Terra Computerata

Ενα εύλογο αλλά δυστυχώς αναπάντητο ερώτημα αφορά το γιατί σε μια εποχή κάθε άλλο παρά σεξοφοβική, όπως η σημερινή, οι πρώτες σεξουαλικές εμπειρίες των εφήβων εξακολουθούν να γεννούν μεγάλη αμηχανία και ανασφάλεια όχι μόνο στους ίδιους τους πρωτάρηδες -κάτι απολύτως φυσιολογικό και αναμενόμενο-, αλλά και στους πολύ πιο έμπειρους και ερωτικά απελευθερωμένους γονείς τους.

Γιατί άραγε ακόμη και οι πιο «άνετοι» και «προοδευτικοί» γονείς αποδέχονται με εξαιρετική δυσκολία, και ενίοτε βιώνουν ως «καταστροφή», τις πρώτες σεξουαλικές αναζητήσεις των παιδιών τους;

Σήμερα, ένας ολοένα και μεγαλύτερος αριθμός γονιών δεν έχει την παραμικρή δυσκολία ή αμηχανία στο να μιλά «ανοιχτά» για το σεξ με τα παιδιά του όσο είναι πολύ μικρά (κάτι που σπανιότατα συνέβαινε πριν από μερικά χρόνια). Τα πράγματα βέβαια αλλάζουν άρδην όταν το παιδί αρχίζει να μεγαλώνει και μπαίνει στην εφηβεία. Οσο το παιδί ήταν μικρό, το σεξ αποτελούσε γι’ αυτό μια «αθώα» διανοητική περιέργεια. Αντίθετα, με την είσοδο στην εφηβεία, η ψυχοσωματική εμπλοκή του είναι πολύ πιο άμεση: για κάθε έφηβο το σεξ αποτελεί κάτι ιδιαίτερα σημαντικό, κυριολεκτικά το… «καυτό» ζήτημα.

Ταυτόχρονα, όμως, ο/η έφηβος/-η δεν διαθέτει ακόμη τις βιωματικές εμπειρίες και τα απαραίτητα «νοητικά εργαλεία» για να κατανοήσει και, κυρίως, για να αποδεχτεί τις συγκλονιστικές αλλαγές που συντελούνται στο σώμα και τις διαθέσεις του. Και ακριβώς εδώ υπεισέρχεται η προβληματική στάση των γονιών του: είτε πρόκειται για την ενδεχόμενη αμηχανία είτε, ακόμη χειρότερα, για την προσποιητή αδιαφορία, που συχνά επιδεικνύουν με πρόσχημα τον υποκριτικό σεβασμό της ιδιωτικής ζωής των παιδιών τους.

Η αμηχανία τους αυτή επιτείνεται και από τη συστηματική πλέον άρνηση των εφήβων να συζητήσουν ή έστω να ακούσουν τις πληροφορίες που ενδεχομένως θα επιθυμούσαν να τους μεταφέρουν οι γονείς τους για την πρωτόγνωρη κατάσταση που αντιμετωπίζουν. Πράγματι, οι έφηβοι -κατά κανόνα- μετά τις πρώτες σεξουαλικές τους εμπειρίες εκλαμβάνουν ως ανεπίτρεπτη παρέμβαση κάθε προσπάθεια διαλόγου ή επικοινωνίας με τους γονείς τους γύρω από τις νέες και υπερβολικά μυθοποιημένες ερωτικές τους εμπειρίες. Παραδόξως, το σεξ αποτελεί πια ένα θέμα ταμπού, τόσο για τους αμήχανους και υπερβολικά ανήσυχους γονείς όσο και για τους ολοένα και περισσότερο κλεισμένους στον εαυτό τους εφήβους.

Τα αγόρια μάλιστα αποδέχονται να μιλήσουν γι’ αυτά τα «πολύ προσωπικά» θέματα μόνο με την κοπέλα τους ή με τους πολύ στενούς τους φίλους (αν βέβαια έχουν!).

Παραπληροφορημένοι και άπειροι

Πολλοί γονείς, έχοντας λησμονήσει προ πολλού τις δικές τους εφηβικές τραυματικές εμπειρίες, καλλιεργούν την καθησυχαστική αυταπάτη ότι τα σημερινά παιδιά, μεγαλωμένα μέσα στον καταιγισμό ερωτικών πληροφοριών και εικόνων από το Διαδίκτυο ή την TV, γνωρίζουν σχεδόν τα πάντα ή, έστω, όσα πρέπει να ξέρει ένα παιδί γύρω από το σεξ.

