Ο Ηλίας Μαγκλίνης αναρωτιέται από τις σελίδες της Καθημερινής:
Επρεπε να βομβαρδιστεί με ατομικά όπλα η Ιαπωνία; Οπως και το άλλο: η Χιροσίμα -ή η Δρέσδη- δεν είναι κάτι ανάλογο με το Αουσβιτς; Δεν είναι και αυτά εγκλήματα πολέμου; Ουσιαστικά, με αυτό το ερώτημα, κάποιοι θέτουν ζήτημα συμψηφισμού.
Θα σταθώ λίγο σε αυτή την πτυχή διότι νομίζω ότι υπάρχει ένα σοβαρό πρόβλημα εδώ. Η τάση για συμψηφισμούς στην Ιστορία οδηγεί σε υπεραπλουστεύσεις και επικίνδυνες γενικεύσεις.
Ως γεγονότα, η Χιροσίμα και το Ναγκασάκι -ή η Δρέσδη ή το επίσης ισοπεδωμένο με συμβατικά όπλα Τόκιο- δεν είναι δυνατόν να συγκριθούν με τα ναζιστικά στρατόπεδα εξόντωσης: Είναι άλλη κουβέντα το να συμμετέχεις σε μια πολεμική αεροπορική αποστολή, να διατρέχεις τον κίνδυνο μιας πτήσης εν πολέμω, με τα πυρά των αντιαεροπορικών και των εχθρικών καταδιωκτικών, με μεγάλες πιθανότητες να καταρριφθεί το αεροπλάνο σου και να βρεθείς νεκρός ή αιχμάλωτος, και άλλη κουβέντα το να είσαι ο απόλυτος άρχοντας ενός απομονωμένου, περίκλειστου στρατοπέδου, πολύ μακριά από τη γραμμή του πυρός, με απόλυτη ισχύ επί των θυμάτων σου και δίχως ίχνος πιθανότητας εχθρικής ενέργειας. Και στις δύο περιπτώσεις τα θύματα είναι άμαχοι, γυναικόπαιδα και ηλικιωμένοι.
Οι δύο περιπτώσεις όμως διαφέρουν ως προς τους θύτες: πολλοί αεροπόροι αιχμαλωτίστηκαν ή εκτελέστηκαν εν καιρώ πολέμου, σε αντίθεση με τους Γερμανούς που διέπραξαν με ασφάλεια τα εγκλήματά τους και τιμωρήθηκαν (όσοι τιμωρήθηκαν βέβαια) μετά το 1945, στις δίκες της Νυρεμβέργης – που και αυτές σηκώνουν μεγάλη συζήτηση.
Ολα αυτά δεν σημαίνουν ότι η Δρέσδη ή και η Χιροσίμα δεν συνιστούν εγκλήματα πολέμου. Δεν έχει όμως νόημα η σύγκριση μιας κολοσσιαίας γραφειοκρατικής βιομηχανίας εξόντωσης με στρατιωτικές επιχειρήσεις που ενδεχομένως να παραβίασαν το δίκαιο που μπορεί να διέπει ακόμα κι έναν πόλεμο.
Άρθρα (RSS)
Η επιχειρηματολογία του Ηλία Μαγκλίνη παρότι εμφανίζεται ιδιαίτερα σίγουρη για τον εαυτό της, φαίνεται να πάσχει ακριβώς από αυτό που καταμαρτυρά σε όσους “θέτουν ζήτημα συμψηφισμού”, υπεραπλούστευση δηλαδή και επικίνδυνη γενίκευση. Εξηγούμαι: αν πει κάποιος ότι η Χιροσίμα ή η Δρέσδη είναι κάτι ανάλογο του Άουσβιτς, θα πρέπει πρώτα να δούμε ποια στοιχεία ανάμεσα στις περιπτώσεις αυτές θεωρεί ότι συνιστούν αναλογία και μετά να μιλήσουμε για μη συγκρίσιμα πράγματα. Η ισοπέδωση πόλεων ( η λέξη κλειδί εδώ είναι όχι απλώς η λέξη “άμαχοι”, αλλά η ίδια η λέξη “πόλη”) με συμβατικά ή μη όπλα δεν είναι απλώς “στρατιωτικές επιχειρήσεις που ενδεχομένως να παραβίασαν το δίκαιο που μπορεί να διέπει ακόμα κι έναν πόλεμο” (μπρρρ…), αλλά επιχειρήσεις που είχαν σκοπό να κάμψουν τον εχθρό και το φρόνημά του μέσα από έναν “συμβολικό” αφανισμό (“Παραδοθείτε, γιατί βλέπετε τι μπορούμε να κάνουμε”), όπως περίπου κάνουν οι τρομοκράτες. Οι πόλεις αυτές παραδόθηκαν στον όλεθρο, όχι γιατί οι Σύμμαχοι (και όχι μόνο οι Αμερικάνοι) τις θεωρούσαν αυτές καθ’ αυτές (μαζί με τον πληθυσμό τους) επικίνδυνες για την έκβαση του πολέμου, αλλά γιατί έπρεπε να δοθεί “ένα σκληρό μάθημα” στον αντίπαλο.
Αντίθετα, η αποτρόπαια, ειδεχθής εξόντωση των Εβραίων, τσιγγάνων, ομοφυλόφυλων, κομμουνιστών και άλλων πολλών από τους ναζί δεν ήταν μια συμβολική πράξη: οι ναζί τους θεωρούσαν όλους αυτούς πραγματικά επικίνδυνους (γι’ αυτό που ήταν) για το Γ’ Ράιχ και την Άρεια φυλή τους και γι’ αυτό τους ξεπάστρευαν. Ας αφήσουμε μάλιστα κατά μέρος και το γεγονός ότι η “Τελική Λύση” θα μπορούσε να έχει πραγματοποιηθεί -τουλάχιστον μέσα στα όρια του Γ’ Ράιχ- και χωρίς να διεξάγεται πόλεμος, πράγμα που θέτει εν αμφιβόλω τον χαρακτηρισμό “έγκλημα πολέμου”: μάλλον για “έγκλημα κατά της ανθρωπότητας” ή “γενοκτονία” πρόκειται.
Υπάρχει τότε αναλογία ανάμεσα στη μια και την άλλη φρικαλεότητα; Σαφώς και ναι, και πέρα από την ταυτολογία, ότι δηλαδή αποτελούν και τα δύο φρικαλεότητες. Η μεγαλύτερη αναλογία έγκειται στο ότι πρόκειται για πράξεις που εξολόθρευσαν άμαχους ανθρώπους όχι επειδή έκαναν κάτι, αλλά επειδή ήταν κάτι.
Όσο για το επιχείρημα περί κινδύνου των πιλότων που εκτελούσαν τις πτήσεις του θανάτου, είναι μάλλον ατυχές. Στο κάτω-κάτω το έγκλημα δεν το διέπρατταν οι πιλότοι, αλλά οι εντολείς τους. Δηλαδή οι αξιωματικοί των ναζί που συνέχιζαν την εξόντωση παρότι πλησίαζαν τα συμμαχικά στρατεύματα δεν διέτρεχαν κίνδυνο; Αυτή η ύπαρξη ή η έλλειψη κινδύνου είναι η βασική διαφορά ανάμεσα στα δύο;