Το έργο τους δεν είναι πάντα εύκολο. Σε µία από τις πρώτες τους αποστολές ένα παιδί είχε βάλει κάποιον εξωσχολικό να σπάσει τη µύτη ενός συµµαθητή του. Από το νοσοκοµείο, εκείνος απειλούσε ότι θα έστελνε φίλους του και ο καβγάς θα συνεχιζόταν πέρα από τα κάγκελα του γυµνασίου. Σε ένα άλλο περιστατικό µια καθηγήτρια έσπασε το πόδι της προσπαθώντας να χωρίσει δύο αγόρια.
Χρειάστηκαν τέσσερις ώρες διαλόγου, η παρέµβαση τεσσάρων συµµαθητών τους και µιας ψυχολόγου (από τον ∆εκέµβριο έχει σταµατήσει τις επισκέψεις στο σχολείο αφού έληξε η σύµβασή της µε τον δήµο) για να δεσµευτούν τα δύο παιδιά ότι δεν θα χτυπηθούν ξανά. Εκτοτε, τήρησαν τον λόγο τους. «Κάποια παιδιά προσπαθούν να επιβληθούν στους άλλους επειδή καταπιέζονται στη ζωή τους. Μέσα από εµάς όµως µαθαίνουν την ισότητα», λέει ο Θανάσης Τουρκοδηµήτρης, µέλος της οµάδας.
Οι διαµεσολαβητές δεν είναι πάντα οι πιο σκληροτράχηλοι του σχολείου. Πρώην νταήδες που έχουν κερδίσει την προσοχή των συµµαθητών τους εµπνέοντας φόβο. Ανάµεσά τους βρίσκονται και παιδιά λιγοµίλητα, µαζεµένα. Κάποιοι έχουν χαµηλούς βαθµούς. Αλλοι υψηλές επιδόσεις. Παιδιά Ελλήνων και µεταναστών. Στην πλειονότητά τους από οικονοµικά ασθενέστερες οικογένειες. Τα περισσότερα µένουν στα Νεόκτιστα, µια συνοικία στην πλάτη των διυλιστηρίων των Ελληνικών Πετρελαίων. Ξυπνούν µε θέα τα φουγάρα. Μυρίζουν την ανάσα τους. Ζουν σε σπίτια που στις αυλές τους βυθίζονται τα πόδια πυλώνων της ∆ΕΗ. Μεγαλώνουν σε ένα µέρος όπου, όπως έχουν πει στους καθηγητές τους, το βράδυ είναι «απαγορευµένη ζώνη».
«Η βία είναι στη ζωή τους. Αλλά µέσα από τη λειτουργία της οµάδας µαθαίνουν την αυτοσυγκράτηση», λέει η διευθύντρια του σχολείου Αγγελική Γιαννάτου. ∆ιδάσκει εκεί από το 1983. Φοράει γυαλιά, έχει κοντά µαλλιά και γλυκιά φωνή µε διδακτική χροιά. Με δική της πρωτοβουλία, πριν από έξι χρόνια, άρχισε να λειτουργεί η οµάδα των διαµεσολαβητών στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράµµατος Comenius, σε συνεργασία µε σχολεία του εξωτερικού όπου εφαρµοζόταν ήδη. Σήµερα, το πρόγραµµα αγωγής υγείας έχει ολοκληρώσει τον κύκλο του.
η ΟΜΑΔΑ ΦΙΛΙΑΣ όµως συνεχίζει τη δράση της. «Εχουν σταµατήσει οι καβγάδες εκτός σχολείου. Τα παιδιά αποδεικνύονται πολύ ώριµα αν τα εµπιστευτείς», υποστηρίζει η Αγγελική Γιαννάτου. Ο Βίκτωρας Μάνεβ, ένα από τα µέλη των διαµεσολαβητών, επιβεβαιώνει τα λόγια της. Την ώρα της γυµναστικής ιδρώνει στην τσιµεντένια αυλή. Ψηλός, µε ανάκατα µαλλιά, ουρίτσα στον σβέρκο και λόγια µετρηµένα. «Εχω µάθει να συγκρατώ τα νεύρα µου», λέει και εκτονώνει την ενέργειά του κλοτσώντας
Οι «διαµεσολαβητές» προλαµβάνουν τη βία µεταξύ των µαθητών πριν επέµβουν οι καθηγητές
την µπάλα στο τέρµα.
Η διαµεσολάβηση γίνεται στη βιβλιοθήκη του σχολείου. Σε δύο αντικρυστά θρανία κάθονται τα παιδιά που έχουν τσακωθεί και οι συµφιλιωτές τους. Στην αίθουσα δεν υπάρχει µεγάλος. Αφού κάθε πλευρά µιλήσει για το περιστατικό, αναζητούν κοινή λύση. Αποφασίζουν να δώσουν τέλος στην παρεξήγηση και υπογράφουν έπειτα µια συµφωνία που πρέπει να τηρήσουν. «Με την τιµωρία το πρόβληµα θα συνέχιζε εκτός σχολείου. Η υπογραφή τούς δεσµεύει απέναντι στους συνοµηλίκους τους. ∆ίνουν τον λόγο τους», λέει η γυµνάστρια Μαρία Αθανασοπούλου, µία από τους τέσσερις εκπαιδευτικούς που επιβλέπουν το πρόγραµµα. Πέρσι η οµάδα παρενέβη σε 18 περιστατικά. Φέτος σε έξι.
Στα πρώτα στάδια εφαρµογής οι διαµεσολαβητές αντιµετωπίστηκαν µε δυσπιστία. «Στην αρχή δεν µας έπαιρναν στα σοβαρά τα παιδιά. “Εσείς θα αλλάξετε το σχολείο;” µας έλεγαν», θυµάται η Μαρία Πετρίδη, ένα από τα πρώτα µέλη των διαµεσολαβητών πριν από έξι χρόνια, η οποία σήµερα σπουδάζει στο Οικονοµικό Πανεπιστήµιο Αθηνών.
∆ύσπιστοι όµως παραµένουν ακόµη και ορισµένοι καθηγητές. ∆εν ικανοποιούνται αν δεν επιβληθεί τιµωρία. Θεωρούν ότι ακυρώνεται ο παιδαγωγικός τους ρόλος. Οτι η οµάδα τούς παρακάµπτει. Ο 14χρονος Αλέξανδρος Χάσα διαφωνεί. Μπήκε στην οµάδα για να σταµατήσει ο κύκλος ενός τσακωµού, ο οποίος διαρκούσε τέσσερις µέρες έξω από το σχολείο.
Τα κατάφερε. Τώρα θέλει να συµφιλιώσει και άλλους. «Εµείς προσεγγίζουµε αλλιώς τα παιδιά. Μαθαίνουµε να τους ακούµε. Και στο τέλος οι χειρότεροι εχθροί γίνονται φίλοι», λέει. 63%
των µαθητών Δηµοτικού, 51% των µαθητών Γυµνασίου και 36% των µαθητών Λυκείου στην Ελλάδα δηλώνουν ότι υπάρχουν συµµαθητές που τους συµπεριφέρονται άσχηµα.
89%
των διαπληκτισµών στο προαύλιο αφορούν ύβρεις και 47,7% ταπείνωση του άλλου. Πιο συχνά
είναι τα βίαια περιστατικά ανάµεσα στους µαθητές του Γυµνασίου από τους µαθητές του Λυκείου.
55%
των παιδιών στο Δηµοτικό αναφέρουν ότι κάποιος συµµαθητής τους τα έχει κοροϊδέψει ή βρίσει ενώ 37% δηλώνουν ότι έχουν χτυπηθεί από άλλα παιδιά.
Πηγή: Ειδική Επιτροπή Μελέτης των οµάδων Ενδοσχολικής Βίας της Εθνικής Επιτροπής Δικαιωµάτων του ανθρώπου
΄ LINKS:
n Συνήγορος του Παιδιού: http://www.0-18. gr/ n Εταιρεία Ψυχοκοινωνικής υγείας του Παιδιού και του Εφήβου: http://www.epsype.gr ΄ ΧΡΗΣΙΜΑ ΤΗΛΕΦΩΝΑ:
n Γραµµή στήριξης παιδιών και εφήβων:
116-111 n Γραµµή για παιδιά στον Συνήγορο του Παιδιού: 800-11-32000
«Το σχολείο δεν ακούει»
ΜΟΝΗ ΔΙΕΞΟΔΟΣ ήταν να φύγει.
