Terra Computerata

Έρευνα αποκαλύπτει πώς διασυνδέονται οι νευρώνες μεταξύ τους και πώς από εκεί ορίζεται η συμπεριφορά.

Σύμφωνα με τη νέα αυτή μελέτη, ο εγκέφαλος μοιάζει με ένα εκτεταμένο δίκτυο, όπως το Ίντερνετ. Το συμπέρασμα αυτό έρχεται σε αντίθεση με παλαιότερες επιστημονικές θεωρίες για την εγκεφαλική δομή. Μία νέα τεχνική που παρακολουθεί τα εγκεφαλικά σήματα και το πώς αυτά μεταφέρονται σε μικρές περιοχές του εγκεφάλου, έχει αποκαλύψει συνδέσεις ανάμεσα σε κέντρα που σχετίζονται με το στρες, την κατάθλιψη και την όρεξη. Η έρευνα που δημοσιεύτηκε από την Εθνική Ακαδημία Επιστημών της Μεγάλης Βρετανίας μπορεί να οδηγήσει στην πλήρη χαρτογράφηση του νευρικού συστήματος. Ο Λάρυ Σουάνσον και ο Ρίτσαρντ Τόμσον από το Πανεπιστήμιο της Ν. Καλιφόρνια πραγματοποιώντας πειράματα σε ποντίκια παρακολούθησαν την πορεία μοριακών «ιχνηλατών» σε εγκεφαλικά σημεία που σχετίζονται με την απόλαυση και την ανταμοιβή. Η πορεία τους κατέδειξε τέσσερα επίπεδα συνδέσεων. Αν ο εγκέφαλος είχε ιεραρχική δομή, παρόμοια με αυτή μίας εταιρείας, όπως πίστευε για πολύ καιρό η νευρολογία, το διάγραμμα θα καταδείκνυε ότι η κίνηση ξεκινούσε από την περιφέρεια για να καταλήξει σε κάποιο κέντρο. Αντίθετα, τα πειράματα φανέρωσαν κινήσεις ανάμεσα σε διαφορετικές περιοχές που μέχρι πρότινος δεν ήταν γνωστό ότι υπήρχε μεταξύ τους επικοινωνία. Αυτού του είδους η δομή ταιριάζει καλύτερα με αυτή του Ίντερνετ.

Γεγονός είναι ότι η υπόθεση για μία τέτοιου είδους διασύνδεση στον τρόπο λειτουργίας του εγκεφάλου υπήρχε εδώ και αρκετό καιρό αλλά δεν είχε στοιχειοθετηθεί με πειράματα. Σύμφωνα με τον καθηγητή Σουάνσον, «είναι εντυπωσιακό το πόσο η σημερινή νευροεπιστήμη ορίζεται από το «ιεραρχικό μοντέλο», του οποίου οι ρίζες φτάνουν στο 19ο αιώνα, ειδικά στη νευρολογία. Το θέμα είναι, όμως, ότι τα συμπεράσματα που καταλήγουμε, επιβεβαιώνονται για πρώτη φορά». Όπως υποστηρίζει ο κ. Σουάνσον, η εργασία τους αποκαλύπτει ένα πολύ μικρό κομμάτι της χαρτογράφησης της λειτουργίας του εγκεφάλου και του δικτύου των νευρώνων. «Αυτήν τη στιγμή, δεν έχουμε ιδέα που μπορούμε να φτάσουμε, αλλά θεωρώ ότι η ακριβής αναλογία είναι αυτή της αποκωδικοποίησης του ανθρώπινου DNA: αποτελεί αυτήν τη στιγμή το θεμέλιο λίθο για τη σύγχρονη βιολογία, παρά το γεγονός ότι δεν έχει επέλθει ακόμη η κατανόηση της σημασίας της για την ανθρωπότητα».

kathimerini.grμε πληροφορίες από bbc.com

«Με λίγο φως στους ώµους» τιτλοφορείται το ντοκιµαντέρ για τον ποιητή Μιχάλη Γκανά, που προβλήθηκε στο 9ο Φεστιβάλ Ντοκιµαντέρ Θεσσαλονίκης και στο 1ο Φεστιβάλ Ντοκιµαντέρ Χαλκίδας, όπου τιµήθηκε µε το Δεύτερο Βραβείο και το Βραβείο Καλύτερης Φωτογραφίας. Οι µεταπολεµικές περιπέτειες του τόπου θα αφήσουν βαθιά τα ίχνη τους στη ζωή και το έργο του ποιητή Μιχάλη Γκανά.

