Γιατί αλήθεια διδάσκουμε τα αρχαία ελληνικά στα παιδιά που θέλουμε να μορφώσουμε, σε τόσο πολλές ώρες μάλιστα; Τρεις είναι οι κύριοι λόγοι που μας υποχρεώνουν να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να επικοινωνήσουν όσο γίνεται περισσότερο με τον αρχαίο
κόσμο.
Πρώτα απ’ όλα, γιατί είμαστε κι εμείς Έλληνες. Από τον καιρό του Ομήρου ως σήμερα έχουν περάσει κάπου δυο χιλιάδες εφτακόσια χρόνια.
Στους αιώνες που κύλησαν οι Έλληνες βρεθήκαμε συχνά στο απόγειο της δόξας, άλλοτε πάλι στα χείλια μιας καταστροφήςανεπανόρθωτης∙ νικήσαμε και νικηθήκαμε αμέτρητες φορές∙ δοκιμάσαμε επιδρομές και σκλαβιές∙ αλλάξαμε θρησκεία∙ στους τελευταίους αιώνες η
τεχνική επιστήμη μετασχημάτισε βασικά τη μορφή της ζωής μας∙ και όμως κρατηθήκαμε Έλληνες, με την ίδια γλώσσα‐φυσικά εξελιγμένη‐, με
τα ίδια ιδανικά, τον ίδιο σε πολλά χαραχτήρα και με ένα πλήθος στοιχεία του πολιτισμού κληρονομημένα από τα προχριστιανικά χρόνια. Στον πνευματικό τομέα κανένας λαός δεν μπορεί να προκόψει, αν αγνοεί την ιστορία του, γιατί άγνοια της ιστορίας θα πει άγνοια του ίδιου του ίδιου του εαυτού του. Είμαι Έλληνας, συνειδητός Έλληνας, αυτό θα πει, έχω αφομοιώσει μέσα μου την πνευματική ιστορία των Ελλήνων από τα μυκηναϊκά χρόνια ως σήμερα.
Ο δεύτερος λόγος που μας επιβάλλει να γνωρίσουμε την αρχαία πνευματική Ελλάδα είναι ότι είμαστε κι εμείς Ευρωπαίοι. Ολόκληρος ο Ευρωπαϊκός πολιτισμός στηρίζεται στον αρχαίο Ελληνικό, με συνδετικό κρίκο τον ρωμαϊκό. Με τους άλλους Ευρωπαίους μας δένει βέβαια και ο Χριστιανισμός, όσο και να μας χωρίζουν ορισμένα δόγματα. Μα και ο Χριστιανισμός έπρεπε να δουλευτεί πρώτα με την Ελληνική σκέψη, για να μπορέσει ν’ απλώσει έπειτα στον ευρωπαϊκό χώρο. Η ρίζα του πολιτισμού των Ευρωπαίων όλων είναι ο αρχαίος ελληνικός στοχασμός και η τέχνη, γι’ αυτό δεν μπορεί να τα αγνοεί κανείς, αν θέλει να αισθάνεται πως πνευματικά ανήκει στην Ευρώπη.
Μα ο κυριότερος λόγος που δεν επιτρέπεται οι νέοι μας ν’ αγνοούν την αρχαίαν Ελλάδα είναι άλλος: στην Ελλάδα για πρώτη φορά στα
χρονικά του κόσμου ανακαλύφτηκε ο άνθρωπος ως αξία αυτόνομη, ο άνθρωπος που θέλει να κρατιέται ελεύθερος από κάθε λογής σκλαβιά,
και υλική και πνευματική. Μέσα στους λαούς που περιβάλλουν τον ελληνικό χώρο στα παλιά εκείνα χρόνια υπάρχουν πολλοί με μεγάλο
πολιτισμό, πάνω απ’ όλους οι Αιγύπτιοι και οι Πέρσες. Οι λαοί όμως αυτοί ούτε γνωρίζουν ούτε θέλουν τον ελεύθερο άνθρωπο. Το απολυταρχικό τους σύστημα επιβάλλει στα άτομα να σκύβουν αδιαμαρτύρητα το κεφάλι μπροστά στο βασιλέα και στους θρησκευτικούς αρχηγούς. Η ελεύθερη πράξη και η ελεύθερη σκέψη είναι άγνωστα στον εξωελληνικό κόσμο. Και οι Έλληνες; Πρώτοι αυτοί, σπρωγμένοι από μια δύναμη που βγαίνει από μέσα τους και μόνο, την δεσποτεία θα την μεταλλάξουν σε δημοκρατία, και από την άβουλη, ανεύθυνη μάζα του λαού θα πλάσουν μια κοινωνία από πολίτες ελεύθερους, που καθένας τους να νιώθει τον εαυτό του υπεύθυνο και για τη δική του και για των άλλων την προκοπή. Ο στοχασμός είναι κι αυτός ελεύθερος για τα πιο τολμηρά πετάματα του νου και της φαντασίας. Ο Έλληνας είναι ο πρώτος, που ενώ ξέρει πως δεν μπορεί ατιμώρητα να ξεπεράσει τα σύνορα του ανθρώπου και να γίνει θεός, όμως κατέχεται από μια βαθιά αισιοδοξία για τις ανθρώπινες ικανότητες και είναι γεμάτος αγάπη για τον άνθρωπο, που τον πιστεύει ικανό να περάσει τις ατέλειές του και να γίνει αυτό που πρέπει να είναι-ο τέλειος άνθρωπος.