Είχαν περάσει µήνες που ζητούσε βοήθεια από τους καθηγητές της. «Ξέχνα το», της είπαν. Αλλά το γκρουπ στο facebook που είχαν φτιάξει συµµαθητές της για να την προσβάλλουν παρέµενε ενεργό. Με το όνοµά της, τις φωτογραφίες της, τα σχόλιά τους. Αλλαξε σχολείο. Οι παλιοί καθηγητές της δεν ήξεραν πού πήγε ή τι απέγινε. Οπως συµβαίνει συχνά σε περιπτώσεις σχολικού εκφοβισµού, οι εκπαιδευτικοί δεν άκουσαν. Το σχολείο της δεν την προστάτεψε. Αυτό είναι ένα από τα περιστατικά που φτάνουν κάθε χρόνο στο γραφείο του Συνηγόρου του Παιδιού Γιώργου Μόσχου.
Από το 2003 επισκέπτεται κάθε χρόνο 60 σχολεία. Και όπως λέει, οι καθηγητές γνωρίζουν µόνο το 30% των περιπτώσεων.«Η βία στα σχολεία εµφανίζεται σε όλες τις µορφές της: υπόγεια, λεκτική, σωµατική. Οι εκπαιδευτικοί αναζητούν λύσεις. Αλλά ο πρώτος τρόπος που έχουν µάθει να αντιδρούν είναι µε παρατηρήσεις ή ποινές», λέει ο Γιώργος Μόσχος.
Επειτα από εισήγηση του Συνηγόρου του Παιδιού το υπουργείο Παιδείας απέστειλε πρόσφατα στα σχολεία της χώρας εγκύκλιο µε δέκα µέτρα για την πρόληψη φαινοµένων βίας και επιθετικότητας µεταξύ µαθητών. Μεταξύ άλλων το υπουργείο προτείνει την ανάθεση ρόλων συµβούλων σε εκπαιδευτικούς µε ειδικές γνώσεις και δεξιότητες και την παρέµβασή τους ύστερα από την εκδήλωση βίαιων ενεργειών, µε σκοπό τη συµφιλίωση των µαθητών. Παράλληλα αναφέρει ότι θα πρέπει να συµµετέχουν και τα παιδιά στην επίλυση των διαφορών µε τη δηµιουργία οµάδων φιλίας ή διαµεσολάβησης.
Κάποιοι υπήρξαν θύτες. Αλλοι θύµατα ή παρατηρητές.Πλέον παρεµβαίνουν, ακούν, συµφιλιώνουν. Είναι η οµάδα φιλίας του 2ου Γυµνασίου Ασπροπύργου. Παιδιά που µαθαίνουν και διδάσκουν τον σεβασµό µε δικούς τους όρους, χωρίς τη µεσολάβηση και τις τιµωρίες των µεγάλων
Η παρεξήγηση έγινε για ένα σκίρτηµα. Την ώρα του µαθήµατος άφησε το θρανίο του, µπήκε στο διπλανό τµήµα και χτύπησε ένα παιδί. Αδύναµος να ελέγξει τον θυµό του. Μεγαλωµένος στη βία. Σε µια γειτονιά όπου αρκετοί πατεράδες συµβουλεύουν τους γιους να απαντούν στην πρόκληση µε γροθιές. Τους χώρισαν. Τον ηρέµησαν.
∆εν τον απέβαλαν.
Εχουν περάσει αρκετές εβδοµάδες από εκείνο τον καβγά. Ο έφηβος µε τις µαύρες φόρµες και τα δύο σκουλαρίκια στο αριστερό αυτί κάθεται σε έναν κύκλο είκοσι ανθρώπων. Αγουρα πρόσωπα. Αγόρια αµούστακα. Κορίτσια που κοκκινίζουν όταν µιλούν. Αποκαλούνται οµότιµοι διαµεσολαβητές. Είναι µαθητές του 2ου Γυµνασίου Ασπροπύργου, µέλη µιας οµάδας φιλίας που επιλύει συγκρούσεις και προλαµβάνει τη βία µεταξύ των συµµαθητών, πριν χρειαστεί να επέµβουν οι καθηγητές.
Αντίστοιχες οµάδες λειτουργούν σήµερα στην Ελλάδα σε ένα ιδιωτικό και τρία δηµόσια σχολεία. Η πιο παλιά είναι αυτή στο 2ο Γυµνάσιο Ασπροπύργου. Μετρά έξι χρόνια ζωής. Οι διαµεσολαβήσεις γίνονται την ώρα των µαθηµάτων µε άδεια των καθηγητών, ενώ η οµάδα των παιδιών συγκεντρώνεται κάθε ∆ευτέρα, µετά το τελευταίο κουδούνι. Παρουσία καθηγητών συνοµιλούν και συµµετέχουν σε παιχνίδια εµπιστοσύνης. Σε ένα από αυτά, κάποιο παιδί κλείνει τα µάτια και αφήνεται να πέσει προς πίσω. Γύρω του βρίσκονται οι συµµαθητές του που θα το κρατήσουν να µη χτυπήσει. Μαθαίνουν έτσι να βασίζονται ο ένας στον άλλο. «Μειώθηκαν οι ποινές και τα περιστατικά βίας», λέει ο Γιώργος Μόσχος που έχει συναντήσει πολλές φορές τους διαµεσολαβητές του Ασπροπύργου.
«Η παραδοσιακή αντίληψη που θέλει τα παιδιά να µην είναι πρωταγωνιστές στην επίλυση συγκρούσεων ανατρέπεται. Τα παιδιά µαθαίνουν να διαχειρίζονται τις κρίσεις και να επικοινωνούν».
Δεν υπάρχει μαθητής σχολείου που να μην έχει υποστεί ή ασκήσει λεκτική βία σε συμμαθητές του. Από τη λεκτική προσβολή και την κοροϊδία, όμως, μέχρι τον ξυλοδαρμό και την άγρια επιθετικότητα που οδηγεί στο νοσοκομείο υπάρχει τεράστια απόσταση.
Αυτήν την απόσταση δείχνουν να καλύπτουν με «ταχύτητα φωτός» τα τελευταία βίαια και συνεχώς πολλαπλασιαζόμενα περιστατικά που κατεγράφησαν σε σχολεία της Αττικής και της Περιφέρειας. Μέσα σε 15 μέρες καταγγέλθηκαν στο υπουργείο Παιδείας 5 περιστατικά ακραίας μαθητικής βίας.
Σημειώθηκαν περισσότερα από 100 κρούσματα επιθετικότητας στα σχολεία τον τελευταίο χρόνο, ενώ 20-30 αναφορές ανάλογων υποθέσεων τον χρόνο φθάνουν και στον Συνήγορο του Παιδιού. Η κατάσταση βρίσκεται ένα βήμα πριν να ξεφύγει από οποιονδήποτε έλεγχο.
Εγκύκλιο για την αντιμετώπιση της βίας και της επιθετικότητας μεταξύ των μαθητών απέστειλε προ ημερών ο Ειδικός Γραμματέας Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης του υπουργείου Παιδείας, Μιχάλης Κοντογιάννης, ύστερα και από εισήγηση του Συνηγόρου του Παιδιού.
«Θεατές» Ο Συνήγορος επισκέφθηκε σχολεία και διαπίστωσε ιδιαίτερη ανησυχία στη σχολική κοινότητα για την εξάπλωση βίαιων συμπεριφορών. Την ίδια στιγμή, κι ενώ το σχολείο έχει τη δυνατότητα αποτελεσματικής παρέμβασης για την πρόληψη της επιθετικότητας, κάνει ελάχιστα ως προς αυτήν την κατεύθυνση. Τα παιδιά παίζουν ξύλο στις αυλές και οι καθηγητές… δηλώνουν απλοί θεατές. Η βία που σημειώνεται στα σχολεία είναι με λόγια (βρισιές, απειλές), με συμπεριφορές (σπρωξίματα, ξύλο, επιθέσεις με μαχαίρι) και με ηλεκτρονική βία που αναπτύσσεται μέσω κινητών και Ιντερνετ.
Οπως προκύπτει και από τα διεθνή δεδομένα, 1 στα 7 παιδιά υπόκειται σε κάποια μορφή βίας στο σχολείο από συμμαθητές του. Ιδιαίτερα στην ελληνική πραγματικότητα τα επιδημιολογικά φαινόμενα έχουν δείξει ότι το πρόβλημα είναι εξίσου σοβαρό και πραγματικά υπάρχει ανάγκη μιας εθνικής στρατηγικής για την πρόληψη και καταπολέμηση του φαινομένου.
