Terra Computerata

Κοσμοσυρροή διαπίστωσα σήμερα στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης που φιλοξενεί μία έκθεση με θέμα τον ερωτισμό στην αρχαία Ελλάδα. Φαίνεται ότι ξαφνικά οι Ελληνες απέκτησαν μία λατρεία για τα μουσεία τους… Ειδικά στο 2ο όροφο του Μεγάρου Σταθάτου που φιλοξενούνται τα “ακατάλληλα” σημειώθηκε το αδιαχώρητο.

Ερως ο κάλλιστος, ο λυσιμελής (αυτός που σου παραλύει τα μέλη), ο πυρίδρομος (που αφήνει φωτιά στο πέρασμά του), ο γλυκύπικρος, ο αβρός, ο τακερός (που σε κάνει να λιώνεις), ο διφυής (που έχει δύο φύσεις), ο αλγεσίδωρος (που φέρνει πόνο), ο σχέτλιος (ο ανελέητος), ο ανίκατος (ο ακαταμάχητος), αλλά και χρυσόπτερος (ο Ανακρέων αναφέρει κατηγορηματικά ότι τα φτερά του ήταν χρυσά) είναι μερικοί από τους χαρακτηρισμούς των αρχαίων Ελλήνων για τον γιο της Αφροδίτης.

Η έκθεση ξεδιπλώνεται σε εννέα ενότητες, οι οποίες παραπέμπουν στις εννέα σφαίρες της πλατωνικής μουσικής θεωρίας που εδράζεται στα παλαιότερα σχήματα του Πυθαγόρα, αλλά και στον αριθμό των Μουσών: Ερως και Αφροδίτη, Ιδιότητες και δραστηριότητες του Ερωτα, Ερωτες και γάμοι θεών και ηρώων, Ερωτες και γάμοι θνητών, Ερωτες που άλλαξαν τον ρου της Ιστορίας, Αγοραίοι έρωτες, Ομοιοι έρωτες, Βουκολικοί έρωτες, Ιθυφαλλικές θεότητες και φαλλικά σύμβολα.

http://eros.cycladic.gr

Πέρα από το χαριτωμένο tintinabulum ενδιαφέρον παρουσιάζει κι ένα πρώιμο sms με εγχάρακτο το επιτακτικό του μήνυμα προς την αγαπημένη του…

Ο Αλέξης Σταμάτης συζητά τη σχέση των λογοτεχνικών ερώτων με τον κινηματογράφο:

Στο σινεμά συμβαίνει κάτι το πολύ συγκεκριμένο. Για δύο ώρες καλείσαι να αναστείλεις τη δυσπιστία σου και να πιστέψεις σε όσα συμβαίνουν σε ένα φωτισμένο παραλληλεπίπεδο στον έναν τοίχο μιας σκοτεινής αίθουσας, ενώ γύρω δεκάδες άγνωστοί σου άνθρωποι βρίσκονται στην ίδια κατάσταση εκούσιας «μαγικής καθήλωσης». Ο Σλάβοβ Ζίζεκ το συνοψίζει πολύ σωστά, λέγοντας ότι το σινεμά είναι η απόλυτα διεστραμμένη τέχνη,δεν σου δίνει αυτό που επιθυμείς, σου λέει πώς να επιθυμείς.

Το βιβλίο είναι ένα πολύ πιο «ανοιχτό» μέσο. Δεν επιβάλλει διαρκή παρακολούθηση. Επιτρέπει ξεφύλλισμα, ριγουάιντ, σημείωση, ονειροπόλημα. Στο βιβλίο το μοντάζ της εμπειρίας το κανει ο ίδιος ο αναγνώστης, ενώ στο σινεμά είναι ήδη προεγκατεστημένο.

Ισως το να διαβάζει κανείς για έρωτα αφήνει το επίπεδο της φαντασίας πιο ανοιχτό από το να τον βλέπει να αναπαρίσταται. Παράδειγμα, η ιδία η ερωτική πράξη. Το σεξ όπως και ο πόνος είναι τα πιο δύσκολα θέματα για να περιγραφούν λογοτεχνικά. Πρέπει να είσαι μεγάλος τεχνίτης για να μην αρκεστείς σε παρομοιώσεις και να μην περιπέσεις σε κλισέ. Και όμως συχνά ο ερωτισμός που αναδίδεται από μια λογοτεχνική σελίδα μιλάει πολύ περισσότερο στις αισθήσεις και από την πιο «καυτή» ερωτική κινηματογραφική σκηνή, ακόμη και αν οι πρωταγωνιστές της είναι ποθητοί, γοητευτικοί και αναγνωρίσιμοι σταρ.