Αυτή η πίστη στον τέλειον άνθρωπο, συνδυασμένη με το βαθύ καλλιτεχνικό αίσθημα που χαρακτηρίζει την ελληνική φυλή, δίνει στον
αρχαίον Έλληνα τον πόθο και την ικανότητα να πλάσει πλήθος ιδανικές μορφές σε ό,τι καταπιάνεται με το νου, με τη φαντασία και με το χέρι: στις απέριττες μορφές που σχεδιάζουν οι τεχνίτες στα αγγεία της καθημερινής χρήσης, στη μεγάλη ζωγραφική, στην πλαστική του χαλκού και του μαρμάρου, πάνω απ’ όλα στο λόγο τους, και τον πεζό και τον ποιητικό.
Αυτόν τον κόσμο θέλουμε να δώσουμε στα παιδιά μας, για να μορφωθούν∙ για να καλλιεργήσουν τη σκέψη τους αναλύοντας τη σκέψη
των παλιών Ελλήνων∙ για να καλλιεργήσουν το καλλιτεχνικό τους αίσθημα μελετώντας ό,τι ωραίο έπλασε το χέρι και η φαντασία των
προγόνων τους∙ για να μπορέσουν κι αυτοί να νιώσουν τον εαυτό τους αισιόδοξο, ελεύθερο και υπεύθυνο για τη μοίρα του ανθρώπου πάνω στη γη∙ προπαντός για να φουντώσει μέσα τους ο πόθος για τον τέλειον άνθρωπο.
Πίσω από το μεγάλο Ισπανικό Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας βρίσκεται μια μεγάλη μορφή των ευρωπαϊκών γραμμάτων: ο 88χρονος Ισπανός καθηγητής Φρανσίσκο Ροντρίγκες Αντράντος, με την ιδιότητα του διευθυντή σύνταξης.
Επίτιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Complutense της Μαδρίτης και μέλος της Ισπανικής Βασιλικής Ακαδημίας, παρουσίασε, πριν από λίγες μέρες, στην Ακαδημία, ως ξένος εταίρος, τον έβδομο τόμο του Ελληνο-Ισπανικού Λεξικού. Γι’ αυτή του την προσπάθεια τιμήθηκε, το 1989, με το Βραβείο Ωνάση για τον Ανθρωπο και την Κοινωνία «Αριστοτέλης».
«Τα ελληνικά δεν είναι μια νεκρή γλώσσα», αποφαίνεται ο καθηγητής. Εχει γράψει, άλλωστε, την «Ιστορία της ελληνικής γλώσσας. Από τις απαρχές ώς τις μέρες μας», που κυκλοφορεί και στα ελληνικά («Δ. Ν. Παπαδήμας»). «Πρέπει να καταλάβουν όλοι όσοι δεν ασχολούνται με τη γλωσσολογία», εξηγεί, «ότι η ελληνική και η κινεζική είναι οι μοναδικές ομιλούσες γλώσσες, ακόμη και σήμερα, των οποίων η ύπαρξη είναι γνωστή εδώ και 3.500 χρόνια».
Δεν ήταν, πάντως, οι μοναδικές γλώσσες που ομιλούνταν και γράφονταν επί αιώνες, αφού είχαμε τα σουμερικά, τα αιγυπτιακά, τα εβραϊκά και τα αραβικά. «Δεν υπάρχει αμφιβολία», υποστηρίζει ο καθηγητής Φ. Ρ. Αντράντος, «πως, αν κρίνουμε από την επίδραση που άσκησαν σ’ όλες τις ευρωπαϊκές γλώσσες, η ελληνική είναι η πρώτη γλώσσα του κόσμου. Τα ελληνικά δεν εξακολουθούν να ζουν σήμερα μόνο στην Ελλάδα, αλλά έχουν μία δεύτερη ζωή: το αλφάβητό τους, το λεξιλόγιό τους, το συντακτικό τους, τα λογοτεχνικά τους είδη είναι παρόντα σε όλες τις γλώσσες».
Ο Φ. Ρ. Αντράντος έχει καταλήξει ότι «τα ελληνικά προέρχονται από την τελευταία φάση της ινδοευρωπαϊκής εξάπλωσης στην Ευρώπη. Πρέπει να μελετηθούν διεξοδικά όσα βασικά χαρακτηριστικά μπορούμε να υποθέσουμε ότι συνέθεταν την κοινή ελληνική βάσει των οποίων μπόρεσε να μετατραπεί αργότερα στη σημαντική γλώσσα του πολιτισμού στην οποία διαμορφώθηκε».
