Από τότε που άρχισαν να λειτουργούν τα ταχυδρομεία, τίποτα δεν έχει επηρεάσει τόσο ανατρεπτικά τον τρόπο που σχετιζόμαστε μεταξύ μας όσο το Facebook. Η επανάσταση αυτή όμως δεν έχει ακριβώς τον χαρακτήρα που ισχυρίζονται ορισμένοι.
Τα σάιτ αυτά μπορεί να μας έχουν επιτρέψει να συσσωρεύσουμε εκατοντάδες «φίλους», αλλά δεν έχουν ακόμα επινοήσει έναν τρόπο να ξεπεράσουν τα εμπόδια που θέτει η ίδια η φύση των σχέσεων. Ο κύκλος των πραγματικών φίλων μας παραμένει πεισματικά μικρός, περιορισμένος όχι μόνο από την τεχνολογία αλλά από την ανθρώπινη φύση. Εκείνο που καταφέρνει το Facebook, ωστόσο, είναι να μας προσφέρει έναν τρόπο να διατηρήσουμε αυτόν τον κύκλο μέσα σ’ έναν κατακερματισμένο, δυναμικό κόσμο.
Η κοινωνική δικτύωση και άλλα ψηφιακά μέσα έχουν υποσχεθεί να μας ανοίξουν υπέροχες νέες προοπτικές, όλες με πρόσβαση από την άνεση του σπιτιού μας. Θα ξεπερνούσαν τους περιορισμούς της «πρόσωπο με πρόσωπο» επικοινωνίας που μας κλείνουν στους μικρούς ατομικούς μας κόσμους – τους λίγους ανθρώπους που συναντάμε στην καθημερινή μας ζωή.
Η κρίσιμη συνιστώσα στην κοινωνική δικτύωση είναι η αφαίρεση του χρόνου ως εμποδίου. Στον πραγματικό κόσμο, σύμφωνα με έρευνα που έγινε από εμένα και άλλους, αφιερώνουμε κατά μέσο όρο 40% του κοινωνικού μας χρόνου κάθε εβδομάδα στους πέντε πιο σημαντικούς ανθρώπους που γνωρίζουμε, οι οποίοι αντιπροσωπεύουν μόλις το 3% του κοινωνικού μας κύκλου. Εφόσον ο χρόνος που επενδύεται σε μια σχέση προσδιορίζει την ποιότητά της, το να έχουμε πάνω από πέντε στενούς φίλους είναι δύσκολο, όταν επικοινωνούμε πρόσωπο με πρόσωπο.
Τα στιγμιαία μηνύματα και η κοινωνική δικτύωση υποτίθεται ότι λύνουν αυτό το πρόβλημα, επιτρέποντάς μας να μιλάμε με όσους ανθρώπους θέλουμε, και μάλιστα ταυτόχρονα. Σαν το φως του φάρου που αναβοσβήνει, τα μηνύματά μας εξακτινώνονται μέσα στη νύχτα προς κάθε πλοίο που τυχαίνει να περνάει μέσα στην εμβέλεια της διαδικτυακής σύνδεσης. Μπορούμε να εκπέμπουμε, κυριολεκτικά, προς όλο τον κόσμο.
Εκείνοι που ανέπτυξαν το Facebook παραμέλησαν ένα κρίσιμο συστατικό του περίπλοκου ζητήματος της δημιουργίας σχέσεων: το μυαλό μας. Ο νους μας δεν είναι σχεδιασμένος να μας επιτρέπει να έχουμε πάνω από έναν πολύ περιορισμένο αριθμό ανθρώπων στον κοινωνικό μας κύκλο. Η συναισθηματική και διανοητική επένδυση που απαιτούν οι στενές σχέσεις είναι σημαντική και το διαθέσιμο κεφάλαιό μας γι’ αυτήν είναι περιορισμένο.
Μέσα από την έρευνα διαπίστωσα πως οι περισσότεροι από μας μπορούμε να διατηρήσουμε μόνο περί τις 150 ουσιαστικές σχέσεις –διαδικτυακές ή όχι- αριθμός που βαφτίστηκε με το όνομά μου: Dunbar number. Ναι, μπορείς να «κάνεις φίλους» 500, 1.000 ή και 5.000 ανθρώπους μέσα από το Facebook, όλοι, όμως, πέρα από τους «βασικούς» 150, είναι απλώς θεατές της καθημερινής σου ζωής
Επιπλέον, οι άνθρωποι που συμμετέχουν στους ηλεκτρονικούς κοινωνικούς κύκλους είναι, για τους περισσότερους από μας, οι ίδιοι που περιλαμβάνονται στους εκτός Διαδικτύου φίλους και γνωστούς μας. Στην πραγματικότητα, ο μέσος αριθμός φίλων στο Facebook είναι 120-130, λίγο λιγότεροι δηλαδή από τον «αριθμό Ντάνμπαρ», έτσι ώστε να αφήνουν χώρο για όσους, για λόγους ηλικίας ή άλλους, δεν έχουν αποκτήσει την ψηφιακή συνήθεια. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης δεν προσφέρουν σημαντικό έργο – τη βοήθεια να διατηρούμε επαφή με τους υπάρχοντες φίλους.
Μέχρι σχετικά πρόσφατα, οι περισσότεροι άνθρωποι στον κόσμο ζούσαν σε μικρές αγροτικές κοινότητες όπου οι «150 φίλοι» για τους οποίους μιλάμε τώρα, γνώριζαν όλοι ο ένας τον άλλο. Η κοινωνική και οικονομική κινητικότητα που αναπτύχθηκε τον τελευταίο αιώνα έφθειρε αυτή την αλληλοσύνδεση. Καθώς κινούμαστε στη χώρα μας και έξω από αυτήν, συλλέγουμε μικρούς πυρήνες φίλων που δεν έχουν καμιά σχέση μεταξύ τους.
Οι πρόγονοί μας ήξεραν τους ίδιους ανθρώπους σ’ όλη τους τη ζωή, ενώ εμείς μπορούμε να χάσουμε την επαφή και με τους πιο στενούς μας φίλους. Η συναισθηματική εγγύτητα φθίνει με γοργό ρυθμό όταν λείπει η προσωπική επικοινωνία. Το Facebook και άλλες ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης μας επιτρέπουν να διατηρήσουμε φιλίες που αλλιώς θα έσβηναν. Και κάνουν επίσης κάτι άλλο εξίσου σημαντικό: μας επιτρέπουν να ξαναπλέξουμε το δίκτυό μας έτσι ώστε, αντί να έχουμε μικρά σύνολα ασύνδετων φίλων, να κτίσουμε, έστω και ψηφιακά, τις παλιές κοινότητες όπου όλοι γνωρίζονταν μεταξύ τους.
* Ο κ. Ρόμπιν Ντάνμπαρ είναι καθηγητής εξελικτικής ανθρωπολογίας και συγγραφέας του βιβλίου «Πόσους φίλους χρειάζεται ένας άνθρωπος;»
Άρθρα (RSS)
Αφήστε μια απάντηση
Για να σχολιάσετε πρέπει να συνδεθείτε.