Υπάρχουν. Μία απ αυτές, ένα ηδονικό παιχνίδι που μου επιφύλαξε η ζωή τα τελευταία χρόνια, όταν καθισμένη μπροστά στον υπολογιστή, και έχοντας τοποθετήσει στην ειδική της θέση τη «μαγική» δισκέτα, αυτό το πλαστικό αντικείμενο γνωστότερο ως CD, που θυμίζει τους δίσκους 45 στροφών από βινύλιο των νιάτων μου και περιέχει ό,τι μπορεί να φανταστεί κανείς, ό,τι ποθεί η ψυχή μας στην κυριολεξία, άλλοτε Ομηρο, ολόκληρη την Ιλιάδα και την Οδύσσεια μαζί, κι άλλοτε Σοφοκλή, Αισχύλο, Ευριπίδη, και Σαίξπηρ, και Δάντη και ό,τι άλλο βάζει ο νους μας, και λεξικά επίσης – είναι να αναζητώ σε κείμενα, με τον γνωστό σε όσους χειρίζονται υπολογιστές τρόπο, ένα όνομα ή κάποια λέξη.
Ηδονή, πώς αλλιώς να χαρακτηρίσει κανείς το αίσθημα ευφορίας που τον πλημμυρίζει όταν σε κλάσματα του δευτερολέπτου έχει στην οθόνη του τα επιθυμητά αποτελέσματα, το πόσες φορές, δηλαδή, και το πού απαντά η συγκεκριμένη λέξη, αποτελέσματα που για να τα έχεις άλλοτε έπρεπε να προηγηθούν εικοσιτετράωρα σκληρής δουλειάς, κι αυτό αν ήσουν επαρκής και τα κατάφερνες.
Παίζοντας έτσι ένα πρωί, έχοντας Πλούταρχο, τους- Βί ους Παραλλήλους, στο μηχάνημα, σ ένα διάλειμμα έγραψα τη ρίζα κυν- (ο νους μου εμένα πάντα στα σκυλιά) και χτύπησα αναζήτηση. Δεν θυμάμαι τον αριθμό των λέξεων που προέκυψε, το CD δεν ήταν δικό μου, το είχα δανειστεί και το επέστρεψα, ήταν όμως πολύ μεγάλος. Ψάχνοντας, κάποια στιγμή, πριν κουραστώ κι εγκαταλείψω, αντίκρισα ξαφνικά στην οθόνη ανάμεσα στ’ άλλα και κάτι που μου φάνηκε περίεργο, κυνός σήμα διάβασα, παρέπεμπε ωστόσο στον βίο του Θεμιστοκλή.
Πώς είναι δυνατόν; αναρωτήθηκα· τη μάχη στον Ελλήσποντο θυμόμουνα εγώ, στη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου, και το τρόπαιο που έστησαν στο Κυνός Σήμα, κοντά στα Αβδυρα, ύστερα από τη νίκη τους οι Αθηναίοι. Αφησα στη μέση τον Βίο που διάβαζα πριν αρχίσω το «παιχνίδι» μου, Λυκούργου βίος ήτανε θαρρώ, κι έπιασα τον Θεμιστοκλή. Θα μπορούσα, βέβαια, να βρω αμέσως το συγκεκριμένο σημείο στο οποίο παρέπεμπε το μηχάνημα δίνοντας την κατάλληλη εντολή, προτίμησα όμως να πιάσω την ιστορία απ την αρχή.