Οσον αφορά το θέμα της ενότητας των ελληνικών, από τις απαρχές τους ώς σήμερα, ένα ζήτημα που πολλές φορές εκτρέπεται προς την παραφιλολογία, η άποψη του Φ. Ρ. Αντράντος είναι σαφής. Ο Ισπανός καθηγητής δεν αρνείται ότι υπήρξε μια εξέλιξη. «Αλλά αν συγκρίνουμε τις διάφορες “ελληνικές” γλώσσες», εξηγεί, «από τη μυκηναϊκή και την ομηρική ώς τη σημερινή “κοινή ελληνική”, οι διαφορές δεν είναι και τόσο ουσιαστικές. Το φωνηεντικό σύστημα απλοποιήθηκε -δεν υπάρχουν μακρά και βραχέα ούτε δίφθογγοι, ούτε μουσικός τόνος-, εξελίχτηκε λίγο το συμφωνικό σύστημα, μειώθηκε η μορφολογία. Ωστόσο, οι βασικές κατηγορίες και το βασικό λεξιλόγιο παραμένουν ίδια».
«Τριάκοντα και πέντε άνθρωποι απέθανον εν τη Ρωσσία, πολλοί δε άλλοι (περί εκατόν και τριάκοντα) ετρώθησαν. Το “Νιέβσκι Εξπρές” σιδηροδρόμος εστί ός εκ της Μοσκβής εις το Πετροβούργον πορεύεται, εν δε τούτω τω σιδηροδρόμω βόμβα ανετίναξεν, ο δε ανατιναγμός ούτω δεινός ην ώστε πας ο σιδηροδρόμος εκ της σιδηράς οδού εξέβη». Μην απορείτε. Μόλις διαβάσατε την είδηση για το τρομερό σιδηροδρομικό δυστύχημα στη Ρωσία σε άπταιστα αρχαία ελληνικά, και συγκεκριμένα στην ελληνική διάλεκτο του 5ου αιώνα π.Χ.
Το εγχείρημα είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον και (οποία απορία!) δεν ανήκει σε Ελληνα. Η ιδέα και η υλοποίηση ενός ηλεκτρονικού ειδησεογραφικού πρακτορείου με ειδήσεις στα αρχαιοελληνικά ανήκει στον Ισπανό Χουάν Κοντέρχ, καθηγητή Ελληνικών και Λατινικών στο Πανεπιστήμιο St Andrews της Σκωτίας. Λάτρης της γλώσσας μας από τα μαθητικά του χρόνια, αφιέρωσε τη ζωή του στη μελέτη της, με την πεποίθηση πως η γνώση της γλώσσας ενός σπουδαίου πολιτισμού μπορεί μόνο να μας ωφελήσει. Η ιδέα για τη δημιουργία της ιστοσελίδας Akropolis World News (www.akwn.net) ήρθε σαν μια προσπάθεια να προσελκύσει το ενδιαφέρον και άλλων στη μελέτη της αρχαίας ελληνικής. «Είναι πολύ ωραίο να βλέπεις τη γλώσσα του Θουκυδίδη και του Πλάτωνα να χρησιμοποιείται για σημερινά θέματα», γράφει ο ίδιος στο site.
Σχέση βασισμένη σε μια παρωχημένη μορφή διδασκαλίας, η οποία βομβαρδίζει τους μαθητές με γραμματικά και συντακτικά φαινόμενα, ασύνδετα και απόμακρα από το αρχαίο κείμενο. Μια φορμαλιστική διδασκαλία, που δεν συνομιλεί με τη νεοελληνική γλώσσα αλλά, αντίθετα, προκαλεί περισσότερη γλωσσική σύγχυση στους μαθητές. Μια μονόδρομη διδασκαλία που αντιμετωπίζει την αρχαία σκέψη και τις ιδέες της ως μαυσωλείο κανόνων. Με σχολικά βιβλία δήθεν διαθεματικά (!), τα οποία περιέχουν κείμενα που δεν μπορεί να προσεγγίσει ένας απόφοιτος των φιλοσοφικών σχολών. Με διδάσκοντες είτε ανεπαρκώς προετοιμασμένους στα πανεπιστήμια για μια σύγχρονη διδασκαλία του μαθήματος είτε καθηλωμένους στη λογική μιας γραμματικοσυντακτικής αποστήθισης. Δεν είναι τυχαίο που δεν έχει γίνει ούτε επιτράπηκε από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο καμία έρευνα για την 20ετή σχεδόν δουλοπρεπή εφαρμογή αυτής της μηχανιστικής και αντιπαιδαγωγικής διδασκαλίας. Πρόκειται ξεκάθαρα για μια ιδεολογική επιλογή, συνυφασμένη με τη λογική του σημερινού σχολείου της πλήξης και της έλλειψης δημιουργικότητας, με στόχο την παιδαγωγική και πνευματική χειραγώγηση των μαθητών, αλλά και την ολοκληρωτική αποξένωσή τους από τις «επικίνδυνες» ιδέες των αρχαίων κειμένων, μέσω της καλλιέργειας μιας απέχθειας για την αρχαιογνωσία.
*Ο κ. Κ. Αγγελάκος είναι επίκουρος καθηγητής στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο, διευθυντής του περιοδικού «Νέα Παιδεία».