Ηπειρώτης στην καταγωγή – από ένα χωριό στα σύνορα µε την Αλβανία – θα βρεθεί µικρό παιδάκι στο κέντρο των εµφύλιων συγκρούσεων για να καταλήξει για έξι χρόνια στις λαϊκές δηµοκρατίες. Επιστρέφει για λίγο στο χωριό και µετά πάλι εσωτερικός µετανάστης στην Αθήνα, για σπουδές και βιοπορισµό. Αργότερα, το 1978, αυτά τα δύο σηµαδιακά «ταξίδια» θα αποτυπωθούν στην ποιητική συλλογή «Ακάθιστος δείπνος» και στο πεζό «Μητριά πατρίδα» που αποσπάσµατά του προδηµοσίευσε την ίδια χρονιά στην περιοδική έκδοση «Χρονικό». Παράλληλα η Αθήνα – η νέα πατρίδα – ιχνογραφεί αργά αλλά σταθερά, τα δικά της σηµάδια στη ζωή και το έργο του Μιχάλη Γκανά.

TA NEA

«Ηey, Τeacher, Leave Τhe Κids Αlone…» (δάσκαλε, άσε τα παιδιά ήσυχα) έλεγε το παλαιότερο τραγούδι που έγινε έµβληµα κάθε ανήσυχου εφήβου εναντίον µιας αυταρχικής παιδείας.

Οµως, ενώ όλοι διαπαιδαγωγηθήκαµε σε µια τέτοια λογική, µόνον ένας αφελής δεν θα έβλεπε σήµερα ότι κάτι δεν πάει καλά µε την παιδεία µας.

Και θα αρχίσω από το καταστροφικό σύστηµα των Πανελλαδικών Εξετάσεων για την εισαγωγή στα πανεπιστήµια, κυρίως για να εντοπίσω ορισµένα σηµεία που δεν τα είχα καταγράψει σε πρόσφατο άρθρο µου από αυτή τη στήλη.

Κατ’ αρχάς, ας µην υποκρινόµαστε. Κανείς δεν θέλει να αλλάξει αυτό το σύστηµα, γιατί όλοι κάτι κερδίζουν (για να το πω πολύ ήπια ή ουδέτερα). Ετσι, στην Γ’ Λυκείου το σχολείο εγκαταλείπεται κυριολεκτικά και τα φροντιστήρια ή τα ιδιαίτερα παίζουν τον πρώτο ρόλο, δίνοντας τη δυνατότητα στους καθηγητές να συµπληρώνουν το εισόδηµά τους µε µαύρο χρήµα, γιατί κανείς φυσικά δεν δίνει αποδείξεις (ειδικά στα ιδιαίτερα). Αυτό δεν ακυρώνει, βέβαια, το πραγµατικό γεγονός ότι οι καθηγητές της δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης πληρώνονται στην Ελλάδα µε άθλιους µισθούς, αλλά δεν νοµίζω ότι αυτό το εκφυλιστικό φαινόµενο µπορεί να διορθωθεί µέσα από την παραπαιδεία και τα ιδιαίτερα, που ενισχύουν τη φοροδιαφυγή και δεν τιµούν και τον ρόλο του εκπαιδευτικού γενικότερα.

Αρα, κάτι πρέπει να αλλάξει σε αυτό το επίπεδο ενώ υπάρχει και ένα άλλο κακό φαινόµενο. Στην Γ’ Λυκείου οι υποψήφιοι δίνουν βάρος µόνο στα µαθήµατα των Πανελλαδικών και εγκαταλείπουν τα άλλα (ασχέτως αν κυρίως τα ιδιωτικά σχολεία δίνουν εικοσάρια και άριστα παντού στο πλαίσιο ενός άρρωστου ανταγωνισµού).