Διάβαζα, διάβαζα, κυνός σήμα -0.023 όμως πουθενά, το απολάμβανα ωστόσο, γοητευτικοί αμφότεροι, τόσο ο ιστορούμενος όσο και ο ιστορών, όταν κάποια στιγμή έφτασα στο σημείο, λίγο πριν από τη ναυμαχία της Σαλαμίνας, όπου ο Πλούταρχος περιγράφει την Αθήνα και την ατμόσφαιρα που επικρατεί εκεί, με τον ιδιοφυή Θεμιστοκλή να προσπαθεί να πείσει τους Αθηναίους να εγκαταλείψουν την πόλη τους, τον Θεμιστοκλή που έχει σωστά προβλέψει πως ο πόλεμος θα κερδηθεί στη θάλασσα, τον Θεμιστοκλή που έχει επενδύσει στον στόλο, στα ξύλινα τείχη του, και που δεν διστάζει να μεταχειριστεί κάθε μέσο, όταν ερμηνεύει, προκειμένου να στηρίξει τις απόψεις του, τα γεγονότα καταπώς τον βολεύουν, όπως την εξαφάνιση του ιερού φιδιού από τον ναό της Αθηνάς – οι ιερείς, βλέπετε, μια μέρα βρήκανε την τροφή του άθικτη και άφαντο το φίδι – σαν θεϊκό σημάδι, του Θεμιστοκλή που υποστηρίζει πως η θεά προτρέπει τους πολίτες ν ακολουθήσουν το παράδειγμα του όφεως και που αργότερα, όταν εξαφανίζεται το γοργόνειο από το άγαλμα της Αθηνάς, συγκεντρώνει τα χρήματα που έβρισκαν κρυμμένα ανάμεσα στα πράγματα που έπαιρναν μαζί τους οι Αθηναίοι, άφθονα χρήμα τα, σ έναν σωρό, ώστε όσοι επιβιβάζονταν στα πλοία να έχουν πλέον τα απαραίτητα εφόδια…
Ωραία όλα αυτά, ορισμένα τα θυμόμουνα, άλλα όχι, κάτι όμως σχετικό είτε με κύνες γενικά, είτε ειδικότερα με το σήμα του κυνός δεν είχε ακόμα κάνει την εμφάνισή του· δεν άργησε ωστόσο.
Η πόλη αδειάζει, στα πλοία επιβιβάζεται ο άμαχος πληθυσμός, γυναίκες, γέροι και παιδιά, ανάμεσά τους κι ο Ξάνθιππος, ο ηλικιωμένος πατέρας του Περικλή. Ο σκύλος του τον έχει ακολουθήσει ως την προβλήτα επειδή το ένστικτό του τον έχει ειδοποιήσει ότι η αποχώρηση του αφεντικού του δεν είναι μια συνηθισμένη αποχώρηση, μια εκδρομή ή ένα ταξιδάκι δηλαδή, όπως άλλα πολλά που έχουν προηγηθεί στο παρελθόν. Κάτι πρωτόγνωρο κι ανησυχαστικό πλανιέται στην ατμόσφαιρα· παρακολουθεί τον Ξάνθιππο να επιβιβάζεται στο σκάφος μαζί με τους άλλους κι ύστερα τους βλέπει να σηκώνουν την άγκυρα και ν απομακρύνονται. Ο κύριός του τον εγκατέλειψε; Δεν είναι δυνατόν! Το πιστό ζώο δεν το αντέχει.
Ρίχνεται στο νερό και κολυμπά κοντά στο πλοίο («τη τριήρει παρανηχόμενος» γράφει ο Πλούταρχος) ως τη Σαλαμίνα. Οταν κάποτε βγαίνει στην ακροθαλασσιά, σωριάζεται εξαντλημένος και πεθαίνει.
Σύμφωνα με την παράδοση, τον θάβουν εκεί που άφησε την τελευταία του πνοή. Ο τάφος του είναι το «κυνός σήμα» και ολόκληρη εκείνη η περιοχή στη Σαλαμίνα, συμπληρώνει ο Πλούταρχος, ακόμα και στις μέρες του ονομαζόταν προς τιμήν του ζώου έτσι.
Ενα εύλογο αλλά δυστυχώς αναπάντητο ερώτημα αφορά το γιατί σε μια εποχή κάθε άλλο παρά σεξοφοβική, όπως η σημερινή, οι πρώτες σεξουαλικές εμπειρίες των εφήβων εξακολουθούν να γεννούν μεγάλη αμηχανία και ανασφάλεια όχι μόνο στους ίδιους τους πρωτάρηδες -κάτι απολύτως φυσιολογικό και αναμενόμενο-, αλλά και στους πολύ πιο έμπειρους και ερωτικά απελευθερωμένους γονείς τους.
