«Η Ιστορία έχει πλάκα και το διάβασμά της είναι ιδιαίτερα απολαυστικό». Το να το γράφεις αυτό όταν οι μαθητές δεν έχουν καλά καλά συνέλθει από την καλοκαιρινή εξεταστική, θέλει θράσος. Και αν τους το πεις από κοντά, μάλλον το πας φιρί φιρί να υποστείς την παλιά πλάκα και να βρεθείς με τις κλειδαριές του αυτοκινήτου σου μπλοκαρισμένες με κόλλα ταχείας πήξεως.
Οι εποχές αλλάζουν όμως και όπως τα αυτοκίνητα απέκτησαν κεντρικό ηλεκτρονικό κλείδωμα αντί για κλειδαριές, έτσι και η Ιστορία ετοιμάζεται να αλλάξει χούγια. Για αιώνες, το μάθημα της Ιστορίας είναι «κλασικό». Ενας μεγάλος λέει και λέει, δεκάδες μικρότεροι χασμουριούνται, αποστηθίζουν, παπαγαλίζουν και… «το αυτό επαναλάβατε, μέχρις αποφοιτήσεως».
Ο ακαδημαϊκός του Χάρβαρντ, που έγινε διάσημος και μέσω τεσσάρων σειρών ντοκιμαντέρ για την τηλεόραση, ιστορικός και οικονομολόγος, Νάιαλ Φέργκιουσον, ανέλαβε, ούτε λίγο ούτε πολύ, να αλλάξει τον τρόπο που οι μαθητές «προσλαμβάνουν» την Ιστορία, όταν ο υπουργός Παιδείας της Μεγάλης Βρετανίας, Μάικλ Γκόουβ, του ανέθεσε στο λογοτεχνικό φεστιβάλ «Χέι» της εφημερίδας «Γκάρντιαν» ακριβώς αυτό. Να κάνει, δηλαδή, για το μάθημα της Ιστορίας και τους Βρετανούς μαθητές ό,τι έκανε ο διάσημος τηλε-σέφ Τζέιμι Ολιβερ για τις σχολικές καντίνες και το φαΐ τους. Να το κάνει όχι μόνο υγιεινό, αλλά και κάτι που θα ήθελες να φας.
«Τα βιβλία Ιστορίας κάνουν το λάθος να μας διδάσκουν για γέρους άντρες, συνήθως μουσάτους… αλλά το μεγαλύτερο μέρος της Ιστορίας δημιουργείται από νέους, όπως από τα παιδιά στρατιώτες της Αφρικής ή τα παιδιά στο πεζικό των Ναπολεόντειων Πολέμων», λέει στα ίσα ο 46χρονος Φέργκιουσον (που βρίσκει πως για τα ιστορικά δεδομένα είναι μάλλον παρασιτεμένος), συμπληρώνοντας πως η Ιστορία θα πρέπει να είναι διασκεδαστική και πως θα πρέπει να παίζει στην τάξη περισσότερη… τηλεόραση. «Ο λόγος που κάνω τηλεόραση είναι πως είναι το πιο προσβάσιμο μέσο διδασκαλίας», δηλώνει στον «Γκάρντιαν». Και πάει παρακάτω λέγοντας πως τα παιδιά θα πρέπει να μαθαίνουν Ιστορία και μέσω ηλεκτρονικών παιχνιδιών στρατηγικής, όπως είναι τα role playing και strategy games, που ήδη «γονατίζουν» με τα γραφικά και το πολυεπίπεδο σενάριο εξέλιξής τους τούς υπολογιστές των παιδικών δωματίων.
Γι’ αυτό άλλωστε ο Φέργκιουσον είναι ήδη σε επαφή με μια αμερικανική εταιρεία που αναπτύσσει λογισμικό τέτοιου είδους. Στόχος, να φτιάξουν ένα παιχνίδι στρατηγικής με κεντρικό θέμα τη Βρετανία στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, γιατί όπως λέει «η Ιστορία μοιάζει περισσότερο με παιχνίδι, παρά με μυθιστόρημα: όταν βρίσκεσαι μέσα σ’ αυτήν, δεν υπάρχει τρόπος να μάθεις το τέλος πριν αυτό έρθει».