Και το ερώτηµα είναι το εξής: Θέλουµε ένα παιδί της Θετικής Κατεύθυνσης να είναι απλώς µια µαθηµατική ιδιοφυΐα και να µη µπορεί να γράφει σωστά ελληνικά στη ζωή του– όλοι οι πανεπιστηµιακοί βλέπουµε αργότερα πολλά πτυχιακά γραπτά που δεν µπορούν να διορθωθούν γιατί δεν έχουν σωστά γραµµένες, από συντακτική άποψη, προτάσεις. Ή θέλουµε να διδάσκουµε ευρύτερα στα παιδιά το µοντέλο ενός ενεργού πολίτη, γιατί όπως έλεγε και ο Περικλής στον «Επιτάφιο» το άτοµο που δεν ασχολείται µε τα δηµόσια πράγµατα είναι ένας άχρηστος πολίτης;

Αρα, το σύστηµα των Πανελλαδικών Εξετάσεων πρέπει να αλλάξει επειγόντως.

Και έρχοµαι τώρα στην τριτοβάθµια εκπαίδευση και σε ένα στοιχείο που ήλθε στην επιφάνεια τις τελευταίες ηµέρες και σοκάρει. Δηλαδή, από τους 596.000 φοιτητές οι 303.000 είναι µη ενεργοί, είτε γιατί έχουν εγκαταλείψει οριστικά τις σπουδές τους είτε γιατί έχουν καθυστερήσει σηµαντικά να πάρουν το πτυχίο τους (υπολογίζεται ότι 7.000 φοιτητές αφήνουν κάθε χρόνο τις σπουδές τους)!

Μάλιστα, δεν ενδιαφέρει καθόλου αν αυτοί λέγονται αιώνιοι ή περιθωριοποιηµένοι φοιτητές (ή οτιδήποτε άλλο). Πάντως δεν αποδέχοµαι τη λογική ότι αυτή η αδρανής µάζα δεν βλάπτει κανέναν, αφού εξακολουθεί να νοικιάζει διαµερίσµατα και να ενισχύει την τοπική οικονοµία όπου βρίσκεται το αντίστοιχο πανεπιστήµιο (καθώς και όλα τα άλλα συναφή επιχειρήµατα), γιατί έτσι δεν µπορεί να χαραχτεί µια σύγχρονη και δυναµική εκπαιδευτική πολιτική.

Και οι αιτίες γι’ αυτή την εγκατάλειψη των σπουδών είναι πολλές: µη υποχρεωτικές παρακολουθήσεις, ιπτάµενοι καθηγητές που δεν εµφανίζονται στα µαθήµατα λόγω ετεροαπασχόλησης, εκπαιδευτικό πρόγραµµα που δεν ελκύει τους φοιτητές, εργασία των φοιτητών για να αντεπεξέρχονται στα έξοδα των σπουδών και της διαµονής τους. Και θα προσθέσω και κάτι άλλο: αβέβαιη επαγγελµατική προοπτική ή το να βιώνεις το φρικτό συναίσθηµα ότι είσαι εκ των προτέρων άνεργος, ειδικά σήµερα όπου όλα τα επαγγέλµατα είναι κορεσµένα (ενδεικτικά αναφέρω ότι υπάρχουν 11.000 δικηγόροι στη Θεσσαλονίκη και 20.000 στην Αθήνα!). Ωστόσο, όπως και να έχει το πράγµα, αυτοί οι «χαµένοι» φοιτητές είναι ένα εντελώς αρνητικό µέγεθος, ιδίως σήµερα που η Ευρωπαϊκή Ενωση θέλει διάχυση του φοιτητικού προσωπικού από χώρα σε χώρα και διπλώµατα ή πτυχία που να µπορούν να συγκριθούν µεταξύ τους ώστε να αξιολογείται η δυναµική των ευρωπαϊκών πανεπιστηµίων.

