Το ζήτημα της βίας και του εκφοβισμού αποτελεί ένα ανησυχητικά εντεινόμενο φαινόμενο που αργά αλλά σταθερά αλλοιώνει τη φυσιογνωμία του σύγχρονου σχολείου. Κι αυτό γιατί η παρατεταμένη κοινωνική και οικονομική κρίση έχουν ήδη διαμορφώσει ευνοϊκές συνθήκες ανάπτυξης και ευδοκίμησης παρόμοιων φαινομένων.
Πέρα από τις πολλές εννοιολογικές προσεγγίσεις, θα μπορούσαμε να επισημάνουμε ορισμένα βασικά σημεία, τα οποία μας δίνουν μια σαφή εικόνα τού τι εννοούμε όταν αναφερόμαστε στο φαινόμενο της ενδοσχολικής βίας και του εκφοβισμού. Πρόκειται για καταστάσεις οι οποίες εκδηλώνονται μεταξύ των μαθητών σε λεκτικό, σωματικό, ψυχολογικό και κοινωνικό επίπεδο. Οι πιο συνηθισμένες είναι οι φραστικές επιθέσεις, οι απειλές και οι προσβολές, οι χειρονομίες, οι εκβιασμοί, οι ξυλοδαρμοί, οι κλοπές και οι καταστροφές προσωπικών αντικειμένων, ο αποκλεισμός και η απομόνωση από τον κοινωνικό περίγυρο και τις παρέες, πράξεις «θυματοποίησης» των μαθητών, που μπορούν να φτάσουν μέχρι και τη σεξουαλική παρενόχληση ή την κακοποίηση, αλλά και τον εκφοβισμό ή την παρενόχληση μέσω Διαδικτύου.
Πρόσφατες έρευνες στην Ελλάδα δείχνουν ότι 1 στους 4 μαθητές έχει υποστεί κάποια μορφή εκφοβισμού εντός του σχολικού περιβάλλοντος με συχνότητα δύο ώς τρεις φορές το μήνα ή και περισσότερο (ΕΨΥΠΕ, ΑΠΘ). Τα αγόρια κατά κανόνα εμπλέκονται σε μεγαλύτερο ποσοστό σε περιστατικά σωματικής βίας, ενώ τα κορίτσια σε μεγαλύτερα ποσοστά λεκτικής βίας. Αξιοσημείωτο είναι ότι τα μεγαλύτερα ποσοστά κρουσμάτων εμφανίζονται στο Δημοτικό και το Γυμνάσιο, ενώ κυριαρχεί ένα γενικό κλίμα αποσιώπησης και ανοχής στο φαινόμενο, αφού μόνο οι περίπου μισοί μαθητές αναφέρουν τα συμβάντα βίας σε φίλους, εκπαιδευτικούς ή συγγενείς.
Σε άλλη ευρωπαϊκή έρευνα σε έξι χώρες, με συντονιστή το «Χαμόγελο του Παιδιού»: 31,98% των ερωτηθέντων μαθητών στην Ελλάδα απάντησαν ότι έχουν πέσει θύμα σχολικού εκφοβισμού, 46% των μαθητών έχουν χτυπήσει άλλα παιδιά, 30% των μαθητών έχουν εκφοβίσει άλλα παιδιά, ενώ 36,78 % των μαθητών έχουν ζητήσει βοήθεια από φίλους για να αντιμετωπίσουν παρόμοια περιστατικά.
Επιχειρώντας μια σύντομη ερμηνευτική προσέγγιση, τα φαινόμενα βίας και εκφοβισμού στο ελληνικό σχολείο εντείνονται σταδιακά λόγω των κοινωνικών και πολιτισμικών μεταβολών που έχουν συντελεστεί στην ελληνική κοινωνία τις τελευταίες δεκαετίες. Φαινόμενα όπως η αύξηση του βαθμού της πολυπολιτισμικότητας στις σχολικές τάξεις, οι αλλαγές στη μορφή, τη σύνθεση, τη δομή και τον τρόπο ζωής της ελληνικής οικογένειας, η διεύρυνση των κοινωνικών συγκρούσεων και των οικονομικών ανισοτήτων, η ένταση των φαινομένων φτώχειας, ανεργίας και κοινωνικού αποκλεισμού, συγκροτούν ένα ιδιαίτερα δυσμενές περιβάλλον, το οποίο συμβάλλει στην κοινωνική αλλοτρίωση, ευνοώντας την ευδοκίμηση φαινομένων βίας και διαφόρων μορφών εκφοβισμού.
Τα περισσότερα από τα σημερινά παιδιά ξέρουν να χειρίζονται το ποντίκι του υπολογιστή, αλλά τα βρίσκουν σκούρα όταν ανεβαίνουν σε ένα ποδήλατο. Και ενώ οι επτά στους δέκα μπόμπιρες, ηλικίας δύο ως πέντε ετών, ξέρουν να παίζουν παιχνίδια οnline, λιγότεροι από δύο στους δέκα μπορούν να κολυμπήσουν χωρίς βοήθεια. Τα στοιχεία προέρχονται από έρευνα της εταιρείας AVG, που δραστηριοποιείται στην ασφάλεια στο Internet, και αποδεικνύουν ότι τα παραδοσιακά ορόσημα της παιδικής ηλικίας έχουν αντικατασταθεί από ψηφιακές δεξιότητες.
Οι γονείς βαριούνται ή είναι πολύ απασχολημένοι να βοηθήσουν το βλαστάρι τους να αποκτήσει κάποιες φυσικές δεξιότητες, όπως να μάθει ποδήλατο ή να μάθει να δένει μόνο του τα κορδόνια του παπουτσιού του – και προτιμούν να τα «παρατάνε» για ώρες μπροστά στην οθόνη της τηλεόρασης ή του υπολογιστή. Ετσι τα μικρά παιδιά, αντί να αποκτούν εμπειρίες από τον πραγματικό κόσμο, αντιγράφουν τις συνήθειες των μεγάλων και γίνονται εξπέρ σε δραστηριότητες που προορίζονται για μεγαλύτερα παιδιά.
Οι εκπαιδευτικοί τονίζουν ότι όλο και περισσότεροι γονείς αφήνουν τα παιδιά τους μπροστά στην τηλεόραση αντί να τους μιλούν ή να διαβάζουν βιβλία μαζί τους, γιατί θεωρούν ότι αυτό είναι δουλειά του σχολείου και κανενός άλλου. Η ειδική στην ανάπτυξη των παιδιών Σου Πάλμερ δήλωσε στη βρετανική εφημερίδα «Daily Mail» ότι, με το να αφήνουμε τα παιδιά να βιώνουν την ύπαρξή τους μέσα από την εικονική πραγματικότητα, καθυστερούμε τη φυσική και πνευματική ανάπτυξή τους. «Συνηθίζουν στη γρήγορη ανταμοιβή που προσφέρει η τεχνολογία και δεν μαθαίνουν να επενδύουν στη συναισθηματική προσπάθεια που είναι απαραίτητη για τις πραγματικές ανθρώπινες σχέσεις», τονίζει και προσθέτει: «Αυτό που χρειάζονται τα παιδιά για να αναπτυχθούν σωστά είναι αληθινό παιχνίδι με πραγματικούς ανθρώπους».
Σύμφωνα με την ίδια έρευνα, που έγινε σε δείγμα 2.200 ατόμων σε 11 χώρες, το 23% των παιδιών ηλικίας δύο ως πέντε ετών είναι σε θέση να κάνει μια κλήση από κινητό τηλέφωνο και το 25% μπορεί να σερφάρει στο Internet. Το ένα στα πέντε ξέρει πως λειτουργούν τα έξυπνα κινητά ή ακόμα και τα iPad. Τα δύο τρίτα ξέρουν να ανοίξουν έναν υπολογιστή και το 73% ξέρει να χειρίζεται το ποντίκι.
Η εικόνα είναι εντελώς διαφορετική με την απλή καθημερινότητα. Μόνο το 48% των παιδιών γνωρίζει τη διεύθυνση του σπιτιού του και μόνο το ένα τρίτο ξέρει να γράφει το όνομά του. Μόνο το 11% ξέρει να δένει τα κορδόνια του! Ο εκπρόσωπος της AVG Τόνι Ανσκομπ έβαλε το πρόβλημα στην πραγματική του διάσταση: «Ολο και περισσότεροι γονείς θεωρούν τους υπολογιστές και τις ηλεκτρονικές συσκευές σαν μπέιμπι σίτερ», δήλωσε.