Η εξάπλωση των επιθετικών συμπεριφορών μέσα στα σχολεία έχει θορυβήσει και τον Συνήγορο του Παιδιού κ. Γ. Μόσχο, ο οποίος εδώ και καιρό επισκέπτεται σχολεία σε όλη την Ελλάδα.
Στην αναφορά που έστειλε στο υπ. Παιδείας υποστηρίζει σχετικά: «… Από την έναρξη της λειτουργίας του μέχρι σήμερα, ο Συνήγορος του Παιδιού έχει εξετάσει σημαντικό αριθμό αναφορών σχετικά με περιστατικά βίας μεταξύ μαθητών, που εκδηλώνονται στον χώρο του σχολείου.
Τα αιτήματα προς τον Συνήγορο αφορούσαν κυρίως τη διερεύνηση του εάν το σχολείο χειρίστηκε αυτά τα περιστατικά με αποτελεσματικό τρόπο…
Επισημαίνεται ότι βάσει ερευνητικών στοιχείων υπολογίζεται ότι το 10%-15% των μαθητών αναφέρουν ότι έχουν υπάρξει θύματα διαφόρων μορφών βίας από συμμαθητές τους, ενώ στο 10% ανέρχονται οι μαθητές που παραδέχονται ότι έχουν υπάρξει θύτες».
ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΔΙΜΗΝΟ Ξυλοδαρμοί, μαχαιρώματα και… ΕΔΕ
Τα περιστατικά βίας, που καταλήγουν λόγω της σοβαρότητάς τους στο υπ. Παιδείας, αυξήθηκαν αισθητά το τελευταίο δίμηνο. Στο 15νθήμερο που πέρασε, συμπλοκές μεταξύ μαθητών σημειώθηκαν σε σχολεία της Ηλείας, στα Καμένα Βούρλα, στη Ρόδο και στα Γιάννενα. Μάλιστα στην περίπτωση των Καμένων Βούρλων, όπου μαθητές «τσακώθηκαν» άγρια σε εκδρομή του σχολείου τους, διετάχθη ΕΔΕ, προκειμένου να διαπιστωθεί τι ακριβώς συνέβη και γιατί δεν επενέβησαν εγκαίρως οι καθηγητές. Σφοδρό ήταν και το περιστατικό των Ιωαννίνων, όπου μαθητής έβγαλε μαχαίρι εναντίον συνομηλίκου του. Τον περασμένο Νοέμβριο ο καθηγητής Παιδοψυχιατρικής κ. Ι. Τσιάντης παρουσίασε μελέτη για τη βία στα σχολεία, σύμφωνα με την οποία τα θύματα στην Ελλάδα φθάνουν το 10%. Διεθνείς έρευνες έχουν δείξει ότι περίπου το 15% των μαθητών έχουν βιώσει συμπεριφορές εκφοβισμού, οι οποίες παρατηρούνται συχνότερα στις ηλικίες από 8 έως 15 χρόνων.
ΕΡΕΥΝΑ Oλο και περισσότερα θύματα βρίσκουν το θάρρος και μιλούν
Στο παρελθόν, οι έφηβοι που έπεφταν θύματα βίας στο σχολείο δύσκολα το αποκάλυπταν ακόμη και στους γονείς τους. Τα τελευταία χρόνια όμως, που το φαινόμενο εξαπλώνεται ραγδαία, δεν μπορεί πια να μείνει κρυφό… Ιδιαίτερα σήμερα, που ο «νούμερο 1» κίνδυνος είναι ο διαδικτυακός εκφοβισμός.
Σύμφωνα με την έρευνα της Εταιρείας Ψυχοκοινωνικής υγείας παιδιού (ΕΨΥΠΕ), και ύστερα από τις δράσεις της στα σχολεία της χώρας, αυξήθηκε το ποσοστό των μαθητών που καταγγέλλουν στον διευθυντή του σχολείου ότι πέφτουν θύματα εκφοβισμού (από 5,5% πριν από την παρέμβαση της ΕΨΥΠΕ σε 15,79% μετά την παρέμβαση) και μειώθηκε το ποσοστό των μαθητών – θυμάτων που σιωπούν και δεν μιλούν ποτέ σε κανέναν όταν δέχονται εκφοβισμό (από 28% σε 5,26%).
Παρατηρήθηκε, επίσης, αύξηση του ποσοστού των μαθητών που αποκαλύπτουν τι έκαναν σε κάποιον συμμαθητή τους (από 18% σε 52%), ενώ αυξήθηκε και το ποσοστό των παιδιών που το αποκαλύπτουν στους γονείς τους (αύξηση από 19% σε 45,5%).
Ακρως επικίνδυνη Η σύγχρονη μορφή βίας και η πλέον επικίνδυνη μεταξύ των μαθητών είναι ο διαδικτυακός εκφοβισμός. Οταν λέμε «διαδικτυακό εκφοβισμό» εννοούμε τη λήψη e-mail, μηνυμάτων μέσω κινητού, video clip και φωτογραφιών ως μια επαναλαμβανόμενη και σκόπιμη εχθρική συμπεριφορά με στόχο να προκληθεί βλάβη σε έναν ή περισσότερα πρόσωπα.
Συνέπειές της είναι η διαδικτυακή παρενόχληση, οι υποτιμητικοί χαρακτηρισμοί, οι απειλές για σωματική βία, τα προσβλητικά σχόλια στην ιστοσελίδα κάποιου, καθώς και τα επαναλαμβανόμενα απειλητικά μηνύματα.
Περίπου 23.420 παιδιά στην Ευρώπη, ηλικίας 9-16 ετών, πέφτουν θύματα «διαδικτυακού εκφοβισμού» μία φορά την εβδομάδα ή περισσότερο.
ΑΝΗΣΥΧΗΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Στο «κόκκινο» οι σχολικές βιαιοπραγίες σε ΗΠΑ, Ευρώπη
Η βία στα σχολεία αυξάνεται απειλητικά τα τελευταία χρόνια, με αποτέλεσμα η αντιμετώπισή της με νομοθετικά μέτρα και κοινωνικές δράσεις να θεωρείται απαραίτητη από πολλές κυβερνήσεις παγκοσμίως.
Στις ΗΠΑ, έρευνα του 2010 αναφέρει ότι το 17% των μαθητών πέφτουν θύματα ενδοσχολικής βίας 2 ή 3 φορές τον μήνα, εκ των οποίων το 40% είναι κορίτσια. Ισως το πιο ανησυχητικό εύρημα της έρευνας που πραγματοποίησε το πανεπιστήμιο Clemson είναι το γεγονός ότι όσο μεγαλώνουν τα παιδιά τόσο πιο δεκτικά γίνονται στη βία. Μόλις το 10% των μαθητών του δημοτικού θα σκεφτόταν να συμμετάσχει σε βιαιοπραγία εναντίον συμμαθητή τους, ενώ το ποσοστό αυξάνεται στο 35% στο γυμνάσιο.
Επιπλέον, βάσει έρευνας του 2009, περισσότερα από 100.000 παιδιά στις ΗΠΑ πηγαίνουν στο σχολείο έχοντας όπλα για να αμυνθούν απέναντι στους βίαιους συμμαθητές τους.
Στην Ευρώπη «πρωταθλητές» στην ενδοσχολική βία φαίνεται ότι είναι οι Βρετανοί μαθητές, καθώς το 46% των μαθητών γυμνασίου τη θεωρούν σημαντικό πρόβλημα στην καθημερινότητά τους. Σε έρευνα του 2008, οι μαθητές στην υπόλοιπη Ευρώπη επίσης ανησυχούν για τη βίαιη συμπεριφορά στα σχολεία. Στην Ιταλία αναφέρει την ενδοσχολική βία ως πρόβλημα το 33%, στην Πορτογαλία το 35%, στην Ολλανδία το 16%, στο Βέλγιο το 21%, στη Γερμανία το 29% και στην Ισπανία το 22%.
«Φροντιστήρια» Οι νεότερες έρευνες προσπαθούν να εντοπίσουν τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να προσεγγιστεί το ζήτημα και καταλήγουν ότι η λήψη μέτρων είναι σημαντική. Οι σκανδιναβικές χώρες που εφαρμόζουν προγράμματα εναντίον της ενδοσχολικής βίας ανήκουν στην ομάδα κρατών με τα χαμηλότερα ποσοστά βιαιοπραγίας μεταξύ μαθητών.
