Mέχρι πριν από λίγα, ελάχιστα χρόνια τα πράγματα ήταν ξεκάθαρα, για να μην πούμε διαχωρισμένα: οι φανατικοί βιβλιόφιλοι είχαν τα βιβλιοπωλεία τους, τα στέκια τους, τους βιβλιοπώλες τους. Oι ευκαιριακοί αναγνώστες, οι αναγνώστες του ενός βιβλίου τον χρόνο (που είναι και το κοινό στο οποίο απευθύνονται τα τελευταία χρόνια οι εκδοτικοί οίκοι) έμπαιναν όπου έβρισκαν. Στα βιβλιοχαρτοπωλεία (που είχαν και δέκα τίτλους μπεστ σέλερ στη βιτρίνα), στο πρακτορείο εφημερίδων στο νησί όπου έκαναν διακοπές, στο κατάστημα του αεροδρομίου ή του πλοίου. Πάντως, δύσκολα έμπαιναν σε βιβλιοπωλεία που είχαν την πατίνα του αμιγούς και του παραδοσιακού (π. χ. Eστία, Πολιτεία). Mια καταναλωτική συμπεριφορά που κατέγραφαν και οι λίστες των μπεστ σέλερ του κάθε βιβλιοπωλείου.
Aν τα τελευταία ένα-δύο χρόνια κοιτάξει κανείς προσεκτικά τις λίστες των μπεστ σέλερ, θα διαπιστώσει ότι δεν υπάρχουν πια διαχωριστικές γραμμές. Eνα αμιγές βιβλιοπωλείο, με παράδοση και ενημερωμένους βιβλιοπώλες, πουλάει ό, τι ακριβώς πουλούν και οι μεγάλες καινούργιες αλυσίδες.
Tι ακριβώς συμβαίνει; Oι αναγνώστες του ενός βιβλίου, του καλοκαιρινού, κατά κύριο λόγο, αναγνώσματος, μπαίνουν πλέον άνετα και στα στέκια των «ψαγμένων» αναγνωστών; Ή μήπως αλλού βρίσκεται η αρχή και η αιτία αυτής της «συνάντησης»;
Tην άρση των διαχωριστικών γραμμών υιοθέτησαν πρώτοι οι εκδότες, οι οποίοι τα τελευταία χρόνια εκδίδουν τα πάντα. Που σημαίνει ότι οι περισσότεροι εκδοτικοί οίκοι έχουν χάσει το προφίλ τους και στις ετήσιες εκδοτικές επιλογές τους μπορεί να συναντήσεις από light λογοτεχνία, μέχρι σοβαρό δοκίμιο. Oύτως ή άλλως, στις λογοτεχνικές τους σειρές είναι πολλά χρόνια τώρα που οι εκδότες δεν διαχωρίζουν αν πρόκειται για ελαφρά ή σοβαρή πεζογραφία. Oλα εντάσσονται στις ίδιες σειρές, αφού ακριβώς εκεί προσέβλεπαν έτσι κι αλλιώς οι εκδότες: σε λογοτεχνία που να φαίνεται ότι αφορά όλους, σε λογοτεχνία που να μοιάζει ότι μπορεί να γράφεται από όλους. Kαι σιγά σιγά, γέμισαν τα εκδοτικά γραφεία με χειρόγραφα, γέμισαν οι πάγκοι των βιβλιοπωλείων με βιβλία μιας χρήσεως, χωρίς άποψη, γνώση και σκέψη, εκτινάχθηκε στα ύψη ο ετήσιος αριθμός των βιβλίων που κυκλοφορούν στη χώρα μας.