Σίγουρα υπάρχουν διδακτικές μέθοδοι που κάνουν ένα γλωσσικό μάθημα συναρπαστικό και άλλες που το κάνουν αποκρουστικό. Στην Ελλάδα, όπου τα τελευταία 35 χρόνια οι «στρατηγικές» των υπουργών Παιδείας είναι συνήθως ιδεολογικές και όχι παιδαγωγικές, επιλέγονται οι πιο αποκρουστικές μέθοδοι διδασκαλίας. Δεν νομίζω να υπήρξε υπουργός υποψιασμένος για τις δύο θεμελιώδεις στην εκπαίδευση διαπιστώσεις: Πρώτον, ότι άνθρωπος χωρίς γλώσσα είναι άνθρωπος χωρίς σκέψη – ανάπηρη γλώσσα σημαίνει ανάπηρη σκέψη. Και δεύτερον, ότι σήμερα που η πληροφορία είναι αφειδώς προσιτή σε όλους, η σχολική εκπαίδευση θα έχει γονιμότητα μόνο αν θεμελιωθεί κατά προτεραιότητα στη διδασκαλία της γλώσσας ως λογικής και των μαθηματικών ως γλώσσας.
Η διδασκαλία των Αρχαίων Ελληνικών στα σχολεία είναι κεντρικό πολιτικό πρόβλημα: Εχουμε κουραστεί από την προγονοπληξία, την κενή ρητορεία για τον κάποτε πολιτισμό μας, θέλουμε να τα παραμερίσουμε όλα αυτά; ΄Η πιστεύουμε ότι η αρχαία γλώσσα είναι στέρεο, εκπληκτικό σε αρτιότητα εφαλτήριο για το άλμα στη λογική συγκρότηση, την κριτική οξυδέρκεια, τη δημιουργική φαντασία σήμερα; Αν θέλουμε το πρώτο, να καταργήσουμε τα Αρχαία. Αν θέλουμε το δεύτερο, να τα διδάξουμε, σαν συναρπαστικό παιχνίδι, από το δημοτικό. Το Ετυμολογικό και το Συντακτικό της Αρχαίας έχει πειραματικά αποδειχθεί ότι γίνεται παιχνίδι για τα παιδιά. Παράλληλα, την τρέχουσα γλώσσα να την προσλαμβάνουν τα παιδιά από κορυφαία σημερινά λογοτεχνήματα, χωρίς Γραμματική και Συντακτικό «της Δημοτικής», δηλαδή της τεχνητής μας σχιζοφρένειας. Ο Παπανούτσος έλεγε σοφά: «Μόνο πατώντας στέρεα στην αρχαία γλώσσα μπορούμε να πλάσουμε σωστά (δημιουργικά) τη δημοτική».
Απαιτούνται ριζικές αλλαγές στον τρόπο διδασκαλίας (και τις ώρες) των Αρχαίων Ελληνικών στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, καθώς οι περισσότεροι μαθητές πλήττουν, τα βιβλία είναι κακογραμμένα, ο τρόπος διδασκαλίας είναι στείρος και ενισχύει την παπαγαλία.
Αυτά προκύπτουν από τις απαντήσεις εκπαιδευτικών που συμμετείχαν σε πανελλαδική έρευνα του ΑΠΘ, τα αποτελέσματα της οποίας επαναθέτουν το ζήτημα της διδασκαλίας των Αρχαίων. Ενα θέμα που έφερε στο προσκήνιο και η πρόσφατη τοποθέτηση του Εμμανουήλ Κριαρά. Ο λόγιος δάσκαλος, στη συνάντηση που είχε με τον πρωθυπουργό Γ. Παπανδρέου, είπε ότι η διδασκαλία των Αρχαίων πρέπει να περιοριστεί στο λύκειο, αφού η ταυτόχρονη διδασκαλία Νέων και Αρχαίων στο Γυμνάσιο προκαλεί σύγχυση στους μαθητές. Ειδικότερα, σύμφωνα με την έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε 500 εκπαιδευτικούς από όλη τη χώρα, το ακαδημαϊκό έτος 2008-2009 από τον τομέα Παιδαγωγικής της Φιλοσοφικής ΑΠΘ με υπεύθυνο τον καθηγητή κ. Μιχάλη Κελπανίδη, προκύπτουν τα εξής:
– Οι δύο στους τρεις (67,9%) δεν είναι ικανοποιημένοι από τον τρόπο που γίνεται το μάθημα.
– Το 77,3% εντοπίζει προβλήματα στα βιβλία, ενώ το 57,6% πιστεύει ότι δίνεται βάρος στο συντακτικό και στη γραμματική, αλλά όχι στην κατανόηση των κειμένων.
– Οι περισσότεροι θεωρούν ότι τα Αρχαία είναι απαραίτητα ως μορφωτικό εφόδιο για τους μαθητές και διότι τους βοηθούν να κατανοούν τα Νεοελληνικά. Ομως, οι πιο πολλοί (43,5%) προκρίνουν την αύξηση των ωρών διδασκαλίας των Αρχαίων από μετάφραση και τη μείωση των ωρών από το πρωτότυπο.