Εποµένως, κάτι πρέπει να αλλάξει επειγόντως και σε αυτό το επίπεδο.

Ποιο είναι το συµπέρασµα; Η παιδεία µας σήµερα χωλαίνει απελπιστικά σε όλες τις βαθµίδες.

ΚΙ ΟΜΩΣ, ΒΛΑΠΤΟΥΝ

Δεν αποδέχοµαι τη λογική πως αυτή η αδρανής µάζα των αιώνιων φοιτητών δεν βλάπτει κανέναν

Ο Γρηγόρης Καλφέλης είναι καθηγητής της Νοµικής Σχολής του ΑΠΘ. Τα Νέα

Η νοητική «προπόνηση» μπορεί να κρατήσει τον εγκέφαλο για πάντα νέο, σύμφωνα με μελέτη ειδικών του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Σαν Φρανσίσκο. Οπως είδαν οι ερευνητές ύστερα από πειράματα σε ηλικιωμένα ποντίκια, απλές νοητικές ασκήσεις όχι μόνο προλαμβάνουν, αλλά ακόμη και… σβήνουν τα «αποτυπώματα» που αφήνει ο χρόνος στον εγκέφαλο.

Συγκεκριμένα, όπως έδειξαν τα πειράματα, όταν τα ζώα εξασκήθηκαν επί έναν μήνα στο να διακρίνουν διαφορετικούς ήχους, εμφάνισαν αλλαγές τόσο στη δομή όσο και στη λειτουργία των περιοχών του εγκεφάλου που συνδέονται με την επεξεργασία των ήχων. Μάλιστα αυτού του είδους η… προπόνηση οδήγησε σε αύξηση κατά 20% στο κέντρο ακοής του εγκεφάλου των ανασταλτικών νευρώνων οι οποίοι καταστέλλουν τους εξωτερικούς ήχους (οι νευρώνες αυτοί εμφανίζουν μείωση στα ηλικιωμένα άτομα, με αποτέλεσμα να μην καθίσταται δυνατόν να διαχωρίζουν τις φωνές όταν υπάρχουν άλλοι ήχοι υποβάθρου).

Είναι χαρακτηριστικό ότι τα ηλικιωμένα ζώα απέκτησαν μέσω της εξάσκησης ίδιο αριθμό ανασταλτικών νευρώνων με τα νεαρά. Παράλληλα η εξάσκηση βελτίωσε την ποιότητα της μυελίνης, της ουσίας που περιβάλλει τους νευρώνες, διευκολύνοντας την επικοινωνία μεταξύ τους.

Οι επιστήμονες ελπίζουν ότι τα ευρήματα αυτά θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τη βελτίωση των νοητικών ικανοτήτων και του ανθρώπου.

www.tovima.gr

Υπάρχουν ηλεκτρονικές ηδονές;

Ενα εύλογο αλλά δυστυχώς αναπάντητο ερώτημα αφορά το γιατί σε μια εποχή κάθε άλλο παρά σεξοφοβική, όπως η σημερινή, οι πρώτες σεξουαλικές εμπειρίες των εφήβων εξακολουθούν να γεννούν μεγάλη αμηχανία και ανασφάλεια όχι μόνο στους ίδιους τους πρωτάρηδες -κάτι απολύτως φυσιολογικό και αναμενόμενο-, αλλά και στους πολύ πιο έμπειρους και ερωτικά απελευθερωμένους γονείς τους.