Συγκεκριμένα, στη Σουηδία μόλις το 8,6% των αγοριών και το 4,8% των κοριτσιών δηλώνουν ότι έπεσαν θύματα ενδοσχολικής βίας τους δύο προηγούμενους μήνες.
Αντιθέτως, στη Λιθουανία, όπου δεν λαμβάνεται κανένα μέτρο, το 45,2% των αγοριών και το 35,8% των κοριτσιών έχουν πέσει θύματα κακοποίησης από συμμαθητές τους.
Κοντά μια δεκαετία τώρα, ψυχολόγοι, κοινωνιολόγοι, καλλιτέχνες αναζητούν τις αιτίες που οπλίζουν τα εφηβικά χέρια. Το 1999, οι Burns και Crawford ανήγαγαν το θέμα της σχολικής βίας σε ύψιστο κοινωνικό πρόβλημα, το 2002 ο David Altheide επεξεργάστηκε την ιδέα των εφήβων ως απειλής, το 2002 ο Μάικλ Μουρ δημιούργησε το γνωστό του ψευδο-ντοκυμαντέρ «Bowling for Columbine», συνδέοντας τη σχολική βία με την οπλοκατοχή και τον εκρηκτικό συνδυασμό φόβου, βίας και τιμωρίας που διαπερνά όχι μόνο τη λαϊκή κουλτούρα, αλλά και την αμερικανική ιστορία, ενώ το 2003 ο Γκας Βαν Σαντ παρουσίασε την έξοχη ταινία του «Elephant», ανακαλώντας το μακελειό του Columbine για να αποτυπώσει τη νεανική δίνη. Ομως το φαινόμενο δεν είναι μόνο αμερικανικό και δεν είναι απλώς ανησυχητικό: είναι τόσο πολύπλοκο, ώστε αντιστέκεται στις ερμηνείες, γεννά την έμφοβη αμηχανία και εκτρέπεται σε άκρα εχθρότητα και καχυποψία απέναντι στην εφηβεία και τη νιότη.
Τι είναι λοιπόν οι μαζικές δολοφονίες στο εκπαιδευτικό περιβάλλον; Εκδήλωση νοσηρών προσωπικοτήτων που η παγερή ανάσα τους έχει βαλθεί να εκμηδενίσει τη ζωή; Περιφρόνηση και καταδίκη τού απόλυτα εκπεπτωκότος σχολικού θεσμού; Ανταρσία ενάντια στον κόσμο των ενηλίκων που αντιμετωπίζει τον εγωισμό, την αδιαφορία, την αναισθησία, τους χιλιάδες τρόπους με τους οποίους εκφράζεται η απόλυτη ηγεμονία της ζωτικότητας –γιατί αυτό είναι η νιότη –ως κάτι το ανένδοτα ξένο; Φαινόμενο αποπροσανατολισμού μιας νεολαίας «που απεχθάνεται το κενό και γι’ αυτό δημιουργεί γύρω της κενό»; Και τι ευθύνεται για τέτοια φαινόμενα; Η κατάρρευση των αξιών; Τα ψυχοτρόπα φάρμακα που γνωρίζουν ευρύτατη διάδοση μεταξύ των εφήβων; Το αίσθημα της απομόνωσης και της ακατανοησίας που βιώνει τόσο έντονα η εφηβεία; Η εξοικείωση με τα όπλα από την τρυφερή ηλικία; Η τηλεόραση, που λειτουργεί ως αντηχείο τέτοιων συμβάντων και δημιουργεί μιμητισμό; Τα βίαια βίντεογκέιμς; Η λατρεία της βίας ως έκφρασης ανδρισμού;
Ολα και τίποτα, θα απαντούσε κανείς. Και η λογοτεχνία, πότε αμήχανη, πότε ανησυχητικά διαυγής, επισφραγίζει την ετυμηγορία. Ηδη από το 1993, ένας Ελληνας συγγραφέας, ο Γιώργης Γιατρομανωλάκης, βάσισε το μυθιστόρημά του «Ανωφελές Διήγημα» στο πραγματικό περιστατικό που συγκλόνισε στις αρχές της δεκαετίας του ’90 το πανελλήνιο, όταν ένας μεταπτυχιακός υπότροφος θετικών επιστημών εισέβαλε σε αμφιθέατρο του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Ερευνας στο Ηράκλειο Κρήτης και με μια καραμπίνα σκότωσε δύο καθηγητές και τραυμάτισε τρία ακόμη άτομα, για να αυτοκτονήσει αργότερα στις ερημιές των κρητικών βουνών. Το βιβλίο δεν είναι παρά η έκθεση ενός μέλους της πανεπιστημιακής κοινότητας και μάρτυρα του περιστατικού προς τον κοσμήτορα της σχολής, η λεπτό προς λεπτό εξιστόρηση των συμβάντων προκειμένου να ανακαλυφθεί και να αποκαλυφθεί η αλήθεια, δηλαδή η βαθύτερη και ασύλληπτη ουσία των πολλαπλών φονικών και της αυτοχειρίας. Το 2003, ο DBC Pierre απέσπασε το βραβείο Booker με το μυθιστόρημά του «Βέρνον ο μικρός Θεός», μια μαύρη κωμωδία θανάτου, με κεντρικό ήρωα έναν εξεγερμένο έφηβο που θεωρείται –αν και δεν είναι– υπεύθυνος για το μακελειό στο σχολείο του.
Διαβάστε στο openmag τι συνέβη σε ένα σχολείο της Θεσσαλονίκης. Περιστατικά που αντιμετωπίζουν τα σχολεία ολοένα και πιο συχνά.
…η υπόθεση πήρε μεγάλες διαστάσεις. Αυτές που παίρνει η φάτσα μας όταν βρεθούμε στους παραμορφωτικούς καθρέφτες ενός λούνα παρκ, αυτές που έχει η κοινωνία στην οποία ζούμε…
Μια μητέρα που θεώρησε ότι το παιδί της όχι μόνο αποβλήθηκε αλλά διαπομπεύτηκε κατέληξε την Παρασκευή το πρωί να παραπαίει ανάμεσα στο στούντιο του Αντένα , του Γιώργου Παπαδάκη και του γραφείου του Εισαγγελέα…Ένας διευθυντής σχολείου που σύμφωνα με κοινή ομολογία των μαθητών ήταν από τους πιο αγαπητούς στα παιδιά παραιτείται, η Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση διεξάγει ΕΔΕ, ο Δήμος της περιοχής εκδίδει σκληρές ανακοινώσεις.
Και γενικά όλοι εκδιδόμαστε κάπως έτσι σε σχολεία που οι καθηγητές έχουν χάσει πια το σεβασμό από τους μαθητές τους, γιατί στην εποχή μας τα πράγματα είναι ζόρικα και ο σεβασμός κερδίζεται δεν αποκτιέται αυτόματα με τον τίτλο, οι μαθητές πέφτουν θύματα βίας από άλλους μαθητές και μετατρέπονται πότε σε θύματα πότε σε θύτες, οι γονείς προσπαθούν να βρουν ένα ρόλο για να παίξουν αν μπορούν, η τοπική κοινωνία έτοιμη από καιρό για γρήγορες ετυμηγορίες και μικροπολιτικές.
Αν έχει συμβεί και σ’ εσάς να διαπιστώνετε με τρόμο ότι το πιτσιρίκι σας απολαμβάνει στην τηλεόραση τα αγαπημένα του υπερφυσικά καρτούν να σπέρνουν φωτιά και όλεθρο ή να πλακώνονται στο ξύλο, μην ανησυχείτε, δεν είναι σίγουρο ότι μόλις σηκωθεί από τη θέση του θα αρχίσει να κάνει το ίδιο.
Τα παιδιά έχουν διαφορετικό τρόπο από εμάς τους ενήλικους να επεξεργάζονται τις ιστορίες κινουμένων σχεδίων και να τις συνδέουν με τον πραγματικό κόσμο.
*Αυτό, τουλάχιστον, συμπεραίνουν ο Φρανσουά Ζοστ και η Μαρί-Φρανς Σαμπά-Ουιγιόν, δύο γάλλοι ερευνητές που μελέτησαν την πρόσληψη των κινουμένουν σχεδίων από τα παιδιά ηλικίας 6 έως 7 ετών.
Οι ερευνητές μίλησαν στο συνέδριο «Παιδική ηλικία και ΜΜΕ» που πραγματοποιήθηκε την περασμένη βδομάδα στην Αθήνα, από το Πανεπιστήμιο Αθηνών και την Παγκόσμια Οργάνωση Προσχολικής Αγωγής.