ΚΑΠΟΙΑ ΔΗΜΟΣΙΑ σχολεία διατηρούν αναλλοίωτη την αξία που είχε παλιά αυτός ο τίτλος και την οποία όλοι ελπίζουν να επαναφέρει αύριο η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση που προωθείται. Αλλά αυτά υπάρχουν ήδη από σήμερα, και δεν περιμένουν κανέναν να τα… μεταρρυθμίσει. Η συνταγή είναι απλή. Μερικές φορές αρκεί ένας οραματιστής διευθυντής και μερικοί παθιασμένοι καθηγητές για να δημιουργήσουν τις δικές τους «ιστορίες αίγλης». Αποτέλεσμα; Υψηλά ποσοστά επιτυχίας κάθε χρόνο στις πανελλαδικές εξετάσεις και «λίστες αναμονής» πέραν της διετίας για την εγγραφή στο σχολείο. Γονείς για να γράψουν τα παιδιά τους σε αυτά πλαστογραφούν ακόμη και ενοικιαστήρια για να εμφανίσουν διεύθυνση κατοικίας στην περιοχή όπου εδρεύει το σχολείο και να εξασφαλίσουν προτεραιότητα στην εγγραφή. Σημαντικό κεφάλαιο αυτής της ιστορίας αποτελούν και τα (κατ΄ όνομα πια σήμερα) πειραματικά σχολεία, που το υπουργείο Παιδείας στο πλαίσιο της νέας εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης επιχειρεί να αναβιώσει. Τα Πειραματικά στο παρελθόν δέχονταν μαθητές με εξετάσεις και αξιολογούσαν με τον δικό τους τρόπο διδακτικό προσωπικό και αποφοίτους. Με τα χρόνια κατηγορήθηκαν ως δήθεν «ελιτίστικα» και σταδιακά έπαψαν να ακολουθούν τα καινοτόμα προγράμματα των πανεπιστημίων, με βάση τα οποία λειτουργούσαν και ξεχώριζαν.
«Καλά δημόσια σχολεία υπάρχουν σε πολλές περιοχές και είναι φυσικό οι γονείς να διεκδικούν μια θέση σε αυτά για τα παιδιά τους» παραδέχεται ο κ. Α. Παπακωνσταντίνου , πρώην πρόεδρος του Κεντρικού Υπηρεσιακού Συμβουλίου του υπουργείου Παιδείας, στην άμεση αρμοδιότητα του οποίου ανήκαν 150 σχολεία της Αθήνας. Από την εμπειρία του προτιμά το 2ο Γυμνάσιο Αγίας Παρασκευής και το Λύκειο Βουλιαγμένης. Ανάμεσα σε αυτά που ξεχωρίζουν περιλαμβάνεται και το 1ο Λύκειο Παπάγου. «Καλό δεν είναι μόνο ένα σχολείο που βάζει μαθητές στα πανεπιστήμια, αλλά ένα σχολείο οργανωμένο που λειτουργεί σωστά. Η εκπαίδευση δεν είναι άσπρο- μαύρο. Είχαμε στο παρελθόν παιδιά με χαμηλές βαθμολογίες που ήρθαν σε εμάς και αναπτύχθηκαν» σημειώνει η διευθύντριά του κυρία Πολυξένη Μπίστα . Κάπως έτσι ανοίγει η πόρτα για το Πανεπιστήμιο: πάνω από το 85% των μαθητών πέρασε εφέτος στα ΑΕΙ και ΤΕΙ. Το 1ο Λύκειο Παπάγου, από το οποίο εισήχθησαν στην Ιατρική Σχολή Αθηνών τρεις μαθητές και άλλοι 15 σε Πολυτεχνεία, κατατάχθηκε, πανελλαδικά, στην πρώτη πεντάδα, με επιτυχόντες σε ΑΕΙ και ΤΕΙ. Δυστυχώς, όμως, τέτοια σχολεία σήμερα δεν αποτελούν παρά μόνο την εξαίρεση. Μελέτες του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών έχουν καταδείξει ότι από τους υποψηφίους που προέρχονται από τα δημόσια σχολεία της χώρας μόλις ένα 33,3% γράφει «καλά» ή «άριστα» στις Πανελλαδικές. Ανάμεσα στις 10 Περιφέρειες με τις καλύτερες επιδόσεις στη χώρα είναι όλοι οι νομοί της Θεσσαλίας, η Χίος, η Ανατολική Αττική και η Αθήνα, ενώ με τις χειρότερες επιδόσεις, οι Ξάνθη, Ροδόπη, Κέρκυρα, Ζάκυνθος, Λευκάδα, Ρέθυμνο και Δυτική Αττική.
«Πες μουτους φίλους σου»
Το πλεονέκτημα του μοναδικού δημόσιου σχολείου στην περιοχή του Παλαιού Ψυχικού είναι κατ΄ αρχήν… χωροταξικό. Βρίσκεται ακριβώς πίσω από τα μεγάλα συγκροτήματα που στεγάζουν το Αρσάκειο, ιδιωτικά σχολεία και το Κολλέγιο Αθηνών, γειτνίαση η οποία ως έναν βαθμό λειτουργεί ανταγωνιστικά. Η περιοχή είναι προνομιακή, το σχολείο βρίσκεται μέσα στο πράσινο και το εκπαιδευτικό περιβάλλον είναι ευχάριστο: μια καλή αρχή για να εξελιχθεί και βελτιωθεί η εκπαιδευτική διαδικασία. Θες η γειτνίαση με τα μεγάλα ιδιωτικά σχολεία της Αθήνας, θες η παράδοσή του και οι καλοί καθηγητές του, έχουν κάνει το Δημόσιο του Ψυχικού από τα πλέον περιζήτητα δημόσια σχολεία στην Αθήνα. Δέχεται αιτήσεις γα εγγραφές από όλες τις γειτονικές περιοχές (Νέο Ψυχικό, Γαλάτσι, Κυψέλη). Καθώς όμως αποτελούν τελικά μέρος μια κοινότητας που θεωρούν προνομιακή οι μαθητές και οι μαθήτριές του τελικά προσπαθούν και συχνά… πετυχαίνουν. Τα ποσοστά επιτυχίας στις πανελλαδικές εξετάσεις είναι σημαντικά, υπερβαίνουν το 80%, ενώ πολιτιστικές ζώνες και εξωσχολικές δραστηριότητες «δένουν» την εκπαιδευτική καθημερινότητα.
3ο ΛΥΚΕΙΟ ΑΙΓΑΛΕΩ
Το «κουνούπι» που βρυχάται
Διαστάσεις τοπικού θρύλου έχει λάβει στην περιοχή του Αιγάλεω το ιστορικό 3ο Λύκειο, το επονομαζόμενο «Κουνούπι». Πάλαι ποτέ ιδιωτικό σχολείο, ανεγερθέν με δωρεά του επιχειρηματία Γ. Κουνούπη, αποτελεί σήμερα… τοπικό εκπαιδευτικό «θησαυρό». Το επιβεβαιώνει ο μεγάλος αριθμός αιτήσεων εγγραφής που συγκεντρώνει από την ευρύτερη περιοχή. Είναι γνωστό ως παραδοσιακό και οργανωμένο. Και αυτό συχνά είναι αρκετό: «Στα σχολεία όπου υπάρχουν στιβαρές διευθύνσεις δεν υπάρχουν θέματα καταλήψεων ή ελλείψεων σε υποδομές. Ακόμη και όταν το κράτος δεν μπορεί, έχουν γίνει οι προμήθειες από πριν» εξηγεί εκπαιδευτικός του «Κουνουπιού». Το διαβατήριο για το Πανεπιστήμιο εφέτος πήρε πάνω από το 90% των τελειοφοίτων του. Ιατρικές, πολυτεχνικές και νομικές σχολές δέχθηκαν αποφοίτους του. Η αυξημένη εκπαιδευτική φροντίδα από την πλευρά του διευθυντή του σχολείου κ. Ν. Μπονόβα οδηγεί, όπως δείχνουν τα στοιχεία, σε μεγάλες επιτυχίες. Σε αυτό προσβλέπουν και οι γονείς των παιδιών της περιοχής Αιγάλεω αλλά και των γύρω περιοχών οι οποίοι διεκδικούν μια θέση στα προγράμματά του. Το σχολείο διαθέτει και σελίδα στο Facebook (με σήμα κατατεθέν μια πινακίδα οδικής κυκλοφορίας με ένα κουνούπι ζωγραφισμένο πάνω της), σύλλογο αποφοίτων. Αποτελεί «μαρκαρισμένο» εκπαιδευτικό σημείο στον χάρτη της περιοχής. «Αυτό το γκρουπ είναι για όλους όσοι έχουν περάσει από το 3ο Λύκειο Αιγάλεω ή αλλιώς… κουνούπι!» αναφέρουν οι απόφοιτοι του σχολείου, στην ιστοσελίδα τους.
2ο ΛΥΚΕΙΟ ΚΟΡΥΔΑΛΛΟΥ
Το εξωστρεφές «κεντρικό»
Η εξωστρέφεια του 2ου Λυκείου Κορυδαλλού, που αποκαλείται «κεντρικό» ή «κολέγιο» από τους κατοίκους της περιοχής, το καθιστά ξεχωριστό. Οι μαθητές του μαθαίνουν και μέσα από τα ταξίδια την επαφή με συνομηλίκους τους από άλλες χώρες, στο πλαίσιο προγράμματος αντίστοιχου με το φοιτητικό «Εrasmus», το οποίο προορίζεται για τους μαθητές. Το σχολείο συνδέεται με σχολεία άλλων χωρών της ΕΕ· αυτές τις ημέρες φιλοξενεί παιδιά από την Ιταλία, τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία και την Πολωνία.