Στην πραγματικότητα βέβαια συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο: η τηλεόραση προβάλλει απλώς παθητικά σκηνές σεξ, χωρίς καθόλου να εξηγεί ή να πληροφορεί για τη σωματική εμπειρία ή το ψυχολογικό περιεχόμενο αυτού που βλέπουμε· δηλαδή, τι ακριβώς είναι και τι σημαίνει αυτό που διαδραματίζεται στην οθόνη.

Οσο για τις πορνογραφικές ιστοσελίδες, αυτές όχι μόνο δεν παρέχουν καμία χρήσιμη πληροφορία, αλλά, επιπλέον, προβάλλουν μια εντελώς απρόσωπη, διαστρεβλωτική και παραπλανητική εικόνα για το τι είναι και το πώς συντελείται η ερωτική πράξη σε φυσιολογικές συνθήκες. Και αν αυτό ισχύει για τους ενήλικους θεατές, φανταστείτε πόσο ζημιογόνος ή καταστροφική μπορεί να αποδειχτεί η συχνή κατανάλωση πορνογραφικού υλικού από έναν άπειρο ερωτικά έφηβο.

Σε αυτό το κοινωνικό-πολιτισμικό πλαίσιο τα περιθώρια επιρροής ή έστω διάλογου των γονιών με τα παιδιά για το καυτό ζήτημα του σεξ είναι απελπιστικά στενά· αλλά σε καμιά περίπτωση ανύπαρκτα.

ΕΝΕΤ

Oσοι γονείς απελπίζονται από την έλλειψη συγκέντρωσης των εφήβων, την αδυναμία τους να ολοκληρώσουν τη δουλειά στο σπίτι και να προβλέψουν στοιχειωδώς το μέλλον, ίσως ανακουφιστούν μαθαίνοντας ότι τα παιδιά τους δεν είναι τεμπέλικα, απρόσεκτα ή ανεύθυνα. Είναι απλά θύματα της νευροφυσιολογίας του εγκεφάλου τους.

Νέα έρευνα αποδεικνύει ότι ο εγκέφαλος εξακολουθεί να αναπτύσσεται ακόμα και κατά την ενήλικη ζωή. Οι έφηβοι μπορεί να μοιάζουν με νεαρούς ενήλικες, αλλά η δομή του εγκεφάλου τους είναι παρόμοια με αυτήν πολύ νεότερων παιδιών. «Δεν είναι εύκολο για τους εφήβους να παρακολουθούν τα τεκταινόμενα μέσα στην τάξη αδιαφορώντας για το τι γίνεται γύρω τους προκειμένου να τελειώσουν τα μαθήματά τους», εξηγεί η δρ Ιροϊζ Ντουμοντέιλ, του Ινστιτούτου Γνωσιακής Νευρολογίας στο University College του Λονδίνου. «Δεν πρέπει να κατηγορούμε τα παιδιά επειδή αδυνατούν να συγκεντρωθούν και να εστιάσουν την προσοχή τους. Φταίει η δομή του εγκεφάλου τους. Οι έφηβοι απλά δεν διαθέτουν τις ίδιες διανοητικές δεξιότητες με τους ενήλικες». Η μελέτη των Βρετανών επιστημόνων δημοσιεύεται στην επιθεώρηση Journal of Neuroscience που κυκλοφόρησε σήμερα.

Για να καταλήξουν στα συμπεράσματά τους οι επιστήμονες κατέγραψαν την εγκεφαλική λειτουργία εφήβων ενόσω προσπαθούσαν να λύσουν μία άσκηση, αδιαφορώντας για το τι συμβαίνει στο περιβάλλον. Οι τομογραφίες αποκάλυψαν αύξηση της δραστηριότητας στον προμετωπιαίο φλοιό, ο οποίος διαχειρίζεται τα θέματα λήψης αποφάσεων και διάσπασης σε διάφορες ασχολίες. Ετσι αποκαλύφθηκε ότι ο εφηβικός εγκέφαλος δρα πολύ λιγότερο αποτελεσματικά από αυτόν του ενήλικα. «Γνωρίζαμε ότι ο προμετωπιαίος λοβός στα παιδιά λειτουργεί κατ’ αυτόν τον χαοτικό τρόπο, αλλά τώρα βλέπουμε ότι η κατάσταση αυτή εξακολουθεί ακόμα και μέχρι τα τριάντα χρόνια», εξηγεί η δρ Σάρα – Τζέιν Μπλάκμορ που διηύθυνε τη μελέτη. Επίσης, ο εγκέφαλος των εφήβων διαθέτει υπερβολική ποσότητα φαιάς ουσίας, που περιορίζεται με το πέρασμα των ετών. Αυτή μεταφέρει τα μηνύματα μεταξύ των διαφόρων περιοχών του εγκεφάλου.

