Terra Computerata

Πριν από ένα χρόνο ο τότε υπουργός Παιδείας Αρης Σπηλιωτόπουλος είχε ανακοινώσει ότι θα δοθούν 126.000 φορητοί υπολογιστές στους μαθητές της Α΄ Γυμνασίου «στην προσπάθεια για τη μετάβαση στην κοινωνία της πληροφορίας». Η εξαγγελία υλοποιήθηκε. Ενα χρόνο μετά η Ευρωπαϊκή Ενωση ζητάει από την Ελλάδα να επιστρέψει τα κονδύλια «διότι οι υπολογιστές δόθηκαν χωρίς να υπάρχει ψηφιακό περιεχόμενο, χωρίς να υπάρχει μάθημα και εκπαίδευση των καθηγητών. Πήραν τα παιδιά τους υπολογιστές στο σπίτι και έπαιζαν!», είπε χθες η νυν υπουργός Αννα Διαμαντοπούλου.

Η πολιτική αντιπαράθεση είναι ορατή. Κάθε υπουργός αποκαλύπτοντας τα ατοπήματα του προκατόχου του επιδιώκει πίστωση χρόνου. Ηταν αυτονόητο ότι χωρίς επιμόρφωση των εκπαιδευτικών ο ηλεκτρονικός υπολογιστής δεν έχει λόγο ύπαρξης. Ο κ. Σπηλιωτόπουλος έκανε, τότε, το προεκλογικό χρέος του.

Τι μας εγγυάται όμως πως η κ. Διαμαντοπούλου δεν αναπαράγει το ίδιο ακριβώς λάθος τοποθετώντας τους διαδραστικούς πίνακες στη Β΄ Γυμνασίου; Οτι δεν προσφέρει μια τεχνολογική πολυτέλεια χωρίς τις απαραίτητες προϋποθέσεις; Τι μας εξασφαλίζει από το μελλοντικό σενάριο, η επόμενη αρμόδια Ευρωπαϊκή Επιτροπή να απαιτήσει πίσω τα χρήματα για τους διαδραστικούς πίνακες;

Η ψηφιακή εποχή είναι, πράγματι, πολύ φωτογενής. Ειδικά όταν απευθύνεται κανείς στη γενιά των σημερινών εφήβων, δεν μπορεί παρά να ξέρει να χειρίζεται με επάρκεια τη γλώσσα τους και, αν έχει κυβερνητικό αξίωμα, να παρέχει τις απαραίτητες τεχνολογικές διευκολύνσεις. Και, ασφαλώς, τις προοπτικές για την πλήρη ένταξη του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος στην «κοινωνία της πληροφορίας» (ένα ακόμη δημοφιλές πρόγραμμα). Απαραίτητα όλα αυτά. Οπως ορθά αναρωτήθηκε η κ. Διαμαντοπούλου, «θα αφήσουμε μια γενιά παιδιών πίσω, θεωρώντας ότι πρέπει να κάνουμε πρώτα το τέλειο σχολείο και μετά να βάλουμε τον υπολογιστή;». Ασφαλώς όχι. Ομως, τι νόημα έχει να «βάζουμε τον υπολογιστή» και μετά να ζητάει η Ε. Ε. να επιστρέψουμε τα κονδύλια ή να παίρνουν οι μαθητές το λάπτοπ μαζί τους στο διάλειμμα γιατί το σχολείο δεν έχει ντουλάπια για να το φυλάξουν; Ο διαδραστικός πίνακας μπορεί να είναι συναρπαστικός τρόπος διδασκαλίας, αλλά αν το παράθυρο μπάζει και η θέρμανση δεν επαρκεί έχει τη δύναμη να αναπληρώσει στοιχειώδεις ελλείψεις;

Αν το «τέλειο σχολείο» είναι στόχος ανέφικτος, ας επιχειρήσουμε τουλάχιστον το λειτουργικό σχολείο, εκείνο που έχει λύσει βασικά οργανωτικά προβλήματα και πορεύεται με συντονισμένη, στη σημερινή εποχή, την εκπαιδευτική του κοινότητα. Γιατί και ως προς αυτό οι αποκλίσεις είναι μεγάλες: ορισμένοι εκπαιδευτικοί είναι εξαιρετικοί χρήστες και άλλοι αρνούνται να εμπεδώσουν και τα βασικά.

