Terra Computerata

Πόσο ελεύθερος αισθάνεσαι στο Twitter και το Facebook;

Tις τελευταίες μέρες πολλές ειδήσεις έχουν να κάνουν με το Twitter. Αφορούν σε πράγματα που γράφτηκαν, ανθρώπους που τα έγραψαν, και συνέπειες που μοιάζουν δυσανάλογες, όταν φανταστεί κανείς ότι μιλάμε για λιγοστές λέξεις πατημένες γράμμα-γράμμα σε ένα πληκτρολόγιο ή μιαν οθόνη.

Μα αυτό είναι η «επανάσταση» των social media: Η μεταφορά της δύναμης του γραπτού λόγου από τα δάχτυλα μιας ελίτ (δημοσιογράφων, συγγραφέων) στα δάχτυλα όλων των κατοίκων της Γης. Υπάρχει τώρα μια πλατφόρμα επικοινωνίας που εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι κουβαλάνε στις τσέπες ή βλέπουν στις οθόνες των υπολογιστών τους. Αυτό πριν από πέντε χρόνια δεν υπήρχε. Στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Πεκίνου το Twitter ήταν νεογέννητο. Αυτοί εδώ οι Ολυμπιακοί Αγώνες είναι το πρώτο αληθινά παγκόσμιας εμβέλειας γεγονός που συμβαίνει με ένα δισεκατομμύριο από τους ανθρώπους που το παρακολουθούν να χρησιμοποιούν τα social media.

Το φαινόμενο, αν μπορεί κανείς να το συνοψίσει σε λιγότερους από 140 χαρακτήρες, είναι το εξής:

Εκατομμύρια άνθρωποι συνειδητοποιούν ότι πλήρης και απόλυτη ελευθερία λόγου δεν υπάρχει.

Με την ίδια ευκολία που μέχρι τώρα έστελνες ένα SMS σε έναν φίλο σου, τώρα μπορείς να επικοινωνήσεις ό,τι έχεις στο μυαλό σου σε χιλιάδες, εκατοντάδες χιλιάδες, ίσως εκατομμύρια ανθρώπους σε όλη τη Γη, άγνωστούς σου. Από τη στιγμή που δεν έχεις ακριβώς τον έλεγχο του ποιος σε ακούει, δεν μπορείς να λες ό,τι σου κατέβει στο κεφάλι. Ξαφνικά οι κανόνες αλλάζουν. Τα λόγια σου αποκτούν άλλη βαρύτητα όταν ακούγονται από ανθρώπους που δεν σε ξέρουν/καταλαβαίνουν, κι έτσι το νόημά τους κουβαλάει άλλο βάρος. Όποιοι κανόνες περί ηθικής, δεοντολογίας, συκοφαντίας και ευπρέπειας ίσχυαν για τους δημοσιογράφους εδώ και πολλές δεκαετίες, ξαφνικά ισχύουν για όλους τους ανθρώπους με smartphone ή υπολογιστή.

Είναι διαφορετικό πράγμα, και πολύ δύσκολο να το διαχειριστεί οποιοσδήποτε -πόσω μάλλον άπειροι στα περί δημόσιας έκφρασης 23χρονοι αθλητές. Αυτή η δυσκολία είναι που εκφράζεται σ’ αυτές τις ειδήσεις: Ο κόσμος προσπαθεί να προσαρμοστεί στην ιδέα της δημόσιας εκφοράς λόγου, την ώρα που ο μηχανισμός της μοιάζει ολόιδιος με την εκφορά προσωπικού, ιδιωτικού λόγου.

Και, παραδόξως, για να λυθεί το πρόβλημα δεν χρειάζονται νέοι, διαφορετικοί κανόνες. Δεν χρειάζονται νομικά πλαίσια και επιτροπές που θα αξιολογήσουν και θα εισηγηθούν. Δεν χρειάζεται τίποτα. Οι κανόνες συμπεριφοράς στα social media δεν πρέπει να είναι σε τίποτα διαφορετικοί από τους κανόνες συμπεριφοράς στις διαπροσωπικές σχέσεις και την κανονική, offline ζωή. Το μόνο που χρειάζεται είναι χρόνος και ψυχραιμία. Σιγά σιγά οι άνθρωποι που γράφουν με τα δαχτυλάκια στις οθόνες θα καταλάβουν τη βαρύτητα των λέξεων, και θα αρχίσουν να προσέχουν και να σκέφτονται. Όχι τελείως, και όχι πάντα, αλλά περισσότερο από τώρα. Προς το παρόν παίζουμε με τη φωτιά -θα καούμε μία, θα καούμε δύο, μετά θα μάθουμε (ή, αν είμαστε πιο τυχεροί, θα δούμε τους άλλους να καίγονται, και θα μάθουμε). Νόμοι υπάρχουν για να προστατεύουν αυτούς που χρειάζονται προστασία και, τελικά, η ατομική έκφραση πρέπει και στο Ίντερνετ να υπαγορεύεται από τα δύο πράγματα που πρέπει να την υπαγορεύουν και offline: την κοινή λογική και την ανατροφή.

AV