Terra Computerata

Tης Μαριαννας Τζιαντζη

Στη Σπιναλόγκα, το μικρό νησί στον κόλπο της Ελούντας, τόπο απομόνωσης των λεπρών από το 1902 έως το 1957, ήταν αφιερωμένοι οι προχθεσινοί «Πρωταγωνιστές» (Mega) του Σταύρου Θεοδωράκη.

Το πιο συναρπαστικό κομμάτι της εκπομπής ήταν οι αφηγήσεις, σε πρώτο πρόσωπο, αυτών που γνώρισαν τη Σπιναλόγκα την εποχή της λειτουργίας της, καθώς και κάποιων χανσενικών που εδώ και δεκαετίες ζουν μόνιμα στο Θεραπευτήριο Χρόνιων Παθήσεων στην Αγία Βαρβάρα. Το άλλο δυνατό κομμάτι ήταν η αυστηρή ομορφιά του κρητικού τοπίου, η εκφραστικότητα των αρχιτεκτονικών ερειπίων (ενετικές οχυρώσεις, μισογκρεμισμένες λίθινες κατοικίες, λιθόστρωτα πνιγμένα στα αγριόχορτα). Φαρμάκι, απομόνωση, απόγνωση, αλλά και δίψα για ζωή.

Για το στίγμα, τη δυσφήμηση μίλησε με πάθος ένας θαλερός κύριος, ο Μανώλης Φουντουλάκης, που έζησε στη Σπιναλόγκα την εποχή που ο ασθενής σχεδόν ταυτιζόταν με τον εγκληματία: «Εχω επαναστατήσει μέσα μου… Ολα τα χρόνια με κυνηγούσε το στίγμα, όμως τώρα έχω πάρει το τουφέκι και το κυνηγάω εγώ, το τουφεκάω!».

Πράγματι, στίγμα ήταν κάποτε η λέπρα, όπως και η φυματίωση, το «χτικιό». Τώρα οι ασθένειες αυτές θεραπεύονται και τα παλιά στίγματα έχουν ξεθυμάνει, όμως σε μια ανασφαλή, φοβισμένη και ανταγωνιστική κοινωνία, νέα στίγματα γεννιούνται και άλλα παλιά εδραιώνονται: ο μετανάστης, ο οροθετικός, ο σεξουαλικά διαφορετικός, ο ψυχικά ασθενής, ο εξαρτημένος από ουσίες, ο πρώην φυλακισμένος. Ταυτόχρονα, εξαπλώνεται το στίγμα της ανεργίας, η αβάστακτη αίσθηση της αποτυχίας, της αχρηστίας. Υπάρχει μεγαλύτερο στίγμα από το να νιώθει κανείς άχρηστος, βάρος της γης, της κοινωνίας, της οικογένειάς του; Τη θέση της φαγωμένης σάρκας παίρνουν οι φαγωμένες ψυχές.

Τα στίγματα, λοιπόν, αλλάζουν, το ίδιο και οι προκαταλήψεις μας. Και η Σπιναλόγκα, που έχει κηρυχθεί προστατευμένο αρχαιολογικό μνημείο, δεν είναι «μια πελώρια σιδερόπετρα στη μέση του πελάγου», όπως την είχε χαρακτηρίσει προπολεμικά ο Θέμος Κορνάρος, και δεν μας τρομάζει πια. Και όχι μόνο δεν μας τρομάζει, αλλά μας γοητεύει, καθώς φέρει το αποτύπωμα της μεγάλης ιστορίας αλλά και των μικρών ιστοριών των ανθρώπων που έζησαν και έλιωσαν εκεί και, ανάμεσά τους, η ιστορία ενός άγνωστου ήρωα, του Επαμεινώνδα Ραμουντάκη στον οποίο αναφέρθηκαν οι «Πρωταγωνιστές», ενός φοιτητή της Νομικής, εξόριστου στο νησί, που αγωνίστηκε για το κοινό καλό των ασθενών.

Ενα μέρος της εκπομπής αφορούσε τα γυρίσματα της σειράς «Το νησί», που βασίζεται στο ομώνυμο μπεστ-σέλερ της Αγγλίδας Βικτόρια Χίσλοπ και θα προβληθεί την επόμενη σεζόν στο Mega -μια διαφήμιση θεμιτή, ιδίως σε εποχές ισχνών αγελάδων για την τηλεοπτική μυθοπλασία.

Η μεγάλη πρόκληση για την έντυπη και την ηλεκτρονική δημοσιογραφία είναι να μιλήσει, με σύγχρονο τρόπο, για τους κοινωνικά και οικονομικά (και όχι απλώς γεωγραφικά) αποκλεισμένους της νέας εποχής, για τις Σπιναλόγκες όπου δεν κυματίζει η κίτρινη σημαία της καραντίνας.