Γιατί άραγε ακόμη και οι πιο «άνετοι» και «προοδευτικοί» γονείς αποδέχονται με εξαιρετική δυσκολία, και ενίοτε βιώνουν ως «καταστροφή», τις πρώτες σεξουαλικές αναζητήσεις των παιδιών τους;
Σήμερα, ένας ολοένα και μεγαλύτερος αριθμός γονιών δεν έχει την παραμικρή δυσκολία ή αμηχανία στο να μιλά «ανοιχτά» για το σεξ με τα παιδιά του όσο είναι πολύ μικρά (κάτι που σπανιότατα συνέβαινε πριν από μερικά χρόνια). Τα πράγματα βέβαια αλλάζουν άρδην όταν το παιδί αρχίζει να μεγαλώνει και μπαίνει στην εφηβεία. Οσο το παιδί ήταν μικρό, το σεξ αποτελούσε γι’ αυτό μια «αθώα» διανοητική περιέργεια. Αντίθετα, με την είσοδο στην εφηβεία, η ψυχοσωματική εμπλοκή του είναι πολύ πιο άμεση: για κάθε έφηβο το σεξ αποτελεί κάτι ιδιαίτερα σημαντικό, κυριολεκτικά το… «καυτό» ζήτημα.
Ταυτόχρονα, όμως, ο/η έφηβος/-η δεν διαθέτει ακόμη τις βιωματικές εμπειρίες και τα απαραίτητα «νοητικά εργαλεία» για να κατανοήσει και, κυρίως, για να αποδεχτεί τις συγκλονιστικές αλλαγές που συντελούνται στο σώμα και τις διαθέσεις του. Και ακριβώς εδώ υπεισέρχεται η προβληματική στάση των γονιών του: είτε πρόκειται για την ενδεχόμενη αμηχανία είτε, ακόμη χειρότερα, για την προσποιητή αδιαφορία, που συχνά επιδεικνύουν με πρόσχημα τον υποκριτικό σεβασμό της ιδιωτικής ζωής των παιδιών τους.
Η αμηχανία τους αυτή επιτείνεται και από τη συστηματική πλέον άρνηση των εφήβων να συζητήσουν ή έστω να ακούσουν τις πληροφορίες που ενδεχομένως θα επιθυμούσαν να τους μεταφέρουν οι γονείς τους για την πρωτόγνωρη κατάσταση που αντιμετωπίζουν. Πράγματι, οι έφηβοι -κατά κανόνα- μετά τις πρώτες σεξουαλικές τους εμπειρίες εκλαμβάνουν ως ανεπίτρεπτη παρέμβαση κάθε προσπάθεια διαλόγου ή επικοινωνίας με τους γονείς τους γύρω από τις νέες και υπερβολικά μυθοποιημένες ερωτικές τους εμπειρίες. Παραδόξως, το σεξ αποτελεί πια ένα θέμα ταμπού, τόσο για τους αμήχανους και υπερβολικά ανήσυχους γονείς όσο και για τους ολοένα και περισσότερο κλεισμένους στον εαυτό τους εφήβους.
Τα αγόρια μάλιστα αποδέχονται να μιλήσουν γι’ αυτά τα «πολύ προσωπικά» θέματα μόνο με την κοπέλα τους ή με τους πολύ στενούς τους φίλους (αν βέβαια έχουν!).
Παραπληροφορημένοι και άπειροι
Πολλοί γονείς, έχοντας λησμονήσει προ πολλού τις δικές τους εφηβικές τραυματικές εμπειρίες, καλλιεργούν την καθησυχαστική αυταπάτη ότι τα σημερινά παιδιά, μεγαλωμένα μέσα στον καταιγισμό ερωτικών πληροφοριών και εικόνων από το Διαδίκτυο ή την TV, γνωρίζουν σχεδόν τα πάντα ή, έστω, όσα πρέπει να ξέρει ένα παιδί γύρω από το σεξ.
Στην πραγματικότητα βέβαια συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο: η τηλεόραση προβάλλει απλώς παθητικά σκηνές σεξ, χωρίς καθόλου να εξηγεί ή να πληροφορεί για τη σωματική εμπειρία ή το ψυχολογικό περιεχόμενο αυτού που βλέπουμε· δηλαδή, τι ακριβώς είναι και τι σημαίνει αυτό που διαδραματίζεται στην οθόνη.