«Το μάθημα που προκαλεί το μεγαλύτερο άγχος και τη μεγαλύτερη αποτυχία στο Γυμνάσιο είναι σήμερα τα Αρχαία», λέει στην «Κ» ο καθηγητής Παιδαγωγικών στο Παν. Ιωαννίνων κ. Αθανάσιος Γκότοβος. «Ηδη στο πρώτο τρίμηνο οι δύσμοιροι φιλόλογοι της Α΄ Γυμνασίου καλούνται να πετύχουν στόχους που είναι φύσει αδύνατον να επιτευχθούν. Η αποτυχία μετακυλίεται στους μαθητές και οι γονείς τρέχουν στα φροντιστήρια».
Την ευκαιρία να θέσει για πρώτη φορά διά ζώσης σε πρωθυπουργό τις απόψεις του για την Παιδεία είχε χθες, στο 104ο έτος της ηλικίας του, ο ομότιμος καθηγητής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Εμμανουήλ Κριαράς. Σε συνάντηση μισής και πλέον ώρας στο σπίτι του επί της οδού Αγγελάκη στη Θεσσαλονίκη, ο κ. Γ. Παπανδρέου άκουσε με σεβασμό τη σταθερή εδώ και χρόνια άποψη του μαχόμενου δημοτικιστή για την κατάργηση της διδασκαλίας της αρχαίας ελληνικής γλώσσας στο Γυμνάσιο, αίτημα που είχε θέσει κατ’ επανάληψη σε επιστολές του τόσο σε πρωθυπουργούς όσο και σε υπουργούς Παιδείας.«Ομολογώ ότι ειναι η πρώτη φορά που θέτω κατ’ ιδίαν σε πρωθυπουργό τις απόψεις μου. Ο κ. Παπανδρέου με εξέπληξε, αλλά με εξέπληξε ευχάριστα με την επίσκεψή του», ανέφερε στην «Κ» ο υπεραιωνόβιος λόγιος δάσκαλος, που στις εκλογές της 4ης Οκτωβρίου κατείχε την τελευταία και τιμητική θέση του ψηφοδελτίου Επικρατείας του ΠΑΣΟΚ.
«Σε αυτήν την ευχάριστη συνάντηση υπογράμμισα στον πρωθυπουργό την ανάγκη να επαναφέρει το παλαιό σύστημα διδασκαλίας της αρχαίας ελληνικής γλώσσας -την κατάργησή της δηλαδή από το γυμνάσιο και τον περιορισμό της στο λύκειο- που είχε καθιερώσει η μεταρρύθμιση του 1976 επί υπουργού Παιδείας Γεωργίου Ράλλη στην πρώτη μεταδικτατορική κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή», εξήγησε. «Δυστυχώς δέκα χρόνια αργότερα, το 1986, ο τότε υπουργός Παιδείας Αντώνης Τρίτσης στην προσπάθειά του να καινοτομήσει και με τις επιρροές αντιδραστικών κύκλων επανέφερε τη διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής στο γυμνάσιο με την οποία διαφωνώ απολύτως. Η ταυτόχρονη διδασκαλία Νέων και Αρχαίων Ελληνικών στην πράξη προκαλεί σύγχυση, με αποτέλεσμα οι περισσότεροι μαθητές να είναι γλωσσικά ακατάρτιστοι» υπογράμμισε ο κ. Κριαράς.
Ο πρωθυπουργός έδειξε να συμφωνεί με τις επιστημονικές απόψεις του ομότιμου καθηγητή, ο οποίος μάλιστα τον παρέπεμψε σε γραπτά μαθητών για να αντιληφθεί «το μέγεθος της γλωσσικής σύγχυσης», ενώ φάνηκε πρόθυμος να ενισχύσει τα οικονομικά του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας προκειμένου να συνεχίσει το επιστημονικό του έργο, μεταξύ αυτών το μνημειώδες λεξικό Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας -το επιστημονικό έργο του καθηγητή Εμμ. Κριαρά- που βρίσκεται στον 17ο τόμο του.
Πώς να πείσεις 14χρονα και 15χρονα Γαλλάκια να επιλέξουν τα αρχαία ελληνικά ως μάθημα στο σχολείο του υποβαθμισμένου προαστίου όπου ζουν και φοιτούν; Τι ελπίδες μπορεί να έχεις, δεδομένου ότι στο άκουσμα της λέξης grec το μυαλό τους πηγαίνει αποκλειστικά στο sandwich grec (ελληνιστί σουβλάκι);«Υποψήφιους πελάτες». Έτσι αποκαλεί ο Ογκιστέν ντ΄ Ιμιέρ τους μαθητές της Γ΄ Γυμνασίου στο Μο, το «δύσκολο» προάστιο του Παρισιού στο οποίο διδάσκει. Δεκαπέντε χρόνια τώρα, ο Ντ΄ Ιμιέρ δίνει μάχη προκειμένου να παραμείνει ζωντανή μια νεκρή γλώσσα όπως τα αρχαία ελληνικά στο σχολείο της περιοχής του και για να το επιτύχει, εφευρίσκει διάφορες μεθόδους ώστε να «στρατολογήσει πελάτες» μεταξύ των τάξεων της Γ΄ Γυμνασίου, οπότε και αρχίζουν να προσφέρονται τα αρχαία ελληνικά ως μάθημα επιλογής. Ένας ηράκλειος άθλος, ο οποίος – επισημαίνει η «Figaro»«ξεπέρασε τα όρια της μυθολογίας και έγινε πραγματικότητα» χάρη στο βιβλίο που έγραψε ο Ντ΄ Ιμιέρ με τις εμπειρίες του: «Ηomere et Shakespeare en banlieue» (Ο Όμηρος και ο Σαίξπηρ στα υποβαθμισμένα προάστια).
