Σαν σήμερα, 9 Νοεμβρίου 1989, το Τείχος του Βερολίνου πέφτει με παταγώδη θόρυβο ενώνοντας ξανά τις δύο Γερμανίες, την Ανατολική και τη Δυτική, και σηματοδοτώντας εξελίξεις που θα προκαλούσαν ριζικές αλλαγές στον διεθνή πολιτικό χάρτη. Είκοσι χρόνια μετά η επέτειος τιμάται στη Γερμανία, αλλά και σε όλον τον κόσμο με διαλέξεις, εκθέσεις, τηλεοπτικές εκπομπές και επετειακά αφιερώματα που ερευνούν και αναλύουν τις αιτίες οι οποίες οδήγησαν στην κατάρρευση του κομμουνισμού και στο τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Από την επετειακή «φρενίτιδα» δεν εξαιρείται βεβαίως και η Ελλάδα.
Αυτά 20 χρόνια μετά. Διότι πριν από 20 χρόνια, όταν οι πολίτες του κόσμου παρακολουθούσαν με κομμένη την ανάσα τις εξελίξεις στη Γερμανία, οι πολίτες της μικρής χερσονήσου στην οποία καταλήγει η Ευρώπη, εσωστρεφείς, ενίοτε εγωκεντρικοί και εγκλωβισμένοι στον μικρόκοσμό μας, εξακολουθούσαμε να ασχολούμαστε με τα της παράγκας μας- το εγχώριο «βρώμικο ΄89» δεν άφηνε χώρο για άλλη είδηση-, χωρίς να έχουμε αξιολογήσει όπως θα έπρεπε τις εξελίξεις που άλλαξαν τον ευρωπαϊκό- και όχι μόνο- χάρτη.
Ανάμεσα στις ελάχιστες εξαιρέσεις, σε εκείνους που κατάλαβαν ότι η γιορτή που κορυφωνόταν στη διχοτομημένη έως τότε πόλη δεν αφορούσε μόνο τους Βερολινέζους, και «Το Βήμα». Το οποίο ήταν από τις ελάχιστες ελληνικές εφημερίδες που έδωσαν μεγάλη έκταση στο θέμα. Είχε κυκλοφορήσει την Κυριακή 12 Νοεμβρίου 1989 με τίτλο «Κοσμογονικές αλλαγές στην Ευρώπη», με εκτενές άρθρο στις πολιτικές σελίδες («Αλλάζει ο χάρτης της Ευρώπης» του Στ. Ευσταθιάδη ) και με «Φάκελο» αφιερωμένο στις «Ιστορίες του Τείχους».
Κατά τα άλλα, μια ματιά στα πρωτοσέλιδα της εποχής- και κυρίως της 10ης Νοεμβρίου- θα απογοητεύσει τον αναγνώστη καθώς η είδηση δεν αποτελεί πρωτοσέλιδο, αλλά θέμα των εσωτερικών σελίδων. Ορισμένες μάλιστα δεν έδωσαν χώρο πέραν της μισής σελίδας, αποδεικνύοντας για άλλη μία φορά ότι το μείζον είναι το «πού οδεύει η Ελλάδα» και όχι το ότι αλλάζει ο κόσμος!
Γνωρίζουμε ότι το 1989 κατέρρευσε το Τείχος που χώριζε το Βερολίνο από το 1961. Το γεγονός, στη δημόσια ιστορία, έμεινε ως συνώνυμο της κατάρρευσης του κομμουνισμού. Είκοσι χρόνια αργότερα ας ξανασκεφτούμε το ζήτημα. Τι ήταν εκείνο που κατέρρευσε; Ας δούμε μερικά ερωτήματα. Κατέρρευσε ο κομμουνισμός ως ιδεολογία; Είναι απλοϊκό να τραβήξουμε μια γραμμή από τον Μαρξ στον Γκορμπατσόφ. Η Ιστορία δεν γράφεται μόνο με ιδέες και θεωρίες. Το καθεστώς που εγκαθιδρύθηκε το 1917 δεν ήταν απλώς αποτύπωμα ιδεών, αλλά το αποτέλεσμα μιας συνάντησης ιδεών με μια σύνθετη αυτοκρατορία σε κατάρρευση, σε μια συγκεκριμένη εποχή, τη μεγαλύτερη έως τότε πολεμική ανάφλεξη στην Ευρώπη. Αυτή η συνάντηση πέρασε πολλές μεταμορφωτικές φάσεις από το 1917 έως το 1989, όπως του «πολεμικού κομμουνισμού», της Νέας Οικονομικής Πολιτικής, της βίαιης κολεκτιβοποίησης και εκβιομηχάνισης, του χρουστσοφικού ανοίγματος στην ιδιωτική οικονομία, τέλος της περεστρόικα. Οι φάσεις αυτές ήταν πολύ διαφορετικές η μία από την άλλη, αλλά την κρατική συνέχεια την εγγυήθηκε η συνοχή του πολιτικού καθεστώτος. Αρα το πρώτο ζητούμενο είναι τι συνέβη και χάθηκε αυτή η συνοχή το 1989-1991.
