Terra Computerata

Οσο ζούσε ήταν η προσωποποίηση του… «loser». Μεγαλωμένος σαν ξεπεσμένο αρχοντόπουλο, χωρίς παρέες, και παθιασμένος με τα γράμματα από μικρός, πέρασε το μεγαλύτερο μέρος του βίου του στην Αθήνα σε απόσταση ασφαλείας από τους «κουλτουριάρηδες» της εποχής, πλημμυρισμένος από νοσταλγία για το νησί του, τη Σκιάθο. Στον αιώνα που μεσολάβησε όμως από τον θάνατό του, στις 3 Ιανουαρίου του 1911, ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης εκτιμήθηκε και μυθοποιήθηκε όσο ελάχιστοι ομότεχνοί του. Γιατί;

Μεταφράζων και μεταφραζόμενος

Με τι κριτήρια τού αποδίδονται σήμερα μεταφράσεις όπως του «Δράκουλα», που είχαν δημοσιευτεί χωρίς την υπογραφή του; Πόσο θεμιτό είναι να μεταφέρονται τα έργα του στα νεοελληνικά; Και σε ποιο βαθμό προδίδεται η γραφή του όταν μεταφράζεται σε ξένες γλώσσες; Τέτοιου είδους ερωτήματα θα φωτιστούν στο Γ’ Διεθνές Συνέδριο της Εταιρείας Παπαδιαμαντικών Σπουδών που θα γίνει το φθινόπωρο, στη Σκιάθο μάλλον, με κεντρικό θέμα «Παπαδιαμάντης μεταφράζων και μεταφραζόμενος». Πάνω από ενενήντα μελετητές ζήτησαν να λάβουν μέρος σ’ αυτό ώς τώρα, αλλά μέσα σ’ ένα διήμερο οι εισηγήσεις δεν μπορούν να ξεπερνούν τις σαράντα. Για την επιλογή τους εργάζεται ήδη επιστημονική επιτροπή (Ν. Βαγενάς, Φ. Δημητρακόπουλος, Σ. Ζουμπουλάκης, Α. Μπερλής, Ι. Ναούμ, Λ. Τριανταφυλλοπούλου. Γ. Φαρίνου-Μαλαματάρη).

Στοιχεία ταυτότητας

Γιος παπά, γεννημένος πριν από 160 χρόνια, το 1851, στη Σκιάθο, φοίτησε με πολλές διακοπές, λόγω οικονομικών προβλημάτων, σε γυμνάσια της Χαλκίδας, του Πειραιά και στο Βαρβάκειο, και μολονότι γράφτηκε στο πανεπιστήμιο, για τους ίδιους λόγους, δεν το τελείωσε. Στο μεταξύ είχε μαθητεύσει για λίγο και στα σκληρά αγιορείτικα ήθη, αλλά παρ’ όλο που γοητεύτηκε από τον μοναχισμό, διάλεξε να ζήσει ως αναχωρητής μέσα στο πλήθος της πρωτεύουσας.

Μορφώθηκε μόνος του, παρακολουθώντας επιλεκτικά διαλέξεις στη Φιλοσοφική, όπως μόνος του έμαθε αγγλικά και γαλλικά για να διαβάζει στο πρωτότυπο τα σπουδαία έργα της εποχής του και όχι μόνο. Αρχικά βιοποριζόταν κάνοντας ιδιαίτερα σε μαθητές, κι από το 1879 συνεργαζόμενος με εφημερίδες και περιοδικά ως συγγραφέας και μεταφραστής. Οι τσέπες του ήταν τρύπιες: με το που έπαιρνε το μισθό του, πλήρωνε τα χρέη του στην ταβέρνα του Κεχριμάνη, στου Ψυρρή, πλήρωνε το νοίκι για το δωμάτιό του, έστελνε λεφτά στην οικογένειά του, μοίραζε στους φτωχούς, δεν κρατούσε τίποτε για τον εαυτό του.