– Λοιπόν, τι είναι για εσάς τα ελληνικά (le grec);
– Σάντουιτς!
– Όχι, σοβαρά τώρα, έχετε ακούσει ποτέ να γίνεται λόγος για τα αρχαία ελληνικά ή τα λατινικά; – Αυτές είναι νεκρές γλώσσες! – Δεν χρησιμεύουν σε τίποτα! – Αυτά είναι για τους κεσβλά! (τους βλάκες)
Κάθε χρονιά, ο ίδιος διάλογος. Πολλοί άλλοι στη θέση του Ντ΄ Ιμιέρ θα είχαν καταθέσει τα όπλα. Εκείνος όμως επιμένει. Ψάχνει μεταξύ των μαθητών να βρει κάποιον να φοράει Νike. Και τους επισημαίνει πως βγαίνει από τα ελληνικά, από τη νίκη. Τους εξηγεί πως τα αρχαία ελληνικά μπορούν να τους βοηθήσουν να κάνουν πρόοδο στα γαλλικά, τις επιστήμες ή και στις «ζωντανές γλώσσες». Δεν διστάζει να επικαλεστεί και τον Ζιντάν αν χρειαστεί, τον θρυλικό ποδοσφαιριστή. «Ξέρετε πως έχει ιδρύσει μια οργάνωση κατά της leucodystrophie; (της λευκοδυστροφίας)», τους ρωτάει. Και βλέποντας πως «τσιμπάνε», τους αναλύει την ετυμολογία της λέξης που περιγράφει μια σπάνια νευρολογική πάθηση, και είναι φυσικά ελληνική.
Ο Ντ΄ Ιμιέρ έμαθε να αγαπά τα αρχαία ελληνικά και τα λατινικά όταν ήταν ακόμα παιδί. Και οι δύο γονείς του ήταν καθηγητές, επιμένει όμως πως δεν τον πίεσαν ποτέ να ενδιαφερθεί γι΄ αυτά. Τελείωσε το σχολείο, σπούδασε πολιτικές επιστήμες, κλασικές γλώσσες και θέατρο, πέρασε τον ειδικό διαγωνισμό που διοργανώνεται στη Γαλλία για τις θέσεις καθηγητών, έκανε το stage του σε ένα προνομιούχο προάστιο του Παρισιού, το ΣενΖερμέν-αν-Λε, κατόπιν διορίστηκε σε ένα λύκειο του Μο, ενός υποβαθμισμένου προαστίου περίπου 40 χιλιόμετρα από το κέντρο της γαλλικής πρωτεύουσας, τοποθετημένου μεταξύ εργατικών πολυκατοικιών και χωραφιών. Εκεί, αναφέρει η «Figaro», «βιώνει για πρώτη φορά την απόλυτη ακινησία ενός εκπαιδευτικού συστήματος που έχει ξεχάσει τους μαθητές».
«Για ομοφυλόφιλους»
Ο επιθεωρητής εκπαίδευσης που διορίζεται να τον αξιολογήσει «καταγγέλλει» στην Περιφερειακή Διεύθυνση Εκπαίδευσης πως ο εν λόγω Ντ΄ Ιμιέρ ακολουθεί «παιδαγωγικές μεθόδους μιας άλλης εποχής». Κι αυτό, διότι δεν ανέχεται από τους μαθητές του καμία καθυστέρηση, ούτε στην ώρα προσέλευσης ούτε στις εργασίες για το σπίτι, και τους υποχρεώνει να ξαναγράφουν 25 φορές κάθε λάθος. Είναι τόσα πολλά τα προβλήματα, που τα αρχαία ελληνικά «δεν συμπεριλαμβάνονται στις προτεραιότητές του». Πόσω μάλλον αφού η πρώτη επαφή του νεαρού καθηγητή με τον υποδιευθυντή τού σχολείου καταλήγει με τον τελευταίο να λέει: «Α, τα (αρχαία) ελληνικά… αυτά είναι για τους pedes (τους ομοφυλόφιλους)». Όταν τίθεται ωστόσο θέμα «επιβίωσής» τους στο σχολείο, ελλείψει ενδιαφερόμενων γι΄ αυτά μαθητών, «αντέδρασα ενστικτωδώς. Έπρεπε να πολεμήσω γι΄ αυτό το μάθημα που μου είχε προσφέρει τόση ικανοποίηση στα δικά μου σχολικά χρόνια». Χρειαζόταν μια «μέθοδο στρατολόγησης», με τα χρόνια την τελειοποίησε. Σήμερα, καλεί συχνά παλιούς μαθητές να έρθουν να πουν «έναν καλό λόγο» για τα αρχαία ελληνικά στους 15χρονους «υποψήφιους πελάτες»: «Είναι καλύτεροι πρεσβευτές τους από μένα», εξηγεί.