*Οι μεγάλοι κρίνουμε τα κινούμενα σχέδια πολύ αυστηρά, για τη βία και τη νοσηρότητά τους, αλλά το κάνουμε παρατηρώντας αποσπασματικά όταν ένας κρότος ή ένας ενοχλητικός ήχος μάς κάνει να δούμε τι παίζει η τηλεόραση, εξηγούν οι ερευνητές. Κι εκεί αρχίζει η δαιμονοποίησή τους.
*Για τα παιδιά, όμως, η διαδικασία είναι διαφορετική. Γι’ αυτά, τα κινούμενα σχέδια είναι ένας μη πραγματικός κόσμος, «ένας τέλειος και ιδανικός καθρέφτης» που αντανακλά αυτό που υποτίθεται πως βιώνεται εκεί.
Αλλά το πιο καθυσηχαστικό συμπέρασμα είναι μάλλον το εξής: Στον κόσμο των καρτούν τα παιδιά μπορούν να αντιληφθούν αν οι ήρωες τηρούν τους κανόνες του πραγματικού κόσμου ή αποκλίνουν από αυτούς.
*Αν το παράδειγμα του ήρωα είναι θετικό, προκύπτει η επιβεβαίωση αυτών των κανόνων. Αν είναι αρνητικό, τότε και πάλι ο ήρωας ξεχωρίζει γιατί δεν τηρεί πιστά αυτούς τους κανόνες.
Και οι περιπέτειές του λειτουργούν σαν ένα είδος «κάθαρσης» για τις αξίες που κυριαρχούν. Πολύ βολικό για τους γονείς, δηλαδή.
*Οι ερευνητές καταλήγουν πως «τα καρτούν δεν πρέπει να απορρίπτονται από τους γονείς μόνο γι’ αυτό που δείχνουν (βία, μάχες κ.λπ.). Ακόμη και μια σκηνή βίας δεν μπορεί από μόνη της να λειτουργήσει αρνητικά στον ψυχισμό ενός παιδιού.
Η επεξεργασία που θα υποστεί αυτή η σκηνή μέσα του εξαρτάται από τις εμπειρίες του στον πραγματικό -εξωτηλεοπτικό- κόσμο».
*Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει πως οι γονείς δεν πρέπει να προσπαθούν να διακρίνουν την ποιότητα ενός κινούμενου σχεδίου. Αλλά πρέπει και να επιχειρούν να μπουν στον κόσμο των παιδιών, χωρίς να ξεχνούν ότι γι’ αυτά τα κινούμενα σχέδια είναι παιχνίδια.
Και τελικά, «η πρόσληψη ενός κινούμενου σχεδίου από τα παιδιά πρέπει να αξιολογείται ανάλογα με το πόσο πιστά αναπαριστά την παραβίαση της ηθικής των ενηλίκων». Το τι έχει βιώσει κάθε παιδί ως ηθικό είναι βέβαια ένα άλλο κεφάλαιο, για το οποίο δεν ευθύνονται ούτε η κακιά μάγισσα ούτε οι Πάουερ Ρέιντζερς.
Ενα παιδί που βλέπει κατά μέσο όρο 27 ώρες την εβδομάδα τηλεόραση, θα έχει δει μέχρι την ηλικία των δεκαοκτώ ετών 200.000 σκηνές βίας και 40.000 φόνους. H βία εμποτίζει κάθε περιοχή της ψυχοσύνθεσής του. Tο γεγονός αυτό εξόργιζε τον Τζορτζ Γκέρμπνερ: η μικρή οθόνη, είπε, προσφέρει μια εικόνα του κόσμου βίαια, άγρια, καταπιεστική, επικίνδυνη και ανακριβή. O ουγγρικής καταγωγής, πρώην κοσμήτορας της Σχολής Eπικοινωνίας του Πανεπιστημίου της Πενσυλβανίας, μελέτησε τριάντα χρόνια τώρα την τηλεόραση. Tην θεωρεί τοξικό απόβλητο των δυνάμεων της αγοράς που αφήνιασε. Tο Mέσο αυτό, είπε, ενώ έχει τη δυνατότητα να εμπλουτίσει τον πολιτισμό, εκτρέφει τον φόβο και τον πανικό. Aν αυτά συναντήσουν στο μέλλον και οικονομικές υφέσεις, μπορούν τελικά να υπονομεύσουν τη Δημοκρατία.
O Γκέρμπνερ στοιχειοθετεί την οργή του για τον «δηλητηριώδη ρόλο» της τηλεόρασης. «Δεν υπάρχει σοβαρότερη υπόθεση μιας κοινωνίας από τους μύθους με τους οποίους μεγαλώνει τα παιδιά της. Για πρώτη φορά στην ιστορία μας, αυτοί οι μύθοι δεν είναι αφηγήσεις ούτε των γονιών, ούτε των σχολείων, ούτε της Εκκλησίας, ούτε της κοινότητας ή της φυλής. Tην αφήγηση έχει αναλάβει μια διαρκώς συρρικνούμενη ομάδα επιχειρήσεων, που έχουν κάτι να πουλήσουν. Aυτή η αλλαγή είναι θεμελιακή για το πολιτιστικό περιβάλλον στο οποίο τα παιδιά μας μεγαλώνουν και κοινωνικοποιούνται…».
«Mέχρι να τελειώσει το Λύκειο ένα παιδί, θα έχει δει περισσότερες ώρες τηλεόρασης απ’ όσες θα περάσει στα αμφιθέατρα του πανεπιστημίου. H τηλεόραση έχει γίνει μια πολιτιστική δύναμη ισάξια της θρησκείας στην Ιστορία. Mόνο η θρησκεία είχε τη δύναμη να μεταφέρει το ίδιο μήνυμα για την πραγματικότητα σε κάθε κοινωνική ομάδα, να δημιουργεί κοινό πολιτισμό…».
…«H τηλεοπτική βία στρατιωτικοποιεί τη σκέψη», λέει ο Γκέρμπνερ, και δημιουργεί το «Σύνδρομο του Aγριου Kόσμου». Eπειδή η τηλεόραση παρουσιάζει τον κόσμο χειρότερο απ’ όσο είναι, φοβόμαστε κι αγχωνόμαστε. Aυτό μας κάνει επιρρεπείς να ζητάμε από τις αρχές όλο και πιο σκληρά μέτρα για την πάταξη της εγκληματικότητας. O Γκέρμπνερ πιστεύει πως οι υποστηρικτές της θανατικής καταδίκης στις HΠA πλήθυναν τα τελευταία τριάντα χρόνια, λόγω της απεικόνισης της βίας στη μικρή οθόνη. Οσο περισσότερο αίμα βλέπει κάποιος στην τηλεόραση, τόσο περισσότερο αισθάνεται να απειλείται από βίαιες πράξεις.
Τα οικονομικά πλεονεκτήματα της βίας
Tο εκπληκτικότερο είναι πως η βία, παρά το γεγονός ότι εθίζει τους ανθρώπους, δεν προέχει στις προτιμήσεις των τηλεθεατών. Aν δούμε τις κορυφαίες σε θεαματικότητα εκπομπές των καναλιών, λέει ο Γκέρμπνερ, θα διαπιστώσουμε ότι προηγούνται σόου και σειρές που δεν έχουν βία και σεξ. Tο πρόβλημα είναι οι παραγωγοί της ψυχαγωγίας, που μετρούν πλέον το κόστος του πολιτιστικού προϊόντος σε δολάρια ανά χιλιάδα θεατών. Tα βίαια προγράμματα είναι πιο φθηνά στην παραγωγή, γι’ αυτό και παράγονται περισσότερο. Εχουν όμως κι ένα άλλο πλεονέκτημα: εξάγονται ευκολότερα. H βία (όπως και το σεξ) είναι πολυπολιτισμική. Εχει εγγενές το βασικό τηλεοπτικό χαρακτηριστικό: χρειάζεται κυρίως εικόνα. Οταν ο Σιλβέστερ Σταλόνε, για παράδειγμα, καθαρίζει κατά εκατοντάδες τους «κακούς» γίνεται εύκολα «κατανοητός» σε κάθε γωνιά της υφηλίου. Tο χιούμορ, οι πολύπλοκοι διάλογοι, οι ειδικές πολιτιστικές ιδιοσυγκρασίες κ. λπ. δεν μεταφράζονται τόσο καλά. Γι’ αυτό και η σειρά «Pοwer Rangers» έχει εκατομμύρια τηλεθεατές σε ογδόντα χώρες του κόσμου. Ετσι φτιάχνεται μια διψασμένη παγκόσμια αγορά που ζητεί το απλό, το βίαιο και το γυμνό.
