσε τουλάχιστον τον μαθητή σε κάποιο προβληματισμό. Τι να υποθέσουμε; Οτι η προοπτική να διδαχθούν Ιστορία σε βάθος και με κριτική διάθεση, τρομάζει τους πιστούς του κατανυκτικού παπαγαλισμού; Η αλλαγή φοβίζει ιδιαίτερα όσους προτιμούν ό, τι τους είναι οικείο και όχι τους επικίνδυνους νεωτερισμούς.

Ξαφνιασμένοι ευχάριστα, αλλά και με απορία για το τι έκρυβαν τα τεράστια λευκά πανιά, οι επισκέπτες του νέου Μουσείου της Ακρόπολης χθες το μεσημέρι, είχαν την ευκαιρία να δουν τα αποκαλυπτήρια της Νίκης του Καλλιμάχου.

Το Μνημείο ξαναστήθηκε έπειτα από 25 αιώνες και τώρα προστέθηκε στα εκθέματα της αίθουσας των αρχαϊκών. Ψηλό, 4,68 μ., δεν συναρμολογήθηκε με τον κλασικό τρόπο και τις απαραίτητες συμπληρώσεις πάνω στον σκελετό από ανοξείδωτο χάλυβα στον οποίο στηρίζονται τα θραύμαστα. Ο επισκέπτης βλέπει τα κενά σημεία, εκεί όπου δεν υπήρχαν άλλα τμήματα για να ολοκληρώσουν τη μορφή του.

Το αναθηματικό αυτό μνημείο έγινε προς τιμήν του Πολέμαρχου Καλλιμάχου. Εναν από τους δέκα στρατηγούς των Αθηναίων που αποφάσισαν τη σύγκρουση της Αθήνας με την αυτοκρατορία των Περσών το 490 π.Χ. Το όνομά του έμεινε στην ιστορία, θύμισε ο Δ. Παντερμαλής, γιατί η δική του ψήφος, η ενδεκάτη, έκρινε το αδιέξοδο. Οταν ισοψήφησαν οι στρατηγοί, υποστηρίζοντας οι πέντε ότι είναι μάταιο να συγκρουστεί η Αθήνα με τους παντοδύναμους Πέρσες και οι άλλοι πέντε, συμφωνώντας με τη γνώμη του Μιλτιάδη να αγωνιστούν στον Μαραθώνα.

Ο Καλλίμαχος έπεσε γενναία στη μάχη για την ελευθερία της πατρίδας και οι Αθηναίοι τον απεικόνισαν μαζί με τον Μιλτιάδη ως πρωταγωνιστή στην περίφημη ζωγραφική παράσταση της μάχης, στην Ποικίλη Στοά.

Τον Φεβρουάριο του 1886, κοντά στο Ερέχθειο βρέθηκαν τα κομμάτια ενός αγάλματος Νίκης. Χρειάστηκαν δεκαετίες για να συνδυαστούν με τα θραύσματα ιωνικού κίονα όπου σωζόταν αποσπασματικά μια σπουδαία επιγραφή: «ανέθεκεν Αφιδναίος ταθεναίαι», «πολέμαρχος Αθεναίον», «άγγελον αθανάτων», «παισίν Αθεναίων μνημείον».

«Το συμπέρασμα ήταν προφανές. Ο Αφιδναίος πολέμαρχος ήταν ο Καλλίμαχος και το αφιέρωμα ήταν για τη θεά του Βράχου, την Αθηνά. Tο άγαλμα ήταν η Νίκη, που ως θεϊκή αγγελιαφόρος βιαζόταν να φέρει το μήνυμα για την έκβαση της μάχης».

Από παριανό μάρμαρο η Νίκη απεικονίζεται με έντονο διασκελισμό να σπεύδει προς τα δεξιά του θεατή. Μοιάζει να ανεμίζει με τον χιτώνα ανάμεσα στα σκέλη. Οι εννέα τρυπούλες στο λαιμό χρησίμευαν για τη στερέωση κοσμήματος. Τα κυματιστά μαλλιά και το χρώμα στα φτερά κάνουν τη μορφή της εντυπωσιακότερη. Στο χέρι της κρατούσε μάλλον το κηρύκειο του αγγελιαφόρου.

Καθημερινή