Γιατί άραγε ακόμη και οι πιο «άνετοι» και «προοδευτικοί» γονείς αποδέχονται με εξαιρετική δυσκολία, και ενίοτε βιώνουν ως «καταστροφή», τις πρώτες σεξουαλικές αναζητήσεις των παιδιών τους;

Σήμερα, ένας ολοένα και μεγαλύτερος αριθμός γονιών δεν έχει την παραμικρή δυσκολία ή αμηχανία στο να μιλά «ανοιχτά» για το σεξ με τα παιδιά του όσο είναι πολύ μικρά (κάτι που σπανιότατα συνέβαινε πριν από μερικά χρόνια). Τα πράγματα βέβαια αλλάζουν άρδην όταν το παιδί αρχίζει να μεγαλώνει και μπαίνει στην εφηβεία. Οσο το παιδί ήταν μικρό, το σεξ αποτελούσε γι’ αυτό μια «αθώα» διανοητική περιέργεια. Αντίθετα, με την είσοδο στην εφηβεία, η ψυχοσωματική εμπλοκή του είναι πολύ πιο άμεση: για κάθε έφηβο το σεξ αποτελεί κάτι ιδιαίτερα σημαντικό, κυριολεκτικά το… «καυτό» ζήτημα.

Ταυτόχρονα, όμως, ο/η έφηβος/-η δεν διαθέτει ακόμη τις βιωματικές εμπειρίες και τα απαραίτητα «νοητικά εργαλεία» για να κατανοήσει και, κυρίως, για να αποδεχτεί τις συγκλονιστικές αλλαγές που συντελούνται στο σώμα και τις διαθέσεις του. Και ακριβώς εδώ υπεισέρχεται η προβληματική στάση των γονιών του: είτε πρόκειται για την ενδεχόμενη αμηχανία είτε, ακόμη χειρότερα, για την προσποιητή αδιαφορία, που συχνά επιδεικνύουν με πρόσχημα τον υποκριτικό σεβασμό της ιδιωτικής ζωής των παιδιών τους.

Η αμηχανία τους αυτή επιτείνεται και από τη συστηματική πλέον άρνηση των εφήβων να συζητήσουν ή έστω να ακούσουν τις πληροφορίες που ενδεχομένως θα επιθυμούσαν να τους μεταφέρουν οι γονείς τους για την πρωτόγνωρη κατάσταση που αντιμετωπίζουν. Πράγματι, οι έφηβοι -κατά κανόνα- μετά τις πρώτες σεξουαλικές τους εμπειρίες εκλαμβάνουν ως ανεπίτρεπτη παρέμβαση κάθε προσπάθεια διαλόγου ή επικοινωνίας με τους γονείς τους γύρω από τις νέες και υπερβολικά μυθοποιημένες ερωτικές τους εμπειρίες. Παραδόξως, το σεξ αποτελεί πια ένα θέμα ταμπού, τόσο για τους αμήχανους και υπερβολικά ανήσυχους γονείς όσο και για τους ολοένα και περισσότερο κλεισμένους στον εαυτό τους εφήβους.

Τα αγόρια μάλιστα αποδέχονται να μιλήσουν γι’ αυτά τα «πολύ προσωπικά» θέματα μόνο με την κοπέλα τους ή με τους πολύ στενούς τους φίλους (αν βέβαια έχουν!).

Παραπληροφορημένοι και άπειροι

Πολλοί γονείς, έχοντας λησμονήσει προ πολλού τις δικές τους εφηβικές τραυματικές εμπειρίες, καλλιεργούν την καθησυχαστική αυταπάτη ότι τα σημερινά παιδιά, μεγαλωμένα μέσα στον καταιγισμό ερωτικών πληροφοριών και εικόνων από το Διαδίκτυο ή την TV, γνωρίζουν σχεδόν τα πάντα ή, έστω, όσα πρέπει να ξέρει ένα παιδί γύρω από το σεξ.

Στην πραγματικότητα βέβαια συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο: η τηλεόραση προβάλλει απλώς παθητικά σκηνές σεξ, χωρίς καθόλου να εξηγεί ή να πληροφορεί για τη σωματική εμπειρία ή το ψυχολογικό περιεχόμενο αυτού που βλέπουμε· δηλαδή, τι ακριβώς είναι και τι σημαίνει αυτό που διαδραματίζεται στην οθόνη.