Τα αρχαία ελληνικά στη σημερινή Γαλλία
ΣΤΗ ΓΑΛΛΙΑ, το δημοτικό έχει πέντε τάξεις, το γυμνάσιο τέσσερις και το λύκειο τρεις. Η Τroisieme, που αντιστοιχεί στη δική μας Γ΄ Γυμνασίου, είναι η πρώτη τάξη όπου οι μαθητές μπορούν να επιλέξουν ως μάθημα επιλογής τα αρχαία ελληνικά, κάνοντας τρεις ώρες την εβδομάδα. Ανάλογη επιλογή υπάρχει και στη Seconde, που αντιστοιχεί στη δική μας Α΄ Λυκείου ενώ αρχίζοντας την Ρremiere, τη Β΄ Λυκείου, οι μαθητές έχουν πλέον επιλέξει αν θα ακολουθήσουν οικονομικοκοινωνική, λογοτεχνική ή επιστημονική κατεύθυνση. Ακόμα και στη λογοτεχνική κατεύθυνση, πάντως, τα αρχαία ελληνικά παραμένουν έως και στην Τerminale, την τελευταία τάξη του λυκείου, ως μάθημα επιλογής.
Με αφορμή τις διαμάχες που ξεσπούν κάθε χρόνο για τον τρόπο παρουσίασης των αρχαίων τραγωδιών, ο Απόστολος Λακασάς τοποθετείται σε άρθρο του στην Καθημερινή για το θέμα της διδασκαλίας των αρχαίων ελληνικών:
Σήμερα, οι μαθητές στο σχολείο διδάσκονται για τις αρχαίες τραγωδίες, αλλά ελάχιστοι μαθαίνουν την αξία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας και των έργων αυτών. Η διδασκαλία των αρχαίων έχει καταντήσει για τους πολλούς βαρετό μάθημα, και μόνο λίγοι κατανοούν αληθινά την εσωτερική δομή και συνοχή της γλώσσας, τη μαθηματική οργάνωσή της, την πρακτική αξία που έχει η γνώση της στην ανάπτυξη της κριτικής σκέψης. Κατά τ’ άλλα, τα παιδιά διδάσκονται για μία κόρη που θέλει να εκδικηθεί τη μητέρα της, η οποία σκότωσε τον άντρα της και τώρα συζεί με τον εραστή της. Κάτι σαν τα «Μυστικά της Εδέμ»!
Ετσι όπως γίνεται στα σχολεία η διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών, έχει καταλήξει να είναι μία διαδικασία άκεφη, που απλώς υπηρετεί τα συντεχνιακά συμφέροντα ώστε να ικανοποιηθεί ο κλάδος των φιλολόγων, που είναι ο πλέον πολυπληθής στην ελληνική εκπαίδευση.
Σύμφωνα με έρευνα του Καθηγητή του ΑΠΘ Μ. Κελπανίδη και της ερευνητικής ομάδας (Λήφθηκε διαστρωματωμένο τυχαίο δείγμα 500 εκπαιδευτικών της δευτεροβάθμιας, από τους οποίους απάντησαν οι 424):
Στη γενική ερώτηση αρ. 1: «Είσαι ικανοποιημένος με τον τρόπο που διεξάγεται το μάθημα των Αρχαίων;» απάντησαν τα δύο τρίτα των ερωτώμενων (67,9%) αρνητικά και το ένα τρίτο (32,1%) καταφατικά.
Τα αρχαία ελληνικά αποτελούν τη «διεθνή γλώσσα» των αγανακτισμένων. Οταν όλες οι άλλες μορφές επικοινωνίας αποτυγχάνουν, οι αδικούντες στρέφονται στον αρχαίο ελληνικό λόγο, της χώρας που γέννησε τη δημοκρατία και τη λογική σκέψη. Τον ορθολογισμό και τη λογική επικαλούνται γάλλοι φοιτητές που αποφάσισαν να στείλουν στον υπουργό Παιδείας της χώρας τους κ.
ΞαβιέΝταρκόςεπιστολή γραμμένη στα αρχαία ελληνικά αντί των γαλλικών με την υποσημείωση«Αφού δεν καταλαβαίνετε γαλλικά, σας γράφουμε στα ελληνικά»! Πρόκειται βέβαια για ένα χαριτολόγημα των αρχαιοελληνιστών στο γαλλικό πανεπιστήμιο Παρίσι 5, οι οποίοι διάλεξαν τον τρόπο αυτόν για να τραβήξουν την προσοχή της γαλλικής κυβέρνησης. Οπως τονίζουν στην επιστολή, με το πνεύμα του κειμένου τους δεν θα μπορούσαν παρά να συμφωνήσουν οΠλάτων και οΔημοσθένης.