Οσο για τις πορνογραφικές ιστοσελίδες, αυτές όχι μόνο δεν παρέχουν καμία χρήσιμη πληροφορία, αλλά, επιπλέον, προβάλλουν μια εντελώς απρόσωπη, διαστρεβλωτική και παραπλανητική εικόνα για το τι είναι και το πώς συντελείται η ερωτική πράξη σε φυσιολογικές συνθήκες. Και αν αυτό ισχύει για τους ενήλικους θεατές, φανταστείτε πόσο ζημιογόνος ή καταστροφική μπορεί να αποδειχτεί η συχνή κατανάλωση πορνογραφικού υλικού από έναν άπειρο ερωτικά έφηβο.
Σε αυτό το κοινωνικό-πολιτισμικό πλαίσιο τα περιθώρια επιρροής ή έστω διάλογου των γονιών με τα παιδιά για το καυτό ζήτημα του σεξ είναι απελπιστικά στενά· αλλά σε καμιά περίπτωση ανύπαρκτα.
Δεν μπορούσε να το φανταστεί ούτε ο ίδιος. Οταν ξεκίνησε το μπλογκ με τίτλο «1000awesomethings» (1.000 φοβερά πράγματα), δεν του περνούσε από το μυαλό ότι καθημερινές απολαύσεις όπως η ζεστή μυρωδιά του αρτοπωλείου, η κρέμα στον καφέ και τα βρεγμένα από τη βροχή μαλλιά θα συγκινούσαν δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους σε όλο τον κόσμο.
Πριν από δύο χρόνια, ο Νιλ Πασρίτσα, ένας 30χρονος που τότε ζούσε στη Βοστόνη των ΗΠΑ, διένυε μια από τις πιο δύσκολες φάσεις της ζωής του. Ο καλύτερός του φίλος είχε αυτοκτονήσει και ο γάμος του όδευε προς ένα άδοξο τέλος. Ενα βράδυ, την άνοιξη του 2008, βουτηγμένος στη θλίψη και νιώθοντας πολύ μόνος, έκατσε μπροστά στον υπολογιστή του αναζητώντας διέξοδο από την δυσάρεστη πραγματικότητα.
Η ανταπόκριση Ετσι ξεκίνησε το μπλογκ του, σχολιάζοντας χιουμοριστικά κάτι τόσο συνηθισμένο όσο το… μπρόκολο και συνέχισε γράφοντας κάθε μέρα για κάτι «φοβερό», κάτι μικρό που μας κάνει να χαμογελάμε και να αισθανθούμε καλύτερα: το περπάτημα στο γρασίδι χωρίς παπούτσια, το χιόνι, το παλιό τζιν που μπορούμε ακόμη να φορέσουμε, η στιγμή στις διακοπές που ξεχνάμε τι μέρα είναι…
Η ανταπόκριση υπήρξε εντυπωσιακή. Το μπλογκ έχει πλέον πάνω από 17,8 εκατομμύρια επισκέψεις, έχει βραβευθεί, έχει γίνει βιβλίο και τραγούδι, ενώ ο ιδρυτής του αποδεικνύεται περιζήτητος ομιλητής και φιλοξενούμενος πολλών γνωστών μέσων, από το «CNN», το «BBC» και το «CBS» μέχρι τους «Times» και την «Guardian».
Οπως λέει και ο ίδιος στο «Εθνος της Κυριακής», η επιτυχία του μπλογκ τον εξέπληξε: «Δεν το περίμενα σε καμία περίπτωση. Δεν πλήρωσα για υπηρεσίες μάρκετινγκ, αλλά όσο περνούσε ο καιρός, φίλοι έστελναν την ιστοσελίδα σε άλλους φίλους και τώρα λαμβάνω κάθε μέρα περίπου 40 ή 50 emails και γράμματα από όλο τον κόσμο. Εφηβοι με τάσεις αυτοκτονίας μου λένε ότι το μπλογκ τούς κάνει να χαμογελούν, ασθενείς από νοσοκομεία μου λένε ότι τους θυμίζει αυτά που είναι σημαντικά και κυρίως υπάρχουν εκείνοι που απλώς επικοινωνούν για να μου πουν τι θεωρούν οι ίδιοι φοβερό (awesome)».