Εδώ τα εργαστήρια λειτουργούν, τα αμφιθέατρα είναι σε χρήση, οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές αξιοποιούνται καθημερινά. Εφέτος μόνο 10 από τους τελειοφοίτους του έμειναν εκτός πανεπιστημίων και ΤΕΙ. Στις περιζήτητες σχολές όπως η Ιατρική Αθήνας εισήχθησαν δύο μαθητές ενώ πολλοί ήσαν οι υποψήφιοι σε πολυτεχνικές και οικονομικές σχολές. «Προσπαθούμε για το καλύτερο εκπαιδευτικό αποτέλεσμα» σημειώνει ο διευθυντής του κ. Γ. Καραχρήστος, αν και εφέτος- ελέω κρίσης και περικοπών- τα παράπονά του προς την πολιτεία που δεν διευκολύνει την εύρυθμη λειτουργία του σχολείου είναι έντονα. «Πήραμε πριν από λίγες ημέρες 1.500 ευρώ από το υπουργείο Παιδείας, την 4η δόση του 2009, ενώ μόνο η ΔΕΗ που πληρώνουμε κοστίζει 1.000 ευρώ το δίμηνο». Με ή χωρίς χρήματα στο σχολικό ταμείο η συντριπτική πλειονότητα των μαθητών του πέρασε σε ΑΕΙ και ΤΕΙ, ενώ μόλις 10 τελειόφοιτοι έμειναν εκτός ανώτατης εκπαίδευσης. Δύο υποψήφιοι εισήχθησαν στην Ιατρική Αθήνας και δεκάδες άλλοι σε πολυτεχνικές και οικονομικές σχολές.
5ο ΛΥΚΕΙΟ ΓΛΥΦΑΔΑΣ
«Ο… καλός είναι αλλιώς»
Οι κακές γλώσσες λένε ότι στο 5ο Λύκειο Γλυφάδας δεν μπαίνεις αν δεν είσαι καλός μαθητής. Το σχολείο ξεχωρίζει στην ευρύτερη περιοχή με γνώμονα τις επιτυχίες του και πολλοί είναι εκείνοι που επιμένουν ότι οι δεκάδες υποψήφιοι για εγγραφή στα τμήματά του κρίνονται με βάση τη βαθμολογία τους. Τα τελευταία δύο χρόνια το σχολείο «μετράει» 20 μαθητές, με βαθμολογίες άνω των 19.000 μορίων. Οσοι είναι σε θέση να γνωρίζουν, αποδίδουν τις επιτυχίες αυτές στη δυναμική διευθύντριά του, τις καινοτόμες μεθόδους που εφαρμόζει στη διδασκαλία αλλά και τις εξωσχολικές εκπαιδευτικές δραστηριότητες. Αποτελεί πάντως από τα περιζήτητα σχολεία της περιοχής της Γλυφάδας και πολλοί κάτοικοι το προτιμούν από φημισμένα ιδιωτικά σχολεία των νοτίων προαστίων.
Οσο πιο μακριά τοποθετείτε χρονικά τον εαυτό σας από τα θρανία, τόσο πιο βαθιά θα σοκαριστείτε. Εάν, δε, δεν έχετε οι ίδιοι ή οι πολύ κοντινοί σας άνθρωποι παιδιά στην εφηβεία ή λίγο πριν από αυτή, τα παρακάτω θα σας φανούν ιδιαιτέρως σκληρά. Πώς είναι δυνατόν παιδιά να μιλούν με αυτόν τον τρόπο; θα σκεφτείτε. Εχει αλλάξει τόσο πολύ η παιδική ηλικία ή μήπως ό, τι συνέβαινε πάντα στις αλάνες και τα προαύλια (και έμενε εκεί) μεταφέρεται τώρα σε κοινή, ηλεκτρονική, θέα;
«Πώς είσαι έτσι ρε; Με αηδιάζεις. Το παίζεις και ωραία, ψώνιο, ε ψώνιο», γράφει ο 13χρονος Π. κάτω από τη φωτογραφία της συμμαθήτριάς του Χ. στο facebook (ως γνωστόν, ο πλούσιος σχολιασμός των φωτογραφιών που αναρτούν στο facebook αποτελεί την «υπέρτατη καταξίωση» για τα παιδιά σήμερα). Εμβρόντητη, η μητέρα κοινής φίλης και των δύο διάβασε και μετέφερε στην «Κ» τα σχόλια. «Δεν πίστευα αυτά που έβλεπα», λέει. «Παιδιά που στη συναναστροφή είναι πολύ γλυκά και καλά, στο Ιντερνετ βγάζουν έναν πολύ διαφορετικό εαυτό. Αυτό που γίνεται ξεπερνάει την πλάκα, την καζούρα. Ο στόχος είναι να πληγώσουν τον άλλο». Ο «άλλος» είναι συνήθως τα κορίτσια που δεν ντύνονται ωραία, οι παχουλές συμμαθήτριες, τα παιδιά από χωριό.
Παραδείγματα
«Δεν σου είπα να μη βάλεις αυτό το μπλουζάκι; Σε παχαίνει!» γράφει η «ωραία» συμμαθήτρια στη «φίλη» της κάτω από μια καλοκαιρινή εικόνα διακοπών. Τα σχόλια διανθίζονται με emoticons, χαμογελάκια, φατσούλες, για να «σωθεί» λίγο η αρνητική εντύπωση. Αλλά… δεν. «Σου είπαμε εμείς να γίνεις φίλη μας;» καταλήγει ο διαδικτυακός καβγάς που ξέσπασε από το πουθενά. «Εσύ ήρθες και μας κόλλησες! Αρα δεν μπορούμε να μαλώσουμε γιατί εξ αρχής δεν ήμασταν φίλες…». Να σου και τα αγόρια: «Η πεντάμορφη και το τέρας είστε εδώ». (σ. σ. Ολα τα παραπάνω γραμμένα σε greeklish, ανορθόγραφα και με τα ελάχιστα δυνατά φωνήεντα…)
Τα παραπάνω αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα του λεγόμενου e-bullying, όπως είναι ο διεθνής όρος που περιγράφει την κατάσταση όπου ένα παιδί βασανίζεται, απειλείται, παρενοχλείται, ταπεινώνεται, έρχεται σε αμηχανία ή στοχοθετείται από ένα άλλο παιδί ή ομάδα παιδιών μέσω του Ιντερνετ ή των κινητών τηλεφώνων. Το φαινόμενο που λαμβάνει ολοένα και μεγαλύτερες διαστάσεις σε όλο τον κόσμο αποτελεί την ηλεκτρονική εκδοχή του εκφοβισμού και της σωματικής ή λεκτικής βίας που λαμβάνει χώρα στα σχολεία, με σοβαρότατες επιπτώσεις για τα θύματα που μπορούν να εμφανιστούν ακόμα και στην ενήλικη ζωή τους. Το bullying θα επηρεάσει με τον έναν ή τον άλλο τρόπο όλους τους μαθητές σε κάποια στιγμή της σχολικής ζωής τους.
Διακρατική έρευνα
Σε μεγάλη διακρατική έρευνα για το φαινόμενο του bullying στο δημοτικό σχολείο που πραγματοποιήθηκε πρόσφατα από την Εταιρεία Ψυχοκοινωνικής Υγείας του Παιδιού και του Εφήβου, με την επιστημονική ευθύνη του αναπληρωτή καθηγητή Παιδοψυχιατρικής κ. Ιωάννη Τσιάντη, βρέθηκε ότι το ποσοστό των θυμάτων ανέρχεται στο 8% του συνόλου των μαθητών, ενώ το ποσοστό των θυτών στο 5,61%. Η πλειονότητα των μαθητών (74,43%) δήλωσε ότι προσπαθεί να βοηθήσει το θύμα, ενώ αντίθετα ότι οι δάσκαλοί τους προσπαθούν να παρέμβουν μόνο στο 1/3 των περιπτώσεων. Τα παιδιά τείνουν να μιλούν για αυτά που περνούν πρώτα στους γονείς τους, αλλά οι θύτες δεν μιλούν σχεδόν ποτέ σε κανέναν. Εάν το έκαναν, ίσως η εξέλιξη να ήταν διαφορετική. Οπως αναφέρει στην «Κ» ο επ. καθηγητής Κοινωνικής Εργασίας κ. Χάρης Ασημόπουλος, «τα παιδιά – θύτες που ασκούν τη βία είναι δυνατόν να εξελίσσονται σε μεγάλο ποσοστό, που αγγίζει το 50%, σε ενήλικες με αντικοινωνική συμπεριφορά».
Οπως λέει ο κ. Ασημόπουλος, οι μαθητές – θύματα είναι συνήθως παιδιά με περισσότερο άγχος και ανασφάλεια, ήσυχα και ευαίσθητα και με χαμηλή αυτοεκτίμηση. Περιέργως, το τελευταίο χαρακτηρίζει και τα παιδιά – θύτες…
Αμερικανοί επιστήμονες δήλωσαν πρόσφατα ότι ο κυβερνό-εκφοβισμός μπορεί να έχει μεγαλύτερες επιπτώσεις στα θύματα απ’ ότι η φυσική βία. Ενώ, αντίθετα με τις άλλες μορφές εκφοβισμού, ο θύτης φαίνεται να έχουν λιγότερα προβλήματα από το θύμα, σύμφωνα με επιστημονική ομάδα του Εθνικού Ινστιτούτου Υγείας των ΗΠΑ.
