Χτες στο Δημοτικό σχολείο Ανω Σύρου παρακολούθησα μια μοναδική μουσική παράσταση του Μιχάλη Σιγανίδη και των Φίλων του Μίλτου Σαχτούρη.
Ο Μιχάλης Σιγανίδης αγάπησε την ποίηση του Σαχτούρη από τα μαθητικά του χρόνια, συγκέντρωσε τα μουσικά του έργα πάνω στην ποίηση του Σαχτούρη και τα συμπεριέλαβε σε ένα CD. Πρόκειται σύμφωνα με το δημιουργό για ένα ηχητικό ντοκιμαντέρ… μια ιδιόρρυθμη «αποδομητική» τραγουδοποιία που χαρτογραφεί ένα λεπτομερέστατο ηχητικό τοπίο όπου συνυπάρχουν το συγκεκριμένο πλαίσιο και ο ελεύθερος αυτοσχεδιασμός.
Στη συναυλία ακούσαμε συνθέσεις από τις ποιητικές συλλογές «Ο περίπατος», «Το σκεύος», «Καταβύθιση», «Παραλογαίς», «Τα φάσματα ή η χαρά στον άλλο δρόμο».
Πρόκειται για μια ιδιαίτερη μουσική παράσταση όπου συνυπάρχουν έντονα η πρόζα, το στοιχείο του αυτοσχεδιασμού, τα τζαζ ηχητικά μονοπάτια και γενικότερα η πειραματική διάθεση αυτού του ιδιαίτερου γκρουπ το οποίο με αυτή τη σύνθεση εμφανίζεται πολύ σπάνια σε επιλεγμένους χώρους και σε κοινό που αγαπά την ποίηση.
Επηρεασμένο από τα ποιήματα του Μίλτου Σαχτούρη είναι και το τραγούδι του Σταύρου Κουγιουμτζή «Τρελοί και Άγγελοι (Ντύλαν Τόμας)» (εμπνευσμένο από το ποίημα «Παρουσία» του Μίλτου Σαχτούρη και αφιερωμένο στον ποιητή) από τον ομώνυμο δίσκο «Τρελοί και Άγγελοι».
Παλιά, τότε που ακόμη οι μακρινοί μας πρόγονοι μάζευαν τα μήλα πηδώντας από κλαρί σε κλαρί, αναπτύξαμε μια ιδιαίτερα χρήσιμη αίσθηση: την τρισδιάστατη όραση. Χάρη σε αυτήν διακρίναμε την απόσταση των αντικειμένων γύρω μας και… αποφεύγαμε τις μοιραίες προσκρούσεις. Η όραση αυτή μάς συντρόφευσε όλες τις επόμενες χιλιετίες, ως και τη νυν εποχή της τηλεματικής. Χαρακτηριστικά, μάλιστα, η επανάσταση της πληροφορικής δεν έγινε «κτήμα του λαού» παρά μόνον όταν στις οθόνες των προσωπικών υπολογιστών εμφανίστηκαν τρισδιάστατα γραφικά. Ηταν βέβαια επίπλαστα, καθώς προβάλλονταν σε μια οθόνη δύο διαστάσεων. Από τότε- τα τέλη της δεκαετίας του ΄80- περιμένουμε με αδημονία τη στιγμή που θα αρχίσουμε να βλέπουμε και στις οθόνες μας τα πάντα τρισδιάστατα.
Υστερα από πολλές εξαγγελίες και αποτυχημένες προσπάθειες, είδαμε εφέτος τηλεοράσεις και υπολογιστές να πωλούνται στα ράφια καταστημάτων συνοδευόμενα από γυαλιά τρισδιάστατης όρασης. Κάτι η αλλαγή συσκευών λόγω ψηφιακού σήματος, κάτι η εξοικείωσή μας με τρισδιάστατες ταινίες τύπου «Αvatar», το πέρασμά μας στη νέα εποχή μοιάζει πλέον δεδομένο. Είναι όμως αυτό το ψυχαγωγικό μερτικό της ζωής μας- οι ταινίες και τα βιντεοπαιχνίδια- ο μόνος τομέας όπου μπορούμε να δούμε τα πράγματα τρισδιάστατα, όπως στη φύση;
3D παντού και πάντα;
Το ερώτημα είναι κατ΄ ουσίαν διπλό: Το προφανές σκέλος του αναφέρεται στο περιεχόμενο των όσων «χωρούν» στους εικονικούς κόσμους των οθονών μας, αλλά το σημαντικότερο είναι εκείνο που ρωτάει αν γίνεται να αλληλεπιδρούμε με τους όποιους εικονικούς κόσμους όπως και με τον πραγματικό. Με το προφανές ξεμπερδεύουμε γρήγορα: Οχι, οι τρισδιάστατοι εικονικοί κόσμοι δεν περιορίζονται μόνο στα προς τέρψιν θεάματα, αλλά επεκτείνονται γοργά στους τομείς επιστημονικής έρευνας, σχεδιασμού και μελέτης μηχανικών, εκπαίδευσης, τηλεσυνδιάσκεψης, αλλά και κάθε πτυχής επιχειρηματικής δράσης. Απλά, η ψυχαγωγία είναι η περιοχή εφαρμογών με τα πιο άμεσα οικονομικά οφέλη, οπότε… από αυτής άρξασθαι.
Το σκέλος της ερώτησης που αποζητεί την «τρισδιάστατη αλληλεπίδραση» έχει μια πιο σύνθετη απάντηση, καθώς εμπλέκει όχι μόνο το μέσο απεικόνισης αλλά και εκείνο του χειρισμού των απεικονιζομένων, καθώς και τη φορητότητα της όποιας συσκευής. Βλέπετε, το «όπως στη φύση» εισάγει στην εξίσωση την παράμετρο της ευχέρειας, σε βαθμό απεξάρτησης από οποιαδήποτε συσκευή θα μας κρατούσε καθηλωμένους στον ίδιο χώρο.