Οι περισσότεροι μεγάλοι λογοτεχνικοί έρωτες έχουν πλέον ενσαρκωθεί επί οθόνης. Η Αννα Καρένινα έχει το πρόσωπο της Σοφί Μαρσό και της Ζακλίν Μπισέ, ο Χάμπερτ Χάμπερτ του Τζέιμς Μέισον, ο Ζιβάγκο του Ομάρ Σαρίφ, η Ιουλιέτα της Ολίβια Χάσεϊ, ο Χίθκλιφ του Τίμοθι Ντάλτον. Οι χαρακτήρες όμως αλλά και οι μύθοι που τους φιλοξενούν είναι ακόμη «ανοιχτοί» και ελεύθεροι σε οποιαδήποτε αναπαράσταση.

Βήμα Ιδεών 7/8/2009

Η φωτό από την Αννα Καρένινα

Ο λαμπρός ήλιος της νεότητας αντικαθίσταται σταδιακά από τον μαύρο ήλιο της μελαγχολίας του Ζεράρ ντε Νερβάλ και των πένθιμων σκηνικών του Ε. Α. Πόε. Κάμαρες σκοτεινές και κλειστοί κήποι φιλοξενούν πληγωμένους εραστές και μοναχικούς αναστεναγμούς. Το μαύρο χρώμα, που κατακτά όλο και μεγαλύτερη θέση στην παλέτα του Καρυωτάκη, δεν οφείλεται μόνο στο διάβασμα των καταραμένων ποιητών, αλλά και σε μια ενδιάθετη ροπή του προς την ανατροπή των ποιητικών και κοινωνικών συμβάσεων. Ο ποιητής συντονίζεται με το μπωντλαιρικό συναίσθημα του πεπερασμένου, με το άγχος και την αγωνία του τέλους που σημαδεύουν την ερωτική σχέση αλλά και την ίδια την ύπαρξη του ποιητικού υποκειμένου. Ο έκπτωτος άγγελος του παραδείσου της εφηβείας, η διχοτομημένη αντίθεση ανάμεσα στην τραυματισμένη υποκειμενικότητα και την αλγεινή πραγματικότητα, οδηγούν τον ερωτισμό του Καρυωτάκη σε δύο δρόμους: του ελεγείου και της σάτιρας, όπως αποτυπώνεται στην τρίτη και σημαντικότερη συλλογή του (1927) αλλά και στα τελευταία του ποιήματα.

Τα ποιήματα «Αποστροφή» και «Ωχρά σπειροχαίτη», στα οποία ο έρωτας εμφανίζεται ως αντικείμενο μιας εμπορευματικής ή αγοραίας συναλλαγής, παραπέμπουν σε δύο τύπους γυναικών, τις οποίες έχει γνωρίσει πολύ καλά ο Καρυωτάκης: στις «ημιπαρθένες» που έχουν ως μοναδικό τους όνειρο «τον αγαθόν άντρα και τα νόμιμα κρεβάτια» και στις «αγορασμένες φίλες». Από μιαν άποψη, οι δύο αυτοί τύποι γυναικών προσγειώνουν τελικά την ποίηση του καρυωτακικού νεορομαντισμού στο έδαφος μιας αντίδικης πραγματικότητας, οδηγούν όμως τον ποιητή σε δυναμικότερες εκφραστικές επιλογές και ιδιοφυέστερες τεχνικές.

Στην ύστερη και ωριμότερη φάση της καρυωτακικής ποίησης το συναίσθημα της μοναξιάς ή του ακυρωμένου πόθου, τόσο κοντά στην αίσθηση της αποξένωσης του υποκειμένου μέσα στον σύγχρονο κόσμο, οδηγούν στη θεματική του αδύνατου έρωτα. Ο τελευταίος στίχος που θα γράψει ο ποιητής για τον έρωτα είναι βαθύτατα και απελπισμένα σαρκαστικός: «Θάνατος οι γυναίκες που αγαπιούνται/ καθώς να καθαρίζουνε κρεμμύδια». Η ταλάντωση της καρυωτακικής ποίησης ανάμεσα στα συναισθήματα του έρωτα και του θανάτου θα σταματήσει πλέον οριστικά υπέρ του δεύτερου. Γιατί ο θάνατος του έρωτα στάθηκε ίσως για τον ποιητή ο πιο μοιραίος από όλους τους άλλους.

Διαβάστε όλο το άρθρο της Χριστίνας Ντουνιά,  καθηγήτριας νεοελληνικής φιλολογίας του πανεπιστημίου Ιωαννίνων στο Βήμα Ιδεών της 7ης Αυγούστου 2009