Καθημερινή

ΟΙ ΝΕΟΙ που κοιμούνται νωρίς το βράδυ έχουν μικρότερο κίνδυνο να εμφανίσουν κατάθλιψη και να κάνουν αυτοκτονικές σκέψεις. Από έρευνα που έγινε στις ΗΠΑ σε εφήβους από 12 ώς 18 ετών διαπιστώθηκε πως αυτοί που κοιμούνται μετά τα μεσάνυχτα είναι 24% πιθανότερο να εμφανίσουν κατάθλιψη, σε σύγκριση με αυτούς που πηγαίνουν για ύπνο πριν από τις 10 το βράδυ. Επιπλέον, διαπιστώθηκε ότι αυτοί που κοιμούνται λιγότερες από πέντε ώρες τη νύχτα έχουν 71% υψηλότερο κίνδυνο να παρουσιάσουν κατάθλιψη απ΄ ό,τι αυτοί που κοιμούνται οκτώ ώρες.

Τα Νέα

Μια επιστημονική ματιά στα μυστήρια της εφηβείας ρίχνει η Ναταλί Λεβισάλ στο νέο βιβλίο της με τίτλο «Ο έφηβος (και ο μπονόμπο): Δοκίμιο για μια δύσκολη ηλικία». Μέσα από επιστημονικές εργασίες, κυρίως νευροβιολόγων, μάς καθοδηγεί να παρατηρήσουμε το ανθρώπινο ον σε… οξεία φάση εφηβείας, δείχνοντας πως δεν υπάρχει τίποτε πιο συναρπαστικό από τη φυσιολογική και βιολογική επανάσταση που συμβαίνει μέσα στο σώμα και στο μυαλό του παιδιού μας. «Πρόκειται για την πραγμάτωση του ανθρώπινου προγραμματισμού, για την είσοδο του Ηomo sapiens στο προσκήνιο της ζωής», γράφει η Λεβισάλ στο βιβλίο της [«L΄ ado (et le bonobo):
Εssai sur un ge impossible», Εκδ. Ηachette Littιratures].
«ΤΑ ΝΕΑ» αναδημοσιεύουν αποσπάσματα του βιβλίου.Η ΕΦΗΒΕΙΑ ΕΙΝΑΙ, ΑΡΑΓΕ, ΜΙΑ ΕΠΙΝΟΗΣΗ;
ΕΧΕΙ την τάση να κοιμάται και να ξυπνάει (υπερβολικά) αργά, να βυθίζεται σε οτιδήποτε μοιάζει με πολυθρόνα, να κάνει χρήση απαγορευμένων ουσιών, να θέλει ένα σκούτερ αμέσως και να περνάει χωρίς προφανή αιτία από την απάθεια στην ευφορία ή στην κακή διάθεση. Σίγουρα το αναγνωρίσατε, είναι ένα νεαρό ανθρώπινο ον σε οξεία φάση εφηβείας.

(…) Η εφηβεία είναι, άραγε, ένα παγκόσμιο χαρακτηριστικό της ανθρώπινης φύσης, παρόν σε κάθε τόπο και χρόνο από τότε που υπάρχει ο άνθρωπος;

Το ερώτημα είναι σημαντικότερο παρά ποτέ άλλοτε στην ιστορία της ανθρωπότητας επειδή ουδέποτε άλλοτε τα αγόρια και τα κορίτσια έφταναν τόσο νωρίς στη σεξουαλική ωριμότητα. Και επίσης ουδέποτε έμπαιναν τόσο αργά στον κόσμο των ενηλίκων. Σήμερα η εφηβεία διαρκεί δέκα χρόνια γεμάτα και αυτό εγείρει ζητήματα.