Το USΒ της τρισδιάστατης ζωής
Το ζήτημα αυτό απασχολεί εδώ και χρόνια μια πρωτοπόρο των τρισδιάστατων γραφικών, την καθηγήτρια του Πανεπιστημίου της Γενεύης και διευθύντρια του εκεί Εργαστηρίου ΜΙRΑLab, Νάντια Ταλμάν (Νadia Μagnenat-Τhalmann). Για να βρει τις απαντήσεις, έστησε το 2007 το κοινοτικά επιχορηγούμενο δίκτυο αριστείας Ιntermedia, στο οποίο έλαβαν μέρος ερευνητικά ινστιτούτα και πανεπιστήμια από 10 χώρες (από την Ελλάδα, το Ινστιτούτο Βιομηχανικών Συστημάτων της Πάτρας και το εγχώριο παράρτημα της Διεθνούς Συμβουλίου Μουσείων ΙCΟΜ). Το έργο του δικτύου ολοκληρώθηκε εφέτος και τα αποτελέσματά του παρουσίασε η κυρία Ταλμάν στο Αthens Ιnformation Τechnology της Ιντρακόμ στις 27-28 Μαΐου 2010. Οπως εξήγησε εκεί, έχουν ήδη αναπτυχθεί εφαρμογές που δίνουν τη δυνατότητα για αδιάλειπτη πρόσβαση σε εξατομικευμένο πολυμεσικό περιεχόμενο και διεπαφές, ανεξάρτητα από το περιβάλλον όπου βρίσκεται ο χρήστης και τις συσκευές που χρησιμοποιεί ή «φοράει».
Ουσιαστικά η λύση στην οποία κα τέληξε η ομάδα έργου της κυρίας Ταλμάν είναι μια νέου τύπου μονάδα εξωτερικής μνήμης υπολογιστή (μετεξέλιξη των Flash USΒ που έχουμε σήμερα) που θα μπορεί να επικοινωνεί αμφίδρομα με κάθε είδους έξυπνη συσκευή (υπολογιστή, κινητό τηλέφωνο, GΡS, ψηφιακή τηλεόραση κτλ.) και θα… ενσωματώνεται στο ρούχο που φοράμε. Το λογισμικό και οι προδιαγραφές που συνέταξε η ομάδα Ιntermedia ενσωματώθηκαν ήδη στο νέο πρότυπο κωδικοποίησης και συμπίεσης δεδομένων ΙSΟ/ΙΕC 23007, που θα διανεμηθεί επίσημα αυτόν τον μήνα, υπό το όνομα ΜΡΕG-U.
Κωδικός «Σανέλ»
Τo ΜΡΕG-U θα μας δώσει τον μίτο της Αριάδνης για να βγούμε από τον τωρινό λαβύρινθο συσκευών που επικοινωνούν δύσκολα μεταξύ τους. Αλλά τι γίνεται με τον χειρισμό των δεδομένων τρισδιάστατων αντικειμένων; Εχει και γι΄ αυτό μια απάντηση η κυρία Ταλμάν, μια λύση που ανέπτυξε σε συνεργασία με τον οίκο μόδας Σανέλ: Η συσκευή ΜΡΕGU, την οποία θα φοράμε, θα έχει απομνημονευμένα ανθρωπομετρικά δεδομένα του σώματός μας. Οπότε, περνώντας μπροστά από μια βιτρίνα καταστήματος με ρούχο που μας αρέσει, δεν θα έχουμε παρά να το φωτογραφίσουμε με το κινητό μας τηλέφωνο και να φέρουμε στην ειδική εφαρμογή λογισμικού του τα δεδομένα του σωματότυπού μας. Σε δευτερόλεπτα, στην οθόνη του κινητού θα εμφανίζεται ο εαυτός μας φορώντας το εν λόγω ρούχο, ώστε να κρίνουμε κατά πόσο «μας πάει». Αυτό το παράδειγμα μας δίνει μια μικρή γεύση των εφαρμογών που πρόκειται να δούμε μελλοντικά να προσφέρονται για κάθε είδος «έξυπνης» συσκευής. Απαντά εν μέρει στο ερώτημα της σύμμειξης φυσικού και εικονικού τρισδιάστατου κόσμου, αλλά δεν ικανοποιεί την απαίτησή μας για «πραγματικά τρισδιάστατη απεικόνιση». Πώς θα μπορούσαμε να έχουμε κάτι τέτοιο στις οθόνες μας;
Πρέπει όλοι να φοράμε γυαλιά;
Οπως γνωρίζει ήδη το πανελλήνιον ελέω «Αvatar», η χαρά τού να δεις ένα σαρκοβόρο να σου ορμάει με αληθοφάνεια διασφαλίζεται με ένα ζευγάρι ειδικά στερεοσκοπικά γυαλιά. Παλαιότερα τα γυαλιά αυτά ήταν απλώς δύο ζελατίνες διαφορετικού χρώματος, οι οποίες μέσω πόλωσης έσμιγαν στον εγκέφαλό μας δύο διιστάμενες απεικονίσεις. Αυτά, τα λεγόμενα «παθητικά στεροσκοπικά γυαλιά», έχουν αντικατασταθεί τώρα από τα «ενεργά», που επιτελούν το έργο τους μέσω διαφραγμάτων κινούμενων από μπαταρία. Ο συγχρονισμός των διαφραγμάτων με τις προβαλλόμενες επί της οθόνης εικόνες γίνεται μέσω υπέρυθρου σήματος (ΙR), όπως ακριβώς επικοινωνεί το τηλεχειριστήριό μας με την τηλεόραση. Για τις τηλεοράσεις λοιπόν η λύση των γυαλιών υπάρχει και διατίθεται ήδη με κάθε ΤV 3D που τυχόν φλερτάρετε σε κάποιο κατάστημα. Αλλά και για τους υπολογιστές υπάρχει, υπό τη μορφή kit που προφέρει η κατασκευάστρια γραφικών καρτών ΝVidia. Ωστόσο δεν παύουν αυτά τα γυαλιά να είναι ένας ακόμη ενδιάμεσος, μία ακόμη συσκευή που θα πρέπει να προσθέσουμε στον εξοπλισμό μας. Σας ακούω ήδη να ρωτάτε: «Κάτι πιο άμεσο δεν υπάρχει;». Το άλμα της παλάμης!