Το 1970, μεσούσης της δικτατορίας, ο Τάκης Ζενέτος κατασκεύαζε το σχολείο του μέλλοντος. Το περίφημο «Στρογγυλό» στο Μπραχάμι είχε σχεδιαστεί για να υποδεχτεί τις νέες τεχνολογίες, είχε προβλέψει χώρους για εκπομπές βίντεο και ολογράμματα. «Ξέρω πως η κατάσταση δεν θα είναι ιδανική» έλεγε ο πρωτοπόρος αρχιτέκτονας, «απλώς είμαι ήσυχος πως οι δάσκαλοι έχουν ήδη το χνάρι στα χέρια τους»…

Τέσσερις δεκαετίες αργότερα πάνω σε ποιο χνάρι άραγε βαδίζουμε;

news.kathimerini.gr

Με τα επιτεύγματα της αγροτικής και της βιομηχανικής επανάστασης υπό μάλης, ο άνθρωπος ονειρεύτηκε μια διηνεκή ευημερία με το μαγγανοπήγαδο της επιβίωσης, βαλμένο σε αυτόματο πιλότο. Ηταν αρχές της δεκαετίας του ΄80 όταν η έκρηξη της πληροφορικής επανάστασης τροφοδότησε αυτό το όνειρο, με προφήτη αυτού τον μελλοντολόγο Αλβιν Τόφλερ και ευαγγέλιο το βιβλίο του «Το τρίτο κύμα». Η επόμενη δεκαετία τον δικαίωσε, με την έλευση του Διαδικτύου και την «ενπαραθύρωση» όλων μας. Η παγκοσμιοποίηση κάλπασε και η «Κοινωνία της Πληροφορίας» έγινε επίσημος τίτλος μας. Σύνορα, πόρτες και παράθυρα άνοιξαν διάπλατα στο απολαυστικό αλισβερίσι της νέας εποχής, ανταλλάσσοντας πληροφορίες και αγαθά με όλους τους ψηφιακούς συνομιλητές στον πλανήτη. Ωστόσο η «κατάρα της Βαβέλ» φαίνεται τώρα να χτυπάει το όραμα του Τόφλερ και η «Κοινωνία της Γνώσης» που ετοιμάζαμε επαπειλείται με κατάρρευση. Το τις πταίει για τη «φούσκα όλων των εποχών» έχει ήδη πάμπολλες ερμηνείες, συνήθως προερχόμενες από τους φονταμενταλιστές θρησκειών και ιδεολογιών. Αλλά, για τη δική μας επιστημοτεχνολογική οπτική έχει ιδιαίτερη αξία η αναζήτηση του «ιού» σε ένα δομικό σαράκι: την ασυμμετρία πληροφόρησης που εξέθρεψε η ίδια η πληροφορική!

Πώς παγιδευτήκαμε
Για όσους γεννήθηκαν μετά την Πτώση του Τείχους, πληροφορική σημαίνει Διαδίκτυο, λογισμικό είναι τα προγράμματα που «κατεβαίνουν» από αυτό και «έξυπνες συσκευές» είναι μόνον εκείνες που επικοινωνούν αυτόματα με αυτό, για να διορθώνονται και να αναβαθμίζονται. Ο δε τρόπος πληρωμής τους δεν είναι ποτέ εφάπαξ: πληρώνεις κάτι λίγο στην αρχή, αλλά μετά ακολουθούν οι δόσεις της συνδρομής, εσαεί. Αν σταματήσεις να πληρώνεις, το αγαθό ή η υπηρεσία κλειδώνουν. Και τότε καταλαβαίνεις ότι ποτέ δεν σου ανήκαν πραγματικά! Η ζωή της γενιάς των «Μillennials» έχει τις προδιαγραφές δανειστικής βιβλιοθήκης, όπου τα πάντα ζουν σε ένα «ψηφιακό νέφος», όσα αξίζουν παρέχονται από τους «θεούς της πληροφορικής» και όσα δεν παρέχονται απευθείας από αυτούς κινδυνεύουν να διωχθούν ως πειρατικά.