Οσο για τις πορνογραφικές ιστοσελίδες, αυτές όχι μόνο δεν παρέχουν καμία χρήσιμη πληροφορία, αλλά, επιπλέον, προβάλλουν μια εντελώς απρόσωπη, διαστρεβλωτική και παραπλανητική εικόνα για το τι είναι και το πώς συντελείται η ερωτική πράξη σε φυσιολογικές συνθήκες. Και αν αυτό ισχύει για τους ενήλικους θεατές, φανταστείτε πόσο ζημιογόνος ή καταστροφική μπορεί να αποδειχτεί η συχνή κατανάλωση πορνογραφικού υλικού από έναν άπειρο ερωτικά έφηβο.

Σε αυτό το κοινωνικό-πολιτισμικό πλαίσιο τα περιθώρια επιρροής ή έστω διάλογου των γονιών με τα παιδιά για το καυτό ζήτημα του σεξ είναι απελπιστικά στενά· αλλά σε καμιά περίπτωση ανύπαρκτα.

ΕΝΕΤ

«Είμαστε καταναλωτές που δεν σκέφτονται. Είναι σημάδι του καιρού μας. Δείτε για παράδειγμα τι γίνεται με τη λογοτεχνία. Την αντιμετωπίζουμε ως είδος προς κατανάλωση. Δεν είναι χάπι όμως. Δεν είναι βιταμίνη που θα μας λύσει τα προβλήματα. Εχει διαδραστικό χαρακτήρα», λέει στα «ΝΕΑ» ο εκ των κορυφαίων μελετητών του Ομήρου και της αρχαϊκής ελληνικής ποίησης, καθηγητής Κλασικών Σπουδών και Συγκριτικής Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, Γκρέγκορι Ναζ, που έχει υποστηρίξει πως τα ομηρικά έπη υπέστησαν δυναμικές αλλαγές μέσω της προφορικής παράδοσης. Και μόνο ο τίτλος του είναι αρκετός για να σε κάνει νιώσεις δέος. Πόσω μάλλον αν γνωρίζεις πως ο Γκρέγκορι Ναζ, που γεννήθηκε στην Ουγγαρία και σπούδασε στα πανεπιστήμια της Ιντιάνας και του Χάρβαρντ Γλωσσολογία- πριν «ερωτευτεί» όπως λέει ο ίδιος την αρχαία ελληνική λογοτεχνία- είναι από τους πρωτοπόρους στη διάδοση της γνώσης με ψηφιακά μέσα. Ο πρωτοστάτης για την ψηφιακή διάσωση του αρχαιότερου και καλύτερα διατηρημένου πλήρους κειμένου της “Ιλιάδας”, του χειρογράφου Venetus Α της συλλογής του Βησσαρίωνα, το οποίο και έχει αναρτήσει στο Διαδίκτυο ώστε να είναι προσβάσιμο σε όλους. Κι όμως. Ο άνθρωπος που εμπνεύστηκε το ψηφιακό λίκνο το οποίο επιτρέπει τη διάσωση ακόμη και των πιο ευαίσθητων χειρογράφων και αναγνωρίζεται ως ένας από τους σημαντικότερους πνευματικούς ανθρώπους της εποχής μας, δεν έχει ίχνος από το ύφος που θα περίμενες να αντικρύσεις. «Ξέρω πως θα θέλατε να ακούσετε μια δήλωση του τύπου “διαβάστε Ομηρο για να λύσετε τα προβλήματά σας”. Εχω όμως να σας πω το εξής: η λύση των προβλημάτων είναι ενσωματωμένη στην ποίηση και την προφορική παράδοση. Και κρούω τον κώδωνα του κινδύνου προς όλους όσοι είναι παθητικοί καταναλωτές. Αν μας ρωτήσει κάποιος πώς βαθμολογούμε την “Οδύσσεια” στην κλίμακα ένα έως δέκα και βάλουμε πέντε, δεν σημαίνει πως αξίζει πέντε η “Οδύσσεια”, διότι δεν βαθμολογούμε μόνο εμείς το κείμενο. Μας αξιολογεί κι εκείνο. Και ίσως το πέντε να είναι ο βαθμός που μας αξίζει. Κι εδώ βρίσκεται και είναι η ομορφιά του ελληνικού πολιτισμού: στη διαδραστικότητα, τη ζωντάνια, τη συνέχεια στη γλώσσα. Είναι μια πρόκληση που μας προκαλεί διαρκώς να γίνουμε καλύτεροι», συνεχίζει ο διευθυντής του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών του Χάρβαρντ, το οποίο σε συνεργασία με το Εργαστήριο Μελέτης Μύθου και Θρησκείας στην Ελληνική και Ρωμαϊκή Αρχαιότητα του Τμήματος Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών διοργάνωσαν συνέδριο με θέμα τον Επικό Κύκλο. Β ρισκόμαστε στο επίκεντρο μιας παγκόσμιας οικονομικής κρίσης; Πιστεύετε ότι είναι και πολιτιστική; Πρέπει να καταλάβουμε πως δεν υπάρχει μόνο καλή ή κακή περίοδος στην Ιστορία. Αν πάμε πίσω στον 5ο αι. π.Χ. δεν θα βρούμε μόνο θετικά, αλλά και αρνητικά μαθήματα. Αν, για παράδειγμα, σκεφτούμε πως κάποιος ήθελε να σκοτώσει τον Αλκιβιάδη και δεν το έκανε, συνειδητοποιούμε αυτομάτως ότι βρίσκονται μπροστά μας εκατοντάδες χαμένες ευκαιρίες που θα άλλαζαν την Ιστορία. Πρέπει να καταλάβουμε ότι ο πολιτισμός είναι κάτι δυναμικό και διόλου στατικό.