Ε, λοιπόν, η λύση βρέθηκε, και μάλιστα παρουσιάστηκε με τυμπανοκρουσίες στη διεθνή έκθεση βιντεοπαιχνιδιών Ε3 τον Ιούνιο που μας πέρασε: Η Νintendo παρουσίασε την παιχνιδοσυσκευή παλάμης που θα κυκλοφορήσει από τον Μάρτιο του 2011, την 3DS, με «αυτοστερεοσκοπική οθόνη». Τι σημαίνει αυτό; Οτι αντί να χρησιμοποιεί κανείς ειδικά γυαλιά, η ίδια η οθόνη δουλεύει ως σάντουιτς δύο διακριτών οθονών, που απεικονίζουν το θέμα παρμένο υπό δύο γωνίες λήψης. Επιπλέον, η λιλιπούτεια αυτή συσκευή, πλάτους 13,5 εκατοστών, ενσωματώνει δύο κάμερες για στερεοσκοπική λήψη φωτογραφιών και βίντεο, ανιχνευτή κίνησης με μετρητή επιτάχυνσης και γυροσκόπιο, καθώς και λογισμικό ανίχνευσης των αλλαγών στα χαρακτηριστικά του προσώπου μας. Ετσι, όχι μόνον η απεικόνιση αλλά και ο «χειρισμός των τρισδιάστατων δεδομένων» γίνεται τώρα πρωτόγνωρα φυσικός: Δεν έχουμε παρά να κινήσουμε ανάλογα το χέρι μας εμπρός στην οθόνη, ή να κάνουμε την αντίστοιχη γκριμάτσα απόρριψης ή επικρότησης, για να «καταλάβει» το τρισδιάστατο ον του εικονικού μας κόσμου τι θέλουμε!
Για να πούμε την όλη αλήθεια, η πρώτη που παρουσίασε φορητό υπολογιστή με αυτοστερεοσκοπική οθόνη ήταν η ταϊβανέζικη ΑsusΤek, με το περυσινό της μοντέλο G51 3D. Την ακολούθησαν εφέτος τον Ιούνιο η Τoshiba με το 3D Dynabook ΤΧ/98ΜΒ (τον «πρώτο φορητό που παίζει δίσκους 3D Βlu-ray») και η ΜSΙ με τον «όλα σε ένα» Wind Τop ΑΕ2420. Γενικά, όπως αναφώνησε στην έκθεση Computex της Ταϊβάν ο Χιντεχίτο Μουράτο, υπεύθυνος μάρκετινγκ της Τoshiba, «η εποχή του 3D τώρα ξημερώνει». Με πολιορκητικό κριό τα τρισδιάστατα βιντεοπαιχνίδια και τις ταινίες σε 3D Βlu-ray DVD, τα εργοστάσια της Ασίας σκοπεύουν να αλλάξουν στην ερχόμενη πενταετία τις οθόνες όλων μας. Και, μαζί με αυτές, τον τρόπο που βλέπουμε τον κόσμο γύρω μας.
Τρισδιάστατο Διαδίκτυο
Τo πόσο θα αλλάξει το πλαίσιο της τηλεματικής μας επικοινωνίας θα γίνει μαζικά αντιληπτό κυρίως όταν οι ιστοσελίδες του Διαδικτύου σπεύσουν να υιοθετήσουν τα αγαθά του νέου τρόπου απεικόνισης. Ηδη αρκετοί κατασκευαστές λογισμικού παρέχουν έτοιμα δομικά στοιχεία για κάτι τέτοιο, ακόμη και δωρεάν, ποντάροντας στο ότι ένας τρισδιάστατα περιηγούμενος χώρος προσφέρει πολλαπλάσιο χώρο για διαφημίσεις. Επίσης τα γνωστά κοινωνικά δίκτυα τύπου Τwitter και Facebook αποτελούν ήδη στόχο τέτοιων μεταμορφωτικών εφαρμογών. Ωστόσο οι αναλυτές της αγοράς πιστεύουν ότι η πραγματική πλημμυρίδα θα έλθει από τις εφαρμογές λογισμικού 3D που θα παραχθούν για κινητά τηλέφωνα και τις παραπλήσιες έξυπνες συσκευές. Οπως και να ΄χει, ο κύβος για την ανάπτυξη περιεχομένου ερρίφθη: Τρισδιάστατα δεδομένα. Αλλά πόσοι κατέχουν το άθλημα;
Αν κοιτάξουμε προς τα πίσω, θα δούμε ότι το προμήνυμα όσων τώρα συμβαίνουν το είχε δώσει η Google το 2006, όταν πρωτοπαρουσίασε το απλουστευτικό πρόγραμμα τρισδιάστατης σχεδίασης Sketchup, με στόχο τότε την εύκολη σχεδίαση κτιρίων για την τρισδιάστατη απεικόνιση πόλεων στους δορυφορικούς χάρτες της. Από τότε το δωρεάν αυτό προγραμματάκι έχει γίνει ο ελβετικός σουγιάς κάθε σχεδίασης στο Διαδίκτυο.
Για τους νέους των βιομηχανικά αναπτυγμένων χωρών, το πέρασμα στην τρισδιάστατη εποχή είναι σχετικά εύκολο, καθώς μεγαλώνουν με ανάλογη βιομηχανική παιδεία. Στην πατρίδα μας όμως, με την παντελή απαξίωση σχεδιασμού και αισθητικής στη διδακτέα ύλη, το θέμα συνιστά αχίλλειο πτέρνα. Στις αίθουσες υπολογιστών των σχολείων μας συνεχίζουν να διδάσκονται βαρετά «στοιχεία πληροφορικής», αποκομμένα από κάθε δημιουργική εφαρμογή. Αν θέλουμε όντως η επόμενη γενιά μας να μη χάσει και το τρένο της τρισδιάστατης πληροφορικής, ίσως κάποιος… πιτσιρικάς πρέπει να δείξει στους ιθύνοντες του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου το πώς σχεδιάζει τα μοντέλα για τα βιντεοπαιχνίδια του!
Ο ορθόδοξος Κλήρος της εποχής της Άλωσης της Κωνσταντινούπολης, ως γνωστόν, εκήρυττε, ότι ήταν «θέλημα Θεού» η Πόλη να τουρκέψει, «θεϊκή βούληση και τιμωρία», «Θεία Πρόνοια» και άλλα. Μέσα στα πλαίσια της «θέσης» αυτής της Εκκλησίας ήταν η εχθρότητά της κατά των Καθολικών της Ευρώπης, για την οποία καυχάται έως σήμερα. Αποτέλεσμα της εχθρότητας αυτής ήταν η αποτυχία της ένωσής της με την Καθολική Εκκλησία και η πτώση της Κωνσταντινούπολης στους Τούρκους, που κι αυτή συντελέστηκε με εσωτερική προδοσία. Κεντρικό πρόσωπο της τραγωδίας αυτής αποτέλεσε ο ανακηρυχθείς άγιος και στυλοβάτης της Ορθοδοξίας μητροπολίτης Εφέσου, Μάρκος ο Ευγενικός.