Το μπλογκ «1000awesomethings» αποτέλεσε αφορμή για να εκδοθεί αυτή την άνοιξη το βιβλίο με τον τίτλο «The book of awesome», που κυκλοφορεί σε ΗΠΑ, Καναδά, Αυστραλία, Κορέα, Νέα Ζηλανδία, Βρετανία, Γερμανία και Ολλανδία. Το δεύτερο βιβλίο βασισμένο στο μπλογκ αναμένεται να κυκλοφορήσει την άνοιξη του 2011.
«Καταγράφω τα θετικά της ζωής» Ο ιδρυτής του 1000awesome?things εξηγεί στο «Εθνος της Κυριακής»την παγκόσμια απήχηση του μπλογκ: «Είμαστε περιτριγυρισμένοι από φοβερά πράγματα. Πρόκειται για απλές, μικρές, εμπειρίες που προσφέρονται εύκολα, δωρεάν και που όλοι λατρεύουμε. Υποθέτω ότι αυτές οι μικρές στιγμές κάνουν τη μεγάλη διαφορά στις ζορισμένες και παραγεμισμένες ζωές μας. Εγώ απλώς τις καταγράφω», μας λέει ο Νιλ Πασρίτσα. Ενα μεγάλο κομμάτι της επιτυχίας βέβαια οφείλεται στον ζωντανό τρόπο γραφής αλλά και στις έξυπνες φωτογραφίες τις οποίες επιλέγει για να «ντύσει» τα κείμενά του. Κάποια από αυτά θα μπορούσαν να λειτουργήσουν λυτρωτικά για? ομοιοπαθούντες.
«Ολοι μας θα φάμε χαστούκια. Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει το μέλλον, αλλά ξέρουμε ένα πράγμα: δεν πρόκειται να πάνε όλα όπως τα σχεδιάσαμε», γράφει σε ένα σημείο ο Νιλ και αλλού συμβουλεύει: «Οταν τα άσχημα νέα σού πιέζουν τους πνεύμονες και το βάρος του κόσμου σε σπρώχνει προς τον βυθό, να προσπαθείς πάντα να αναπνέεις επικεντρώνοντας στα θετικά… Η ζωή είναι πολύ μικρή για να κολυμπάς συνέχεια στα βαθιά και έτσι, όταν πληγώνεσαι, να θυμάσαι να κοιτάς στο τέλος του τούνελ και να αφήνεις τα φώτα να σε οδηγούν παρακάτω».
Ο ΝΙΛ ΜΙΛΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΝΙΛ «Μ’ αρέσει η κρύα πλευρά του μαξιλαριού»
«Ζω στο Τορόντο του Καναδά. Είμαι ένας βαρετός τύπος 30 ετών που δουλεύει σε ένα γραφείο στα προάστια, τρώει παγωμένο σουβλάκι για βραδινό και χρειάζεται να πηγαίνει πιο συχνά στο γυμναστήριο. Είμαι ένας συνηθισμένος τύπος που του αρέσει η μυρωδιά της βενζίνης, η κρύα πλευρά του μαξιλαριού και το να ξυπνώ και να συνειδητοποιώ ότι είναι Κυριακή».
Ο Νιλ άρχισε να καταγράφει τα φοβερά πράγματα της καθημερινότητας, ξεκινώντας από το νούμερο 1.000 και μετρώντας αντίστροφα. Σήμερα βρίσκεται στο νούμερο 448. Μερικά από τα «φοβερά πράγματα» που έχουν φιγουράρει στο μπλογκ του www.1000awesomethings.com είναι τα παρακάτω:
όταν ένας συνάδελφος εξελίσσεται σε πραγματικό φίλο
όταν ανοίγεις ένα βιβλίο ακριβώς στην σελίδα που έψαχνες
όταν οι ηθοποιοί σε μια ταινία επισκέπτονται κάποιο μέρος που ξέρεις
το να μην κάνεις τίποτα όλη μέρα
το να τραγουδάς στο αυτοκίνητο, επιστρέφοντας από μια συναυλία
το να διαλέγεις τη σειρά που κινείται πιο γρήγορα στο σουπερμάρκετ
το να βλέπεις κάποιον να γελά στον ύπνο του
οι συγνώμες δίχως λόγια
Είμαι ένας βαρετός τύπος, 30 ετών, που δουλεύει σε ένα γραφείο στα προάστια και τρώει παγωμένο σουβλάκι
Το «The Book of Awesome», κυκλοφορεί σε ΗΠΑ, Καναδά, Αυστραλία, Κορέα, Νέα Ζηλανδία, Βρετανία, Γερμανία και Ολλανδία. Την άνοιξη του 2011 ο Νιλ Παστρίτσα αναμένεται να κυκλοφορήσει και δεύτερο βιβλίο βασισμένο στο μπλογκ.