Oι μόνοι που δεν αυξήθηκαν είναι οι βιβλιόφιλοι και οι βιβλιοφάγοι αναγνώστες, σε αντίθεση με όσους καταναλώνουν βιβλία. Σαν να έχουν ομογενοποιηθεί τα κριτήρια, σαν να έχουν γίνει πρετ α πορτέ τα γούστα της ανάγνωσης, σαν να έγιναν όλα τα βιβλιοπωλεία μπουτίκ τίτλων. Oχι, δεν είναι κακό να μπαίνουν περισσότεροι άνθρωποι στα βιβλιοπωλεία, ακόμα κι αν αγοράζουν light λογοτεχνία. Tο πρόβλημα είναι ότι τα κριτήρια, τα αναγνωστικά γούστα και τις τελικές επιλογές μοιάζει να τα επηρεάζουν οι καταναλωτές και όχι οι αναγνώστες.
«Η Ιστορία έχει πλάκα και το διάβασμά της είναι ιδιαίτερα απολαυστικό». Το να το γράφεις αυτό όταν οι μαθητές δεν έχουν καλά καλά συνέλθει από την καλοκαιρινή εξεταστική, θέλει θράσος. Και αν τους το πεις από κοντά, μάλλον το πας φιρί φιρί να υποστείς την παλιά πλάκα και να βρεθείς με τις κλειδαριές του αυτοκινήτου σου μπλοκαρισμένες με κόλλα ταχείας πήξεως.
Οι εποχές αλλάζουν όμως και όπως τα αυτοκίνητα απέκτησαν κεντρικό ηλεκτρονικό κλείδωμα αντί για κλειδαριές, έτσι και η Ιστορία ετοιμάζεται να αλλάξει χούγια. Για αιώνες, το μάθημα της Ιστορίας είναι «κλασικό». Ενας μεγάλος λέει και λέει, δεκάδες μικρότεροι χασμουριούνται, αποστηθίζουν, παπαγαλίζουν και… «το αυτό επαναλάβατε, μέχρις αποφοιτήσεως».
Ο ακαδημαϊκός του Χάρβαρντ, που έγινε διάσημος και μέσω τεσσάρων σειρών ντοκιμαντέρ για την τηλεόραση, ιστορικός και οικονομολόγος, Νάιαλ Φέργκιουσον, ανέλαβε, ούτε λίγο ούτε πολύ, να αλλάξει τον τρόπο που οι μαθητές «προσλαμβάνουν» την Ιστορία, όταν ο υπουργός Παιδείας της Μεγάλης Βρετανίας, Μάικλ Γκόουβ, του ανέθεσε στο λογοτεχνικό φεστιβάλ «Χέι» της εφημερίδας «Γκάρντιαν» ακριβώς αυτό. Να κάνει, δηλαδή, για το μάθημα της Ιστορίας και τους Βρετανούς μαθητές ό,τι έκανε ο διάσημος τηλε-σέφ Τζέιμι Ολιβερ για τις σχολικές καντίνες και το φαΐ τους. Να το κάνει όχι μόνο υγιεινό, αλλά και κάτι που θα ήθελες να φας.
«Τα βιβλία Ιστορίας κάνουν το λάθος να μας διδάσκουν για γέρους άντρες, συνήθως μουσάτους… αλλά το μεγαλύτερο μέρος της Ιστορίας δημιουργείται από νέους, όπως από τα παιδιά στρατιώτες της Αφρικής ή τα παιδιά στο πεζικό των Ναπολεόντειων Πολέμων», λέει στα ίσα ο 46χρονος Φέργκιουσον (που βρίσκει πως για τα ιστορικά δεδομένα είναι μάλλον παρασιτεμένος), συμπληρώνοντας πως η Ιστορία θα πρέπει να είναι διασκεδαστική και πως θα πρέπει να παίζει στην τάξη περισσότερη… τηλεόραση. «Ο λόγος που κάνω τηλεόραση είναι πως είναι το πιο προσβάσιμο μέσο διδασκαλίας», δηλώνει στον «Γκάρντιαν». Και πάει παρακάτω λέγοντας πως τα παιδιά θα πρέπει να μαθαίνουν Ιστορία και μέσω ηλεκτρονικών παιχνιδιών στρατηγικής, όπως είναι τα role playing και strategy games, που ήδη «γονατίζουν» με τα γραφικά και το πολυεπίπεδο σενάριο εξέλιξής τους τούς υπολογιστές των παιδικών δωματίων.