Κατά τις αρχές του 15ου αιώνα οι Τούρκοι χωρίς καμμία σχεδόν αντίσταση των τοπικών αρχόντων και με την βοήθεια των κληρικών είχαν εισβάλει στα Ελληνικά εδάφη ως «ελευθερωτές» απ’ τον βυζαντινό ζυγό. Γράφει ο Άγγλος συγγραφέας και περιηγητής R. Walpole στο έργο του «Travels in various Countries», σελ. 216 για την σχέση της Εκκλησίας με τους Τούρκους: …
… «Όταν οι ρασοφόροι είδαν την πρόοδο των τουρκικών όπλων στην Ανατολή επί του σουλτάνου Ορχάν (1.326-1.362) και φοβήθηκαν ενδεχόμενη πτώση της Κωνσταντινούπολης, έστειλαν αντιπροσωπία στην Προύσα, που ήταν τότε η πρωτεύουσα των Τούρκων, με πεσκέσι (χρηματικό δώρο) 14.000 τσεκινίων στον σουλτάνο και ζήτησαν, όπως οι κληρικοί συνεχίσουν να έχουν τις θρησκευτικές τους ελευθερίες, την εξουσία επί του λαού και την αποκλειστικότητα του Αγίου Όρους, όταν τα νικηφόρα στρατεύματά τους καταλύσουν την διοίκηση της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.» Πάντοτε κατά τον Walpole, ο Ορχάν δέχθηκε το πεσκέσι και την προδοσία των μοναχών, που παραδίδονταν σ’ αυτόν εκατό χρόνια προ της άλωσης της Πόλης. Ο σουλτάνος τους έδωσε σχετικό φιρμάνι (έγγραφο), το οποίο υπήρχε στις Καρυές κατά την επίσκεψη του Walpole στην Μακεδονία κατά τις αρχές του 19ου αιώνα.
Στην Ευρώπη οι Δυτικοί ετοιμάζονταν ν’ αντισταθούν στην προέλαση των Τούρκων στην Ουγγαρία και στην Πολωνία, αγνοώντας την Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, που την θεωρούσαν χαμένη υπόθεση. Προ του οθωμανικού κινδύνου, που εξαπλωνόταν απειλητικά, ο αυτοκράτωρ Ιωάννης Η΄ Παλαιολόγος (όπως έπραξε και ο πατέρας του Μανουήλ Παλαιολόγος) παρεχώρησε στους Τούρκους πολλές περιοχές της Μακεδονίας και της Θράκης. Η κίνηση αυτή του έδωσε τα χρονικά περιθώρια να επιδιώξει τη βοήθεια των Δυτικών και του πάπα. Συνέχεια »
Αντίθετα όμως με τις μεγαλόστομες διακηρύξεις των αναλυτικών προγραμμάτων, το θέμα τής έκθεσης, που δίνεται κάθε φορά στους μαθητές επιβεβαιώνει πανηγυρικά, ότι αυτό που ζητείται από τους μαθητές δεν είναι ούτε η καλλιέργεια τής εκφραστικής τους ικανότητας, ούτε η δόμηση μιας στοιχειωδώς στέρεης συλλογιστικής και επιχειρηματολογίας. Αυτό που ζητείται από τους μαθητές είναι απλώς η καταγραφή στο χαρτί απόψεων, που προϊδεάζονται ύπουλα από το εκάστοτε δοθέν θέμα. «Απόψεων», που υποτίθεται, ότι οι μαθητές πρέπει να δομήσουν και να εκφράσουν ελεύθερα, αφού θα πρόκειται για τις «δικές» τους. Ωστόσο, αυτό δεν διαφέρει από την κατά παραγγελία αρθρογραφία των δημοσιογραφίσκων τού ημερήσιου τύπου, οι οποίοι πληρώνονται για να γράφουν ό,τι θέλει ο εκδότης και η «γραμμή» της εφημερίδας.
Αλλά ας δούμε καλύτερα το θέμα που δόθηκε:
«Σε άρθρο, που θα δημοσιευθεί στην εφημερίδα τού σχολείου σας να αναφερθείτε στη σημασία τής αυτομόρφωσης και να προτείνετε τρόπους πραγμάτωσής της σε όλη τη διάρκεια τής ζωής τού ανθρώπου.»
Ως εδώ τα πράγματα δείχνουν πολύ αθώα και δημοκρατικά. Όμως, εκτός από το εκάστοτε θέμα, είθισται να δίνονται και κάμποσες «επεξηγήσεις» εν είδει κομματικής γραμμής. Κι εδώ είναι που ασκείται η ωμότερη χειραγώγηση. Συγκεκριμένα ως «επεξήγηση» στο φετεινό θέμα δόθηκε ένα παλαιότερο (2002) κείμενο τής (πανεπιστημιακής, όπως μάθαμε) Αλεξάνδρας Κορωναίου, με τίτλο «Εκπαιδεύοντας εκτός σχολείου».
Στο «επεξηγητικό» αυτό κείμενο πληροφορούμαστε, ότι:
«Με τον όρο αυτομόρφωση περιγράφουμε μία σύνθετη εκπαιδευτική διαδικασία, τής οποίας θεμελιώδης κινητήρια δύναμη είναι ο ίδιος ο άνθρωπος, ο οποίος, έχοντας επίγνωση των αναγκών και των επιθυμιών του, καλείται να συμβάλει αποφασιστικά στην πορεία τής εκπαιδευτικής και επαγγελματικής του κατάρτισης.».
Πληροφορούμαστε δηλαδή, ότι η αυτομόρφωση έχει αποκλειστικά εκπαιδευτική διάσταση και έχει να κάνει αποκλειστικά και μόνο με την επαγγελματική κατάρτιση τού ατόμου. Πληροφορούμαστε επίσης, ότι η επίγνωση των επιθυμιών και των αναγκών μας για μόρφωση –πρέπει να- αφορά κυρίως στην επαγγελματική μας κατάρτιση. Απ΄ ό,τι φαίνεται, έξω από αυτό το αυστηρά εκπαιδευτικοεπαγγελματικό πλαίσιο δεν θα αποκτήσουμε ποτέ γνήσια επίγνωση των γνωστικών αναγκών και επιθυμιών μας.