«Είμαστε καταναλωτές που δεν σκέφτονται. Είναι σημάδι του καιρού μας. Δείτε για παράδειγμα τι γίνεται με τη λογοτεχνία. Την αντιμετωπίζουμε ως είδος προς κατανάλωση. Δεν είναι χάπι όμως. Δεν είναι βιταμίνη που θα μας λύσει τα προβλήματα. Εχει διαδραστικό χαρακτήρα», λέει στα «ΝΕΑ» ο εκ των κορυφαίων μελετητών του Ομήρου και της αρχαϊκής ελληνικής ποίησης, καθηγητής Κλασικών Σπουδών και Συγκριτικής Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, Γκρέγκορι Ναζ, που έχει υποστηρίξει πως τα ομηρικά έπη υπέστησαν δυναμικές αλλαγές μέσω της προφορικής παράδοσης. Και μόνο ο τίτλος του είναι αρκετός για να σε κάνει νιώσεις δέος. Πόσω μάλλον αν γνωρίζεις πως ο Γκρέγκορι Ναζ, που γεννήθηκε στην Ουγγαρία και σπούδασε στα πανεπιστήμια της Ιντιάνας και του Χάρβαρντ Γλωσσολογία- πριν «ερωτευτεί» όπως λέει ο ίδιος την αρχαία ελληνική λογοτεχνία- είναι από τους πρωτοπόρους στη διάδοση της γνώσης με ψηφιακά μέσα. Ο πρωτοστάτης για την ψηφιακή διάσωση του αρχαιότερου και καλύτερα διατηρημένου πλήρους κειμένου της “Ιλιάδας”, του χειρογράφου Venetus Α της συλλογής του Βησσαρίωνα, το οποίο και έχει αναρτήσει στο Διαδίκτυο ώστε να είναι προσβάσιμο σε όλους. Κι όμως. Ο άνθρωπος που εμπνεύστηκε το ψηφιακό λίκνο το οποίο επιτρέπει τη διάσωση ακόμη και των πιο ευαίσθητων χειρογράφων και αναγνωρίζεται ως ένας από τους σημαντικότερους πνευματικούς ανθρώπους της εποχής μας, δεν έχει ίχνος από το ύφος που θα περίμενες να αντικρύσεις. «Ξέρω πως θα θέλατε να ακούσετε μια δήλωση του τύπου “διαβάστε Ομηρο για να λύσετε τα προβλήματά σας”. Εχω όμως να σας πω το εξής: η λύση των προβλημάτων είναι ενσωματωμένη στην ποίηση και την προφορική παράδοση. Και κρούω τον κώδωνα του κινδύνου προς όλους όσοι είναι παθητικοί καταναλωτές. Αν μας ρωτήσει κάποιος πώς βαθμολογούμε την “Οδύσσεια” στην κλίμακα ένα έως δέκα και βάλουμε πέντε, δεν σημαίνει πως αξίζει πέντε η “Οδύσσεια”, διότι δεν βαθμολογούμε μόνο εμείς το κείμενο. Μας αξιολογεί κι εκείνο. Και ίσως το πέντε να είναι ο βαθμός που μας αξίζει. Κι εδώ βρίσκεται και είναι η ομορφιά του ελληνικού πολιτισμού: στη διαδραστικότητα, τη ζωντάνια, τη συνέχεια στη γλώσσα. Είναι μια πρόκληση που μας προκαλεί διαρκώς να γίνουμε καλύτεροι», συνεχίζει ο διευθυντής του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών του Χάρβαρντ, το οποίο σε συνεργασία με το Εργαστήριο Μελέτης Μύθου και Θρησκείας στην Ελληνική και Ρωμαϊκή Αρχαιότητα του Τμήματος Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών διοργάνωσαν συνέδριο με θέμα τον Επικό Κύκλο. Β ρισκόμαστε στο επίκεντρο μιας παγκόσμιας οικονομικής κρίσης; Πιστεύετε ότι είναι και πολιτιστική; Πρέπει να καταλάβουμε πως δεν υπάρχει μόνο καλή ή κακή περίοδος στην Ιστορία. Αν πάμε πίσω στον 5ο αι. π.