Φθηνή, λοιπόν, στην παραγωγή κι εύκολη στη διανομή, η βία είναι ο πλέον σίγουρος δρόμος προς το κέρδος. Γίνεται μέρος μιας παγκόσμιας συνταγής, που κατά τον Γκέρμπνερ «επιβάλλεται στους δημιουργικούς ανθρώπους και πλασάρεται στα παιδιά του κόσμου».
Ιnfo
Καρλ Πόπερ – Τζον Κοντρί, «Τηλεόραση. Κίνδυνος για τη δημοκρατία», εκδ. Νέα Σύνορα, Α. Α. Λιβάνης
Στέλιος Παπαθανασόπουλος, «Η βία στην ελληνική τηλεόραση», εκδ. Καστανιώτης
Στο σχολείο, η βία εκδηλώνεται κυρίως μεταξύ μαθητών. Δεν είναι σπάνιες όμως και οι επιθέσεις μαθητών- αλλά και γονιών- προς τους εκπαιδευτικούς ή προς το ίδιο το σχολείο, όπως επίσης οι επιθέσεις εκπαιδευτικών προς μαθητές ή ακόμη και προς τη διεύθυνση του σχολείου. Μερικές φορές η καταστροφική βία μπορεί να εκδηλώνεται συλλογικά, συμπαρασύροντας μεγάλο αριθμό μαθητών, με αποτέλεσμα να μπαίνει τότε σε κρίση ολόκληρη η σχολική κοινότητα. Οι κοινωνικο-εκπαιδευτικές, πολιτικο-ιδεολογικές και ψυχοκοινωνικές διαστάσεις αυτών των φαινομένων έχουν προ πολλού απασχολήσει σχολικούς ψυχολόγους και κοινωνιολόγους της εκπαίδευσης και είναι λίγο- πολύ οικείες. Τα τελευταία χρόνια μάλιστα το φαινόμενο της «θυματοποίησης» και της συστηματικής ψυχολογικής ή και σωματικής κακοποίησης μαθητών από συμμαθητές τους, το λεγόμενο bulling, είναι ιδιαίτερα δημοφιλές ως ερευνητικό αντικείμενο στους συναφείς επιστημονικούς χώρους. Θα επιχειρηθεί εδώ να φωτιστεί εν συντομία μια άλλη διάσταση της σχολικής βίας, ασυνείδητη, για την οποία όχι μόνο δεν γίνεται λόγος αλλά και δεν υπάρχει λόγος στο περιβάλλον του σχολείου, με την έννοια ότι αποτελεί ταμπού.
Ας ξεκινήσουμε με μια βασική υπόθεση εργασίας: ότι η βία που εκδηλώνεται προς τους άλλους ή γενικότερα προς το περιβάλλον, ως προς την ψυχική της διάσταση (που ασφαλώς δεν είναι η μόνη), αποτελεί την ασυνείδητη εξωτερίκευση βίαιων εσωτερικών συγκρούσεων.
Η διευκόλυνση της πρόσβασης των παιδιών στα ηλεκτρονικά ΜΜΕ επηρεάζει τη συμπεριφορά τους και έχει επιπτώσεις στην υγεία τους, σύμφωνα με έρευνα της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Ν. Μεξικού στις ΗΠΑ. Τα παιδιά περνούν κατά μέσο όρο 6 ώρες ημερησίως βλέποντας τηλεόραση και σερφάροντας στο Διαδίκτυο, χρόνος που είναι μεγαλύτερος από αυτόν που περνούν μέσα στο σχολείο. Οι υπεύθυνοι της έρευνας εκτιμούν ότι η ενασχόληση αυτή αυξάνει τις βίαιες συμπεριφορές, την πιθανότητα εθισμού στο αλκοόλ και τα ναρκωτικά, τις πιθανότητες μιας ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης και της παχυσαρκίας. Συνιστούν δε στους γονείς να περιορίσουν την ενασχόληση των παιδιών με την τηλεόραση και το Διαδίκτυο σε λιγότερες από δύο ώρες ημερησίως.
Διαβάζουμε στην Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία: Σημαντική αύξηση μέσα σε λίγα χρόνια παρουσιάζει η μαθητική βία στην Ελλάδα όπως δείχνουν τα διαχρονικά στοιχεία της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας (ΠΟΥ): Το 2006, σε σύγκριση με το 2002 και το 1998, είχε διπλασιαστεί ο αριθμός των εφήβων που είχαν εμπλακεί ως θύτες ή θύματα σε περιστατικά εκφοβισμού, με αποτέλεσμα 2 στους 10 μαθητές μέχρι 15 ετών να διαθέτουν σήμερα ανάλογη εμπειρία.
Κάποια σημεία άξια προσοχής: Το κάπνισμα φαίνεται ότι δρα… αποτρεπτικά στη βία των άλλων! Οι μαθητές που καπνίζουν συστηματικά έχουν λιγότερες πιθανότητες να πέσουν θύματα επιθετικών διαθέσεων και πειραγμάτων.
Η ανάλυση δείχνει επίσης ότι είναι πιθανότερο να ασκήσουν εκφοβισμό οι έλληνες μαθητές σε σύγκριση με τους συνομιλήκους τους αλλοδαπής εθνικότητας. Στις ΗΠΑ τα ευρήματα που καταγράφονται στο ίδιο ερευνητικό πρόγραμμα δείχνουν ότι ο εκφοβισμός είναι χαρακτηριστικό περισσότερο των λευκών αμερικανών εφήβων από ό,τι αλλοεθνών.
Το φαινόμενο παίρνει διαφορετικές μορφές στα αγόρια και στα κορίτσια: Στα αγόρια εκδηλώνεται με σωματική βία, κραυγές και κινήσεις κυριαρχίας. Αντίθετα, στα κορίτσια εμφανίζεται με έμμεση βία, όπως με τη διάδοση φημών στο πλαίσιο των κοινωνικών σχέσεων, το κουτσομπολιό, τη μεθόδευση αποκλεισμού κ.ά.
Η ηθοποιός Κίρα Νάιτλι εμφανίζεται σε μία νέα διαφήμιση που στοχεύει στην αφύπνιση της κοινής γνώμης κατά της βίας εις βάρος των γυναικών. Πρόκειται για ένα δίλεπτο διαφημιστικό σποτ, το οποίο προβάλλεται σε τηλεόραση και κινηματογράφο, για λογαριασμό της οργάνωσης Women’s Aid.
Η Νάιτλι εμφανίζεται να επιστρέφει στο σπίτι της από κάποιο κινηματογραφικό πλατό για να υποστεί άγριο ξυλοδαρμό από το σύντροφό της που την περιμένει εκεί. Σκηνοθέτης της είναι ο Τζο Ράιτ, ο οποίος έχει συνεργαστεί στο παρελθόν με την Νάιτλι και συγκεκριμένα στην ταινία «Εξιλέωση».
Όσο απομακρύνεται ο φακός αποκαλύπτεται ότι ο χώρος που διαδραματίζεται η σκηνή είναι ένα άδειο κινηματογραφικό στούντιο. Η 24χρονη ηθοποιός είναι πεσμένη στο πάτωμα και ο ξυλοδαρμός συνεχίζεται.
Το μήνυμα που προβάλλεται στην οθόνη λέει: «Δεν ήρθε η στιγμή κάποιος να πει CUT;»
Το χρονικό ενός προαναγγελθέντος… Τις προάλλες έβλεπα το ντοκιμαντέρ που είχαν επιλέξει οι “Φάκελοι” και καθώς το συζητήσαμε στο σχολείο είχα την αίσθηση ότι σαν να το περιμέναμε. Και να που έγινε… Φαίνεται η ΟΛΜΕ θα είχε έτοιμη την ανακοίνωση, γιατί αλλιώς… τέτοια αντανακλαστικά… δεν μας έχετε συνηθίσει… μας κακομαθαίνετε.
Μέχρι σήμερα, συνέβαιναν μόνο στο εξωτερικό. Οι αιματηρές επιθέσεις σε σχολεία, με δράστες κυρίως νεαρούς, ανήλικους, μαθητές, είναι φαινόμενο που πρωτοεμφανίστηκε στην Αμερική και εξαπλώθηκε πρόσφατα και στην Ευρώπη. Από το αμερικανικό Κολομπάιν, το 1999 μέχρι το Γυμνάσιο Άλμπερτβιλ, στη Γερμανία, πριν από έναν μήνα, τα περισσότερα περιστατικά έχουν σημειωθεί, όχι σε φτωχογειτονιές και γκέτο αλλά κυρίως σε ιδιωτικά σχολεία, ενώ επίσης στις περισσότερες περιπτώσεις οι δράστες αυτοκτονούν λίγα λεπτά αργότερα με το ίδιο όπλο που σκοτώνουν τους συμμαθητές τους.