Διαβάζοντας αυτό το ακαδημαϊκό μαργαριτάρι καταλάβαμε -με συντριβή ψυχής- ότι τόσα χρόνια, που ξοδέψαμε από τη ζωή μας (τόσο ο γράφων, όσο και τόσοι άλλοι εργαζόμενοι άνθρωποι) διαβάζοντας (στον ελεύθερο χρόνο μας φυσικά) κάποια επιστημονική (πολιτική, ιστορική κ.λπ.) εργασία, ή ερχόμενοι σε επαφή με κάποιο καλλιτεχνικό έργο, ή μαθαίνοντας ίσως κάποιο μουσικό όργανο, ή πηγαίνοντας ένα ταξίδι σε κάποιον τόπο, που μάς εξήπτε το ενδιαφέρον, δεν αυτομορφωνόμασταν. Τόσα χαμένα από τη ζωή μας χρόνια, τα σπαταλήσαμε ως λιμοκοντόροι και καιροσκόποι χομπίστες.
Παρακάτω πληροφορούμαστε, ότι:
«Σε αυτή την ατομική, και πολλές φορές εξαιρετικά δύσκολη, πορεία κατάκτησης νέων γνώσεων, δεν ενεργεί μόνος του, όπως θα μπορούσαμε να υποθέσουμε με βάση το πρώτο συνθετικό τής λέξης αυτο-μόρφωση. Ο άνθρωπος δεν δραστηριοποιείται μέσα σε ένα κοινωνικό κενό, αλλά μέσα σε ένα κοινωνικό περιβάλλον. Βρίσκεται δηλαδή σε συνεχή επικοινωνία με τους άλλους, σε επαφή και ανταλλαγή με τους επίσημους ή ανεπίσημους εκπαιδευτικούς θεσμούς, με ποικίλους οργανισμούς και κέντρα κατάρτισης, ακόμη και όταν οι νέες τεχνολογίες τού επιτρέπουν να μαθαίνει και να εργάζεται σε φυσική απόσταση από τους άλλους.»
Εδώ πληροφορούμαστε, ότι η αυτομόρφωση, αν και είναι μια «ατομική πορεία», ωστόσο δεν είναι καθόλου ατομική ως διαδικασία. Εδώ μπερδευτήκαμε λίγο (φανταστείτε πόσο θα μπερδεύτηκαν οι εξεταζόμενοι μαθητές). Γιατί, όπως ορίζει την αυτομόρφωση η κυρία πανεπιστημιακός (και όπως θέλουν να την περάσουν -την «αυτομόρφωση»- στους ταλαίπωρους μαθητές), η αυτομόρφωση δεν είναι το να κατακτάς με προσωπικό κόπο και κόστος αυτά που δεν σου έμαθαν, ή που δεν ήθελαν να σου μάθουν. Αντιθέτως, η αυτομόρφωση, στενά νοούμενη ως δεκανίκι της επαγγελματικής κατάρτισης, αφορά σε όλα αυτά, που δεν πρόλαβαν να σού μάθουν, για την εκμάθηση των οποίων θα πρέπει να τρέξεις από μόνος σου και να απευθυνθείς στους «επίσημους ή ανεπίσημους εκπαιδευτικούς θεσμούς, με ποικίλους οργανισμούς και κέντρα κατάρτισης». Έτσι, ώστε να γίνεις ένα καταρτισμένο έμψυχο εργαλείο των εκάστοτε εργοδοτών σου. Προφανώς η κυρία πανεπιστημιακός θεωρεί «αυτομόρφωση» και το κοινωνικοοικονομικό καρκίνωμα της παραπαιδείας.
Αξίζει να προσεχθεί, ότι η «αυτομόρφωση» δεν περιγράφεται ούτε κατά διάνοια ως ελεύθερη και αυτόβουλη επιλογή και αναζήτηση, ή ως κατασταλαγμένη στάση ζωής. Η «αυτομόρφωση» είναι απλώς μια περίπου αναγκαστική «επιλογή». Το γιατί το μαθαίνουμε λίγο παρακάτω:
«Όμως, οι πρωταρχικοί παράγοντες, που καθιστούν την αυτομόρφωση αναγκαία για τα άτομα των σύγχρονων κοινωνιών είναι οι νέες επιστημονικές και τεχνολογικές ανακαλύψεις και οι συνεπακόλουθες μεταμορφώσεις τής αγοράς εργασίας. Μία από τις συνέπειες αυτών των αλλαγών είναι, ότι πολλά επαγγέλματα χάνουν γρήγορα την αξία και τη χρησιμότητά τους, ενώ οι γνώσεις και οι δεξιότητες, που τα άτομα κατέκτησαν στα πρώτα στάδια της ζωής τους καθίστανται ανεπαρκείς για το παρόν και το μέλλον. Η συνολική τεχνολογική αναδιάρθρωση τής εργασιακής δραστηριότητας στερεί όλο και περισσότερο στα άτομα τη δυνατότητα να διατηρούν μία και μοναδική επαγγελματική ταυτότητα σε όλη τη διάρκεια τής ενεργού ζωής τους. Κατά συνέπεια, ανεξάρτητα από τις ψυχοκοινωνικές συνέπειες αυτής τής κατάστασης για τα άτομα, οι νέοι άνθρωποι των τεχνολογικών κοινωνιών καλούνται να αλλάξουν δύο ή τρία επαγγέλματα στην επαγγελματική πορεία τους. Το γεγονός αυτό επιβάλλει στα άτομα να κατακτούν διαρκώς γνώσεις, να ανανεώνουν τις δεξιότητές τους, να αποκτούν γρήγορα νέες ειδικεύσεις, δηλαδή, να εκπαιδεύονται συνεχώς.»