Το παιχνίδι θα λέγεται μάλλον «The War of the World». Η εταιρεία υπόσχεται μάλιστα το καλύτερο παιχνίδι στρατηγικής Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, που θα δίνει «την ευκαιρία στους παίκτες να ξαναγράψουν την Ιστορία σαν ηγέτες του έθνους, από τα εργοστάσια και τα ναυπηγεία, ώς το μέτωπο στις ακτές της πατρίδας και τις επικές μάχες σε όλη την υδρόγειο».
Σε αυτό το παιχνίδι-εκπαιδευτικό βοήθημα και για την τάξη, ο στόχος θα είναι να καταλάβει ο μαθητής, παίζοντας με τις επιλογές και τις παραμέτρους που σχηματοποιούν δυναμικά την Ιστορία. «Θα μπορείς να “ξανατρέξεις” τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, να εξερευνήσεις τη στρατηγική του και να προκύψει από τις επιλογές σου ένα άλλο παρελθόν. Είναι κάτι συναρπαστικό για τους νέους, όπως για τον τινέιτζερ γιο μου και τον νεότερο αδερφό του, που χρησιμοποιώ για ειδικούς συμβούλους», λέει, αν και παραδέχεται πως η κόρη του δεν είναι και τόσο συνεπαρμένη από τα πολεμικά παιχνίδια.
Με άλλα λόγια, ο Φέργκιουσον θέλει να κάνει κάθε μαθητή όχι να παπαγαλίσει τα λόγια του Τσόρτσιλ ή το ημερολόγιό του, αλλά να γίνει ο ίδιος Τσόρτσιλ για να καταλάβει ότι «αν είχαμε Τσόρτσιλ πρωθυπουργό το 1938, θα είχαμε πόλεμο από το 1938. Αλλά αυτό το άτομο δεν θα μπορούσε να είναι πρωθυπουργός το 1938 γιατί ήταν εντελώς αντιπαθής».
Μια show-biz Ιστορία
Οι μέθοδοι του καθηγητή-celebrity μπορεί να είναι περίεργες, ακριβές ή ανορθόδοξες, αλλά είναι ακριβώς ό,τι χρειάζεται για να ζωντανέψει την Ιστορία. Γιατί μπορεί να υποφέρουν από τις συμβάσεις της τηλεοπτικής αφήγησης -κυριαρχία της εικόνας και της δράσης σε πρώτο χρόνο- αλλά δίνουν τη δυνατότητα να δει κανείς ταυτόχρονα τη μεγάλη εικόνα και να εστιάσει στα πρόσωπα. Να καταλάβει για παράδειγμα τη σημασία της Βραζιλίας στο εμπόριο των σκλάβων, αλλά και να συνειδητοποιήσει πώς είναι να είναι κανείς σκλάβος.
Το στοίχημα του Φέργκιουσον είναι 50-50. Από το σύνολο των Βρετανών μαθητών που εξετάστηκαν για General Certificate of Secondary Education (GCSE), 219.000 επέλεξαν σαν αντικείμενο την Ιστορία, όταν 300.000 επέλεξαν το ντιζάιν και την τεχνολογία. Ο φωτογενής κύριος καθηγητής θα πρέπει να αλλάξει το σκορ.