Κατέρρευσε μια ουτοπία, ένας κοινωνικός πειραματισμός; Αναμφίβολα το σοβιετικό καθεστώς είχε πολλά ουτοπικά στοιχεία. Ως σχήμα οργάνωσης της κοινωνίας, έμοιαζε περισσότερο με το κολεκτιβιστικό μέλλον που περιέγραψε ο Εντουαρντ Μπέλαμι για την Αμερική (Κοιτάζοντας πίσω από το 2000) παρά με το όραμα του Μαρξ, όπως εκφράζεται λ.χ. στηΓερμανική Ιδεολογία. Ο υπαρκτός κομμουνισμός γεννήθηκε μεν από την επανάσταση, αλλά δημιουργήθηκε κυρίως μέσα από την εμπειρία ενός εκτεταμένου και σκληρού εμφυλίου πολέμου που στρατιωτικοποίησε το σοβιετικό καθεστώς. Τα ουτοπικά πειράματα των πρώτων χρόνων ήταν και τα πρώτα θύματα του πολέμου. Εκτός όμως από την ειδικά ρωσική εμπειρία, στη διαμόρφωση του καθεστώτος έπαιξε ρόλο και η γενικότερη ροπή στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα προς τον ολοκληρωτισμό. Η «κοινωνική μηχανική», η τεχνολογία χειραγώγησης, η διείσδυση του κράτους σε κάθε πτυχή της κοινωνίας και σε κάθε στιγμή του ατόμου ήταν ζητήματα που κουβεντιάζονταν εκείνη την εποχή, με μεγάλη σοβαρότητα, τόσο στους επιστημονικούς και φιλοσοφικούς όσο και στους πολιτικούς κύκλους σε όλον τον δυτικό κόσμο. Τόσο ο ναζισμός όσο και ο σταλινικός κομμουνισμός χρησιμοποίησαν ιδέες, υλικά και μέσα που βρήκαν διαθέσιμα. Μερικά από αυτά είχαν χρησιμοποιηθεί από τις αποικιοκρατικές δυνάμεις στις αποικίες τους. Τα πειράματα πάνω σε ανθρώπους, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, ο ρατσισμός ως διακυβέρνηση πληθυσμών είχαν χρησιμοποιηθεί ευρύτατα από Αγγλους, Γερμανούς και Γάλλους στην Αφρική. Ο κομμουνισμός επομένως διαμορφώθηκε ως ολοκληρωτισμός μέσα σε ένα πλαίσιο που περιλαμβάνει επίσης τον φασισμό και την αποικιοκρατία, αλλά και πολλές πλευρές των δυτικών δημοκρατιών, όπως λ.χ. εφαρμογές προγραμμάτων ευγονικής. Το ερώτημα που προκύπτει είναι: Το 1989 κατέρρευσε ο ολοκληρωτισμός; Δύσκολα θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι δεν διασταυρωνόμαστε σήμερα με καθεστώτα ολοκληρωτισμού, τα οποία όμως δεν έχουν τη μορφή πολιτικών δικτατοριών αλλά ενός δικτύου «εξαιρέσεων από τη δημοκρατία», ευφυέστερων και αποτελεσματικότερων στον έλεγχο και στη χειραγώγηση. Επομένως, η θεωρία του ολοκληρωτισμού δεν απαντάει στα ερωτήματά μας.
Ας πάμε σε μιαν άλλη απορία. Φέτος, εκτός από τα 20 χρόνια από την κατάρρευση του Τείχους, γιορτάστηκαν, και μάλιστα εντυπωσιακά, τα 60 χρόνια από την επανάσταση στην Κίνα. Επομένως εκείνο που κατέρρευσε ήταν το δυτικό κομμάτι του κομμουνισμού, όχι το ανατολικό. Το σύστημα γύρω από τη Ρωσία. Οχι όμως εκείνο γύρω από την Κίνα. Σήμερα μάλιστα η Κίνα είναι ο βασικός κινητήρας της παγκόσμιας οικονομίας και εξόδου από την κρίση, και το Βιετνάμ μια από τις πιο δυναμικές χώρες, της δεύτερης σειράς μετά τις πολύ μεγάλες. Μιλώντας επομένως για κατάρρευση του κομμουνισμού θα πρέπει να είμαστε ακριβείς: κατάρρευση του σοβιετικού μοντέλου. Το άλλο, το κινεζικό, μετασχηματίστηκε οικονομικά, συντεταγμένα, χωρίς να εγκαταλείψει τη δικτατορία του κομμουνιστικού κόμματος. Γιατί αυτή η διαφορά;
