Terra Computerata

Tης Oλγας Σελλά – Καθημερινή

Mέχρι πριν από λίγα, ελάχιστα χρόνια τα πράγματα ήταν ξεκάθαρα, για να μην πούμε διαχωρισμένα: οι φανατικοί βιβλιόφιλοι είχαν τα βιβλιοπωλεία τους, τα στέκια τους, τους βιβλιοπώλες τους. Oι ευκαιριακοί αναγνώστες, οι αναγνώστες του ενός βιβλίου τον χρόνο (που είναι και το κοινό στο οποίο απευθύνονται τα τελευταία χρόνια οι εκδοτικοί οίκοι) έμπαιναν όπου έβρισκαν. Στα βιβλιοχαρτοπωλεία (που είχαν και δέκα τίτλους μπεστ σέλερ στη βιτρίνα), στο πρακτορείο εφημερίδων στο νησί όπου έκαναν διακοπές, στο κατάστημα του αεροδρομίου ή του πλοίου. Πάντως, δύσκολα έμπαιναν σε βιβλιοπωλεία που είχαν την πατίνα του αμιγούς και του παραδοσιακού (π. χ. Eστία, Πολιτεία). Mια καταναλωτική συμπεριφορά που κατέγραφαν και οι λίστες των μπεστ σέλερ του κάθε βιβλιοπωλείου.

Aν τα τελευταία ένα-δύο χρόνια κοιτάξει κανείς προσεκτικά τις λίστες των μπεστ σέλερ, θα διαπιστώσει ότι δεν υπάρχουν πια διαχωριστικές γραμμές. Eνα αμιγές βιβλιοπωλείο, με παράδοση και ενημερωμένους βιβλιοπώλες, πουλάει ό, τι ακριβώς πουλούν και οι μεγάλες καινούργιες αλυσίδες.

Tι ακριβώς συμβαίνει; Oι αναγνώστες του ενός βιβλίου, του καλοκαιρινού, κατά κύριο λόγο, αναγνώσματος, μπαίνουν πλέον άνετα και στα στέκια των «ψαγμένων» αναγνωστών; Ή μήπως αλλού βρίσκεται η αρχή και η αιτία αυτής της «συνάντησης»;

Tην άρση των διαχωριστικών γραμμών υιοθέτησαν πρώτοι οι εκδότες, οι οποίοι τα τελευταία χρόνια εκδίδουν τα πάντα. Που σημαίνει ότι οι περισσότεροι εκδοτικοί οίκοι έχουν χάσει το προφίλ τους και στις ετήσιες εκδοτικές επιλογές τους μπορεί να συναντήσεις από light λογοτεχνία, μέχρι σοβαρό δοκίμιο. Oύτως ή άλλως, στις λογοτεχνικές τους σειρές είναι πολλά χρόνια τώρα που οι εκδότες δεν διαχωρίζουν αν πρόκειται για ελαφρά ή σοβαρή πεζογραφία. Oλα εντάσσονται στις ίδιες σειρές, αφού ακριβώς εκεί προσέβλεπαν έτσι κι αλλιώς οι εκδότες: σε λογοτεχνία που να φαίνεται ότι αφορά όλους, σε λογοτεχνία που να μοιάζει ότι μπορεί να γράφεται από όλους. Kαι σιγά σιγά, γέμισαν τα εκδοτικά γραφεία με χειρόγραφα, γέμισαν οι πάγκοι των βιβλιοπωλείων με βιβλία μιας χρήσεως, χωρίς άποψη, γνώση και σκέψη, εκτινάχθηκε στα ύψη ο ετήσιος αριθμός των βιβλίων που κυκλοφορούν στη χώρα μας.

Oι μόνοι που δεν αυξήθηκαν είναι οι βιβλιόφιλοι και οι βιβλιοφάγοι αναγνώστες, σε αντίθεση με όσους καταναλώνουν βιβλία. Σαν να έχουν ομογενοποιηθεί τα κριτήρια, σαν να έχουν γίνει πρετ α πορτέ τα γούστα της ανάγνωσης, σαν να έγιναν όλα τα βιβλιοπωλεία μπουτίκ τίτλων. Oχι, δεν είναι κακό να μπαίνουν περισσότεροι άνθρωποι στα βιβλιοπωλεία, ακόμα κι αν αγοράζουν light λογοτεχνία. Tο πρόβλημα είναι ότι τα κριτήρια, τα αναγνωστικά γούστα και τις τελικές επιλογές μοιάζει να τα επηρεάζουν οι καταναλωτές και όχι οι αναγνώστες.