Καθημερινή

Μία μαθήτρια του σχολείου μου δίνει συνέντευξη στον Σταύρο Θεοδωράκη:

«Είμαι καλή μαθήτρια», μου είπε θέλοντας να προλάβει την κλισέ ερώτηση των μεγάλων. Το ραντεβού μας ήταν μεσημεριανό, μετά το σχολείο, στη Φωκίωνος Νέγρη. Ξενική προφορά, αλλά πολύ καλά ελληνικά με δυνατή φωνή. Πηγαίνει στη Β΄ λυκείου στο Διαπολιτισμικό της Γλυφάδας και μένει στην Κυψέλη, στη γειτονιά που τη φοβίζει τα βράδια. Η μαμά της είναι από τις Φιλιππίνες και ο μπαμπάς της από την Ινδία. «Δεν έχω αδέλφια και δεν είμαι πολύ κοινωνική», αυτοσυστήθηκε. «Είμαι δύσκολος χαρακτήρας και δεν μου αρέσουν αυτοί που ταυτίζουν τις “Φιλιππινέζες” με τις παραδουλεύτρες».

Στην Αθήνα γεννήθηκες;
Στο «Έλενα» και εδώ μεγάλωσα.
Στο σπίτι τι γλώσσα μιλάτε;
Ό,τι μας κατέβει. Φιλιππινέζικα, αγγλικά, ελληνικά.
Ινδικά δεν μιλάτε;
Ο μπαμπάς μένει μόνιμα στη Μύκονο, είναι μηχανικός αυτοκινήτων και έχει βρει εκεί μια καλή δουλειά.
Η μαμά;
Η μαμά οικιακή βοηθός.
Παρέες με ποιους κάνεις;
Πιο πολύ με Φιλιππινέζους. Όταν μπήκα στο γυμνάσιο, πήγα στο 2ο Διαπολιτισμικό της Γλυφάδας, αλλά επειδή ήμουν καλή μαθήτρια, η καθηγήτρια είπε στη μητέρα μου να πάω σε ελληνικό σχολείο. Πήγα, αλλά τελικά δεν μου άρεσε, υπήρχαν διακρίσεις. Ήταν μια καθηγήτρια της Βιολογίας που μου έλεγε συνέχεια ότι είμαι μελαχρινή. Το έλεγε κάπως σαδιστικά. Το καταλαβαίνεις όταν σου το λένε για να σε πληγώσουν.
Οι γονείς σου έχουν άδεια παραμονής;
Ναι και κάθε δύο χρόνια πρέπει να την ανανεώνουν. Τώρα ελπίζουμε ότι τα πράγματα θα αλλάξουν.
Εσένα σε έχουν ελέγξει στον δρόμο;
Ναι, μια μέρα που κατέβαινα από το σχολικό ήρθε ένας αστυνομικός και μου ζήτησε χαρτιά. Του είπα: «Συγγνώμη, είμαι ανήλικη, δεν έχω χαρτιά επάνω μου» και μου απάντησε: «Δεν σε πιστεύω, ενήλικη είσαι». Είδα και έπαθα να τον πίσω ότι είμαι μαθήτρια.
Υπάρχουν κάποιοι Έλληνες που έχουν έναν φόβο με τους διαφορετικούς.
Το ξέρω. Και υπάρχουν πολλοί αλλοδαποί που προκαλούν προβλήματα, αλλά νομίζω ότι αν έδιναν την ελληνική υπηκοότητα κάποιοι θα ένιωθαν πιο ασφαλείς και θα άλλαζαν ζωή. Θα σέβονταν τη χώρα τους, αφού και αυτή τους σεβάστηκε.
Αν μπορούσες, τι θα άλλαζες στη χώρα μας;
Μερικές φορές με πειράζει το στερεότυπο ότι οι Φιλιππινέζες είναι όλες υπηρέτριες. Δεν είναι ότι διάλεξαν να είναι έτσι η ζωή τους. Κάποιοι έχουν πτυχία, μάστερ, αλλά όταν ήρθαν εδώ δεν είχαν άλλη επιλογή.
Αν σε ρωτήσουν «εσύ τι είσαι», τι απαντάς;
Μάλλον νιώθω ουδέτερη σε αυτόν τον κόσμο. Ούτε Ελληνίδα, ούτε Ινδή, ούτε Φιλιππινέζα. Το ξέρω ότι για κάποιους δεν είμαι Ελληνίδα και πάντα θα υπάρχει μια προκατάληψη. Έχω όμως την ανάγκη να ανήκω κάπου. Το θεωρώ άδικο να έχουμε μάθει την Ελληνική Ιστορία, τα αρχαία ελληνικά, να ζούμε με τον ελληνικό τρόπο και ακόμα να μη μας αναγνωρίζει το κράτος. Γι΄ αυτό αγωνίζομαι.
Όταν λες αγωνίζομαι;
Συμμετέχω στη νεολαία CΑSΑΡΙ. Κάνουμε μια καμπάνια, μαζεύουμε υπογραφές και από Έλληνες και από μετανάστες που συμφωνούν ότι τα παιδιά που έχουν γεννηθεί εδώ πρέπει να παίρνουν την ελληνική ιθαγένεια. Ετοιμάζουμε και ένα φεστιβάλ στο Γκάζι. Από 1 έως 5η Νοεμβρίου. Το Global Forum. Θα έρθουν εκπρόσωποι από όλο τον κόσμο και το θέμα θα είναι η οικονομική κρίση, πώς έχει επηρεάσει τους μετανάστες και τους πρόσφυγες.
Τι προσωπικά σχέδια έχεις;
Έχω πάρει Τεχνολογική Κατεύθυνση και έχω σκοπό να δουλέψω σε κάποια τράπεζα. Απλώς φοβάμαι ότι τη μέρα που θα πάω να βρω δουλειά, θα διαλέξουν την Ελληνίδα. Δεν πειράζει όμως. Εγώ λέω go on, ό,τι και να γίνει προχώρα.