Οι Τζινγκ Γουάνγκ, Τόνια Νανσέλ και Ρόναλντ Ιανότι, του Εθνικού Ινστιτούτου Παιδικής Υγείας και Ανθρώπινης Ανάπτυξης ανέλυσαν στοιχεία διεθνούς έρευνας σε 4.500 εφήβους που πραγματοποιήθηκε στις ΗΠΑ τη διετία 2005-2006. Συγκεκριμένα ερωτήθηκαν για τα αισθήματα της κατάθλιψης, της ενόχλησης και την ικανότητα να συγκεντρωθούν, ενώ ερωτήθηκαν συγκεκριμένα αν είχαν ποτέ χτυπηθεί από τρίτους ή δεχθεί αρνητικά μηνύματα μέσω υπολογιστή ή κινητού τηλεφώνου, ή αν έχουν οι ίδιο κάνει κάτι τέτοιο σε άλλους.
«Σε αντίθεση με τον παραδοσιακό εκφοβισμό, που συνήθως περιλαμβάνει συνάντηση πρόσωπο με πρόσωπο, τα θύματα του κυβερνό-εκφοβισμού μπορεί να μη γνωρίζουν την ταυτότητα του δράστη», ανέφερε η επιστημονική ομάδα στην επιστημονική έκδοση «Εφηβική Υγεία». «Ως εκ τούτου, τα θύματα του κυβερνο-εκφοβισμού είναι πιθανότερο να αισθανθούν απομονωμένοι και αβοήθητοι την ώρα της επίθεσης».
Όσοι ασκούν φυσική και λεκτική βία πάσχουν σε πολλές περιπτώσεις από κατάθλιψη. Όμως, αν και υπήρχε μικρή διάφορα ανάμεσα στο βαθμό κατάθλιψης ανάμεσα στο θύτη και το θύμα, οι τρεις επιστήμονες διαπίστωσαν ότι τα θύματα κυβερνό-εκφοβισμού ανέφεραν σημαντικά υψηλότερα επίπεδα κατάθλιψης σε σχέση με τους θύτες.
Ο εκφοβισμός μπορεί να καταστεί ζήτημα πολιτικής, λειτουργεί ανασταλτικά στη μάθηση και μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τις σχολικές επιδόσεις. Τα σχολεία των ΗΠΑ βρίσκονται υπό συνεχή πίεση να βελτιώσουν τη συνολική τους εικόνα που αντικατοπτρίζεται στη συμπεριφορά και τους βαθμούς των μαθητών τους.
Την περασμένη χρονιά, η ίδια ομάδα βρήκε ότι περισσότερο από 20% των Αμερικανών εφήβων είχαν πέσει θύματα φυσικού εκφοβισμού τουλάχιστον μία φορά σε διάστημα δύο μηνών, ενώ 53% είχε δεχθεί λεκτικό εκφοβισμό, 51% είχαν δεχθεί κοινωνικό εκφοβισμό και απομόνωση, ενώ 13,6% είχαν πέσει θύματα κυβερνό-εκφοβισμού.
Καλό θα ήταν να αφήσετε το παιδί σας να επιλέξει μόνο του τα ρούχα που θα φορέσει την πρώτη ημέρα στο σχολείο, ώστε να τονωθεί η αυτοπεποίθησή του και να νιώσει ως το next top model. Βέβαια, αν ο Κωστάκης επιλέξει το μαγιό και τα μπρατσάκια ή η Μαιρούλα ντυθεί και βαφτεί σαν την Μπάρμπι, χώστε τους καμιά σφαλιάρα, ώστε να συνειδητοποιήσουν πως πρόκειται να πάνε στο σχολείο και όχι στο καρναβάλι του Μοσχάτου. Είναι πολύ πιθανό το παιδί σας να θελήσει να πάρει μαζί του στο σχολείο κάτι οικείο, ώστε να αισθάνεται άνετα. Εξηγήστε του πως δεν μπορεί να πάρει τη γιαγιά στο σχολείο -γιατί η γιαγιά πρέπει να μαγειρέψει, να βάλει πλυντήριο, να απλώσει, να σιδερώσει και να σφουγγαρίσει το σπίτι σας- και επιτρέψτε του να πάρει μαζί του τον σκύλο· ένα λυσσασμένο ντόμπερμαν θα του φανεί πολύ χρήσιμο στο σχολείο, αφού θα κρατήσει μακριά του τους συμμαθητές του και θα τους κάνει να αντιμετωπίζουν το παιδί σας με σεβασμό.
Τη Δευτέρα 13 Σεπτεμβρίου, ημέρα που ανοίγουν τα σχολεία, ανοίγει επίσημα τις «σελίδες» του και ο Μικρός Αναγνώστης (www.mikrosanagnostis.gr/), ο πρώτος κόμβος για παιδιά και εφήβους που δημιούργησε το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ) δίνοντας προτεραιότητα στον κόσμο του βιβλίου και τη χαρά της ανάγνωσης!
Η προσβασιμότητα των μικρότερων ηλικιών στον κόσμο του Διαδικτύου είναι ευρύτατα διαδεδομένη. Σύμφωνα με την Στατιστική Υπηρεσία στην Ελλάδα («Έρευνα χρήσης τεχνολογιών και πληροφόρησης και επικοινωνίας –Παιδιά και Νέες Τεχνολογίες» 2008): Για τους νέους κι εφήβους, το 94,1% των νέων ηλικίας 16-19 ετών και το 88,2% των εφήβων ηλικίας 12-15 ετών έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο.
Για τις πιο μικρές ηλικίες δεν υπάρχουν επίσημα στατιστικά στοιχεία -ωστόσο, το ποσοστό γνωριμίας-επαφής-χρήσης της ψηφιακής τεχνολογίας είναι υψηλό, δεδομένης της ύπαρξης ηλεκτρονικού υπολογιστή σε όλο και περισσότερα νοικοκυριά.
Η εμφανής απουσία ιστοσελίδων και διαδικτυακών κόμβων που θα καλύπτουν τα ενδιαφέροντα αυτών ηλικιών γύρω από τον κόσμο του βιβλίου, δημιουργεί τεράστιο κενό που έρχεται να καλύψει το ΕΚΕΒΙ με τον Μικρό Αναγνώστη.
Ο σκοπός του ΕΚΕΒΙ είναι να ξυπνήσει τη διάθεση των παιδιών για διάβασμα μιλώντας στη γλώσσα που τα γοητεύει -την ηλεκτρονική- και να διαλύσει την παγιωμένη αντίληψη που επικρατεί σε γονείς και παιδιά ότι το βιβλίο είναι μόνον διδακτικό εργαλείο και συνεπώς ένα είδος εξαναγκασμού. Επίσης, να δείξει ότι το διάβασμα εκτός σχολείου και εργασίας είναι καταρχήν ψυχαγωγία και διασκέδαση.
Ο Μικρός Αναγνώστης, πέραν της ψυχαγωγικής και επιμορφωτικής του διάστασης για όσα παιδιά έχουν πρόσβαση και άνεση στη χρήση νέων τεχνολογιών από το σπίτι, μπορεί να αποτελέσει ταυτόχρονα ένα χρήσιμο εργαλείο για τους δασκάλους ως συμπληρωματικό μέσο για την προώθηση της φιλαναγνωσίας, καθώς και για τους γονείς που αποζητούν τρόπους να μυήσουν τα παιδιά τους σε μια πιο μόνιμη, πολύπλευρη και εποικοδομητική σχέση με το βιβλίο εκτός σχολικής αίθουσας.
Κάθε Σεπτέμβριο, εκατομμύρια γονείς καταφεύγουν στη… μαγεία προσπαθώντας να μετατρέψουν τους ξέγνοιαστους μικρούς παραθεριστές σε καλούς μαθητές. Φυσικά, πάντα οι συμβουλές στους φιλόδοξους γονείς είναι οι ίδιες: να βρεθεί ο κατάλληλος χώρος μελέτης, να οργανωθεί το διάβασμα, να μπουν στόχοι και όρια. Φυσικά επιβάλλεται να ελεγχθεί το σχολείο, ώστε οι διδακτικές μέθοδοι να ταιριάζουν και να διευκολύνουν το παιδί.
Η αλήθεια είναι ότι αυτές οι θεωρίες που κατά καιρούς διατυπώνονται δεν καθοδηγούν ουσιαστικά τους γονείς. Τα χαρακτηριστικά κάθε μαθητή και οι μέθοδοι διδασκαλίας βρίσκονται σε μια δυναμική σχέση την οποία κανείς δεν αποκρυπτογράφησε. Τα τελευταία χρόνια οι ψυχολόγοι απέδειξαν ότι διαθέτουν τεχνικές που μπορούν να βοηθήσουν όποιον ενδιαφέρεται να διαπρέψει στα θρανία, είτε πρόκειται για οκτάχρονο μαθητή είτε για συνταξιούχο που προσπαθεί να μάθει μια νέα γλώσσα.