Το σοβιετικό σύστημα ήταν ένας συνασπισμός κρατικών ελίτ, με κεντρικό πυρήνα τη Ρωσία, και δορυφορικές δυνάμεις τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, των Βαλκανίων, του Καυκάσου και της Κεντρικής Ασίας. Αυτό το σύστημα προήλθε από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και τον μεταπολεμικό χωρισμό των σφαιρών επιρροής, αλλά με τυπική ή άτυπη μορφή προϋπήρχε από την εποχή της τσαρικής αυτοκρατορίας. Η τσαρική αυτοκρατορία ήταν η μόνη ευρωπαϊκή αυτοκρατορία που επιβίωσε από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, οπότε διαλύθηκαν η Οθωμανική και η Αψβουργική Αυτοκρατορία. Πώς διαλύθηκαν αυτές οι αυτοκρατορίες; Από την αυτονόμηση των δορυφορικών χωρών έναντι του κέντρου. Αν δεν διαλύθηκε τότε και η τσαρική αυτοκρατορία είναι επειδή μετασχηματίστηκε μέσω της επανάστασης, και με ηγεμονεύουσα δύναμη του νέου κρατικού σχηματισμού, της ΕΣΣΔ, την ίδια δύναμη που ηγεμόνευε την αυτοκρατορία, δηλαδή τη Ρωσία. Το 1989-91 έγινε το ανάστροφο. Η ΕΣΣΔ διαλύθηκε γιατί αυτονομήθηκαν οι δορυφορικές ελίτ, πρώτα οι ανατολικοευρωπαϊκές και μετά οι υπόλοιπες, καυκασιανές και κεντροασιατικές, αλλά και γιατί εκδηλώθηκε εντονότερα η διφορούμενη στάση της Ρωσίας απέναντί τους. Αν δεν διαλύθηκε η Κίνα, είναι γιατί παρά τη γιγαντιαία ανάπτυξη των παράλιων πόλεων και τις μεγάλες διαφορές με την ενδοχώρα, όχι μόνο δεν εμφανίστηκαν σημάδια αυτονομίας που να απειλούν το κέντρο αλλά η χώρα απορρόφησε και το Χονγκ Κονγκ, μια από τις πιο εύρωστες οικονομίες της Ασίας. (Μένει να δούμε τι θα συμβεί με το Θιβέτ και τους Ουιγούρους, αλλά πληθυσμιακά και οικονομικά έχουν σχετικά μικρό βάρος.)
Επομένως, για να καταλάβουμε το 1989 ως ανατολικοευρωπαϊκό γεγονός, εκεί θα πρέπει να στρέψουμε την προσοχή μας: στη σχέση της Ρωσίας με τις περιφερειακές ελίτ. Αλλωστε ακόμη και τώρα τα προβλήματα με τη Γεωργία, ο διχασμός στην Ουκρανία, οι αντιδράσεις στην πυραυλική ασπίδα, τα σχέδια με τους αγωγούς, δείχνουν ότι αυτό το σύστημα δεν έχει βρει τις ισορροπίες του. Ενα πρόσφατο βιβλίο, της Αντα Διάλλα,Η Ρωσία απέναντι στα Βαλκάνια(εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 2009), αν και αναφέρεται στον 19ο αι., είναι εξαιρετικά διαφωτιστικό για να καταλάβουμε πώς αναπτύσσονται αυτές οι ιστορικές δυναμικές δίπλα μας. Άρθρο του Αντώνη Λιάκου, καθηγητή της Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.Το Βήμα
Ο Αστερίξ και ο Οβελίξ και οι λοιποί Γαλάτες που αντιστέκονται στο ζυγό των Ρωμαίων, κλείνουν φέτος τα 50 τους χρόνια. Ο οξύθυμος Γαλάτης, «παιδί» των Ρενέ Γκοσινί και Αλμπέρ Ουντερζό, «γεννήθηκε» στις 29 Οκτωβρίου 1959. Με αφορμή την επέτειο αυτή, ο Αλ. Ουντερζό δημιούργησε ένα καινούργιο λεύκωμα με σύντομες ιστορίες του Αστερίξ, στο οποίο έχουν συγκεντρωθεί 56 σελίδες με ανέκδοτα κόμικς. Το λεύκωμα αυτό θα παρουσιαστεί και στην Αθήνα από τις εκδόσεις Μαμούθ Κόμιξ. Με αφορμή την επέτειο, έκθεση διοργανώνεται στο Γαλλικό Ινστιτούτο. Οι επισκέπτες θα έχουν τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν μια εικαστική διαδρομή του Αστερίξ στην Ελλάδα, μέσα από εξώφυλλα, βινιέτες, βιβλία και ήρωες του σύμπαντος του Αστερίξ. Με την ευκαιρία αυτή, Έλληνες και Γάλλοι σκιτσογράφοι θα συναντηθούν για να συζητήσουν το μέλλον των κόμικς. Η έκθεση θα διαρκέσει μέχρι 21 Νοεμβρίου.
Αν κάνουμε μια προβολή στο εγγύς μέλλον και φθάσουμε στο έτος 2040, η Ελλάδα θα γιορτάζει την εκατονταετηρίδα της 28ης Οκτωβρίου 1940. Τα μωρά που είναι τώρα στο καρότσι θα είναι σαραντάρηδες και οι σημερινοί έφηβοι θα είναι «κατεστημένο». Το ΠΑΣΟΚ και η Ν.Δ. θα έχουν μια ιστορία 66 ετών και η Πτώση του Τείχους του Βερολίνου θα απέχει μισόν αιώνα. Σχετικό πράγμα ο χρόνος…
Αντίστοιχα, στο παρελθόν, το 1921 τιμήθηκε η εκατονταετηρίδα από το ξέσπασμα της Ελληνικής Επανάστασης, το 1930 τα 100 χρόνια από την ίδρυση του ελληνικού κράτους και το 1934, τα 100 χρόνια από την ανακήρυξη της Αθήνας ως πρωτεύουσας. Ως το 2040, που θα εορτασθούν τα 100 χρόνια της 28ης Οκτωβρίου, θα έχουν ήδη τιμηθεί τα 200 χρόνια από τις προηγούμενες επετείους.