Πληροφορούμαστε λοιπόν, ότι η «αυτομόρφωση» είναι απλώς μια διαδικασία προσαρμογής σε έναν δοσμένον, πέρα από κάθε αμφισβήτηση κόσμο, όπου τα διάφορα επαγγέλματα και οι ανθρώπινες δεξιότητες (και φυσικά οι άνθρωποι-φορείς τους) απαξιώνονται κάθε τόσο. Ο κυριότερος λόγος αυτής τής απαξίωσης τής εργασίας και τής μεταβολής των εργαζομένων ανθρώπων σε πολυεργαλεία, που θα αλλάζουν πολλές δουλειές στη ζωή τους, δηλαδή η συνεχής κερδοσκοπική «κινητικότητα» των «αγορών», αποφεύγεται να κατονομαστεί. Προφανώς, το να προβληματιστεί κάποιος γιατί τα πράγματα είναι όπως είναι δεν αφορά σε καμμία αυτομορφωτική διαδικασία. Οι «ψυχοκοινωνικές συνέπειες αυτής τής κατάστασης για τα άτομα» (δηλαδή το ότι ζουν μέσα σε μια αδιάκοπη «εκπαιδευτική» ποντικοτρεχάλα και επαγγελματική ανασφάλεια) είναι «ανεξάρτητες» από την αυτομόρφωση, πράγμα λογικοφανές, αφού η «αυτομόρφωση» δεν έχει φυσικά σαν στόχο την ψυχοπνευματική (αυτο)πραγμάτωσή μας αλλά, το πώς θα αρέσουμε στους εργοδότες μας, με οποιοδήποτε ψυχικό κόστος (για εμάς).
Η «αυτομόρφωση» δεν είναι, όπως ίσως νομίζατε, διαδικασία ανάπτυξης τής κριτικής ικανότητας, αλλά διαδικασία μοιρολατρικής «ευελιξίας» και «προσαρμογής» σε, πέραν κάθε αμφισβήτησης, δοσμένες κοινωνικές καταστάσεις.
Εν κατακλείδει, σύμφωνα με τις κατευθυντήριες «επεξηγήσεις» που δόθηκαν στους εξεταζόμενους μαθητές, η αυτομόρφωση ταυτίζεται με την περίπου αναγκαστική προσφυγή των ατόμων μιας σύγχρονης κοινωνίας σε «επίσημους ή ανεπίσημους εκπαιδευτικούς θεσμούς, με ποικίλους οργανισμούς και κέντρα κατάρτισης», οι οποίοι έχουν σαν αποκλειστικό λόγο ύπαρξης την επαγγελματική εκπαίδευση ή κατάρτιση.
Με άλλα λόγια ο μαθητής, που θα ορίσει την αυτομόρφωση σαν αυτό που πραγματικά είναι, δηλαδή ως μια μή υποχρεωτική ή επιβαλλόμενη από τις κοινωνικές συνθήκες γνωστική διαδικασία, ως μια αυτόβουλη και προσωπική διαδικασία αναζήτησης, η οποία θα συμβάλλει στην ψυχοπνευματική του εξέλιξη και ωριμότητα, ως μια δραστηριότητα προπαντός ευχάριστη και χρήσιμη κατ΄ εξοχήν στον ασκούντα αυτήν (και όχι ντε και καλά στους εκάστοτε εργοδότες) έχει τεθεί προκαταβολικά εκτός θέματος (δηλαδή εκτός των διανοητικών οριοθετήσεων τής χειραγώγησης) και εκτός «γραμμής».
Επιπλέον ο μαθητής, που θα ορίσει την αυτομόρφωση ως μια ψυχική ασπίδα και ως νοητικό όπλο, το οποίο θα θέσει υπό αίρεση τον δοσμένο κόσμο τού συνεχούς εργασιακού νομαδισμού, απαξίωσης και δουλείας, καθώς και τις «ψυχοκοινωνικές συνέπειες αυτής της κατάστασης για τα άτομα», κινδυνεύει γενικότερα στη ζωή του να τεθεί, όχι απλώς «εκτός θέματος», αλλά και εκτός κοινωνικού κοπαδιού. Βέβαια, στην πραγματικότητα, αυτός που κινδυνεύει περισσότερο από όλους (και το γνωρίζει), είναι το δοσμένο κοινωνικό καθεστώς στην περίπτωση, που οι μαθητές αφεθούν ανεξέλεγκτοι να οδηγήσουν το μυαλό τους σε τέτοιες απαγορευμένες περιοχές…
Υπ΄ αυτή την έννοια, στο μάθημα της έκθεσης επιτρέπεται μόνο η διατύπωση απόψεων, οι οποίες ελάχιστα θα διαφέρουν από δήλωση κοινωνικών φρονημάτων.
Βέβαια, στις διαδικαστικές επεξηγήσεις τού θέματος αναφέρεται υποκριτικά, ότι «κάθε απάντηση τεκμηριωμένη είναι αποδεκτή». Όμως, αυτή η φαινομενικώς δημοκρατική ρήτρα προορίζεται μόνο για τους αφελείς, αφού κάθε διαφορετική άποψη, όσο τεκμηριωμένα και αν διατυπωθεί, έχει τεθεί προκαταβολικά («επεξηγηματικά») εκτός θέματος. Δεν μπορείς να ζητάς (όπως συνήθως συμβαίνει στο μάθημα της έκθεσης) από εφήβους να προτείνουν «οπτικές» και «τρόπους» για κοινωνικά φαινόμενα και προβλήματα (για τα οποία μάλιστα δεν φέρουν την παραμικρή ευθύνη και ως προς τα οποία επίτηδες δεν τους έχει παρασχεθεί η παραμικρή πνευματική, ή ψυχική προετοιμασία). Και μάλιστα να το κάνεις υπό την μορφή μιας άνανδρης και υποβολιμαίας πρακτικής του τύπου «διατυπώστε την άποψή σας για το τάδε ζήτημα» κ.λπ. τη στιγμή, που ήδη από την πρώτη λέξη τού δοθέντος θέματος έχεις ήδη δρομολογήσει τί πρέπει να γραφεί, για να μην βγούν οι εξεταζόμενοι «εκτός θέματος» (και εκτός «γραμμής», εκτός κοινωνικώς επιβαλλόμενης αντίληψης, εκτός μαντριού κ.λπ).
Θα μπορούσαμε να αποφανθούμε ότι τα θέματα της έκθεσης αντανακλούν απλώς την πνευματική ανεπάρκεια και την επιδερμική αντίληψη των βυζαντινά σχολαστικών νεοελλήνων φιλολόγων τής Ρωμιοσύνης για την κοινωνία και για τα προβλήματα, που θέτει η ζωή.