Μέγας πότης, μανιώδης καπνιστής και πάντα εργένης, «θ’ αφήσει στην ιστορία των γραμμάτων αυτή τη φιγούρα του άπλυτου, του κακοντυμένου, του λιγομίλητου επαρχιώτη, που θα κέρδιζε πολλά ως συγγραφέας, επειδή είχε χάσει πολλά σαν άνθρωπος», σημειώνει στο «Αλέξανδρος Αδαμαντίου Εμμανουήλ» ο Κωστής Παπαγιώργης (εκδ. Καστανιώτη). Στη Σκιάθο επέστρεψε οριστικά, το 1908, τρία μόλις χρόνια πριν πεθάνει από πνευμονία. Και πριν αφήσει την τελευταία του πνοή έψαλε το τροπάριο «Την χείραν σου την αψαμένην» και ζήτησε να διαβάσει Σέξπιρ από την αγγλική έκδοση που είχε πάντα στο πλάι του. Συνέχεια »

100 χρόνια από τον θάνατο και 160 από τη γέννηση του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη

O Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης υπήρξε μια τραγική προσωπικότητα της νεότερης Ελλάδας με τόσο πολλές όψεις που ακόμη τον ανακαλύπτουμε. Εζησε μόνος, απένταρος, πιστός στην τέχνη, αδιάφορος για τα χρήματα και την κοινωνική ένταξη, μοίρασε τη ζωή ανάμεσα στα καπηλειά και στις εκκλησίες, σχεδόν ρακένδυτος, υπήρξε πάντα ένας αποσυνάγωγος τεχνίτης της γλώσσας και της αφήγησης. Ενας έλληνας μποέμ.

Γεννήθηκε στις 4 Μαρτίου 1851 σε ένα νησί που φημίζεται για τη φυσική καλλονή του και τους ψαράδες του, τη Σκιάθο. Ηταν το τέταρτο παιδί του ζεύγους Αδαμαντίου και Γκιουλιώς (Αγγελικής) Εμμανουήλ. Το επώνυμο Παπαδιαμάντης προέρχεται από το όνομα του πατέρα του που ήταν και παπάς.

Τα παιδικά του χρόνια ήταν ανέμελα στο νησί και θα τα ανακαλέσει πολλές φορές νοσταλγικά στα κείμενά του. Ως το 1860 φοίτησε στο δημοτικό σχολείο Σκιάθου, όπου έμαθε τα βασικά- ανάγνωση, γραφή, μαθηματικά-, του άρεσε όμως, από ό,τι λένε, πιο πολύ να ζωγραφίζει. Στα παιχνίδια του είχε συντροφιά ανάμεσα στους άλλους τον ξάδελφό του, μετέπειτα καλό συγγραφέα Αλέξανδρο Μωραϊτίδη και τον Νικόλαο Διανέλλο, μετέπειτα μοναχό Νήφωνα, ο οποίος θα είναι για χρόνια ο «κολλητός» του. Θα πάνε μαζί στο Αγιον Ορος, θα κατοικήσουν (μέχρι παρεξηγήσεως) για λίγο στο ίδιο διαμέρισμα, ώσπου ο Νήφωνας να παντρευτεί και να φύγει για να μείνει στο Χαρβάτι.

Ανθρωπος των καπηλειών και των τρωγλών
Ο πατέρας του θα τον στείλει στην Αθήνα για να σπουδάσει Θεολογία, αλλά αυτός θα κάνει στροφή την τελευταία στιγμή και θα γραφτεί στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Θα απογοητευθεί γρήγορα από το στείρο κλίμα και θα τα παρατήσει. Μελετά μόνος του αγγλικά και γαλλικά και παραδίδει μαθήματα. Φυτοζωεί κυριολεκτικά.