Προσπαθώ να φανταστώ πώς θα είναι μια εθνική εορτή σε 30 χρόνια. Βέβαιον είναι ότι η σύνθεση της κοινωνίας θα είναι διαφορετική. Θα υπάρχουν χιλιάδες Ελληνόπουλα που θα έχουν προέλθει από μεικτούς γάμους και οι κύκλοι της μετανάστευσης θα έχουν κλείσει, τουλάχιστον, όπως τους γνωρίζουμε σήμερα. Θα είναι η Τουρκία μέλος της Ενωμένης Ευρώπης; Πολύ πιθανόν να είναι και ακόμη πιο πιθανόν οι Τούρκοι τουρίστες, χωρίς βίζα, να κατακλύζουν τα νησιά.
Ενα ακόμη ενδεχόμενο είναι να έχουν καταργηθεί οι στρατιωτικές παρελάσεις στην Ελλάδα αν, εν τω μεταξύ, κερδίσει έδαφος η άποψη που σήμερα υποστηρίζει ότι η διεξαγωγή τους απηχεί μια παρωχημένη αντίληψη περί παρουσίας του κράτους και του στρατού στη δημόσια ζωή. Αλλά, επειδή η εξέλιξη των κοινωνιών δεν ακολουθεί γραμμική πρόοδο, είναι, επίσης, σοβαρό ενδεχόμενο, οι στρατιωτικές παρελάσεις όχι μόνο να μην έχουν καταργηθεί στην Ελλάδα, αλλά να έχουν επανέλθει, έστω και με άλλον τύπο, στις χώρες της Ευρώπης, όπου από χρόνια έχουν καταργηθεί.
Πέραν όμως της εθιμοτυπίας, η εθνική εορτή του μέλλοντος είναι πολύ πιθανόν να λειτουργεί περισσότερο ενωτικά απ’ ό, τι σήμερα που οι μνήμες είναι ζώσες. Το 1940 θα αχνοφαίνεται από τα βάθη του μακρινού 20ού αιώνα, όπως μας φαίνονται σήμερα ο Μακεδονικός Αγώνας και οι Βαλκανικοί Πόλεμοι. Αλλά, παρά την απόσταση του χρόνου, υπάρχει το ενδεχόμενο η αυριανή κοινωνία να έχει επαναπροσδιορισθεί πάνω σε άλλες συντεταγμένες, στις οποίες το «1940» να έχει ρόλο κομβικό. Περισσότερο και από το «1821», η 28η Οκτωβρίου μπορεί ευκολότερα να συμβάλει σε συνεκτικότητα και ηρωισμό, ίσως διότι πιο εύκολα μπορεί κανείς να ταυτιστεί με τον «ανώνυμο» στρατιώτη του αλβανικού μετώπου παρά με τον ανάστημα ενός επώνυμου ήρωα του 1821, δίπλα στον οποίο ο ρόλος του ανώνυμου συχνά θαμπώνει.
Το 2040, που είναι τόσο κοντά, όσο είναι το 1978 πίσω στον χρόνο, θα υπάρχει μία εντελώς νέα γενιά Ελλήνων που θα ασκεί την κριτική της για όλους εμάς που δουλεύουμε σήμερα στην κοινωνία.
Ο συνάδελφος Χρήστος Τσάμης, γνωστός σκαπανέας του διαδικτύου, μας φιλοδώρησε με μία αξιόλογη σελίδα:
Το Κέντρο Ιστορικής Τεκμηρίωσης “ΠΟΛΙΤΗΣ” αγωνίζεται μέσω της συλλογής εφημερίδων, αρχείων και εγγράφων για τη διατήρηση της ιστορικής μνήμης, ενώ συγχρόνως μελετά τον ΄Ελληνα πολίτη μέσα από τα ιστορικά αρχεία, στις σημαντικές στιγμές του Ελληνικού ΄Εθνους.
Στην κατοχή του βρίσκονται περισσότεροι από 15.000 τίτλοι ιστορικών εφημερίδων. Πρόσφατα ολοκληρώθηκε μελέτη – καταγραφή του παράνομου τύπου της κατοχής, η οποία θα κατατεθεί στην Ακαδημία Αθηνών.
Έχει πραγματοποιήσει σειρά εκθέσεων σε δήμους της Ελλάδας, ενώ συλλέκτες μέλη του έχουν λάβει μέρος σε διαλέξεις, συνέδρια και συμπόσια. Αυτή την εποχή προετοιμάζει την έκδοση λευκώματος με τις πρώτες σελίδες εφημερίδων της κατοχής, ενώ διαπραγματεύεται αγορά σειράς εφημερίδων με θέμα την καταστροφή της Σμύρνης από το αρχείο Έλληνα ομογενή, ο οποίος απεβίωσε πρόσφατα και το αρχείο του έχει περιέλθει σε Αιγύπτιο παλαιοπώλη.