Ήταν 20 Απριλίου του 1999, όταν στο αμερικάνικο σχολείο Κολομπάϊν, εισέβαλαν πυροβολώντας δύο μαθητές, ο Εντ Χάρις και ο Ντίλαν Κλέμπολντ. Οι δύο οπλοφόροι μαθητές σκότωσαν 12 συμμαθητές τους και έναν καθηγητή τους και στη συνέχεια αυτοκτόνησαν. Το μακελειό, το οποίο αποτέλεσε μεταξύ άλλων και θέμα σε ταινία-ντοκιμαντέρ του Μάικλ Μούρ, συνέβη μέσα σε 16 μόλις λεπτά. Τα θύματα θα ήταν πολύ περισσότερα, εάν είχε εκραγεί και η βόμβα που είχαν τοποθετήσει οι δύο δράστες μέσα στην καφετέρια του σχολείου, όπου βρίσκονταν 488 άτομα.
Ως η μεγαλύτερη μαζική δολοφονία στην αμερικανική ιστορία χαρακτηρίστικε το περιστατικό που σημειώθηκε στο Τεχνολογικό Πάρκο της Βιρτζίνια, στις 16 Απριλίου 2007. Ο Νοτιοκορεατικής καταγωγής 23χρονος Τσο Σεούνγκ Χούι αυτοκτόνησε, αφού πρώτα σκότωσε 32 άτομα και τραυμάτισε άλλα 26. Η τραγωδία εκτυλίχθηκε σε δύο φάσεις με διαφορά δύο ωρών.
Το πιο πρόσφατο περιστατικό πυροβολισμών σε σχολείο σημειώθηκε στις 11 Μαρτίου στη Γερμανία στο Γυμνάσιο Άλμπερτβιλ της πόλης Βίνεντεν, κοντά στη Στουτγάρδη. Συνολικά έχασαν τη ζωή τους 16 άτομα, όταν ο 17χρονος δράστης, παλιός μαθητής του σχολείου, ντυμένος στα μαύρα εισέβαλε στο σχολείο και άρχισε να πυροβολεί αδιακρίτως.
Στις 7 Νοεμβρίου 2007 οκτώ άνθρωποι σκοτώθηκαν από τις σφαίρες 18άχρονου σε σχολείο της πόλης Τουουσούλα της νότιας Φινλανδίας. Ο δράστης αυτοκτόνησε με το όπλο του. Νεκροί από τις σφαίρες του έπεσαν επτά συμμαθητές του και η διευθύντρια του σχολείου. Ο 18χρονος Πέκα Ερικ Αουβίνεν είχε μόλις αποκτήσει άδεια οπλοφορίας.
Στις 2 Οκτωβρίου 2006 ο 32χρονος οδηγός φορτηγού Τσαρλς Καρλ Ρόμπερτς άνοιξε πυρ σε σχολείο κομητείας της Πενσιλβάνια, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν τρεις μαθήτριες και μία δασκάλα, ενώ τραυματίστηκαν άλλοι έξι μαθητές. Το σχολείο ανήκε στη θρησκευτική κοινότητα των Άμις. Ο δράστης και σε αυτή την περίπτωση έβαλε τέλος στη ζωή του.
Στις 28 Σεπτεμβρίου 2006 ο 53χρονος Ντουέιν Μόρισον εισέβαλε στο Γυμνάσιο Πλέιτ Κάνιον της πόλης Μπέιλι, στο Κολοράντο. Αρχικά κράτησε ομήρους έξι μαθήτριες και κακοποίησε σεξουαλικά κάποιες από αυτές. Αργότερα ελευθέρωσε τα τέσσερα κορίτσια και κράτησε δύο ομήρους. Όταν η μία προσπάθησε να διαφύγει, την πυροβόλησε από πίσω στο κεφάλι. Η τελευταία μαθήτρια κατάφερε να βγει ζωντανή, ενώ κατά την έφοδο της αστυνομίας ο δράστης αυτοκτόνησε.
Λίγες ημέρες νωρίτερα, στις 13 Σεπτεμβρίου 2006, άγνωστος εισέβαλε στο κολέγιο Ντόουσον του Μόντρεαλ, στον Καναδά και άρχισε να πυροβολεί αδιακρίτως. Σκοτώθηκε μια 20χρονη γυναίκα και τραυματίστηκαν τουλάχιστον 19 άτομα, πριν ο δράστης πέσει νεκρός από τα πυρά των αστυνομικών.
Στις 22 Μαρτίου 2005 17χρονος μαθητής, με μια καραμπίνα και ένα περίστροφο που είχε κλέψει από το σπίτι του παππού του, πυροβόλησε και σκότωσε εννέα ανθρώπους και στη συνέχεια αυτοκτόνησε, στο λύκειο Ρεντ Λέικ, σε ινδιάνικο καταυλισμό της Μινεσότα. Μεταξύ των θυμάτων είναι ο φύλακας του σχολείου, μια καθηγήτρια και τουλάχιστον έξι μαθητές, συμπεριλαμβανομένου του δράστη. Τουλάχιστον άλλα 12 άτομα τραυματίστηκαν. Νωρίτερα, πριν πάει στο σχολείο του, ο μαθητής Τζεφ Βάιζε σκότωσε μέσα στο σπίτι του τον παππού του και τη γιαγιά του.
«Δεν μπορώ να καταλάβω αυτή τη μανία των παιδιών. Είμαι κοντά τους, αν και κρατάω μια απόσταση γιατί τα φοβάμαι κι εγώ, από το πρωί μέχρι το απόγευμα. Τέτοια μανία καταστροφής!
Τόσο μίσος! Το βλέπεις στα μάτια τους. Δεν είναι ζωηρά πλέον τα παιδιά, είναι αγριεμένα. Κλείνουν την πόρτα κλοτσώντας τη μέχρι να σπάσει. Χαράζουν τα θρανία, ό,τι βρουν. Καινούργιο κτίριο και μέσα σε έξι μήνες έχει γίνει ρημαδιό. Σπασμένα ντουλάπια, θρανία, παράθυρα, καρέκλες, φώτα.
Στους τοίχους βλέπεις αποτυπώματα απ’ όλα τα μεγέθη και τους τύπους παπουτσιών που κυκλοφορούν. Είναι άγρια και μεταξύ τους. Να φάει το ένα το άλλο. Υπάρχουν και παιδιά με έντονα προβλήματα. Ψυχολογικά ή και άλλα προβλήματα που δεν μπορώ να καταλάβω. Νομίζω ότι μόλις φύγουν από δω θα είναι έτοιμα για φόνο. Μα, να κυκλοφορούν με μαχαίρια και κάτι άλλα, που μοιάζουν με μεγάλα δακτυλίδια, και να μην τους μιλά κανένας; Κρίμα γιατί είναι και παιδιά από πλούσιες οικογένειες…». Είναι η μαρτυρία μιας καθαρίστριας από μικρομεσαίο ιδιωτικό σχολείο των βορείων προαστίων. Τα όσα είπε μού τα επιβεβαίωσε σχεδόν με τα ίδια λόγια μια καθηγήτρια, αλλά σε άλλο σχολείο! Μια έμπειρη καθηγήτρια την οποία έχει εντυπωσιάσει το μίσος των παιδιών για το σχολείο, εκτός των όσων συμβαίνουν στη ζωή τους. Είναι από τις ελάχιστες/ελάχιστους που μου μίλησαν καθαρά.
Σήμα κινδύνου στέλνουν εκπαιδευτικοί δημόσιων σχολείων προς όλους τους αρμόδιους φορείς αλλά και τους γονείς για τα εκτεταμένα φαινόμενα βίας που παρατηρούνται μέσα και έξω από τα σχολεία.