Γι’ αυτό άλλωστε ο Φέργκιουσον είναι ήδη σε επαφή με μια αμερικανική εταιρεία που αναπτύσσει λογισμικό τέτοιου είδους. Στόχος, να φτιάξουν ένα παιχνίδι στρατηγικής με κεντρικό θέμα τη Βρετανία στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, γιατί όπως λέει «η Ιστορία μοιάζει περισσότερο με παιχνίδι, παρά με μυθιστόρημα: όταν βρίσκεσαι μέσα σ’ αυτήν, δεν υπάρχει τρόπος να μάθεις το τέλος πριν αυτό έρθει».
Το παιχνίδι θα λέγεται μάλλον «The War of the World». Η εταιρεία υπόσχεται μάλιστα το καλύτερο παιχνίδι στρατηγικής Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, που θα δίνει «την ευκαιρία στους παίκτες να ξαναγράψουν την Ιστορία σαν ηγέτες του έθνους, από τα εργοστάσια και τα ναυπηγεία, ώς το μέτωπο στις ακτές της πατρίδας και τις επικές μάχες σε όλη την υδρόγειο».
Σε αυτό το παιχνίδι-εκπαιδευτικό βοήθημα και για την τάξη, ο στόχος θα είναι να καταλάβει ο μαθητής, παίζοντας με τις επιλογές και τις παραμέτρους που σχηματοποιούν δυναμικά την Ιστορία. «Θα μπορείς να “ξανατρέξεις” τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, να εξερευνήσεις τη στρατηγική του και να προκύψει από τις επιλογές σου ένα άλλο παρελθόν. Είναι κάτι συναρπαστικό για τους νέους, όπως για τον τινέιτζερ γιο μου και τον νεότερο αδερφό του, που χρησιμοποιώ για ειδικούς συμβούλους», λέει, αν και παραδέχεται πως η κόρη του δεν είναι και τόσο συνεπαρμένη από τα πολεμικά παιχνίδια.
Με άλλα λόγια, ο Φέργκιουσον θέλει να κάνει κάθε μαθητή όχι να παπαγαλίσει τα λόγια του Τσόρτσιλ ή το ημερολόγιό του, αλλά να γίνει ο ίδιος Τσόρτσιλ για να καταλάβει ότι «αν είχαμε Τσόρτσιλ πρωθυπουργό το 1938, θα είχαμε πόλεμο από το 1938. Αλλά αυτό το άτομο δεν θα μπορούσε να είναι πρωθυπουργός το 1938 γιατί ήταν εντελώς αντιπαθής».
Μια show-biz Ιστορία
Οι μέθοδοι του καθηγητή-celebrity μπορεί να είναι περίεργες, ακριβές ή ανορθόδοξες, αλλά είναι ακριβώς ό,τι χρειάζεται για να ζωντανέψει την Ιστορία. Γιατί μπορεί να υποφέρουν από τις συμβάσεις της τηλεοπτικής αφήγησης -κυριαρχία της εικόνας και της δράσης σε πρώτο χρόνο- αλλά δίνουν τη δυνατότητα να δει κανείς ταυτόχρονα τη μεγάλη εικόνα και να εστιάσει στα πρόσωπα. Να καταλάβει για παράδειγμα τη σημασία της Βραζιλίας στο εμπόριο των σκλάβων, αλλά και να συνειδητοποιήσει πώς είναι να είναι κανείς σκλάβος.
Το στοίχημα του Φέργκιουσον είναι 50-50. Από το σύνολο των Βρετανών μαθητών που εξετάστηκαν για General Certificate of Secondary Education (GCSE), 219.000 επέλεξαν σαν αντικείμενο την Ιστορία, όταν 300.000 επέλεξαν το ντιζάιν και την τεχνολογία. Ο φωτογενής κύριος καθηγητής θα πρέπει να αλλάξει το σκορ.