“Εδώ κάποιες φορές παρατηρείται το εξής: Συγγραφείς πηγαίνουν σε σχολεία, και μιλάνε περί ανέμων και υδάτων και περί ποντικών και γάτων, διότι απλά δεν έχει γίνει η κατάλληλη προετοιμασία από πλευρά διδασκόντων. Και ξαναεξηγούμαι: Κάποιες φορές. Έτσι τα παιδιά θεωρούν ότι θα χάσουν ώρα (θεμιτό), οι καθηγητές ότι διοργάνωσαν εκδήλωση στο σχολείο (θεμιτό) και οι συγγραφείς ότι αυτοδιαφημίστηκαν (πάλι θεμιτό). Όμως μετά από όλα αυτά τα θεμιτά, προκύπτει ένα μηδενικό αποτέλεσμα. Σαν να λέμε μάπα το καρπούζι, και οι τρεις έχουν κερδίσει ένα κάτι, χωρίς όμως να έχει γίνει ουσιαστική δουλειά. Επιπλέον θεωρείται σχεδόν εκ των ων ουκ άνευ ότι ο συγγραφέας θα είναι κάτι ανάμεσα σε performer και entertainer για να κρατήσει ζωντανό το ενδιαφέρον. Άλλη φορά θα πάει με θεατρολόγο, άλλη πρέπει να κάνει οπωσδήποτε κάτι interactive, άλλη φορά τούμπες ενδεχομένως. Μπορεί να είναι πιο θεμιτό να πηγαίνει ο Νίνο στην τελική, που θα είναι και πιο διασκεδαστικό. Θεωρώ ότι το πιο σημαντικό είναι να γίνεται η δουλειά στην τάξη, να διαβάζεται το βιβλίο του συγγραφέα (να δανείζεται, να φωτοτυπείται, αδιάφορο), να δουλεύεται το γραπτό και μετά να έρχεται ο συγγραφέας και να συζητά με τα παιδιά για συγκεκριμένα θέματα. Η γνωριμία με ένα συγγραφέα γίνεται πρωτίστως μέσα από τη δουλειά του και όχι έτσι στο ξεκούδουνο «μας ήρθε ένας συγγραφέας», που πάρα πολλές φορές κανείς δε γνωρίζει το παραμικρό γι’ αυτόν, απλά μαζεύονται τα παιδιά για να ακούσουν «ένα συγγραφέα». Πέρα από αυτά, δεν μπορεί να γίνει δουλειά σε αμφιθέατρα 300 ατόμων, όπου τα μισά παιδιά θα μπαινοβγαίνουν, όπως στο Mall, όποτε βαριούνται θα κάτσουν κι όποτε ξαναβαρεθούν θα σηκωθούν να φύγουν, γιατί έχουν τύχει και τέτοιες περιπτώσεις.

Πηγή

Η Ολγα Σελλά για το βιβλίο στην Καθημερινή:

Στον κόσμο του βιβλίου αποτυπώνονται με τον καλύτερο τρόπο οι πολλές και διαφορετικές όψεις των ανθρώπων και των επιλογών τους. Τα βιβλία που διαβάζονται και αγοράζονται περισσότερο δεν είναι μιας κατηγορίας, ίσως όμως εκείνα που περισσότερο απ’ όλα διαβάζονται να σκιαγραφούν συγκεκριμένες επιλογές και ενδιαφέροντα. Παρ’ όλα αυτά διαβάζονται. Κι αυτό είναι το σημαντικό. Και μάλιστα, την ίδια στιγμή που οι αναγνώστες των εφημερίδων μειώνονται. «Οι πωλήσεις έκαναν βουτιά 2,6 δισεκατομμυρίων δολαρίων, ο μέσος όρος των κυκλοφοριών μειώθηκε κατά 4,6% για τις ημερήσιες και κατά 4,8% για τις κυριακάτικες», γράφει ο Νίκος Μπακουνάκης στο επίμετρο του βιβλίου του Μπερνάρ Πουλέ «Το τέλος των εφημερίδων και το μέλλον της ενημέρωσης» (εκδ. Πόλις), παρότι δεν παραλείπει να σημειώσει «την καταγωγική ηδονή» του ξεφυλλίσματος των εφημερίδων.

Γιατί άραγε το βιβλίο έχει περισσότερους «πιστούς» από μιαν άλλη έντυπη εκδοχή του λόγου, όπως εκείνη της εφημερίδας; Μήπως γιατί στις σελίδες του βιβλίου φιλοξενείται το αποτέλεσμα της ήρεμης παρατήρησης, της δημιουργικής φαντασίας, του παρεμβατικού στοχασμού, της ανήσυχης έμπνευσης, των στοιχείων δηλαδή του ανθρώπινου νου που έχουν το χρόνο να ξεδιπλωθούν; Μήπως γιατί στις σελίδες του βιβλίου αναζητείται ακριβώς η διαφυγή από τους ασθματικούς ρυθμούς της καταιγιστικής ενημέρωσης και των βιαστικών συμπερασμάτων; Μήπως είναι η πολυτέλεια που επιφυλάσσουμε στον εαυτό μας;

Μέσα από αυτό το σύντομο stop-motion animation, που δημιουργήθηκε για το συνέδριο βιβλίου στην Νέα Ζηλανδία βλέπουμε τα βιβλία να ζωντανεύουν.Ισως έτσι μας  υπενθυμίζουν ποια είναι η διαφορά τους με τα eBooks.