Οι καθηγητές φοβούνται τα χειρότερα (σ.σ.: έχοντας στο μυαλό τους περιστατικά όπως το πρόσφατο τραγικό γεγονός της δολοφονίας μαθητών σε σχολείο της Γερμανίας) και εκφράζουν έντονο προβληματισμό και αγωνία, δηλώνοντας ότι δουλειά τους είναι η διδασκαλία και όχι να κάνουν «τους μπράβους» για να προφυλάξουν τους μαθητές από τις επιθέσεις εξωσχολικών ατόμων.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι καθηγητές της Ζακύνθου, οι οποίοι έστειλαν μέσω της ΕΛΜΕ μια επιστολή προς όλους τους φορείς εκπαίδευσης του νομού, στην οποία μεταξύ άλλων επισημαίνουν ότι:
«Λαμβάνοντας υπόψη ότι οι χώροι γύρω από τα σχολεία έχουν μετατραπεί σε επισφαλείς «ζώνες» (συμμορίες ανηλίκων, εκφοβισμοί μαθητών – καθηγητών κ.λπ.), έχουμε την επιτακτική υποχρέωση, προς τους μαθητές, τους γονείς και τους εαυτούς μας, να επισημάνουμε την πολύ σοβαρή ευθύνη όλων των αρμόδιων φορέων που με τις ενέργειές τους ή την ολιγωρία τους συμβάλλουν ανάλογα στην ενίσχυση καταστάσεων ή στην αύξηση της συχνότητας περιστατικών που υποβαθμίζουν την εκπαιδευτική διαδικασία».
Οι καθηγητές του νομού δηλώνουν ότι «αφού μάλιστα κινδυνεύει η ασφάλεια υπαλλήλων και μαθητών, οι αρμόδιες υπηρεσίες, η Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και η Περιφέρεια, ως έχουν καθήκον, πρέπει να συμβάλλουν στην προϋπόθεση της ασφάλειας με δικές τους παρεμβάσεις, ενέργειες προς το υπουργείο Παιδείας, τη Δικαιοσύνη και την Αστυνομία». Οσον αφορά τη Ζάκυνθο, το ποτήρι ξεχείλισε για τους καθηγητές όταν νεαρός απείλησε με μαχαίρι συνάδελφό τους μέσα σε σχολείο γιατί ο εκπαιδευτικός δεν του επέτρεπε να μπει με τη… μηχανή του στο προαύλιο.
Οπως τόνισε στο «Εθνος» ο κ. Διονύσης Μαυροπόδης, καθηγητής στο 2ο Γυμνάσιο Ζακύνθου, «το πρόβλημα αυτό δεν είναι μόνο ελληνικό αλλά παγκόσμιο και αυτό που μας φοβίζει δεν είναι η συχνότητα τέτοιων περιστατικών αλλά η έντασή τους».
Μάρτυρες επεισοδίων Οι καθηγητές συχνότατα γίνονται μάρτυρες βίαιων επεισοδίων ανάμεσα σε ομάδες εξωσχολικών νεαρών, σε επιθέσεις κατά μαθητών και εκπαιδευτικών και γενικά σε περιστατικά βίας και παραβατικότητας, και όπως είναι αναμενόμενο φοβούνται εκείνη τη στιγμή που η κατάσταση θα «βγει εκτός ελέγχου», όπως χαρακτηριστικά υπογραμμίζουν.
«Εμείς δεν θέλουμε αστυνομοκρατία στο σχολείο αλλά ασφάλεια για τα παιδιά και τους καθηγητές. Η κοινωνία έχει φτάσει στο απροχώρητο και αυτή η ένταση φαίνεται πολύ έντονα στα σχολεία και πέριξ αυτών. Γι αυτό θα πρέπει όλοι οι φορείς να ευαισθητοποιηθούν και να λάβουν μέτρα. Σε ολόκληρο τον νομό υπάρχουν 17 σχολεία και μόνο τρία από αυτά έχουν φύλακες. Δεν είναι δυνατόν οι καθηγητές να βγαίνουν έξω από τα σχολεία και να διαπληκτίζονται με εξωσχολικούς για να προστατέψουν τους μαθητές τους», συμπληρώνει ο κ. Μαυροπόδης.
Αυτό το φαινόμενο δεν παρατηρείται βέβαια μόνο στη Ζάκυνθο, αλλά σε δεκάδες σχολεία ανά τη χώρα. «Οντως υπάρχουν προβλήματα μέσα και έξω από τα σχολεία και όσο θα συνεχίζονται οι πολιτικές της κοινωνικής αδικίας, τα φαινόμενα αυτά θα πολλαπλασιάζονται», τόνισε στο «Εθνος» ο πρόεδρος της ΟΛΜΕ Κώστας Μανιάτης.
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΚΑΘΗΓΗΤΩΝ ΤΗΣ ΖΑΚΥΝΘΟΥ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΦΟΡΕΙΣ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ Απαιτείται άμεση ανταπόκριση στα επείγοντα περιστατικά
Στην επιστολή τους προς τους φορείς του νομού οι καθηγητές της ΕΛΜΕ Ζακύνθου επισημαίνουν μεταξύ άλλων την ανεπαρκή επιτήρηση των χώρων γύρω από τα σχολικά συγκροτήματα και υπογραμμίζουν:
«Δεδομένων των σύγχρονων και χρόνιων κοινωνικών αιτίων που ευνοούν τέτοιου είδους συμπεριφορές και πράξεις, όπως η ανεργία, η όξυνση των οικονομικών ανισοτήτων, η φτώχεια, ο κοινωνικός αποκλεισμός και ρατσισμός, η «εμπορευματοποίηση» κάθε μορφής ψυχαγωγίας, η ανυπαρξία χώρων πρασίνου σε συνδυασμό με την υποβάθμιση του περιβάλλοντος, η συρρίκνωση του ελεύθερου χρόνου, η υποχώρηση θεσμών και αξιών, ο λαϊκισμός, η απουσία κατάλληλων δομών παρέμβασης, στήριξης της οικογένειας, καλούμε όλους να συμβάλετε αποτελεσματικά στη δημιουργία αισθήματος ασφάλειας που είναι προϋπόθεση για την εξάλειψη φαινομένων που υποβαθμίζουν την εκπαιδευτική διαδικασία.
Είναι αυτονόητο ότι, όταν οι εκπαιδευτικοί καταφεύγουν στη συνδρομή των τοπικών Αρχών για επείγοντα τέτοια περιστατικά, πρέπει να βρίσκουν άμεση ανταπόκριση.
Το σχολείο είναι ένας χώρος όπου κάθε οικογένεια εμπιστεύεται τα παιδιά της, για χάρη της μόρφωσης και της κοινωνικοποίησής τους. Το σχολείο είναι ένας χώρος όπου και εμείς οι εκπαιδευτικοί ζούμε και εργαζόμαστε μαζί με τους μαθητές. Το σχολείο είναι ένας θεσμός που κατέκτησε και δικαιούται την εγγύηση της δημόσιας μέριμνας και προσοχής».
ΕΡΕΥΝΕΣ Το 36,5% των αγοριών έχει συμμετάσχει σε βίαιο περιστατικό
Το φαινόμενο της βίας στη χώρα μας όσον αφορά τα σχολεία έχει καταγραφεί από πολλές έρευνες, οι οποίες αναφέρονται κυρίως στη βία μεταξύ μαθητών και μεταξύ εξωσχολικών και μαθητών.
Οι επιστήμονες επισημαίνουν ότι στη χώρα μας η σχολική βία δεν έχει πάρει τις διαστάσεις που παρατηρούνται σε άλλες χώρες της Ευρώπης και στις ΗΠΑ, όπου γίνονται και εγκληματικές ενέργειες. Στην Ελλάδα μέχρι τώρα παρατηρούνται κυρίως λεκτική κακοποίηση, ξυλοδαρμοί, βανδαλισμοί, απειλές και επιθέσεις, αλλά όλοι φοβούνται «την κακιά στιγμή».
Πάντως, σύμφωνα με έρευνα που έχει κάνει η Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς, το 23,2% των μαθητών (ποσοστό που θεωρείται υψηλό) έχει πάρει μέρος σε κάποιο βίαιο περιστατικό, ενώ για τα αγόρια αυτό το ποσοστό φτάνει το 36,5%. Επίσης, το 60% των μαθητών δήλωσαν ότι έχουν αντιληφθεί βίαια περιστατικά μέσα και έξω από τα σχολεία τους.
Χρησιμοποιούμε cookies για να σας προσφέρουμε την καλύτερη δυνατή εμπειρία στη σελίδα μας. Εάν συνεχίσετε να χρησιμοποιείτε τη σελίδα, θα υποθέσουμε πως είστε ικανοποιημένοι με αυτό.ΕντάξειΔιαβάστε περισσότεραΜη αποδοχή
Άρθρα (RSS)