Oι φοιτητές αλλά και οι καθηγητές πολλών πανεπιστημίων της Γαλλίας βρίσκονται σε κινητοποιήσεις που έχουν ήδη περάσει τους τρεις μήνες, αντιδρώντας στον νέο νόμο για τη μεταρρύθμιση των πανεπιστημίων και το νέο καθεστώς εργασίας των εκπαιδευτικών-ερευνητών. Στη γαλλική πρωτεύουσα οι περισσότερες πανεπιστημιακές σχολές είναι υπό κατάληψη και πολλοί καθηγητές προτείνουν εναλλακτικά μαθήματα εκτός των κατειλημμένων σχολών. Οι προβληματισμοί των γάλλων πανεπιστημιακών έχουν ξεπεράσει κατά πολύ τα θέματα που απασχολούν τα πανεπιστήμια της χώρας μας, καθώς στη Γαλλία η πλήρης αυτονομία των ΑΕΙ της χώρας έχει γίνει ήδη πραγματικότητα και μάλιστα χωρίς να αφήσει θετικές εντυπώσεις. Καθηγητές και φοιτητές αντιδρούν στον νέο νόμο που έχει δώσει υπερεξουσίες στους πρυτάνεις των ΑΕΙ, οι οποίοι λειτουργούν πλέον ως «μάνατζερ» με εξουσίες πρόσληψης προσωπικού, ρύθμισης του εργασιακού καθεστώτος και των μισθών τους, ένταξης εργαζομένων σε καθεστώς ιδιωτικού δικαίου αν το θέλουν κ.ά. Παράλληλα με τον ίδιο νόμο έχουν ουσιαστικά αυξηθεί μαζί με την πρακτική άσκηση τα έτη σπουδών των φοιτητών στα παιδαγωγικά τμήματα, οι οποίοι θα πρέπει να περιμένουν πέντε έτη προτού πάρουν την άδεια εξάσκησης του επαγγέλματός τους.
Στο πνεύμα αυτό, οι φοιτητές του πανεπιστημίου Παρίσι 5 έστειλαν στον υπουργό Παιδείας επιστολή στα αρχαία ελληνικά, στην οποία αναφέρουν χαρακτηριστικά:
«Αγανακτούμε γιατί εμείς μιλάμεκαι εσύ δεν ακούς».
Και τον καλούν να δείξει σωφροσύνη. Οι φοιτητές ζητούν από τον κ. Νταρκός να προτείνει νέο νόμο για την ανώτατη εκπαίδευση της χώρας, ξεκαθαρίζοντας ότι οι διατάξεις του θα πρέπει να είναι δίκαιες.
Οι schooligans στο site τους ψηφίζουν και οστρακίζουν τα αρχαία…
δεν πιστεύω να νιώθουμε έκπληξη; Είναι ένα μάθημα που παρουσιάζει δυσκολίες και δεν έχει καταφέρει να γίνει ελκυστικό. Χάνουμε την ουσία της αρχαιομάθειας στις υποπεριπτώσεις των πλαγιασμένων υποθετικών λόγων.
Ας ακούσουμε όμως τον καθ’ ύλην αρμόδιο καθηγητή Γιώργη Γιατρομανωλάκη:
Χαρακτηρίσαμε σε προηγούμενο κείμενό μας («Το Βήμα», 10-10-04) τη διδασκαλία των Αρχαίων (γλώσσας και λογοτεχνίας) ως «εθνική πολυτέλεια», απαραίτητη ωστόσο και ζωτικής σημασίας. Μαθαίνουμε Αρχαία όχι γιατί έτσι θα γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι, καλύτεροι πατριώτες ή χριστιανοί. Και προφανώς όχι διότι έτσι μαθαίνουμε καλύτερα τη γλώσσα μας. Κανείς δεν μπορεί να υποστηρίξει σοβαρά αυτή την ανορθολογική άποψη. Ο Σολωμός, ο Καβάφης και ο Σεφέρης δεν τελειοποίησαν τα ελληνικά τους κάνοντας εγκλιτικές ή χρονικές αντικαταστάσεις! Και υπάρχουν – ευτυχώς – πάμπολλοι Ελληνες που ενώ δεν έμαθαν να κλίνουν το ρήμα οίδα, γράφουν και μιλούν λαμπρά ελληνικά. Αντίθετα υπάρχουν φιλόλογοι παντελώς ανελλήνιστοι. Μαθαίνουμε λοιπόν Αρχαία για τον ίδιο λόγο για τον οποίο διαβάζουμε λογοτεχνία, πηγαίνουμε στο θέατρο ή ακούμε μουσική. Τα Γυμνασιόπαιδα «πρέπει» να αρχίσουν να μαθαίνουν Αρχαία επειδή έτσι θα έχουν την πολυτέλεια να γίνουν μέτοχοι μιας άλλης τάξεως γλωσσικής και λογοτεχνικής γνώσης και εμπειρίας. Πέρα από όλα τα άλλα.
Χρησιμοποιούμε cookies για να σας προσφέρουμε την καλύτερη δυνατή εμπειρία στη σελίδα μας. Εάν συνεχίσετε να χρησιμοποιείτε τη σελίδα, θα υποθέσουμε πως είστε ικανοποιημένοι με αυτό.ΕντάξειΔιαβάστε περισσότεραΜη αποδοχή
Γιατί αλήθεια διδάσκουμε τα αρχαία ελληνικά στα παιδιά που θέλουμε να μορφώσουμε, σε τόσο πολλές ώρες μάλιστα; Τρεις είναι οι κύριοι λόγοι που μας υποχρεώνουν να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να επικοινωνήσουν όσο γίνεται περισσότερο με τον αρχαίο
Άρθρα (RSS)