Οι νέες τεχνικές αντιτίθενται στις «συμβατικές». Οι ειδικοί σήμερα λένε ότι ο μαθητής πρέπει να αλλάζει τον τόπο όπου μελετά και να μην επικεντρώνει το ενδιαφέρον του σε ένα μόνο αντικείμενο σε κάθε ώρα μελέτης, αλλά να προσεγγίζει συναφή θέματα. Πείραμα που πραγματοποιήθηκε το 1978 έδειξε ότι φοιτητές που μελετούσαν σε δύο χώρους, σε ένα δωμάτιο χωρίς παράθυρα, γεμάτο αντικείμενα, και σε ένα που είχε θέα την αυλή, κατέκτησαν το αντικείμενο της μελέτης καλύτερα από συναδέλφους τους που περιορίστηκαν στο ίδιο δωμάτιο.
Αναλόγως η ποικιλομορφία του υλικού που μελετάμε κάθε φορά βοηθά στην καλύτερη καταγραφή του από τον εγκέφαλο. Αυτό είναι κάτι που γνωρίζουν οι μουσικοί εδώ και χρόνια, γι’ αυτό όταν μελετούν αναμειγνύουν μουσικά κομμάτια, απλές σκάλες ή ασκήσεις για την τήρηση του ρυθμού. Επίσης μελέτη που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στην επιθεώρηση Psychological Science διαπιστώνει ότι δεν υπάρχουν διαφορές στον τρόπο διδασκαλίας και μάθησης.
Oι ψυχολόγοι επισημαίνουν ότι το εξοντωτικό διάβασμα ακόμα και την τελευταία στιγμή πριν από τον διαγωνισμό μπορεί να αποφέρει καρπούς. Αλλά η υπερφόρτωση του εγκεφάλου με πληροφορίες της τελευταίας στιγμής είναι ακριβώς το ίδιο με το να γεμίζουμε μια φτηνή βαλίτσα με πολλά πράγματα. Το φορτίο παραμένει στη θέση του για λίγο και μετά όλα «σβήνουν». Αντίθετα, όταν ο εγκέφαλος «γεμίζει» σταδιακά και συστηματικά η γνώση παραμένει για πολύ μεγαλύτερο διάστημα. Κανείς δεν γνωρίζει γιατί συμβαίνει αυτό. Ισως, όταν ξανάρχεται σε επαφή με υλικό που έχει λησμονήσει, το «ξαναμαθαίνει» προτού προσθέσει τα νέα στοιχεία. Και αυτό ενισχύει το σύνολο της γνώσης.
«Η λήθη είναι φίλη της γνώσης», εξηγεί ο δρ Κορνέλ του Γουίλιαμς Κόλετζ. Οταν ξεχνάς κάτι μπορείς να το ξαναμάθεις καλύτερα όταν το συναντήσεις.
Τέλος, οι επιστήμονες πιστεύουν ότι οι εξετάσεις ή καλύτερα τα τεστ αποτελούν ένα θαυμαστό και αποτελεσματικό εργαλείο εκμάθησης, και αυτό διότι δεν μετρούν απλά τη γνώση· τη μεταβάλλουν, τη σταθεροποιούν και την κάνουν πιο σημαντική.
Επίσης, όσο πιο δύσκολα είναι τα τεστ τόσο καλύτερα, διότι όπως λένε οι ερευνητές όσο δυσκολότερα θυμάσαι κάτι τόσο πιο δύσκολα το ξεχνάς. Σίγουρα, καμιά από αυτές τις τεχνικές δεν θα κάνει ένα μαθητή του μηδέν άριστο. Ομως, όλες δίνουν στους γονείς και τους μαθητές κάτι που δεν είχαν ποτέ έως σήμερα. Ενα σχέδιο μελέτης, βασισμένο σε επιστημονικές αποδείξεις.
Η επιστροφή στο σχολείο των παιδιών είναι μια περίοδος προσαρμογής που απαιτεί προετοιμασία. Δεν είναι εύκολο για τα παιδιά να περάσουν από την ξεγνοιασιά του καλοκαιριού στο νέο απαιτητικό, αυστηρό ρυθμό του σχολείου.
Οι γονείς έχουν καθοριστικό ρόλο στην ορθή προετοιμασία των παιδιών τους, οποιαδήποτε και εάν είναι η ηλικία τους. Η κάθε ηλικία έχει τις δικές της ιδιαιτερότητες και δυσκολίες.
Ο ρόλος των γονιών δεν περιορίζεται μόνο στην υλική προετοιμασία των παιδιών. Η υλική προετοιμασία είναι βέβαια σημαντική αλλά η ψυχολογική προσέγγιση και καθοδήγηση από την αρχή του χρόνου, έχουν τεράστια σημασία στην εξέλιξη, απόδοση και ικανοποίηση του παιδιού.
Η ορθή υποστήριξη των γονιών, μεγιστοποιεί την απόδοση και τις πιθανότητες επιτυχίας των παιδιών. Παράλληλα η προσεγμένη, έξυπνη φροντίδα προς τα παιδιά που θα δίνεται από την έναρξη του σχολικού έτους, θα τα προστατεύει από πολλούς κινδύνους και θέτει τις προϋποθέσεις για να είναι ευτυχισμένα.
Το να είναι κάποιος γονιός δεν είναι εύκολη υπόθεση. Δυστυχώς η διαπαιδαγώγηση των νέων για σημαντικά θέματα που θα έχουν να αντιμετωπίζουν ως γονείς, απουσιάζει.
Ας δούμε μερικά βασικά σημεία που είναι ιδιαίτερα σημαντικό, οι γονείς να προσέχουν από την περίοδο της επιστροφής στο σχολείο και καθόλη τη διάρκεια του σχολικού χρόνου.
1. Κανόνες, ρουτίνα και ύπνος
Είναι σημαντικό για τα παιδιά να έχουν μια ρουτίνα και κάποιους κανόνες για να ακολουθούν. Είναι καθήκον των γονιών να μεριμνούν για την τοποθέτηση και τήρηση των ορίων αυτών που κατευθύνουν και προσανατολίζουν τα παιδιά.
Σίγουρα το πρώτο μέλημα είναι η ρύθμιση της ώρας του ύπνου. Μην ξεχνάτε ότι τα παιδιά χρειάζονται τουλάχιστο 8 ώρες ύπνου. Ακόμη καλύτερα 9 ή 10 ώρες ύπνου τα βοηθούν περισσότερο.
Οι γονείς πρέπει να αποφασίσουν την ώρα του ύπνου ανάλογα με την ώρα που θα πρέπει να ξυπνήσουν και το χρόνο ύπνου που χρειάζονται. Όταν φτάσει η ώρα του ύπνου, τα φώτα κλείνουν και τα παιδιά πανε κρεβάτι. Η τήρηση του κανόνα αυτού είναι μεγάλης σημασίας.
Τουλάχιστο 1 ώρα πριν από το χρόνο που το παιδί παει στο κρεβάτι, πρέπει να διακόπτονται τα παιγνίδια βίντεο ή εκπομπές της τηλεόρασης που τα ερεθίζουν. Εάν παίζουν έξω παιγνίδια ή αθλούνται, πρέπει να επιστρέφουν στο σπίτι. Αυτό τους επιτρέπει να ηρεμίζουν, να χαλαρώνουν και έτσι να προετοιμάζονται για ένα καλύτερο ύπνο.
Ένα ζεστό μπάνιο λίγο πριν από το κρεβάτι, βοηθά. Το μπάνιο είναι προτιμότερο από το ντους διότι το ντους διεγείρει ενώ το μπάνιο ηρεμίζει. Επίσης το παιδί μπορεί να φαει κάτι ελαφρύ όπως για παράδειγμα ένα μπισκότο, γάλα, ψωμί με τυρί ή μέλι που είναι δυνατόν να βοηθήσουν το παιδί να αποκοιμηθεί.
Μετά από το μπάνιο και το μικρό σνακ, το παιδί είναι καλά να διαβάσει ένα βιβλίο ή κάτι άλλο που του αρέσει. Για μικρότερα παιδιά, οι γονείς τους μπορούν να τους διαβάζουν κάτι. Όταν έρθει η προκαθορισμένη ώρα, τα φώτα πρέπει να κλείνουν.
2. Η διατροφή
Έκτός από τον ύπνο, η διατροφή χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή κατά την προετοιμασία για το σχολείο. Τα παιδιά κατά το καλοκαίρι, τρωνε πιο συχνά λιπαρά εδέσματα, γλυκά, τσιπς, τηγανητές πατάτες, παγωτά, σοκολάτες.
Η προετοιμασία για το σχολείο απαιτεί μια καλύτερη διατροφή πιο πλούσια σε φρούτα και λαχανικά.