Η έκφραση και η συλλογιστική ικανότητα των εφήβων θα καλλιεργείτο πραγματικά αν τους επέτρεπε το εκπαιδευτικό σύστημα να γράψουν γι΄ αυτά που ξέρουν και που ζούν. Γιατί το «μάθημα» τής έκθεσης (δηλαδή τής γραπτής έκφρασης) είναι πάνω από όλα μια μορφή ψυχοθεραπείας για τον μαθητή. Ας ζητηθεί έστω μία δοκιμαστική φορά να εκφραστούν τα παιδιά για κάτι που γνωρίζουν βιωματικά και για κάτι που ζουν καθημερινά. Ας τους ζητηθεί να μιλήσουν για τις αγωνίες τους και για την ψυχοφθόρα τρεχάλα στα «φροντιστήρια» (βλ. «επίσημους ή ανεπίσημους εκπαιδευτικούς θεσμούς, με ποικίλους οργανισμούς και κέντρα κατάρτισης») και (σε κραυγαλέα αντίθεση με την ξενοιασιά των υπολοίπων Ευρωπαίων συμμαθητών τους, οι οποίοι μετά το πέρας τού σχολικού ωραρίου χαίρονται την εφηβεία τους), για την αβεβαιότητα, που τα έχουν βυθίσει και για το ζοφερό μέλλον τους, όπως το προαισθάνονται. Ας τους ζητήσουν να μιλήσουν για το τί νιώθουν, ότι τους λείπει, για το πώς βλέπουν τον κόσμο, για τον έρωτα (ένα θέμα που σταθερά απουσιάζει από την βυζαντινότροπα σχολαστική νεοελληνική εκπαίδευση), για τα όνειρά τους, για το τί θεωρούν ως περιορισμό στην ανάπτυξή τους και για το τί θα έκαναν αν δεν είχαν τέτοιους περιορισμούς. Τέλος, θα μπορούσαν να τους ρωτήσουν για ποιόν πραγματικά λόγο βγήκαν στους δρόμους τον Δεκέμβρη τού 2008 (ορίστε ένα θέμα αυτοθεραπείας)
Μόνο έτσι τα παιδιά θα «σκάψουν» μέσα τους και μόνο έτσι θα αναπτύξουν γνήσια, πηγαία και πρωτότυπη έκφραση και συνεπή με το εαυτό της συλλογιστική. Όχι με στημένη θεματολογία και υποβολιμαία επιχειρηματολογία, η οποία θα διαιωνίζει τα εκάστοτε θεωρούμενα ως θέσφατα και ως κοινωνικώς «δοσμένα».
Ή μήπως οι υποκριτές ταγοί των χρηστών ηθών και της σχολικής εκπαίδευσης φοβούνται μήπως ακουστούν τίποτε πικρές αλήθειες από τα παιδιά; Και μήπως εκτός από τα βιβλία, που καίγονται λυτρωτικά κάθε τέλος σχολικής χρονιάς, καεί και η γούνα τους;
Τι σας έρχεται στο μυαλό με το άκουσμα της λέξης βιντεοπαιχνίδια; Αναπόφευκτα μάλλον η εικόνα ενός παιδιού ή ενός έφηβου ο οποίος βρίσκεται κολλημένος με τις ώρες μπροστά από μια οθόνη, στις περισσότερες περιπτώσεις εξολοθρεύοντας κάποιους «κακούς» που επιβουλεύονται τον πλανήτη. Βέβαια, η συγκεκριμένη εικόνα δεν είναι εκτός πραγματικότητας: ο αριθμός των τίτλων που διαφημίζουν τη βία μόνον περιορισμένος δεν είναι, ενώ κατά κύριο λόγο οι χρήστες τους ανήκουν όντως στις μικρότερες ηλικίες, με συνέπεια αρκετοί επιστήμονες να αναρωτιούνται αν η συγκεκριμένη κατηγορία ηλεκτρονικών παιχνιδιών επηρεάζει αρνητικά τον χαρακτήρα και τη συμπεριφορά τους. Ωστόσο, σύμφωνα με πολλούς ειδικούς, τα videogames αποτελούν παράλληλα ένα πολύ αποτελεσματικό επιμορφωτικό εργαλείο, το οποίο σήμερα φαίνεται να απευθύνεται σε όλες τις γενιές.
Αυτό προσπαθεί άλλωστε να αποδείξει ένα νέο είδος ηλεκτρονικών εφαρμογών, τα «σοβαρά βιντεοπαιχνίδια» (serious games), όπως είναι γνωστά διεθνώς και τα οποία, τουλάχιστον στο εξωτερικό, κερδίζουν ολοένα περισσότερο έδαφος. «Μια σημαντική μερίδα αυτών των «serious games» είναι ουσιαστικά εφαρμογές ψυχαγωγικού χαρακτήρα, οι οποίες προορίζονται για μαθητές και έχουν σχεδιαστεί για να συμπληρώνουν την εκπαιδευτική διαδικασία», λέει ο κ. Κώστας Αναγνώστου ο οποίος διδάσκει τεχνολογίες videogames και εικονικής πραγματικότητας στο Τμήμα Πληροφορικής του Ιονίου Πανεπιστημίου.
Ολα αυτά τα προγράμματα εκμεταλλεύονται το προφανές γεγονός ότι μπορούν να διατηρούν επικεντρωμένη την προσοχή των παιδιών για πολλές ώρες. «Παιχνίδια στρατηγικής σαν το Civilization έχουν δοκιμαστεί πιλοτικά σε μαθήματα Ιστορίας, ενώ προγράμματα προσομοίωσης αγώνων ράλι για την εξοικείωση των μαθητών με τους νόμους της Φυσικής», προσθέτει ο Ελληνας ερευνητής, «με πολύ ενθαρρυντικά αποτελέσματα».
Πάντως, πριν κάνουν την εμφάνισή τους στις σχολικές αίθουσες, τα «σοβαρά βιντεοπαιχνίδια» είχαν ήδη αξιοποιηθεί με επιτυχία σε εκστρατείες με στόχο την ενημέρωση των εφήβων για θέματα, όπως η σημασία των κανόνων υγιεινής ή οι διατροφικοί κίνδυνοι από το «πρόχειρο» φαγητό. Ετσι, την εποχή της πανδημίας του Η1Ν1, το βρετανικό Δίκτυο Κλινικής Ιολογίας κυκλοφόρησε το Killer Flu, ένα πρόγραμμα στο οποίο ο παίκτης αναλάμβανε τον ρόλο του ιού προσπαθώντας να μολύνει όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους – και, με αυτό τον τρόπο, μάθαινε «στην πράξη» τους στοιχειώδεις κανόνες προφύλαξης.