ΓΙΑΤΙ ΟΙ ΕΦΗΒΟΙ ΔΕΝ ΚΑΤΑΛΑΒΑΙΝΟΥΝ ΤΟΥΣ ΑΛΛΟΥΣ;
2 Η ΕΝΣΥΝΑΙΣΘΗΣΗείναι αυτή που επιτρέπει σ΄ έναν άνθρωπο να αισθανθεί και να συμμεριστεί τη διάθεση, τη συγκίνηση, το συναίσθημα του άλλου, να μπει στη θέση του. Η ενσυναίσθηση ωριμάζει στην αρχή της ενηλικίωσης (…) Οι νέοι ηλικίας κάτω των 14 ετών κάνουν πολλά λάθη όταν πρέπει να αναγνωρίσουν ένα συναίσθημα στη φωτογραφία ενός προσώπου. Αυτό μπορεί να εξηγεί γιατί οι έφηβοι κάνουν τόσο συχνά λάθος σχετικά με τη φύση συναισθηματικών σημάτων, βλέπουν θυμό και εχθρότητα- «Ο δάσκαλος με αντιπαθεί!»- εκεί όπου δεν υπάρχουν.

Όμως ισχύει και το αντίθετο. Συχνά εντυπωσιαζόμαστε διαπιστώνοντας σε ποιο σημείο τα παιδιά και οι νεαροί έφηβοι μπορεί να είναι τυφλοί σε σημάδια εχθρότητας ή ενόχλησης που είναι ολοφάνερα στους ενηλίκους.

ΓΙΑΤΙ ΚΟΙΜΟΥΝΤΑΙ ΩΣ ΤΟ ΜΕΣΗΜΕΡΙ (ΉΚΑΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ);
ΞΑΦΝΙΚΑ, ένα χαρούμενο παιδί που σηκωνόταν γεμάτο ενέργεια στις 7 το πρωί, ακόμη και στις διακοπές, μεταμορφώνεται σε ζόμπι ικανό να βρίσκεται σε λήθαργο ώς τις 2 το μεσημέρι και ανίκανο να κοιμηθεί πριν από τη 1 τα ξημερώματα (…). Η αναστάτωση όσον αφορά τον ύπνο είναι μια εγγενής αλλαγή της εφηβείας. Και δεν έχει καμιά σχέση με κατάχρηση βιντεοπαιχνιδιών ή με μια αδυναμία χαρακτήρα που μεταβιβάσθηκε από κάποιον από τους γονείς. Τουλάχιστον όχι μόνο μ΄ αυτά. (…) Στη διάρκεια της εφηβείας, το βιολογικό ρολόι καθιστά αδύνατον το να κοιμηθεί το άτομο στις 21.00, στις 22.00, ακόμη και στις 23.00 ή τα μεσάνυχτα. Είτε οι αιτίες αυτής της αναστάτωσης του ύπνου είναι ορμονικές είτε νευρολογικές, ψυχολογικές ή κοινωνικές, το αδιαμφισβήτητο αποτέλεσμα είναι ότι στις 7.15 το πρωί της Δευτέρας, όταν χτυπάει το ξυπνητήρι, ένας μαθητής Λυκείου αισθάνεται σαν να έχει ξυπνήσει στη μέση της νύχτας, τουλάχιστον δύο ώρες πριν το σώμα του να είναι έτοιμο να ξυπνήσει (…).

ΜΑ ΤΙ ΔΕΝ ΠΑΕΙ ΚΑΛΑ ΣΤΟΝ ΕΓΚΕΦΑΛΟ ΤΟΥΣ;
ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΑΜΕ να ορίσουμε την εφηβεία ως την περίοδο της ζωής κατά την οποία ερχόμαστε συνειδητά αντιμέτωποι με κινδύνους οι οποίοι δεν είναι οι σχετικά περιορισμένοι κίνδυνοι του παιδιού. Ούτε οι υπολογισμένοι κίνδυνοι του ενηλίκου. Πρόκειται για καταστάσεις αυξημένης επικινδυνότητας. Πώς μπορεί να υπάρχει τόση ανωριμότητα στη συμπεριφορά κάποιου του οποίου ο εγκέφαλος ωριμάζει; Εκτός αν στην πραγματικότητα δεν ωριμάζει. Πριν από μερικά χρόνια, βιολόγοι ανακάλυψαν ότι ο εγκέφαλος είναι προγραμματισμένος για να κάνει «επανεκκίνηση» στην εφηβεία και ότι εκείνη είναι η στιγμή κατά την οποία «ενημερώνονται» δύο συστήματα, αυτά που συμμετέχουν στα συναισθήματα και στην παρακίνηση (…) Η μικρή αδυναμία της περιοχής που οργανώνει και προβλέπει, έχει ως άμεση συνέπεια ένα κορίτσι 14 ετών να είναι πεπεισμένο ότι μπορεί να κάνει τα μαθήματά του, να βγει με τους φίλους του και να συγυρίσει το δωμάτιό του μέσα στην ίδια βραδιά.