Χ. δεν θα βρούμε μόνο θετικά, αλλά και αρνητικά μαθήματα. Αν, για παράδειγμα, σκεφτούμε πως κάποιος ήθελε να σκοτώσει τον Αλκιβιάδη και δεν το έκανε, συνειδητοποιούμε αυτομάτως ότι βρίσκονται μπροστά μας εκατοντάδες χαμένες ευκαιρίες που θα άλλαζαν την Ιστορία. Πρέπει να καταλάβουμε ότι ο πολιτισμός είναι κάτι δυναμικό και διόλου στατικό.
Η ιστορία επηρεάζει τον πολιτισμό. Ο ελληνικός πολιτισμός ωστόσο είναι τόσο ανθεκτικός και αυτό με κάνει αισιόδοξο τόσο για την επιβίωση των Ελλήνων όσο και του πολιτισμού τους. Αλλά για να καταλάβετε τι εννοώ ακριβώς, θα σας δώσω ένα παράδειγμα.
Συμμετείχα τον Μάιο σε ένα διεθνές συνέδριο για τον Ομηρο στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Το Σάββατο το βράδυ, μεσούσης της κρίσης, είδα τον κόσμο έξω να γλεντάει, να γελάει, να τρώει, να πίνει, να χορεύει… Εμοιαζε με καρναβάλι. Και τότε άκουσα κάποιον από την παρέα να λέει: «Η Ελλάδα έχει μεγάλο πρόβλημα, αλλά όχι κι οι Ελληνες!».
Η εικόνα αυτή λοιπόν δείχνει πως ο ελληνικός πολιτισμός μπορεί να επιβιώσει στην οικονομική κρίση.
Οι κλασικές σπουδές μπορούν να μας δώσουν λύσεις; Θέλω να είμαι ειλικρινής. Αν και αφιέρωσα όλη μου τη ζωή στον ελληνικό πολιτισμό θαυμάζοντας την ομορφιά και την ευφυΐα του με τις συνέχειες και τις ασυνέχειές του, θεωρώ πολύ σημαντικό οι Ελληνες- ιδιαιτέρως της Διασποράς- να μην τον χρησιμοποιούν ως μέσο για να δικαιολογήσουν τη σημερινή τους ταυτότητα.
Οι Ελληνες που ζουν στην Ευρώπη κάνουν περισσότερη ενδοσκόπηση και αυτοκριτική. Εκείνοι που ζουν όμως στις Ηνωμένες Πολιτείες ανησυχούν για το πώς θα διατηρήσουν ζωντανές τις παραδόσεις τους για τρεις και τέσσερις γενεές. Και διψούν περισσότερο από οπουδήποτε αλλού για να ανυψώσουν τον ελληνικό πολιτισμό ώστε να στηρίξουν τη σημερινή τους ταυτότητα.
Εκεί είναι και η μεγαλύτερη εμπλοκή μου, ως δασκάλου. Μελετώ τον ελληνικό πολιτισμό με τις συνέχειες και τις ασυνέχειές του. Οι περισσότεροι έχουν στο μυαλό τους παγιωμένες, στατικές απόψεις. Μιλούν, για παράδειγμα, για το θαύμα της αθηναϊκής δημοκρατίας στα τέλη του 5ου αι. π.Χ. Αν τους ρωτήσεις για το θαύμα της Αίγινας στις αρχές του 5ου αι π.Χ., δεν θέλουν να ακούσουν. Αναζητούν τα γνωστά τους μοντέλα και τα επαναλαμβάνουν. Το πρόβλημα έγκειται στο ότι λείπει η δυναμική. Ως δάσκαλος λοιπόν αποστολή μου είναι να δείξω πως οι λύσεις δεν βρίσκονται μέσα από μη εύκαμπτες προσεγγίσεις, άλλα μέσα από την εξερεύνηση και την ποικιλία.