Το 1878 γνωρίζεται με τον εκδότη της «Ακρόπολης» Βλάση Γαβριηλίδη που θα τον παρακινήσει να δημοσιεύσει το πρώτο του μυθιστόρημα με τίτλο «Η μετανάστις» στην εφημερίδα «Νεολόγος» Κωνσταντινουπόλεως. Θα ακολουθήσει το 1882 το δεύτερο μυθιστόρημά του με τίτλο «Οι έμποροι των εθνών» δημοσιευμένο στο «Μη χάνεσαι». Δημοσιεύει συνεχώς, γίνεται πια γνωστός στους λογοτεχνικούς κύκλους, αν και αποφεύγει να συγχρωτίζεται με αυτούς. Οσο ζούσε δεν είδε ποτέ δημοσιευμένο δικό του βιβλίο, αλλά αυτό δεν εμπόδισε το έργο του να αποτελεί τη βασικότερη παρακαταθήκη για τους έλληνες πεζογράφους: Δ. Χατζής, Γ. Ιωάννου, Αλ. Κοτζιάς, Χρ. Μηλιώνης, Η. Χ. Παπαδημητρακόπουλος, Θ. Βαλτινός, Μένης Κουμανταρέας…

Είναι μια γραφική φιγούρα της Αθήνας. Ο συγκαιρινός του Μιλτιάδης Μαλακάσης τον περιγράφει ως «μια σιλουέταμε ακατάστατα γενάκια, απεριποίητη περιβολή, λασπωμένα ή κατασκονισμένα υποδήματα,ξεθωριασμένο ημίψηλο,με μια παπαδίστικη κάννα με ασημένια λαβή, μαύρο κορδόνι γύρω από μια ασιδέρωτη λουρίδα,ένα είδος κολάρου,συγκρατώντας με τα χέρια του ένα πανωφόρι που του έπεφτε λίγο μεγάλο», το οποίο ήταν γνωστό ότι του το είχε στείλει από το Λονδίνο ο Αλέξανδρος Πάλλης. Ο Δ. Χατζόπουλος τον χαρακτηρίζει ιδιόρρυθμο, εκκεντρικό, μποέμ, άνθρωπο των καπηλειών και των τρωγλών, και τον παρομοιάζει με τον φιλόσοφο Μένιππο, τον πνευματώδη Λουκιανό, τον παρατηρητικό Ντίκενς, τον ψυχολόγο Τουργκένιεφ. Ο ίδιος όταν το μάθει θα πει: «Δεν μοιάζω με κανέναν,είμαι ο εαυτός μου». Συχνάζει στο μπακάλικο του Καχριμάνη στου Ψυρρή, αλλά και στη μικρή εκκλησία του Αγίου Ελισαίου, όπου ψάλλει μαζί με τον ξάδελφό του Αλέξανδρο Μωραΐτίδη.

Το 1906 αρχίζει να συχνάζει στη Δεξαμενή Κολωνακίου. Κάθεται στο πιο φτηνό από τα δύο καφενεία, αυτό του Μπαρμπα-Γιάννη, όπου ο καφές είχε μία δεκάρα. Αγοραφοβικός, μακριά από όλους τους πελάτες, σταύρωνε τα χέρια στο στήθος, έγερνε το κεφάλι και ονειροπολούσε. Εκεί τον φωτογράφισε ο Παύλος Νιρβάνας, σε αυτή τη φωτογραφία που τον έχουμε ως σήμερα.

Γράφει και μεταφράζει συνέχεια για να μπορεί να ζει. Το 1909 θα γυρίσει στο νησί του. Θα αρρωστήσει και θα πεθάνει το βράδυ της 2ας προς 3η Ιανουαρίου 1911. Εζησε μοναχικός, ανέραστος, πάσχων.