Την ίδια στιγμή, το σχέδιό του δέχεται βέβαια μπαράζ κριτικών. Μέρος αυτών υποστηρίζει πως οι ιδέες και το προφίλ της προσέγγισης της Ιστορίας τού έχουν δώσει το προφίλ του νεοσυντηρητικού απολογητή αν όχι του υπέρμαχου της Βρετανικής Αυτοκρατορίας. Οι επικριτές του επισημαίνουν ακόμα την εμμονή του στην «εικονική Ιστορία» και του προσάπτουν ότι βασίζεται σε υποθετικά εναλλακτικά σενάρια και αυθαίρετα συμπεράσματα, αντί σε έρευνα. Αλλοι πάλι εκφράζουν φόβους πως η νέα μέθοδος ιστορικής αφήγησης του Φέργκιουσον είναι αποσπασματική, ανοιχτή σε παρερμηνεύσεις, πολιτισμικές ομογενοποιήσεις και υπεραπλουστεύσεις, που θα μετατρέψουν την Ιστορία σε ένα ηλεκτρονικό παιχνίδι σύγκρουσης πολιτισμών και σεναρίων.
Ο ίδιος πάλι δεν φαίνεται να πτοείται και θέλει να αλλάξει τα πάντα. Ακόμα και τις εκπαιδευτικές εκδρομές των σχολείων, αφού -όπως λέει- δεν μπορεί να καταλάβει τι θα προσφέρει σε έναν μαθητή άλλη μια επίσκεψη στο κάστρο του Γουίνδσορ, αντί για μια ωραία περιήγηση σε κάποιο μέρος όπου νέοι άνθρωποι έγραψαν κάποτε Ιστορία.
Ποιος είναι ο Mr. Ferguson
Ο Νάιαλ Φέργκιουσον θεωρείται από τους πιο ανανεωτικούς ιστορικούς.
Ο σταρ καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, με ειδίκευση στην σχέση οικονομίας και ιστορίας, μέλος, ως ερευνητής, του Κολεγίου Jesus του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης και μέλος του Ινστιτούτου Hoover του Πανεπιστημίου Στάνφορντ, γεννήθηκε στη Γλασκώβη το 1964. Κατά το Time, το 2004 ήταν μέσα στους 100 ανθρώπους με τη μεγαλύτερη επιρροή στον πλανήτη.
Αρθρογραφεί στα σημαντικότερα περιοδικά και εφημερίδες του διεθνούς Τύπου (Time, Telegraph, Newsweek κ.ά.), μεταξύ των οποίων και οι Financial Times, στους οποίους υπέγραψε το πρόσφατο οικονομικό άρθρο «Μια ελληνική κρίση έρχεται στην Αμερική», ενώ έχει επανειλημμένα διαφωνήσει έντονα με τον διάσημο Πολ Κρούγκμαν για το μέλλον της οικονομικής κρίσης. Από το 2003 έχει επιμεληθεί και παρουσιάσει τις επιτυχημένες σειρές ντοκιμαντέρ για το Channel Four «Empire» (2003), «American Colossus» (2004), «The War of the World» (2006) και το βραβευμένο με βραβείο ΕΜΜΥ «The Ascent of Money» (2008).
Το 2003, ο Χένρι Κίσινγκερ του παρείχε πρόσβαση στο προσωπικό του αρχείο με τα ημερολόγια του από την εποχή που ήταν στο Λευκό Οίκο καθώς και τις επιστολές του, από το οποίο αναμένεται να προκύψει μια απίθανη βιογραφία.
Διασημότερα έργα του είναι τα:
* «Κολοσσός: Η άνοδος και η πτώση της αμερικανικής αυτοκρατορίας» («Colossus: The Rise and Fall of the American Empire»), εκδ. «Παπαζήσης» 2007.
**«Το Πλέγμα του Πλούτου» («The Cash Nexus»), εκδ. «Ιωλκός», 2007-2008.
* «Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος: Στρατιωτική, διπλωματική, οικονομική και κοινωνική ιστορία 1914-1918» («The Pity of War»), εκδ. «Ιωλκός», 2007-2008.
* «Ο πόλεμος στον κόσμο: Ο αιώνας του μίσους 1901-2000» («War of the World»), εκδ. «Ιωλκός» 2007.
* «The House of Rothschild».
* «Empire: How Britain Made the Modern World».
* «The Ascent of Money».
**«Paper and Iron».
Άρθρα (RSS)