Οι πιο πρόσφατες δραστηριότητες του κέντρου είναι η πραγματοποίηση εκθέσεων σε Ελληνικές πόλεις το εξάμηνο που πέρασε, με θέμα την ζωή του Ελευθέριου Βενιζέλου.
Τις εκθέσεις συνόδευσαν συζητήσεις με δημοσιογράφους και ιστορικούς.
Ο Έντγκαρ Άλλαν Πόε (Edgar Allan Poe, 19 Ιανουαρίου 1809 – 7 Οκτωβρίου 1849) ήταν Αμερικανός συγγραφέας, ποιητής και κριτικός. Υπήρξε ένας από τους κύριους εκπροσώπους του αμερικανικού ρομαντισμού. To λογοτεχνικό του έργο είχε σημαντική επίδραση στην παγκόσμια λογοτεχνία, αποτελώντας θεμέλιο λίθο για την εξέλιξη σύγχρονων λογοτεχνικών ειδών, όπως η αστυνομική λογοτεχνία ή οι ιστορίες τρόμου και φαντασίας.
Εχουν περάσει 78 ολόκληρα χρόνια από τότε που η 4η Οκτωβρίου ορίστηκε Παγκόσμια Ημέρα των Ζώων σε ένα οικολογικό συνέδριο στη Φλωρεντία.
Από τότε αρκετά άλλαξαν, όχι όμως πολλά. Χιλιάδες ζώα κακοποιούνται καθημερινά σε όλο τον κόσμο, θυσιάζονται στον βωμό της ανθρώπινης κτηνωδίας: πειραματόζωα, θέαμα σε τσίρκο, θηράματα, καταναλωτικά αντικείμενα και παραγωγικές μηχανές, αντικείμενα κακοποιήσεων για… πλάκα.
Τα ζώα μπορεί να απέκτησαν τη δική τους ημέρα, όχι όμως τα αναφαίρετα δικαιώματά τους στη ζωή και την ελευθερία… Ακόμη και αν υπάρχουν άνθρωποι -περισσότεροι από ποτέ- που παλεύουν για να γίνουν η δική τους φωνή.
Η δήλωση του φιλόσοφου, υπερασπιστή των ζώων, Tom Regan, στο «Εψιλον» της «Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας», «η βία που υφίστανται τα ζώα είναι πολύ μεγαλύτερη από αυτή που υφίστανται οι άνθρωποι, και είναι απολύτως νόμιμη!», τα λέει όλα. Και περιγράφει με τον πιο εύστοχο τρόπο όσα συμβαίνουν και στη χώρα μας, όπου και αυτή τη χρονιά η Παγκόσμια Ημέρα των Ζώων δεν θα έπρεπε να γιορτάζεται. Γιατί οι κακοποιήσεις ξεπέρασαν κάθε προηγούμενο.
Η Κατερίνα Γώγου γεννήθηκε στην Αθήνα στις 1 Ιουνίου 1940 και αυτοκτόνησε με χάπια και αλκοόλ στις 3 Οκτωβρίου 1993. Ξεκίνησε από μικρή καριέρα στην ηθοποιία αλλα αργότερα στράφηκε στην ποίηση. Τα ποιήματα της είναι γνωστά για τον αντισυμβατικό και συνειρμικό χαρακτήρα τους καθώς και τις αναρχικές ιδέες που πρόβαλε.
Συμπληρώθηκαν ήδη 70 χρόνια από την κήρυξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, που οδήγησε στην πιο καταστροφική σύρραξη στην ιστορία της ανθρωπότητας. Από τη λήξη του πολέμου και μετά τέθηκαν τα θεμέλια για τη διεθνή τάξη πραγμάτων όπως τη γνωρίζουμε σήμερα, ενώ η φετινή οικονομική κρίση, η χειρότερη από το κραχ στη Γουόλ Στριτ το 1929, ενέχει πολυεπίπεδους κινδύνους. Πολλές οι διαφορές με εκείνη την εποχή, πολλές και οι ομοιότητες. Η επέτειος προσφέρει μια ευκαιρία διαλόγου για τα διαχρονικά «μαθήματα» αυτού του πολέμου.
Νέα περί του θανάτου του Ισπανού ποιητού
Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα στις 19 Αυγούστου 1936
μέσα στο χαντάκι του Καμίνο Ντε Λα Φουέντε
Η τέχνη κι η ποίηση δεν μας βοηθούν να ζήσουμε
η τέχνη και η ποίηση μας βοηθούνε να πεθάνουμε
περιφρόνησις απόλυτη
αρμόζει
σ΄όλους αυτούς τους θορύβους
τις έρευνες
τα σχόλια επί σχολίων
που κάθε τόσο ξεφουρνίζουν
αργόσχολοι και ματαιόδοξοι γραφιάδες
γύρω από τις μυστηριώδικες κι αισχρές συνθήκες
της εκτελέσεως του κακορρίζικου του Λόρκα
υπό των φασιστών
Μα επί τέλους! πια ο καθείς γνωρίζει
πως από καιρό τώρα
– και προ παντός στα χρόνια τα δικά μας τα σακάτικα-
είθισται
να δολοφονούν
τους ποιητάς
(Ποιήματα Β΄, Ίκαρος 1977)
Ο Ηλίας Μαγκλίνης αναρωτιέται από τις σελίδες της Καθημερινής:
Επρεπε να βομβαρδιστεί με ατομικά όπλα η Ιαπωνία; Οπως και το άλλο: η Χιροσίμα -ή η Δρέσδη- δεν είναι κάτι ανάλογο με το Αουσβιτς; Δεν είναι και αυτά εγκλήματα πολέμου; Ουσιαστικά, με αυτό το ερώτημα, κάποιοι θέτουν ζήτημα συμψηφισμού.