Την ίδια στιγμή, το σχέδιό του δέχεται βέβαια μπαράζ κριτικών. Μέρος αυτών υποστηρίζει πως οι ιδέες και το προφίλ της προσέγγισης της Ιστορίας τού έχουν δώσει το προφίλ του νεοσυντηρητικού απολογητή αν όχι του υπέρμαχου της Βρετανικής Αυτοκρατορίας. Οι επικριτές του επισημαίνουν ακόμα την εμμονή του στην «εικονική Ιστορία» και του προσάπτουν ότι βασίζεται σε υποθετικά εναλλακτικά σενάρια και αυθαίρετα συμπεράσματα, αντί σε έρευνα. Αλλοι πάλι εκφράζουν φόβους πως η νέα μέθοδος ιστορικής αφήγησης του Φέργκιουσον είναι αποσπασματική, ανοιχτή σε παρερμηνεύσεις, πολιτισμικές ομογενοποιήσεις και υπεραπλουστεύσεις, που θα μετατρέψουν την Ιστορία σε ένα ηλεκτρονικό παιχνίδι σύγκρουσης πολιτισμών και σεναρίων.
Ο ίδιος πάλι δεν φαίνεται να πτοείται και θέλει να αλλάξει τα πάντα. Ακόμα και τις εκπαιδευτικές εκδρομές των σχολείων, αφού -όπως λέει- δεν μπορεί να καταλάβει τι θα προσφέρει σε έναν μαθητή άλλη μια επίσκεψη στο κάστρο του Γουίνδσορ, αντί για μια ωραία περιήγηση σε κάποιο μέρος όπου νέοι άνθρωποι έγραψαν κάποτε Ιστορία.
Ποιος είναι ο Mr. Ferguson
Ο Νάιαλ Φέργκιουσον θεωρείται από τους πιο ανανεωτικούς ιστορικούς.
Ο σταρ καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, με ειδίκευση στην σχέση οικονομίας και ιστορίας, μέλος, ως ερευνητής, του Κολεγίου Jesus του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης και μέλος του Ινστιτούτου Hoover του Πανεπιστημίου Στάνφορντ, γεννήθηκε στη Γλασκώβη το 1964. Κατά το Time, το 2004 ήταν μέσα στους 100 ανθρώπους με τη μεγαλύτερη επιρροή στον πλανήτη.
Αρθρογραφεί στα σημαντικότερα περιοδικά και εφημερίδες του διεθνούς Τύπου (Time, Telegraph, Newsweek κ.ά.), μεταξύ των οποίων και οι Financial Times, στους οποίους υπέγραψε το πρόσφατο οικονομικό άρθρο «Μια ελληνική κρίση έρχεται στην Αμερική», ενώ έχει επανειλημμένα διαφωνήσει έντονα με τον διάσημο Πολ Κρούγκμαν για το μέλλον της οικονομικής κρίσης. Από το 2003 έχει επιμεληθεί και παρουσιάσει τις επιτυχημένες σειρές ντοκιμαντέρ για το Channel Four «Empire» (2003), «American Colossus» (2004), «The War of the World» (2006) και το βραβευμένο με βραβείο ΕΜΜΥ «The Ascent of Money» (2008).
Το 2003, ο Χένρι Κίσινγκερ του παρείχε πρόσβαση στο προσωπικό του αρχείο με τα ημερολόγια του από την εποχή που ήταν στο Λευκό Οίκο καθώς και τις επιστολές του, από το οποίο αναμένεται να προκύψει μια απίθανη βιογραφία.
Διασημότερα έργα του είναι τα:
* «Κολοσσός: Η άνοδος και η πτώση της αμερικανικής αυτοκρατορίας» («Colossus: The Rise and Fall of the American Empire»), εκδ. «Παπαζήσης» 2007.