Η διαμάχη για το έργο του
Ο Παπαδιαμάντης, αν και οι παλαιότεροι κριτικοί (Παλαμάς, Ξενόπουλος κ.ά.) θα εξυμνήσουν το έργο του, δεν θα τύχει της ίδιας αποδοχής από τους νεότερους. Η σχολή των Κ.Θ. Δημαρά και Π. Μουλλά θα μειώσει την αξία του, καθώς θα θεωρήσει ότι πρόκειται για λαογραφικά ηθικά κείμενα χωρίς ιδιαίτερη λογοτεχνική αξία, ενώ του προσάπτει προχειρότητα και αναχρονιστικές τάσεις στη γλώσσα. Από την άλλη σκοπιά, οι αμύντορες της Ορθοδοξίας τον θεωρούν εκπρόσωπό τους, μη αναγνωρίζοντας καμία άλλη πτυχή στο έργο του. Η γλώσσα του Παπαδιαμάντη δίχασε επίσης την κριτική. Ο Κ. Χατζόπουλος και ο Α. Τερζάκης τη βρήκαν σχολαστική και προβληματική, ενώ τη θαύμασαν ο Τ. Αγρας, ο Ελύτης, ο Ζ. Λορεντζάτος κ.ά. Νεότεροι μελετητές αλλά και συγγραφείς που τον αγαπούν έχουν αναδείξει πλείστες όσες όψεις του συγγραφέα. Ανέδειξαν τον κοινωνικό Παπαδιαμάντη, αυτόν που στηλιτεύει την αδικία, τους πολιτικάντηδες, την παραδοσιακή θέση της γυναίκας που την «πουλάνε» μέσω του γάμου, είναι υπέρ του πολιτικού γάμου κ.ά. Τον χιουμορίστα Παπαδιαμάντη, με την ειρωνεία και τον σαρκασμό για να υποβάλλει σε οξύτατη κριτική πολλές καταστάσεις της εποχής. Τον ερωτικό Παπαδιαμάντη, με τις ποιητικές, αισθησιακές εικόνες των αβάσταχτων ερώτων. Τον ποιητή Παπαδιαμάντη, με τη μαγεία των λέξεων και των φράσεων που χρησιμοποιεί. Ελπίζουμε ότι εφέτος γιορτάζοντας τα 100 χρόνια από τον θάνατό του θα έχουμε την ευκαιρία να δούμε τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη ολόπλευρα, να γοητευτούμε από τα κείμενά του, να τον τοποθετήσουμε ολόπλευρα στη λογοτεχνική εικόνα της χώρας μας.

tovima.gr

Χτες ντεμπουτάρισα τη θεατρική περίδο του 2011 με Εθνικό και Αιμιλία Γκαλότι. Πρόκειται για έργο του Λέσσινγκ του 1772. Η σκηνοθετική προσέγγιση του Γιάννη Χουβαρδά δεν ενθουσίασε το κοινό… Μέχρι και τη λέξη “τραγικό” πήραν τα αυτιά μου.

Η «Αιμιλία Γκαλότι» προέρχεται από έναν απλό μύθο, όπου ο Λέσινγκ τον δανείστηκε από το χρονικό του LIVIUS. Ο μύθος αυτός αναφέρεται στην εποχή της ανατροπής της Δεκαρχίας (449 π.Χ.), όπου ο πληβείος λοχαγός Βιργίνιος, φτάνει στο σημείο να σκοτώσει τη μονάκριβή του κόρη, τη Βιργινία, μόνο και μόνο για να ξεφύγει από τα νύχια του αφέντη Δεκάρχου Άππιου Κλαύδιου. Η κίνηση αυτή, ξεσηκώνει το λαό να επαναστατήσει και φέρνει την ανατροπή της τυραννίας και με την ανασύσταση της συγκλήτου την εξασφάλιση των δικαιωμάτων του λαού.

Το χαιλάιτ της παράστασης είναι το φινάλε του (ίσως έπαιξε ρόλο και η ανακούφιση της απελευθέρωσης) ενώ το τραγούδι που επιλέχθηκε από το σκηνοθέτη (Sway του Pablo Beltran) κι επανέρχεται στημονικά στο έργο, ταίριαξε τελικά μόνο στο τέλος.