Θα σταθώ λίγο σε αυτή την πτυχή διότι νομίζω ότι υπάρχει ένα σοβαρό πρόβλημα εδώ. Η τάση για συμψηφισμούς στην Ιστορία οδηγεί σε υπεραπλουστεύσεις και επικίνδυνες γενικεύσεις.
Ως γεγονότα, η Χιροσίμα και το Ναγκασάκι -ή η Δρέσδη ή το επίσης ισοπεδωμένο με συμβατικά όπλα Τόκιο- δεν είναι δυνατόν να συγκριθούν με τα ναζιστικά στρατόπεδα εξόντωσης: Είναι άλλη κουβέντα το να συμμετέχεις σε μια πολεμική αεροπορική αποστολή, να διατρέχεις τον κίνδυνο μιας πτήσης εν πολέμω, με τα πυρά των αντιαεροπορικών και των εχθρικών καταδιωκτικών, με μεγάλες πιθανότητες να καταρριφθεί το αεροπλάνο σου και να βρεθείς νεκρός ή αιχμάλωτος, και άλλη κουβέντα το να είσαι ο απόλυτος άρχοντας ενός απομονωμένου, περίκλειστου στρατοπέδου, πολύ μακριά από τη γραμμή του πυρός, με απόλυτη ισχύ επί των θυμάτων σου και δίχως ίχνος πιθανότητας εχθρικής ενέργειας. Και στις δύο περιπτώσεις τα θύματα είναι άμαχοι, γυναικόπαιδα και ηλικιωμένοι.
Οι δύο περιπτώσεις όμως διαφέρουν ως προς τους θύτες: πολλοί αεροπόροι αιχμαλωτίστηκαν ή εκτελέστηκαν εν καιρώ πολέμου, σε αντίθεση με τους Γερμανούς που διέπραξαν με ασφάλεια τα εγκλήματά τους και τιμωρήθηκαν (όσοι τιμωρήθηκαν βέβαια) μετά το 1945, στις δίκες της Νυρεμβέργης – που και αυτές σηκώνουν μεγάλη συζήτηση.
Ολα αυτά δεν σημαίνουν ότι η Δρέσδη ή και η Χιροσίμα δεν συνιστούν εγκλήματα πολέμου. Δεν έχει όμως νόημα η σύγκριση μιας κολοσσιαίας γραφειοκρατικής βιομηχανίας εξόντωσης με στρατιωτικές επιχειρήσεις που ενδεχομένως να παραβίασαν το δίκαιο που μπορεί να διέπει ακόμα κι έναν πόλεμο.
Συμπληρώνονται 64 χρόνια από τις δύο πρώτες, και ευτυχώς μοναδικές μέχρι σήμερα, χρήσεις του πιο «αποτελεσματικού» -με κριτήριο τις προκληθείσες ανθρώπινες απώλειες και υλικές ζημιές- όπλου: τη θλιβερή επέτειο του πυρηνικού βομβαρδισμού των δύο ιαπωνικών πόλεων, με 220.000 νεκρούς από τις άμεσες συνέπειες της έκρηξης και πολλές χιλιάδες ακόμη από τη ραδιενέργεια μέσα στους επόμενους μήνες και χρόνια.
Σαν σήμερα το αμερικανικό βομβαρδιστικό “Enola Gay” ρίχνει την πρώτη ατομική βόμβα στη Χιροσίμα, καταστρέφοντας το μεγαλύτερο μέρος της πόλης.
O Isao Hashimoto δημιουργεί τέχνη αντλώντας την έμπνευσή του από το καταστροφικό έργο των πυρηνικών εκρήξεων.
Λέγεται ότι ο Robert Oppenheimer ανακάλεσε ένα χωρίο της Bhagavad-Gita όταν είδε την έκρηξη στο πείραμα Trinity όπου ο Βισνου προσπαθεί να πείσει τον πρίγκηπα να επιτελέσει το καθήκον του μεταμορφώνεται μπροστά στα μάτια του και του λέει: “Τώρα έγινα ο Θάνατος, ο καταστροφέας των κόσμων”.
Στις 4 Αυγούστου 1936 ο Ιωάννης Μεταξάς, πρωθυπουργός διορισμένος από τα ανάκτορα, επιβάλει δικτατορία στην Ελλάδα. Ο «Γ’ Ελληνικός Πολιτισμός» όπως ονομάστηκε, έφερε έντονα στοιχεία των ολοκληρωτικών καθεστώτων της εποχής, όπως της Γερμανίας και της Ιταλίας, σε όλα τα επίπεδα. Παρακολουθείστε το βίντεο με αρχειακό υλικό από την εποχή από τη σειρά “Το Πανόραμα του Αιώνα” που προβλήθηκε στην Ετ1.
