…Περνώντας τώρα στο ζήτημα των επιστημονικών, πανεπιστημιακών συγγραμμάτων, είδαμε την περίπτωση του Γερμανού υπουργού Γκούτενμπεργκ, ο οποίος αναγκάστηκε να παραιτηθεί. Αυτό που παρουσιάζει ενδιαφέρον είναι ότι, παρά την τιμωρία και την παραίτηση, περισσότεροι από 20.000 Γερμανοί πανεπιστημιακοί υπέγραψαν ανοιχτή επιστολή στην καγκελάριο Μέρκελ διαμαρτυρόμενοι για την πολιτική υποστήριξη που του παρείχε.
Οπως γράφει ο Θανάσης Γκότοβος, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο των Ιωαννίνων, «το κρίσιμο στην υπόθεση της καταπολέμησης της λογοκλοπής στα γερμανικά πανεπιστήμια, που δεν είναι και τα πιο αυστηρά στο θέμα αυτό, καθώς οι ΗΠΑ κατέχουν τα πρωτεία – είναι η ακύρωση της επιλογής της συγκάλυψης ως στρατηγικής ελέγχου της «ζημίας» που θα μπορούσε ο πρύτανης ενός πανεπιστημίου να νομίσει ότι υφίσταται το ίδρυμα που εκπροσωπεί, όταν αποκαλυφθεί μια υπόθεση λογοκλοπής στο «σπίτι» του, κατά το αρχαίον: «τα εν οίκω μη εν δήμω». Η στρατηγική της «προστασίας» του ιδρύματος μέσω της προστασίας του λογοκλόπου και της συγκάλυψης των υποθέσεων αποκλείστηκε εξαρχής, το ίδιο και εκείνη της «αλληλεγγύης» προς τον… σύντροφο αντιγραφέα» (aixmi.gr, 3.4.12).
Νομικά μιλώντας τώρα, στα επιστημονικά, πανεπιστημιακά συγγράμματα ισχύει το εξής: οι επιστημονικές ανακαλύψεις ή θεωρίες δεν συνδέονται με τη μοναδικότητα του προσώπου που τις φέρνει στο φως (όπως στα έργα τέχνης), αλλά αποκαλύπτουν την αντικειμενική πραγματικότητα που ήδη υπάρχει εξωτερικά και είναι καταρχήν προσιτή σε όλους. Προστατεύονται μεν από ειδικούς νόμους, αλλά τα δικαιώματα που τις αφορούν συνδέονται με το «νέο» ή όχι του χαρακτήρα τους και όχι τη «μοναδικότητα» του συντάκτη τους.
Η πνευματική ιδιοκτησία του επιστήμονα-συγγραφέα στις επιστημονικές ανακαλύψεις και θεωρίες αφορά μόνο τον τρόπο που διατυπώνει και περιγράφει την ανακάλυψή του ή τη θεωρία του και όχι αυτή καθ’ αυτή την ανακάλυψη ή θεωρία. Σαφώς, όμως ο συγγραφέας του επιστημονικού έργου, στο πλαίσιο της προστασίας της προσωπικότητάς του, έχει δικαίωμα να απαιτεί να του αναγνωρίζεται η πατρότητα της ανακάλυψης/θεωρίας.
Παράδειγμα: η σχετικότητα στη φυσική «υπήρχε» και πριν από την ανακάλυψή της από τον Αϊνστάιν. Ο τελευταίος την εντόπισε πρώτος, δεν αποτελεί όμως δική του δημιουργία. Επομένως, ένας ερευνητής έχει το δικαίωμα να αναφερθεί στη θεωρία της σχετικότητας, οφείλει όμως να μνημονεύσει το όνομα του Αϊνστάιν.
Επιπροσθέτως, αν χρησιμοποιήσει ένα μικρό απόσπασμα από το σύγγραμμά του, πρέπει το βάλει μέσα σε εισαγωγικά και οφείλει να αναφερθεί στην πηγή από την οποία προέρχεται αυτό. Εάν δε χρησιμοποιήσει εκτενή αποσπάσματα αυτολεξεί ή και παραφράσει αυτά, οφείλει εκτός από την αναγνώριση της πατρότητας του έργου, να έχει λάβει από πριν και τη σχετική άδεια από τους δικαιούχους, συγγραφέα και εκδότη. Διαφορετικά, το αποτέλεσμα συνιστά «λογοκλοπή»: παίρνω αυτό που λέει κάποιος άλλος, αποσιωπώντας την πηγή, και παρουσιάζοντάς το ως αποτέλεσμα του δικού μου μόχθου και της δικής μου διάνοιας.
Ηλεκτρονικό σύστημα
Κλείνοντας, σε ό,τι αφορά τα μέτρα προστασίας, πρέπει να πούμε ότι στον αγγλόφωνο χώρο λειτουργεί τα τελευταία χρόνια ηλεκτρονικό σύστημα που συνδέει όλα τα ιδρύματα της χώρας, το οποίο ταυτοποιεί την αυθεντικότητα ή μη μιας διπλωματικής, μεταπτυχιακής κ.ο.κ. εργασίας, ελέγχοντας αυτόματα τυχόν περίεργες ομοιότητες με άλλες εργασίες. Κάθε φοιτητής είναι υποχρεωμένος να υποβάλει την εργασία του για έλεγχο στο συγκεκριμένο σύστημα.
Στα καθ’ ημάς, εννοείται ότι τίποτα τέτοιο δεν ισχύει, ενώ συχνά καταγγελίες για λογοκλοπή περνούν απαρατήρητες. Σε μία πρόσφατη ανακοίνωσή του (5 Μαρτίου 2013) με τίτλο «Μηδενική ανοχή στη λογοκλοπή και αντιγραφή», ο Σύνδεσμος Καθηγητών ΑΠΘ «καλεί την πανεπιστημιακή κοινότητα να προστατέψει το επιστημονικό της κύρος, την αξιοπιστία και αντικειμενικότητα των εξεταστικών διαδικασιών και αξιολογήσεων, την αριστεία και την αξιοκρατία, επιδεικνύοντας μηδενική ανοχή απέναντι στη λογοκλοπή και αντιγραφή». Στην ίδια ανακοίνωση, ο Σύνδεσμος αναφέρει την πρόσφατη περίπτωση «διατριβής μεταπτυχιακής φοιτήτριας από τη Φιλοσοφική Σχολή που αποτελεί αντιγραφή δύο βιβλίων, από τα οποία μάλιστα το ένα είναι του κύριου επιβλέποντος καθηγητή». Ο Σύνδεσμος Καθηγητών ΑΠΘ καλεί να θεσμοθετηθούν «μηχανισμοί ελέγχου της πρωτοτυπίας των παραγόμενων πνευματικών έργων» (www.syndesmosauth.gr). Προφανώς και έχουμε πολύ δρόμο ακόμα μέχρι να παρθούν δραστικά μέτρα.
Άρθρα (RSS)
Αφήστε μια απάντηση
Για να σχολιάσετε πρέπει να συνδεθείτε.