**«Το Πλέγμα του Πλούτου» («The Cash Nexus»), εκδ. «Ιωλκός», 2007-2008.
* «Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος: Στρατιωτική, διπλωματική, οικονομική και κοινωνική ιστορία 1914-1918» («The Pity of War»), εκδ. «Ιωλκός», 2007-2008.
* «Ο πόλεμος στον κόσμο: Ο αιώνας του μίσους 1901-2000» («War of the World»), εκδ. «Ιωλκός» 2007.
Ο Κώστας Σεμερτζάκης προτείνει το “Γυρίστε το γαλαξία με οτοστόπ”, το πιο αστείο βιβλίο του γαλαξία.
Στις σελίδες του συναντάμε τον Άρθουρ Ντεντ και τον Φορντ Έσκορτ που εγκαταλείπουν τη γη δευτερόλεπτα προτού καταστραφεί για να φτιαχτεί στη θέση της μια διαστημική παρακαμπτήριος. Για βοηθό τους έχουν τον οδηγό για «οτοστοπατζήδες» που τους παρέχει όλες τις απαραίτητες πληροφορίες, όπως το ότι το πιο χρήσιμο αντικείμενο του διαστρικού ταξιδιώτη είναι μια πετσέτα. Πέρα από σπαρταριστό το βιβλίο είναι και ανεκτίμητο, καθώς μας δίνει την απάντηση στο απόλυτο ερώτημα για τη ζωή, το σύμπαν και τα πάντα. Το 42! Δεν βγάζει νόημα, η ερώτηση είναι πολύ φλου. Γι’ αυτό, αν ψάχνεις τις σωστές απαντήσεις, καλό είναι να έχεις θέσει πρώτα τις σωστές ερωτήσεις.
Υπόδειξη προς τα ραδιοτηλεοπτικά μέσα έστειλε την Τρίτη το ΕΣΡ, ζητώντας τους να μην καλούν ανηλίκους ως «κοινό» στα στούντιο, ιδίως όταν το περιεχόμενο κάποιων εκπομπών ενδέχεται να έχει δυσμενή επίδραση στην ομαλή ανάπτυξη της προσωπικότητάς τους.
Το πιο ακραίο παράδειγμα ήταν οι μαθητές που χρησιμοποιήθηκαν σαν ζωντανό ντεκόρ στο «Αξίζει να το δεις» με καλεσμένη την Τζούλια Αλεξανδράτου, που μίλησε για το πορνο-καλλιτεχνικό επίτευγμά της. Το εξωφρενικό δεν είναι ότι οι μαθητές είδαν με σάρκα και οστά το «πρότυπό» τους, όπως η ίδια αυτοχαρακτηρίζεται. Το εξωφρενικό είναι ότι όλη η Ελλάδα, μωρά και χούφταλα, γνωρίζουν, κυρίως μέσω της τηλεόρασης, την Τζούλια και, ταυτόχρονα, αγνοούν άλλα πρόσωπα και πράγματα που ίσως θα έπρεπε να γνωρίζουν. Οι πιτσιρικάδες γίνονται τηλεοπτική μαρίδα, καθώς, με την ενθάρρυνση της τηλεόρασης «και» με τη γονική συναίνεση, δανείζουν τα νιάτα και τη δροσιά τους σε ένα στημένο και γελοίο θέαμα. Και η μαρίδα γελάει και χειροκροτεί, ενώ τα πιράνχας εξασφαλίζουν το γεύμα της ημέρας.
Και να ’ταν μόνο οι ανήλικοι σαν «ακροατήριο»… Κανένας νόμος δεν προστατεύει τα παιδιά που συμμετέχουν σε σόου τύπου «make over», δηλαδή, «εγώ, το κανάλι, βάζω τα υλικά και τα εργατικά και σου ανακαινίζω το σπίτι» και «εσύ βάζεις την ανθρώπινη ιστορία σου», στην οποία ιστορία υπάγονται και οι ανήλικοι αποδέκτες της τηλεοπτικής φιλανθρωπίας. Δείτε τα ευτυχισμένα παιδάκια που τώρα έχουν το δικό τους δωμάτιο! Δείτε πως κλαίνε από χαρά η γιαγιά και η μαμά!