Εξαιρετική, με ερμηνεία που ξεχώριζε η Στεφανία Γουλιώτη. Ο Μηνάς Χατζησάββας, η Θέμις Μπαζάκα και ο Ακύλλας Καραζήσης δείχνουν για άλλη μία φορά την κλάση τους  παρά την σκηνοθετική θηλειά που ένιωθες κρεμασμένη στο λαιμό τους.

Ο γενικότερα αξιόλογος Νίκος Κουρής παίζει έναν ήρωα- καρικατούρα.  Μας συνεπήρε με τη  γνωστή του δυναμική και εξαιρετική κίνηση.

Η πρωταγωνίστρια Άλκηστις Πουλοπούλου και ο Γιάννος Περλέγκας ως Κόμης Αππιάνι απλά δεν τα έλεγαν…

Το ΚΚΕ έχει, ως γνωστόν, κηρύξει τον πόλεμο. Από το έπος του τέταρτου γύρου, λοιπόν, όπως καταγράφεται καταλεπτώς στον «Ριζοσπάστη», αναδημοσιεύω το κάτωθι πολεμικό ανακοινωθέν της 14ης του μηνός:

«Την παρέμβαση μελών του ΚΚΕ προκάλεσε η πρωτοβουλία εκπαιδευτικών του 3ου Λυκείου Παλαιού Φαλήρου να παραστούν μαθητές του σχολείου σε προβολή ταινίας αντικομμουνιστικού περιεχομένου. Μέλη των Κομματικών Οργανώσεων της περιοχής επισκέφτηκαν χτες το σχολείο και εξέφρασαν τη διαμαρτυρία τους προς τη διεύθυνση. Οι κομμουνιστές κατήγγειλαν τις προσπάθειες χειραγώγησης των συνειδήσεων από όπου και αν προέρχονται, ενώ η διεύθυνση από την πλευρά της δήλωσε άγνοια για το περιεχόμενο της ταινίας. Η επίμαχη ταινία, την οποία ήταν προγραμματισμένο να παρακολουθήσουν σε κινηματογράφο οι μαθητές την ερχόμενη Πέμπτη, είναι «Η ζωή των άλλων», που βγήκε στις αίθουσες το 2006 προκαλώντας και τότε από διάφορες πλευρές αντιδράσεις για το στρεβλό τρόπο με τον οποίο παρουσίαζε την Ανατολική Γερμανία. Αυτή την ταινία, λοιπόν, επέλεξαν σαν αρμόζουσα για τα παιδιά, τα οποία λόγω ηλικίας, όχι μόνο δεν έχουν καμία εικόνα για τα επιτεύγματα του σοσιαλισμού, αλλά βομβαρδίζονται πολύπλευρα με την αντικομμουνιστική προπαγάνδα όλων των προθύμων υποστηρικτών του καπιταλιστικού συστήματος. Είναι ένα δείγμα τελικά του που οδηγεί η προσπάθεια να αποκρύψουν τη διέξοδο του σοσιαλισμού από το βάρβαρο αυτό σύστημα, αλλά και το σχολείο που οικοδομούν».

Δεν ξέρω αν, μετά τη διαμαρτυρία, απετράπη η προβολή της ταινίας, αν όμως αυτό δεν συνέβη και τελικώς την παρακολούθησαν κάποιοι μαθητές του 3ου Λυκείου Π. Φαλήρου, το επαναστατικό ήθος, αλλά και η ηθική υποχρέωση των κομμουνιστών προς τη νέα γενιά, επιβάλλει στο ΚΚΕ να ζητήσει την αναμόρφωσή τους! Ενας ήπιος τρόπος για να επιτευχθεί θα ήταν να υποχρεωθούν οι μαθητές να παρακολουθήσουν 25 φορές την σοβιετική προπαγανδιστική ταινία «Ετσι δέθηκε τ’ ατσάλι» του Μαρκ Ντοκσόυ…

Καθημερινή

Ελεος σύντροφοι, μόνο η αστυνομία σκέψης μας έλειπε τώρα!