Κατά τους αρχαίους ρωμαϊκούς χρόνους ονομαζόταν «Σεξτίλις», δηλαδή έκτος, επειδή κατείχε την έκτη θέση στο δεκάμηνο ρωμαϊκό ημερολόγιο. Την ονομασία αυτή διατήρησε και αργότερα, όταν προστέθηκαν δύο ακόμη μήνες, ο Ιανουάριος και ο Φεβρουάριος, και ο «Σεξτίλις» κατείχε την όγδοη θέση στο δωδεκάμηνο πλέον ρωμαϊκό ημερολόγιο.
Το 8 π.Χ. ο «Σεξτίλις» μετονομάστηκε σε «Αουγκούστους» (σεβαστός) από την τιμητική προσφώνηση στον αυτοκράτορα Οκταβιανό Αύγουστο, στον οποίο αφιερώθηκε, επειδή τον μήνα αυτόν ο Οκταβιανός ανήλθε για πρώτη φορά στα υψηλά αξιώματα και σημείωσε μεγάλες επιτυχίες σε πολιτικό και στρατιωτικό επίπεδο (τερματισμός εμφυλίου πολέμου, κατάληψη της Αιγύπτου κ.ά.).
Το 4ο π.Χ. ο Οκταβιανός προσέθεσε αυθαίρετα μία επιπλέον ημέρα στον Αύγουστο, που ώς τότε είχε τριάντα ημέρες, την οποία απέσπασε από τον Φεβρουάριο, ώστε να μην υστερεί σε διάρκεια από τον Ιούλιο, που ήταν αφιερωμένος στον Ιούλιο Καίσαρα.
Στο αρχαίο Αττικό ημερολόγιο ο Αύγουστος αντιστοιχούσε στο δεύτερο δεκαπενθήμερο του μήνα Εκατομβαιώνα και στο πρώτο δεκαπενθήμερο του Μεταγειτνιώνα. Η Αθήνα ήταν στο πόδι για τον εορτασμό των Παναθηναίων, τη μεγαλύτερη γιορτή της πόλης προς τιμήν της θεάς Αθηνάς.
Ολόκληρος ο Αύγουστος είναι αφιερωμένος στην Παναγία, με τις παρακλήσεις, τη νηστεία, την Κοίμησή της, τα Μεθεόρτια, τα Εννιάμερα και με την κατάθεση της Αγίας Ζώνης στις 31 Αυγούστου, οπότε τελειώνει το εκκλησιαστικό έτος. Με τον Δεκαπενταύγουστο συνδέεται και ο τορπιλισμός του καταδρομικού «Ελλη» στο λιμάνι της Τήνου (15/8/1940) από το ιταλικό υποβρύχιο «Ντελφίνο», που αποτέλεσε το προανάκρουσμα της επίθεσης της φασιστικής Ιταλίας κατά της χώρας μας στις 28 Οκτωβρίου 1940.
Οι παροιμίες του μήνα: «Από Αύγουστο χειμώνα και από Μάρτη καλοκαίρι», επειδή ο λαός θεωρεί τον Αύγουστο αρχή του χειμώνα και τον Μάρτιο αρχή του καλοκαιριού. «Αύγουστε καλέ μου μήνα να ‘σουν δυο φορές τον χρόνο», λόγω της αφθονίας καρπών και φρούτων.
Εκ του λόγου αυτού ο Αύγουστος έχει τις λαϊκές ονομασίες: Συκολόγος (λόγω της συγκομιδής των σύκων), Πεντεφάς (επειδή τρώνε πέντε φορές την ημέρα), Τραπεζοφόρος, Διπλοχέστης (ίσως επειδή η μεγάλη κατανάλωση φρούτων προκαλεί αυξημένες ανάγκες) και Δριμάρης από τις «δρίμες» ή «δρίματα», όπως ονομάζονται οι έξι πρώτες ημέρες του μήνα. Τις μέρες αυτές, σύμφωνα με τις λαϊκές δοξασίες, επενεργούν ανεξιχνίαστες δυνάμεις και όποιος κάνει μπάνιο στη θάλασσα κινδυνεύει να πάθει μεγάλο κακό (ίσως να συνδέεται με τα μπουρίνια και τα μελτέμια), ενώ όποιος ή όποια πλένει ρούχα αυτά κινδυνεύουν να καταστραφούν. Μόνο αν ρίξει ένα καρφί στο νερό μπορεί να «καρφώσει» τις δρίμες και να τις εξουδετερώσει.
Οι 12 πρώτες μέρες του Αυγούστου λέγονται και μερομήνια, επειδή προαναγγέλλουν τον καιρό για κάθε μήνα του έτους («Η πέμπτη του Αυγούστου άνεφος και ο Μάης άβρεχος»).
Σαράντα χρόνια μετά την ημέρα που οικογένειες σε όλο τον κόσμο παρακολούθησαν στην τηλεόραση την προσελήνωση του Απόλλων 11, η Προεδρική Βιβλιοθήκη/ Μουσείο Τζων Κένεντι ετοιμάζεται να «λανσάρει» μία ιστοσελίδα αφιερωμένη στην αναδημιουργία της ιστορικής αποστολής.