Παράλληλα τα αναψυκτικά, οι σοκολάτες και άλλα τρόφιμα ή ροφήματα που περιέχουν καφεΐνη πρέπει να αποφεύγονται. Η καφεΐνη προκαλεί στα παιδιά αϋπνία και διαταραχές του ύπνου. Η κακή διατροφή προκαλεί δυσπεψία και εφιάλτες στα παιδιά. Συνέχεια »
«Μπορούν τα παιδιά προσχολικής ηλικίας να παρουσιάσουν κατάθλιψη;», αναρωτιέται σε άρθρο της στο περιοδικό των New York Times η Πάμελα Πολ, συγγραφέας του βιβλίου «Parenting, Inc.», που αναφέρεται στη βιομηχανία της ανατροφής παιδιών.
Η απάντηση που δίνει είναι θετική. Σήμερα σημαντικός αριθμός παιδοψυχιάτρων θεωρεί ότι η κατάθλιψη μπορεί να εμφανιστεί σε παιδιά ηλικίας 2 ώς 3 ετών. Για ενηλίκους που έχουν βιώσει την κατάθλιψη, η προοπτική έγκαιρης διάγνωσης έχει νόημα. Η μητέρα του 6χρονου Κιράν, που πάσχει από προσχολική κατάθλιψη εδώ και δύο χρόνια, πιστεύει ότι έπασχε κι η ίδια από την ίδια νόσο. «Αναμφισβήτητα υπήρχαν σημάδια καθ’ όλη τη διάρκεια των ετών του δημοτικού. Αν μου είχαν προτείνει να υποβληθώ σε ψυχοθεραπεία, φαντάζομαι θα είχα αδράξει την ευκαιρία. Οι γονείς μου ήξεραν ότι κάτι δεν πήγαινε καλά με τη συμπεριφορά μου αλλά δεν ήξεραν τι να κάνουν», θυμάται η Ελίζαμπεθ, μηχανικός στο επάγγελμα.
Αντίθετα, ο γιος της δεν φαίνεται εκ πρώτης όψεως προβληματικός. Σε αντίθεση με τους συμμαθητές του στο νηπιαγωγείο προαστίου του Σεντ Λιούις, στο οποίο πήγαινε, ουδέποτε ήταν ανυπάκουος ή άτακτος. Υπήρχαν όμως κάποια ανησυχητικά σημάδια. Σε ηλικία μόλις 4 ετών ο Κιράν φαινόταν λυπημένος. «Τίποτα δεν έχει πλάκα, βαριέμαι», είχε πει μια μέρα στην Ελίζαμπεθ. Κι όταν του θύμισε το επικείμενο ταξίδι τους στην Ντίσνεϊλαντ, ο μικρός απάντησε: «Ο Μίκι λέει ψέματα, τα όνειρα δεν γίνονται πραγματικότητα». Ηταν ανασφαλής και δεν τολμούσε να μετρήσει φωναχτά ώς το δέκα για να μην κάνει λάθος. Τα παζλ και τα lego τον τρέλαιναν όταν δεν μπορούσε να τα ολοκληρώσει. «Είμαι ανίκανος να φτιάξω lego. Ποτέ δεν θα τα καταφέρω», ανακοίνωσε ένα απόγευμα, ζητώντας από τους γονείς του να απομακρύνουν το καινούργιο του παιχνίδι.
Οπως πολλοί ειδικοί που αντιμετωπίζουν την κατάθλιψη, ο Ντάνιελ Κλάιν, καθηγητής Κλινικής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Πολιτείας της Νέας Υόρκης, έχει επανειλημμένα ακούσει από ασθενείς του τη φράση «έχω κατάθλιψη όσο θυμάμαι τον εαυτό μου». Εχει πειστεί πλέον ότι οι ρίζες της ασθένειας βρίσκονται στα πρώτα παιδικά χρόνια.
Η ψυχαναλυτική προσέγγιση θεωρεί ότι τα παιδιά δεν έχουν την πνευματική ικανότητα να βιώσουν την κατάθλιψη. Μέχρι τη δεκαετία του ’80 έφηβοι και παιδιά κάτω των 12 ετών θεωρούνταν ψυχικά ανώριμα για να είναι καταθλιπτικά. Σημαντικό ρόλο έπαιζε και ο φόβος του στίγματος.
Η σημαντικότερη ανακάλυψη στον τομέα τα τελευταία 10-20 χρόνια είναι ότι οι χρόνιες ψυχικές ασθένειες εκδηλώνονται σε νέους ανθρώπους, υπογραμμίζει ο Ντάνιελ Πάιν, επικεφαλής εργαστηρίου στο Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας.
Πολλοί, ωστόσο, είναι οι επιστήμονες που φοβούνται ότι αν η προσχολική κατάθλιψη καταχωρισθεί ως ψυχιατρική διαταραχή, θα σπεύσουν να εκμεταλλευτούν την εξέλιξη οι μεγάλες φαρμακοβιομηχανίες. Αν και η έρευνα δεν υποστηρίζει τη χρήση αντικαταθλιπτικών σε παιδιά τόσο μικρά, η χορήγηση σκευασμάτων παρουσιάζει ανησυχητική αύξηση.
Ενα εύλογο αλλά δυστυχώς αναπάντητο ερώτημα αφορά το γιατί σε μια εποχή κάθε άλλο παρά σεξοφοβική, όπως η σημερινή, οι πρώτες σεξουαλικές εμπειρίες των εφήβων εξακολουθούν να γεννούν μεγάλη αμηχανία και ανασφάλεια όχι μόνο στους ίδιους τους πρωτάρηδες -κάτι απολύτως φυσιολογικό και αναμενόμενο-, αλλά και στους πολύ πιο έμπειρους και ερωτικά απελευθερωμένους γονείς τους.
Γιατί άραγε ακόμη και οι πιο «άνετοι» και «προοδευτικοί» γονείς αποδέχονται με εξαιρετική δυσκολία, και ενίοτε βιώνουν ως «καταστροφή», τις πρώτες σεξουαλικές αναζητήσεις των παιδιών τους;
Σήμερα, ένας ολοένα και μεγαλύτερος αριθμός γονιών δεν έχει την παραμικρή δυσκολία ή αμηχανία στο να μιλά «ανοιχτά» για το σεξ με τα παιδιά του όσο είναι πολύ μικρά (κάτι που σπανιότατα συνέβαινε πριν από μερικά χρόνια). Τα πράγματα βέβαια αλλάζουν άρδην όταν το παιδί αρχίζει να μεγαλώνει και μπαίνει στην εφηβεία. Οσο το παιδί ήταν μικρό, το σεξ αποτελούσε γι’ αυτό μια «αθώα» διανοητική περιέργεια. Αντίθετα, με την είσοδο στην εφηβεία, η ψυχοσωματική εμπλοκή του είναι πολύ πιο άμεση: για κάθε έφηβο το σεξ αποτελεί κάτι ιδιαίτερα σημαντικό, κυριολεκτικά το… «καυτό» ζήτημα.
Ταυτόχρονα, όμως, ο/η έφηβος/-η δεν διαθέτει ακόμη τις βιωματικές εμπειρίες και τα απαραίτητα «νοητικά εργαλεία» για να κατανοήσει και, κυρίως, για να αποδεχτεί τις συγκλονιστικές αλλαγές που συντελούνται στο σώμα και τις διαθέσεις του. Και ακριβώς εδώ υπεισέρχεται η προβληματική στάση των γονιών του: είτε πρόκειται για την ενδεχόμενη αμηχανία είτε, ακόμη χειρότερα, για την προσποιητή αδιαφορία, που συχνά επιδεικνύουν με πρόσχημα τον υποκριτικό σεβασμό της ιδιωτικής ζωής των παιδιών τους.
Η αμηχανία τους αυτή επιτείνεται και από τη συστηματική πλέον άρνηση των εφήβων να συζητήσουν ή έστω να ακούσουν τις πληροφορίες που ενδεχομένως θα επιθυμούσαν να τους μεταφέρουν οι γονείς τους για την πρωτόγνωρη κατάσταση που αντιμετωπίζουν. Πράγματι, οι έφηβοι -κατά κανόνα- μετά τις πρώτες σεξουαλικές τους εμπειρίες εκλαμβάνουν ως ανεπίτρεπτη παρέμβαση κάθε προσπάθεια διαλόγου ή επικοινωνίας με τους γονείς τους γύρω από τις νέες και υπερβολικά μυθοποιημένες ερωτικές τους εμπειρίες. Παραδόξως, το σεξ αποτελεί πια ένα θέμα ταμπού, τόσο για τους αμήχανους και υπερβολικά ανήσυχους γονείς όσο και για τους ολοένα και περισσότερο κλεισμένους στον εαυτό τους εφήβους.
Τα αγόρια μάλιστα αποδέχονται να μιλήσουν γι’ αυτά τα «πολύ προσωπικά» θέματα μόνο με την κοπέλα τους ή με τους πολύ στενούς τους φίλους (αν βέβαια έχουν!).
Παραπληροφορημένοι και άπειροι
Πολλοί γονείς, έχοντας λησμονήσει προ πολλού τις δικές τους εφηβικές τραυματικές εμπειρίες, καλλιεργούν την καθησυχαστική αυταπάτη ότι τα σημερινά παιδιά, μεγαλωμένα μέσα στον καταιγισμό ερωτικών πληροφοριών και εικόνων από το Διαδίκτυο ή την TV, γνωρίζουν σχεδόν τα πάντα ή, έστω, όσα πρέπει να ξέρει ένα παιδί γύρω από το σεξ.