Γιατί η αρχαία ελληνική λογοτεχνία εξακολουθεί να είναι επίκαιρη;
Δεν είναι επίκαιρη απλώς, είναι μέρος της καθημερινότητάς μας. Θα σας δώσω δύο παραδείγματα. Αν κάποιος σήμερα λιποθυμήσει, του λέμε «τι έπαθες;». Και πριν από 4.000 χρόνια χρησιμοποιούσαν την ίδια έκφραση με την ίδια σύνταξη για την ίδια περίσταση. Δείτε τι συμβαίνει στην «Ιλιάδα». Ο Εκτορας αποχαιρετά την Ανδρομάχη και τον γιο του. Το παιδί φοβάται την εντυπωσιακή περικεφαλαία τού πατέρα του και βάζει τα κλάματα. Ο Εκτορας βγάζει την περικεφαλαία και παίρνει αγκαλιά το παιδί, ενώ το ζευγάρι χωρίζει με χαμόγελο στα χείλη και δάκρυα στα μάτια. Οι αρχαιολόγοι απέδειξαν πως η παραγωγή της περικεφαλαίας που φορούσε ο Εκτορας σταμάτησε το 1600 π.Χ. Το συναίσθημα όμως ανάμεσα στο ζευγάρι, όπως και ανάμεσα στον πατέρα και το παιδί που περιγράφει ο Ομηρος είναι ακριβώς το ίδιο. Οι ανθρώπινες στιγμές δεν έχουν αλλάξει.
Ποιος ήταν τελικά ο Ομηρος; Είμαι οπαδός της θεωρίας της εξέλιξης, ένας δαρβινιστής της λογοτεχνίας. Ως εκ τούτου θεωρώ πως ο Ομηρος είναι ένας ήρωας της λογοτεχνίας που εκφράζει τη ζωή καλύτερα από οποιονδήποτε άλλο. Κι αυτό επετεύχθη χάρη στην προφορική παράδοση αρχικά. Τα έπη άλλαζαν δε γενιά με γενιά. Στα κλασικά χρόνια για παράδειγμα, λειτούργησαν υπέρ της προπαγάνδας της αθηναϊκής ηγεμονίας.
Κινδυνεύουν οι κλασικές σπουδές;
Αυτό το ακούω από τότε που ήμουν νέος. Πάντα υπάρχουν Κασσάνδρες. Είναι μια άποψη που έχει να κάνει με το γεγονός ότι η εκπαιδευτική πολιτική παγκοσμίως βρίσκεται σε διαρκή πτώση. Είναι ένα θέμα που δεν έχει να κάνει με την ελληνική παιδεία και τον ελληνικό πολιτισμό, αλλά με τον πολιτισμό εν γένει. Είμαι αισιόδοξος ότι αν και θα υπάρχουν σκαμπανεβάσματα, τα πράγματα θα πάνε καλά.
Αισθάνεστε μόνος ως φιλέλληνας;
Οχι. Και δεν βλέπω την Ελλάδα ως το κακό παιδί της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Υπάρχει άγνοια. Δεν ξέρουν τους Ελληνες και τα ελαττώματά τους. Εγώ τα γνωρίζω καλύτερα κι από εκείνους. Δεν θυμώνω. Χαμογελάω όταν βλέπω τι γίνεται.
Χρησιμοποιούμε cookies για να σας προσφέρουμε την καλύτερη δυνατή εμπειρία στη σελίδα μας. Εάν συνεχίσετε να χρησιμοποιείτε τη σελίδα, θα υποθέσουμε πως είστε ικανοποιημένοι με αυτό.ΕντάξειΔιαβάστε περισσότεραΜη αποδοχή
Υπάρχουν ηλεκτρονικές ηδονές;
Άρθρα (RSS)