Η ιστοσελίδα, WeChooseTheMoon.org, (“Επιλέγουμε τη Σελήνη» ) θα ξεκινήσει κανονικά τη λειτουργία της στις 08:02 (τοπική ώρα – ώρα Ελλάδας 15:02) της Πέμπτης, 90 λεπτά πριν την 40ή επέτειο της εκτόξευσης του Απόλλων 11 από το ακρωτήριο Κανάβεραλ της Φλόριντα. Θα πρόκειται για μία πλήρη αναδημιουργία της μετάδοσης της αποστολής, που θα περιλαμβάνει μεταδόσεις των επικοινωνιών ανάμεσα στο κέντρο ελέγχου και το διαστημόπλοιο, μέσω μηνυμάτων Twitter.
«Η άφιξη του ανθρώπου στη Σελήνη πραγματικά ένωσε την υφήλιο» είπε ο Τόμας Πάτναμ, διευθυντής της βιβλιοθήκης. «Ελπίζουμε μέσω της χρήσης του Ίντερνετ να κάνουμε το ίδιο».
Στις 14 Ιουλίου 1789, οι εκλέκτορες που είχαν σχηματίσει στο Δημαρχείο του Παρισιού, μαζί με τους παλιούς δημοτικούς συμβούλους, μια μόνιμη επιτροπή ζήτησαν επανειλημμένα από τον διοικητή της Βαστίλλης να δώσει όπλα στην πολιτοφυλακή που είχε αρχίσει να σχηματίζεται από τους αντιφρονούντες και να βγάλει τα κανόνια που βρίσκονταν στους πύργους του φρούριου, το οποίο είχε μετατραπεί σε φυλακή. Η λαϊκή αντιπροσωπεία που προσπάθησε να συνομιλήσει με τον διοικητή της Βαστίλλης, κρατώντας λευκή σημαία, έγινε δεκτή με πυρά. Ετσι άρχισε η πολιορκία της Βαστίλλης, συμβόλου της απόλυτης μοναρχίας, και οι πολίτες ενισχυμένοι με το γαλλικό σύνταγμα που είχε στασιάσει, κατόρθωσαν έπειτα από σκληρή μάχη να την καταλάβουν.
Η οργή ήταν μεγάλη και το πλήθος ξέσπασε σε αντίποινα. Ο διοικητής της Βαστίλλης, Ντελουέ, και ο πρόεδρος της συντεχνίας των εμπόρων, Φλεσέλ, σκοτώθηκαν αμέσως και τα κεφάλια τους περιφέρονταν στους δρόμους μπηγμένα σε λόγχες.
Ο Ιούλιος υπήρξε ο μήνας σημαντικών επαναστάσεων που καθόρισαν σε μεγάλο βαθμό την πορεία του σημερινού κόσμου. Από την αμερικανική και τη γαλλική επανάσταση, σε δύο διαφορετικές ηπείρους, η ανθρωπότητα πέρασε ουσιαστικά στο σύστημα που θα ονομαστεί καπιταλιστικό και που κυριαρχεί μέχρι τις μέρες μας. Βέβαια, η αμερικανική επανάσταση (1775-1783) κατά των Αγγλων είχε αρχίσει πριν από την «ομόφωνη διακήρυξη των 13 Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής» της 4ης Ιουλίου 1776, που γιορτάζεται από τότε κάθε χρόνο ως η μέρα της ανεξαρτησίας των ΗΠΑ.
Σαν σήμερα το 1862 γεννιέται ο Γκούσταφ Κλιμτ (Gustav Klimt, 14 Ιουλίου 1862 – 6 Φεβρουαρίου 1918), Αυστριακός ζωγράφος και ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του κινήματος της Απόσχισης (Sezession) της Βιέννης που διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της Αρ Νουβό (Art Nouveau). Είχε σημαντική συμβολή στη διεθνή αναγνώριση της αυστριακής τέχνης και υπήρξε από τους πρώτους που κατάφεραν να συνδυάσουν την εικονιστική με την αφηρημένη ζωγραφική.
Χρησιμοποιούμε cookies για να σας προσφέρουμε την καλύτερη δυνατή εμπειρία στη σελίδα μας. Εάν συνεχίσετε να χρησιμοποιείτε τη σελίδα, θα υποθέσουμε πως είστε ικανοποιημένοι με αυτό.ΕντάξειΔιαβάστε περισσότεραΜη αποδοχή
Σαν σήμερα, 9 Νοεμβρίου 1989, το Τείχος του Βερολίνου πέφτει με παταγώδη θόρυβο ενώνοντας ξανά τις δύο Γερμανίες, την Ανατολική και τη Δυτική, και σηματοδοτώντας εξελίξεις που θα προκαλούσαν ριζικές αλλαγές στον διεθνή πολιτικό χάρτη. Είκοσι χρόνια μετά η επέτειος τιμάται στη Γερμανία, αλλά και σε όλον τον κόσμο με διαλέξεις, εκθέσεις, τηλεοπτικές εκπομπές και επετειακά αφιερώματα που ερευνούν και αναλύουν τις αιτίες οι οποίες οδήγησαν στην κατάρρευση του κομμουνισμού και στο τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Από την επετειακή «φρενίτιδα» δεν εξαιρείται βεβαίως και η Ελλάδα.
Άρθρα (RSS)