Στην πραγματικότητα βέβαια συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο: η τηλεόραση προβάλλει απλώς παθητικά σκηνές σεξ, χωρίς καθόλου να εξηγεί ή να πληροφορεί για τη σωματική εμπειρία ή το ψυχολογικό περιεχόμενο αυτού που βλέπουμε· δηλαδή, τι ακριβώς είναι και τι σημαίνει αυτό που διαδραματίζεται στην οθόνη.
Οσο για τις πορνογραφικές ιστοσελίδες, αυτές όχι μόνο δεν παρέχουν καμία χρήσιμη πληροφορία, αλλά, επιπλέον, προβάλλουν μια εντελώς απρόσωπη, διαστρεβλωτική και παραπλανητική εικόνα για το τι είναι και το πώς συντελείται η ερωτική πράξη σε φυσιολογικές συνθήκες. Και αν αυτό ισχύει για τους ενήλικους θεατές, φανταστείτε πόσο ζημιογόνος ή καταστροφική μπορεί να αποδειχτεί η συχνή κατανάλωση πορνογραφικού υλικού από έναν άπειρο ερωτικά έφηβο.
Σε αυτό το κοινωνικό-πολιτισμικό πλαίσιο τα περιθώρια επιρροής ή έστω διάλογου των γονιών με τα παιδιά για το καυτό ζήτημα του σεξ είναι απελπιστικά στενά· αλλά σε καμιά περίπτωση ανύπαρκτα.
Ανοιξε το παιδί σας κάποιο βιβλίο φέτος το καλοκαίρι; Παρότι οι ενήλικοι συχνά αρπάζουν την ευκαιρία να διαβάσουν κάποια βιβλία που δεν πρόλαβαν τον χειμώνα, στη διάρκεια των διακοπών, πολλά παιδιά και έφηβοι, ιδιαίτερα εκείνα που προέρχονται από οικογένειες με χαμηλά εισοδήματα, διαβάζουν ελάχιστα βιβλία το καλοκαίρι.
Ομως το τίμημα που πληρώνουν είναι μεγάλο. Πολλές έρευνες έχουν αποδείξει μια «θερινή διολίσθηση» στην ικανότητα ανάγνωσης μόλις κλείσουν τα σχολεία για τις θερινές διακοπές. Σύμφωνα με την Εθνική Ενωση Εκπαίδευσης, κάθε καλοκαίρι τα παιδιά των φτωχών οικογενειών χάνουν ικανότητες γραφής και ανάγνωσης που αντιστοιχούν σε δύο μήνες σχολείου. Και η απώλεια αυτή συσσωρεύεται κάθε χρόνο.
Τώρα, νέες έρευνες προσφέρουν μία εντυπωσιακά απλή και προσιτή λύση στο πρόβλημα. Μια μελέτη, η οποία διήρκεσε τρία χρόνια και την πραγματοποίησαν ερευνητές του Πανεπιστημίου του Τενεσί στο Νόξβιλ, δείχνει ότι αρκεί και μόνο να δίνεται στα παιδιά από οικογένειες με χαμηλά εισοδήματα η ευκαιρία στη διάρκεια των καλοκαιρινών φεστιβάλ βιβλίου να επιλέγουν τα βιβλία που τους ενδιαφέρει, ώστε να αντιστραφεί η τάση αυτή.
Οι ειδικοί, με τη χρηματοδότηση του αμερικανικού υπουργείου Παιδείας, παρακολούθησαν και κατέγραψαν τις συνήθειες ανάγνωσης περισσότερων από 1.300 παιδιών στη Φλόριντα που προέρχονται από 17 σχολεία περιοχών όπου ζουν οικογένειες με χαμηλά εισοδήματα. Τα περισσότερα παιδιά ήταν τόσο φτωχά ώστε το σχολείο τούς παρείχε δωρεάν γεύματα. Οι επιστήμονες ήθελαν να μελετήσουν εάν η χορήγηση βιβλίων στα μικρά παιδιά στη διάρκεια του καλοκαιριού θα επηρέαζε την απόδοσή τους στο σχολείο με το πέρασμα των χρόνων. Στην αρχή της έρευνας, 852 τυχαία επιλεγμένοι μαθητές της Α΄ και της Β΄ Δημοτικού πήγαν σε ένα φεστιβάλ βιβλίου και τους επετράπη να εξετάσουν περισσότερους από 600 τίτλους. Τους προσφέρθηκε μια μεγάλη ποικιλία βιβλίων: από εκείνα που αναφέρονται στη ζωή διασήμων, όπως η Μπρίτνι Σπίαρς, έως σοβαρά λογοτεχνικά βιβλία.
Η σύγκριση. Οι μαθητές διάλεξαν 12 βιβλία. Επελέγησαν και 478 παιδιά στα οποία δεν δόθηκαν βιβλία αλλά άλλες δραστηριότητες. Αυτό συνεχίστηκε για τρία καλοκαίρια μέχρις ότου τα παιδιά έφθασαν στην Δ΄ και Ε΄ Τάξη. Τότε οι ερευνητές συνέκριναν πόσο καλά τα κατάφερναν στη γραφή και την ανάγνωση. Τα παιδιά που περνούσαν τα καλοκαίρια διαβάζοντας τα κατάφερναν πολύ καλύτερα. Ακόμη και εάν είχαν επιλέξει να διαβάσουν βιβλία για τη ζωή της Μπρίτνι Σπίαρς ή τα βιβλία της Χάνα Μοντάνα. Οι ερευνητές κατέληξαν ότι εάν τα σχολεία ξόδευαν 50 δολάρια για να δίνουν σε κάθε παιδί βιβλία να διαβάζει το καλοκαίρι, αυτό θα οδηγούσε σε μια σημαντική συνολική βελτίωση του μαθησιακού τους επιπέδου.
Oι γονείς-οδηγοί που επιτρέπουν στα παιδιά τους να βλέπουν συνεχώς ταινίες σε ή να παίζουν για ώρα βιντεοπαιχνίδια στο πίσω κάθισμα του αυτοκινήτου μπορεί να αποφεύγουν την πασίγνωστη ενοχλητική ερώτηση «πότε φτάνουμε;», αλλά βάζουν φρένο στη γλωσσική ανάπτυξη των βλασταριών τους.
«Τα παιδιά αναπτύσσονται όταν έρχονται σε στενή επαφή με τους ενηλίκους.Τα πολύωρα ταξίδιαμε το αυτοκίνητο αποτελούν εξαιρετική ευκαιρία να διπλασιάσουντο λεξιλόγιότους. Οταν κολλούνστην κίνηση,οι γονείςθα έπρεπενα συζητούνή να παίζουν προφορικάπαιχνίδιαμε τα παιδιά τους, αντί να κάθονται αμίλητοι, ενώ εκείνα παραμένουν“καρφωμένα” στις οθόνεςπου διαθέτουν για τους επιβάτεςπίσω πολλά σύγχρονα αυτοκίνητα»προειδοποιεί η Τζιν Γκρος, σύμβουλος του βρετανικού υπουργείου Παιδείας σε θέματα παιδιών με προβλήματα γλώσσας και επικοινωνίας.
«Θυμάμαι πως όταν τα παιδιά μου ήταν μικρά, όσο ήμασταν στο αυτοκίνητο παίζαμε προσπαθώνταςνα εντοπίσουμε συγκεκριμένααντικείμενα από το παράθυρο. Σήμερα όμως, με τα παιχνίδια τύπουΝιντέντο, αυξάνονται τα παιδιάμε προβλήματα ομιλίας και επικοινωνίας τα οποία έχουν εύπορουςγονείς, και έτσι η μειωμένηγλωσσική ανάπτυξη δεν περιορίζεταιμόνο στα παιδιά φτωχότερωνοικογενειών, τα οποία συνήθως λαμβάνουν λιγότερα γλωσσικά ερεθίσματα» επισημαίνει η κυρία Γκρος.
«Μεταξύ των γονέων υπάρχει η ευρέως διαδεδομένη αντίληψη ότι η ομιλία των παιδιών έρχεται από μόνη της, αλλά στην πραγματικότηταδεν πρόκειται για αυτόματη διαδικασία.Είναι σημαντικό να μιλάμεστα νήπια ακόμη και αν δεν είναι ακόμη σε θέση να απαντήσουν.Τα παιδιά μαθαίνουν τις περισσότερεςκαινούργιες λέξεις από τους γονείς και τους οικογενειακούςφίλους, ενώ εκείνα που διαθέτουνπλουσιότερο λεξιλόγιο μαθαίνουννα διαβάζουν γρηγορότερα»προσθέτει η βρετανίδα ψυχολόγος, τονίζοντας ότι ο χρόνος που περνούν οι οικογένειες στο αυτοκίνητο δεν πρέπει να είναι «νεκρός» ακόμη και αν αυτό απαιτεί μεγαλύτερη προσπάθεια από τους γονείς. Φυσικά, τα παιχνίδια στο αυτοκίνητο χρειάζονται προσοχή, καθώς η οδήγηση είναι από τα πιο επικίνδυνα πράγματα που μπορεί να κάνει κανείς σε καθημερινή βάση. «Είμαι σίγουρη ότι προτεραιότητα κάθε γονέα είναι η ασφάλεια των παιδιών του και η πλήρης συγκέντρωσήτου στις ανάγκες του δρόμου»απαντά η κυρία Γκρος σε όσους πιστεύουν ότι η ενασχόληση των γονιών με τα παιδιά τους μέσα στο αυτοκίνητο αυξάνει τις πιθανότητες ατυχήματος.