Η ιστορία επηρεάζει τον πολιτισμό. Ο ελληνικός πολιτισμός ωστόσο είναι τόσο ανθεκτικός και αυτό με κάνει αισιόδοξο τόσο για την επιβίωση των Ελλήνων όσο και του πολιτισμού τους. Αλλά για να καταλάβετε τι εννοώ ακριβώς, θα σας δώσω ένα παράδειγμα.

Συμμετείχα τον Μάιο σε ένα διεθνές συνέδριο για τον Ομηρο στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Το Σάββατο το βράδυ, μεσούσης της κρίσης, είδα τον κόσμο έξω να γλεντάει, να γελάει, να τρώει, να πίνει, να χορεύει… Εμοιαζε με καρναβάλι. Και τότε άκουσα κάποιον από την παρέα να λέει: «Η Ελλάδα έχει μεγάλο πρόβλημα, αλλά όχι κι οι Ελληνες!».

Η εικόνα αυτή λοιπόν δείχνει πως ο ελληνικός πολιτισμός μπορεί να επιβιώσει στην οικονομική κρίση.

Οι κλασικές σπουδές μπορούν να μας δώσουν λύσεις; Θέλω να είμαι ειλικρινής. Αν και αφιέρωσα όλη μου τη ζωή στον ελληνικό πολιτισμό θαυμάζοντας την ομορφιά και την ευφυΐα του με τις συνέχειες και τις ασυνέχειές του, θεωρώ πολύ σημαντικό οι Ελληνες- ιδιαιτέρως της Διασποράς- να μην τον χρησιμοποιούν ως μέσο για να δικαιολογήσουν τη σημερινή τους ταυτότητα.

Οι Ελληνες που ζουν στην Ευρώπη κάνουν περισσότερη ενδοσκόπηση και αυτοκριτική. Εκείνοι που ζουν όμως στις Ηνωμένες Πολιτείες ανησυχούν για το πώς θα διατηρήσουν ζωντανές τις παραδόσεις τους για τρεις και τέσσερις γενεές. Και διψούν περισσότερο από οπουδήποτε αλλού για να ανυψώσουν τον ελληνικό πολιτισμό ώστε να στηρίξουν τη σημερινή τους ταυτότητα.