Ποιος νόμος προστατεύει τα παιδιά που συμμετέχουν σε τάλεντ σόου και βαθμολογούνται και κρίνονται οn camera από άτομα με μηδενικές γνώσεις παιδαγωγικής και παιδοψυχολογίας; Μιλάμε για την «αξιολόγηση» των εκπαιδευτικών, που έχουν σπουδάσει και έχουν περάσει από δεκάδες εξετάσεις και έχουν μακρά διδακτική πείρα, όμως ποιος αξιολογεί εκείνους που μόνο από σόουμπιζ γνωρίζουν και αξιολογούν μικρά παιδιά; Οσο βαθαίνει η κρίση, θα πληθαίνουν οι γονείς που θα παραδίδουν το παιδί τους βορά στο τηλεοπτικό θηρίο με την ψευδαίσθηση πως του προσφέρουν ευκαιρίες για μια καλλιτεχνική καριέρα.
Απλήρωτη εργασία και χωρίς καμία ομπρέλα προστασίας προσφέρουν τα παιδιά που συμμετέχουν σε εκπομπές «real life» ή ριάλιτι με οικογένειες. Τα τηλεοπτικά αυτά είδη είναι μια γκρίζα ζώνη ακόμα και για τις ΗΠΑ, όπου ισχύουν πολύ αυστηροί κανόνες για τα παιδιά-ηθοποιούς, όμως παραμένει ασαφές το πλαίσιο της συμμετοχής παιδιών κι εφήβων σε ριάλιτι/ψευδοντοκιμαντέρ. Πολλές είναι οι εκπομπές που, δίχως ανήλικο ακροατήριο στο στούντιο, επωάζουν τις αυριανές Τζούλιες, πάμπολλοι είναι οι επώνυμοι επίδοξοι μέντορές τους, οι οποίοι βρίσκονται στο απυρόβλητο και καμία υπόδειξη του ΕΣΡ δεν τους αγγίζει.
Από τους 100 χάρτες που παρουσιάζονται στην έκθεση της Βρετανικής Βιβλιοθήκης οι 75 εκτίθενται για πρώτη φορά στο ευρύ κοινό. Δεν πρόκειται για ένα μάθημα γεωγραφίας και δεν απευθύνεται σε σχολικά γκρουπ που θέλουν να ξεδώσουν. Πρόκειται για έργα τέχνης, αλλά και για τεκμήρια της επίσημης ιστοριογραφίας, έτσι όπως την χρησιμοποιεί η εκάστοτε κρατική εξουσία. Εξ ου και ο τίτλος της έκθεσης, που διαρκεί μέχρι τον Σεπτέμβριο: «Μεγαλειώδεις χάρτες: εξουσία, προπαγάνδα και τέχνη». Ανάμεσα στα εκθέματα, ο Ατλας Κlencke, με ύψος 1,75 μ., ο χάρτης με την πανοραμική θέα της Νυρεμβέργης χαραγμένος σε ένα νόμισμα του 1773 και ένα ναζιστικό πόστερ, που απεικονίζει τον Τσώρτσιλ σαν θαλάσσιο κήτος που θέλει να καταπιεί την Αφρική!
Χρησιμοποιούμε cookies για να σας προσφέρουμε την καλύτερη δυνατή εμπειρία στη σελίδα μας. Εάν συνεχίσετε να χρησιμοποιείτε τη σελίδα, θα υποθέσουμε πως είστε ικανοποιημένοι με αυτό.ΕντάξειΔιαβάστε περισσότεραΜη αποδοχή
Άρθρα (RSS)