Το πρόβλημα είναι ευρύτερο. Οπως έχει αποδείξει ο καθηγητής Παιδιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον κ. Δημήτρης Χριστάκης , η τηλεόραση γενικά βλάπτει τη γλωσσική ανάπτυξη των παιδιών ηλικίας από δύο μέχρι τεσσάρων ετών. Σύμφωνα με την έρευνα του καθηγητή Χριστάκη για κάθε ώρα που βλέπουν τηλεόραση τα παιδιά ακούνε 770 λέξεις λιγότερες σε σχέση με όσες θα άκουγαν από έναν γονιό ή έναν κηδεμόνα. Το μυαλό των νηπίων απορροφά τις λέξεις σαν σφουγγάρι και έχει απόλυτη ανάγκη από πραγματική αλληλεπίδραση και όχι από παθητική παρουσία για να αποτυπώσει λέξεις και συντακτικές δομές.
«Παρακαλώ, γίνεται να ζητήσετε από τον υπουργό Παιδείας η βάση του ΤΕΙ Μηχανολογίας να πέσει 98 μόρια; Είμαστε τόσα χρόνια ψηφοφόροι του ΠΑΣΟΚ». Κι όμως, το παραπάνω αίτημα είναι αληθινό και διατυπώθηκε προς την «Κ» από γονιό το 2001, όταν υπουργός Παιδείας ήταν ο κ. Πέτρος Ευθυμίου. Το αίτημα, φυσικά, υποδηλώνει τη διάβρωση μεγάλου μέρους της ελληνικής κοινωνίας από το πελατειακό σύστημα, που είχαν εκθρέψει επί μακρόν τα κόμματα εξουσίας. Από την άλλη, όμως, η παράκληση αποτυπώνει και την αγωνία που περνούν χιλιάδες γονείς υποψηφίων για τα ΑΕΙ, με αποτέλεσμα να ξεπερνούν τα όρια της αφέλειας και του ευτράπελου. Κι αυτό διότι ουδείς υπουργός μπορεί να παρέμβει στις βάσεις εισαγωγής στα ΑΕΙ, οι οποίες διαμορφώνονται μόνο από τις επιδόσεις των παιδιών και τη ζήτηση για τις θέσεις του κάθε τμήματος.
Απώλεια ψυχραιμίας
Και η απώλεια ψυχραιμίας ενισχύεται από αυτήν την περίοδο και μέχρι το τρίτο δεκαήμερο του Αυγούστου, όταν πια θα ανακοινωθούν οι βάσεις εισαγωγής. Μάλιστα, κανόνας είναι ότι «οι γονείς και οι λοιποί συγγενείς» είναι πολύ πιο αγχωμένοι από τα ίδια τα παιδιά, τα οποία τέτοιες μέρες κάνουν τις διακοπές τους.
Του λόγου το ασφαλές επιβεβαιώνει το περιστατικό με τον αγωνιώντα παππού, το οποίο συνέβη πριν από λίγες ημέρες. Ο ευγενικός παππούς τηλεφώνησε στην «Κ» για να μάθει την εκτίμηση που υπάρχει για την πορεία της βάσης εισαγωγής στη Νομική Αθηνών. Οταν άκουσε ότι η τάση των βάσεων της συγκεκριμένης ομάδας σχολών είναι πτωτική, αναθάρρησε, όμως στην ερώτηση «πόσα μόρια έχει το παιδί;» κόμπιασε. «Α, δεν θυμάμαι, πρέπει να ρωτήσω τη μάνα του», απάντησε. Και γιατί όχι το παιδί, θα σκεφθεί κάποιος. «Είναι σε διακοπές στη Φολέγανδρο», ανταπάντησε…
Την αγωνία των γονιών (και την αδιαφορία των παιδιών) αποτυπώνει ακόμη πιο αδρά η επιμονή γνωστής μου για τη βάση της Αρχιτεκτονικής Αθηνών. Το περιστατικό συνέβη το 2006, όταν η κόρη της φίλης είχε απλώς καταθέσει τα χαρτιά της ώστε χωρίς εξετάσεις να διεκδικήσει μία από το 10% των θέσεων της Αρχιτεκτονικής Αθηνών (υπάρχει το σχετικό δικαίωμα στο σύστημα εισαγωγής). Το 2005 το παιδί είχε 21.334 μόρια και είχε εισαχθεί στην Αρχιτεκτονική Θεσσαλονίκης. Την ίδια χρονιά, η βάση της Αρχιτεκτονικής Αθηνών ήταν 21.335 και, όπως είναι πρόδηλο, το παιδί δεν εισήχθη στη σχολή της Αθήνας για ένα μόλις μόριο. Για το 2006 όλοι (εκπαιδευτικοί αναλυτές και ΜΜΕ) ομονοούσαν ότι η βάση της Αρχιτεκτονικής Αθηνών θα μειωθεί. Δεν χρειάζεται δα και μαθηματικό μυαλό για να κατανοήσει κάποιος ότι η πτώση θα ξεκινήσει από το ένα μόριο και κάτω. Ομως, η μητέρα είχε τόση αγωνία ώστε κάλεσε πέντε φορές (!) για να ρωτήσει εάν έχει αλλάξει κάτι και για να ακούσει το ίδιο και το ίδιο… τροπάριο: «Η βάση θα πέσει, τουλάχιστον ένα μόριο. Μην ανησυχείς». Ακούστηκε ουκ ολίγες φορές και, ομολογώ, έβαλε σε δοκιμασία τα όρια ευγενείας του απαντώντος. Για την ιστορία, η βάση εισαγωγής στην Αρχιτεκτονική Αθηνών το 2006 για το 10% των θέσεων ήταν 21.134 μόρια…
Δεν βλάπτει, όμως, μόνο η μεγάλη αγωνία. Βλάπτει και η βεβαιότητα. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση γονιών από τα Ιωάννινα οι οποίοι το 2008 είχαν πεισθεί ότι ο γιος τους είχε περάσει στο περιζήτητο Tμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών Ηλεκτρονικών Υπολογιστών του ΕΜΠ. Το 2008 η τάση των βάσεων στις σχετικές σχολές, δηλαδή στα πολυτεχνεία, στις φυσικομαθηματικές κ. λπ., ήταν πτωτική. Ετσι, οι γονείς είχαν τόση σιγουριά, αλλά και σπουδή, ώστε νοίκιασαν και σπίτι για το παιδί στην πρωτεύουσα. Τελικά, όμως, έγινε η μεγάλη ανατροπή. Ενώ οι βάσεις σε όλα τα περιφερειακά τμήματα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών Η/Υ της χώρας έπεσαν (από 41 έως και 371 μόρια), η βάση στο περιζήτητο τμήμα του ΕΜΠ Αθηνών ανέβηκε κατά 109 μόρια. Ετσι, το παιδί εισήχθη στο αντίστοιχο τμήμα του Πανεπιστημίου Πατρών, με αποτέλεσμα η οικογένεια να μείνει με ένα σπίτι αμανάτι!
Τα… τυχερά
Το «επάγγελμα» έχει βέβαια και τα τυχερά. Ενα από αυτά προέκυψε πέρυσι, όταν κτηνοτρόφος από την Πέλλα είχε συμβουλευθεί την «Κ» για την πορεία των βάσεων εισαγωγής. Οταν τελικά, τα προγνωστικά επιβεβαιώθηκαν και ο μοναχογιός της οικογένειας εισήχθη στην Ιατρική Θεσσαλονίκης, ο περιχαρής πατέρας τηλεφώνησε στην «Κ» για να μοιραστεί τη χαρά του και πρότεινε να στείλει στην εφημερίδα ένα βιολογικό μοσχάρι και κρασί για να γιορτάσουμε και εμείς στην υγειά του επιτυχόντος!
Χρησιμοποιούμε cookies για να σας προσφέρουμε την καλύτερη δυνατή εμπειρία στη σελίδα μας. Εάν συνεχίσετε να χρησιμοποιείτε τη σελίδα, θα υποθέσουμε πως είστε ικανοποιημένοι με αυτό.ΕντάξειΔιαβάστε περισσότεραΜη αποδοχή
Το ζήτημα της βίας και του εκφοβισμού αποτελεί ένα ανησυχητικά εντεινόμενο φαινόμενο που αργά αλλά σταθερά αλλοιώνει τη φυσιογνωμία του σύγχρονου σχολείου. Κι αυτό γιατί η παρατεταμένη κοινωνική και οικονομική κρίση έχουν ήδη διαμορφώσει ευνοϊκές συνθήκες ανάπτυξης και ευδοκίμησης παρόμοιων φαινομένων.
Άρθρα (RSS)