Εκεί είναι και η μεγαλύτερη εμπλοκή μου, ως δασκάλου. Μελετώ τον ελληνικό πολιτισμό με τις συνέχειες και τις ασυνέχειές του. Οι περισσότεροι έχουν στο μυαλό τους παγιωμένες, στατικές απόψεις. Μιλούν, για παράδειγμα, για το θαύμα της αθηναϊκής δημοκρατίας στα τέλη του 5ου αι. π.Χ. Αν τους ρωτήσεις για το θαύμα της Αίγινας στις αρχές του 5ου αι π.Χ., δεν θέλουν να ακούσουν. Αναζητούν τα γνωστά τους μοντέλα και τα επαναλαμβάνουν. Το πρόβλημα έγκειται στο ότι λείπει η δυναμική. Ως δάσκαλος λοιπόν αποστολή μου είναι να δείξω πως οι λύσεις δεν βρίσκονται μέσα από μη εύκαμπτες προσεγγίσεις, άλλα μέσα από την εξερεύνηση και την ποικιλία.

Γιατί η αρχαία ελληνική λογοτεχνία εξακολουθεί να είναι επίκαιρη;

Δεν είναι επίκαιρη απλώς, είναι μέρος της καθημερινότητάς μας. Θα σας δώσω δύο παραδείγματα. Αν κάποιος σήμερα λιποθυμήσει, του λέμε «τι έπαθες;». Και πριν από 4.000 χρόνια χρησιμοποιούσαν την ίδια έκφραση με την ίδια σύνταξη για την ίδια περίσταση. Δείτε τι συμβαίνει στην «Ιλιάδα». Ο Εκτορας αποχαιρετά την Ανδρομάχη και τον γιο του. Το παιδί φοβάται την εντυπωσιακή περικεφαλαία τού πατέρα του και βάζει τα κλάματα. Ο Εκτορας βγάζει την περικεφαλαία και παίρνει αγκαλιά το παιδί, ενώ το ζευγάρι χωρίζει με χαμόγελο στα χείλη και δάκρυα στα μάτια. Οι αρχαιολόγοι απέδειξαν πως η παραγωγή της περικεφαλαίας που φορούσε ο Εκτορας σταμάτησε το 1600 π.Χ. Το συναίσθημα όμως ανάμεσα στο ζευγάρι, όπως και ανάμεσα στον πατέρα και το παιδί που περιγράφει ο Ομηρος είναι ακριβώς το ίδιο. Οι ανθρώπινες στιγμές δεν έχουν αλλάξει.

Ποιος ήταν τελικά ο Ομηρος; Είμαι οπαδός της θεωρίας της εξέλιξης, ένας δαρβινιστής της λογοτεχνίας. Ως εκ τούτου θεωρώ πως ο Ομηρος είναι ένας ήρωας της λογοτεχνίας που εκφράζει τη ζωή καλύτερα από οποιονδήποτε άλλο. Κι αυτό επετεύχθη χάρη στην προφορική παράδοση αρχικά. Τα έπη άλλαζαν δε γενιά με γενιά. Στα κλασικά χρόνια για παράδειγμα, λειτούργησαν υπέρ της προπαγάνδας της αθηναϊκής ηγεμονίας.

Κινδυνεύουν οι κλασικές σπουδές;

Αυτό το ακούω από τότε που ήμουν νέος. Πάντα υπάρχουν Κασσάνδρες. Είναι μια άποψη που έχει να κάνει με το γεγονός ότι η εκπαιδευτική πολιτική παγκοσμίως βρίσκεται σε διαρκή πτώση. Είναι ένα θέμα που δεν έχει να κάνει με την ελληνική παιδεία και τον ελληνικό πολιτισμό, αλλά με τον πολιτισμό εν γένει. Είμαι αισιόδοξος ότι αν και θα υπάρχουν σκαμπανεβάσματα, τα πράγματα θα πάνε καλά.

Αισθάνεστε μόνος ως φιλέλληνας;

Οχι. Και δεν βλέπω την Ελλάδα ως το κακό παιδί της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Υπάρχει άγνοια. Δεν ξέρουν τους Ελληνες και τα ελαττώματά τους. Εγώ τα γνωρίζω καλύτερα κι από εκείνους. Δεν θυμώνω. Χαμογελάω όταν βλέπω τι γίνεται.

Τα Νέα