Τα Νέα

Στη ζωή και το έργο του Μίκη Θεοδωράκη αναφέρεται η σειρά του ΣΚΑΪ των έξι ωριαίων ντοκιμαντέρ του Γιάννη Κατωμερή. Το πρώτο επεισόδιο  αναφερόταν στην εξορία του συνθέτη στη Μακρόνησο. Η αφήγηση του Μ. Θεοδωράκη συνδυάζεται με δραματοποιημένες σκηνές, γυρισμένες στον τόπο του μαρτυρίου, καθώς και στην Κρήτη, τον τόπο της ανάρρωσης.

Γελάει σαν περιγράφει πώς ο άγριος άνεμος της Μακρονήσου σήκωσε τις σκηνές, άνοιξε το μπαουλάκι του και πήρε τις παρτιτούρες από την 1η Συμφωνία του, πώς οι νότες πέταξαν πάνω από τη θάλασσα και πώς άλλα χειρόγραφα γαντζώθηκαν στο συρματόπλεγμα σαν πουλιά – στιγμιότυπα που αναπαριστάνει με ευαισθησία η ταινία. Χαμογελάει όταν αφηγείται τη συνάντηση με τον πατέρα του στο Στρατιωτικό Νοσοκομείο, όταν ο γιος ήταν ένα παραμορφωμένο κρέας και ο πατέρας έτοιμος να αυτοκτονήσει από την απελπισία: «Δεν είναι αυτός ο Μίκης μου!»

Η σειρά αυτή δεν είναι μόνο ένα πολύτιμο ντοκουμέντο με διαχρονική αξία, ιστορική και πολιτιστική. Δεν μας προσφέρει απλώς βιογραφικά στοιχεία, αλλά μας χαρίζει, πέρα από την ομορφιά των εικόνων και της μουσικής, την ομορφιά του ανθρώπου (του κάθε ανθρώπου σε κάθε εποχή) που οι ιστορικές περιστάσεις τον αναγκάζουν να γονατίζει, να ματώνει και ωστόσο αυτός καταφέρνει να σηκώνεται ξανά, να χαμογελά, να δημιουργεί. Χωρίς μιζέρια, μνησικακία και αυτολύπηση, αλλά με τα αυτιά πάντα τεντωμένα – γιατί υπάρχει μεγαλύτερη φρίκη από τη συνειδητή κώφωση, την αμνησία;

Από άρθρο της Μαριάννας Τζιαντζή στην Καθημερινή

Σημείωση: δεν πρόκειται για το εικονιζόμενο video αλλά και το συγκεκριμένο παρουσιάζει ενδιαφέρον.

Στο πρώην ξενοδοχείο “Αμπάσαντορ” και μετέπειτα Εφετείο στην οδό Σωκράτους, γκέτο σήμερα μεταναστών, μπήκαν οι κάμερες της εκπομπής του Σταύρου Θεοδωράκη και κατέγραψαν τη ζωή των Βορειοαφρικανών, κυρίως, μεταναστών, που ζουν μέσα στα σκουπίδια, χωρίς φως και νερό.

Το χρονικό του κτιρίου του παλαιού Εφετείου, στον αριθμό 65 της οδού Σωκράτους, συμπυκνώνει την εξέλιξη του αθηναϊκού κέντρου και το οδυνηρό πέρασμα από την αίγλη στην παρακμή του.

Η δημοσιότητα δεν άλλαξε σχεδόν καθόλου την καθημερινότητα των μεταναστών. Εξακολουθούν να κοιμούνται ανά 4 – 5 άτομα σε δωμάτια χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα, τρώνε σε συσσίτια εκκλησιών ή στο «εστιατόριο» του ισογείου. Νερό παίρνουν από τη μοναδική τουαλέτα του κτιρίου, με μπουκάλια και κουβάδες. Στους διαδρόμους υπάρχουν λιμνάζοντα νερά και βουνά από σκουπίδια. Η δυσοσμία είναι αφόρητη.

Αν τη πετύχετε δείτε την εκπομπή του Σταύρου Θεοδωράκη. Νομίζω ότι όλοι πρέπει να τη δούμε και ν’ ανοίξουμε διάπλατα τα μάτια μας, όχι από απορία, αλλά από αηδία και φόβο για όσα κρύβονται στο μαλακό υπογάστριο της πρωτεύουσας. 90 βήματα από την Ομόνοια, όπως λέει. Και να σκεφτούμε παράλληλα, πώς και γιατί με τη δική μας αδιαφορία και ανοχή, απλώνονται δίπλα μας νήματα άθλιας ζωής ….

Διαβάστε σχετικό φωτορεπορτάζ