Σε άλλες περιπτώσεις, τέτοια videogames στοχεύουν να ευαισθητοποιήσουν για περιβαλλοντικές ή ανθρωπιστικές κρίσεις που μαστίζουν τον αναπτυσσόμενο κόσμο και οι οποίες συχνά μένουν μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας.
Με βάση τις αποστολές επισιτισμού στην Αϊτή, για παράδειγμα, τα Ηνωμένα Εθνη παρήγγειλαν το Food Force, ένα παιχνίδι στο οποίο ο χρήστης καλείται να μεταφέρει τρόφιμα και να δημιουργήσει υποδομές στο φανταστικό νησί Σεϊλάν του Ειρηνικού, το οποίο πλήττεται από εμφύλιες διαμάχες, πείνα και ξηρασία.
Επίσης, στο Darfur is Dying, ο παίκτης έρχεται αντιμέτωπος με όλους τους θανάσιμους κινδύνους που απειλούν τους κατοίκους της αφρικανικής χώρας. Εφαρμογές που είχαν μεγάλη απήχηση – μόνο το Food Force προσείλκυσε 7 εκατομμύρια παίκτες.
Δωρεάν προγράμματα
Η δημοφιλία των «serious games» στα παιδιά και τους εφήβους οφείλεται εν μέρει στο ότι πρόκειται για δωρεάν προγράμματα, τα οποία είτε παίζονται online είτε διατίθενται μέσα από το Διαδίκτυο. Σήμερα περισσότεροι από 500 εκατομμύρια άνθρωποι παίζουν βιντεοπαιχνίδια συστηματικά. Και, όσο κι αν ακούγεται παράδοξο, ο ηλικιακός μέσος όρος τους αγγίζει πλέον τα 35 χρόνια – κυρίως λόγω της διάδοσης των λεγόμενων «περιστασιακών παιχνιδιών» («casual games») μέσα από τις υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης σαν το Facebook.
Κατά συνέπεια, καθώς αυξάνεται η ηλικία των χρηστών, αυξάνεται και η ανάπτυξη videogames τα οποία δεν στοχεύουν απλώς στο να «σκοτώνει» κανείς τον ελεύθερο χρόνο του. «Πολλές πολυεθνικές επιχειρήσεις χρησιμοποιούν ήδη τέτοιες εφαρμογές στην εκπαίδευση των υπαλλήλων τους», προσθέτει ο ειδικός από το Ιόνιο Πανεπιστήμιο, «δημιουργώντας εικονικά περιβάλλοντα όπου ο εργαζόμενος παίζοντας μαθαίνει καλύτερα πώς θα αντιμετωπίζει π.χ. έναν δυσαρεστημένο πελάτη».
Η λογική πίσω από τα προγράμματα αυτής της κατηγορίας είναι πως προσπαθούν να κάνουν την πραγματικότητα να μοιάζει με παιχνίδι: επιμερίζοντας ένα πρόβλημα σε «αποστολές» αυξημένης δυσκολίας, ο χρήστης αποκτά διάφορες δεξιότητες με το επιπλέον κίνητρο ότι νιώθει να ανταμείβεται συναισθηματικά κάθε φορά που προχωρά στο επόμενο επίπεδο.
Προσπάθειες στην Ελλάδα να αξιοποιηθούν οι δυνατότητες
«Παρ’ όλο που τα videogames παραμένουν ακόμη παρεξηγημένα στην Ελλάδα, ήδη έχουν γίνει κάποιες πρώτες προσπάθειες, ώστε να αξιοποιηθούν οι τεράστιες δυνατότητες που δίνουν», λέει ο κ. Αναγνώστου. Μια τέτοια προσπάθεια είναι και το SimSafety που αναπτύσσει το Ινστιτούτο Τεχνολογίας Υπολογιστών στο Πανεπιστήμιο Πατρών, το οποίο απευθύνεται σε μαθητές 9-11 χρονών για να τους ευαισθητοποιήσει σχετικά με τους κινδύνους που μπορεί να κρύβει για τους χρήστες μικρής ηλικίας το «σερφάρισμα» στο Ιντερνετ. Επίσης, ο «Δημόκριτος» συμμετέχει στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα e-Vita, με στόχο τη δημιουργία μιας σειράς από παιχνίδια τα οποία θέλουν να προωθήσουν την ιδέα της κοινής ευρωπαϊκής ταυτότητας, μέσα από «αποστολές» όπου ο παίκτης καλείται να ταξιδέψει σε κάποια άλλη χώρα της Γηραιάς Ηπείρου ή να αναζητήσει δουλειά στο εξωτερικό. «Επειδή ένα μεγάλο πρόβλημα που υπάρχει στη χώρα μας είναι η έλλειψη ενημέρωσης και επικοινωνίας μεταξύ των ερευνητών και των εταιρειών ανάπτυξης «serious games», πρόσφατα δημιουργήσαμε μια διαδικτυακή κοινότητα με μέλη άτομα τα οποία ασχολούνται με τις εφαρμογές των βιντεοπαιχνιδιών, αλλά και των εικονικών κόσμων τόσο στην εκπαίδευση όσο και σε άλλες μαθησιακές διαδικασίες», τονίζει ο ερευνητής. Αλλωστε, συμπληρώνει, αυτή η συνεργασία θα μπορούσε να οδηγήσει σε πρωτότυπες εφαρμογές για διάφορα εκπαιδευτικά περιβάλλοντα, που θα ανταποκρίνονται απόλυτα στην ελληνική πραγματικότητα.
Χρησιμοποιούμε cookies για να σας προσφέρουμε την καλύτερη δυνατή εμπειρία στη σελίδα μας. Εάν συνεχίσετε να χρησιμοποιείτε τη σελίδα, θα υποθέσουμε πως είστε ικανοποιημένοι με αυτό.ΕντάξειΔιαβάστε περισσότεραΜη αποδοχή
Άρθρα (RSS)