Το όλο σκηνικό είναι θεσμοθετημένο και νομικά κατοχυρωμένο σε τρόπο ώστε η νέα γενιά να το θεωρεί βασικό συστατικό της σύγχρονης ζωής. Αλλωστε όλοι οι θεοί επιβάλλουν κανόνες στους πιστούς τους. Το πρόβλημα είναι- κι εμείς οι Ελληνες γνωρίζουμε από παλιά το πώς συμβαίνει – όταν οι ίδιοι οι θεοί δρουν χωρίς ηθικούς κανόνες. Η τεχνική αυτής της παραβατικότητας είναι η ίδια διά μέσου των αιώνων: παραπλάνηση μέσω απόκρυψης του συνόλου των πληροφοριών και εξαπάτηση μέσω παροχής λύσεων που δεν είναι ποτέ αυτοτελείς και καταντούν εκβιαστικές. Συνοπτικά, η τεχνική λέγεται «ασύμμετρη πληροφόρηση».

Υποδομή σωτήρας ή δυνάστης;

Ενάμιση αιώνα μετά την πρώτη εμφάνιση του ηλεκτρικού τηλέγραφου από τον Wheatstone (1839), έναν αιώνα μετά τις πρώτες ασύρματες ραδιοεπικοινωνίες του Τesla (1893) και του Μarconi (1901) και μισόν αιώνα μετά την πρώτη τηλεμετάδοση δεδομένων υπολογιστή από τον George Stibitz (1940), οι ψηφιακές τηλεπικοινωνίες έχουν καταστεί η κύρια υποδομή ανάπτυξης των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων. Υποδομή τόσο απαραίτητη για την εποχή μας ώστε η παροχή της να θεωρείται ο τρίτος όρος επιβίωσης μετά την παροχή ύδρευσης και την παροχή ενέργειας. Ομως… Ενώ οι πρώτες δύο θεωρούνται κοινό αγαθό και ελέγχονται από τις κρατικές υπηρεσίες κάθε έθνους, μια παγκόσμιας κλίμακας «συνωμοσία συμφερόντων» αποτρέπει την από κοινού αξιοποίηση αυτής της πολύτιμης νέας υποδομής. Αντίστοιχη είναι και η επιχείρηση αποτροπής της ελεύθερης διακίνησης περιεχομένου μέσω αυτής. Και για να τα επιτύχουν αυτά, οι «θεοί» συνυφαίνουν την ασύμμετρη πληροφόρησή μας.

Η «προστασία» που εκτοξεύει το κόστος
Ας πιάσουμε το θέμα από το τέλος του, εξετάζοντας κάποιες πολύ πρόσφατες ειδήσεις: Στις 12 Μαΐου 2010, ακολουθώντας το σκεπτικό του Νομικού Πλαισίου Ψηφιακής Οικονομίας που ισχύει στη Βρετανία από το 1999, ανώτατο γερμανικό δικαστήριο αποφάσισε ότι οι χρήστες ασύρματης διαδικτύωσης επιβάλλεται να χρησιμοποιούν κωδικό, ώστε να αποτρέπουν τη μέσω αυτών επικοινωνία και το παράνομο κατέβασμα περιεχομένου. Κάθε χρήστης που αμελεί να επιτελέσει αυτό το θεάρεστο καθήκον, θα πληρώνει εφεξής πρόστιμο ύψους 100 ευρώ.

Εν πρώτοις ακούγεται λογικό να μην αφήνεις άλλους να χρησιμοποιούν τον υπολογιστή σου για πειρατεία. Σε δεύτερη ανάγνωση όμως, η επικράτηση μιας τέτοιας νομοθεσίας σκοτώνει τα «ασύρματα ψηφιακά νέφη» που χτίζουν οι ερασιτέχνες παντού- και στις ελληνικές πόλεις. Μάλιστα, μόλις προ δύο εβδομάδων η ελληνική Εταιρεία Ελεύθερου Λογισμικού/ Λογισμικού Ανοιχτού Κώδικα είχε καλέσει φορείς και κοινότητες να καταθέσουν ολοκληρωμένες προτάσεις για την αξιοποίηση σημείων πρόσβασης τεχνολογίας Μesh, ώστε να παρέχεται δωρεάν ασύρματη πρόσβαση στο Διαδίκτυο σε δημόσιους χώρους. Αυτό ήταν και είναι μια βασική συνιστώσα τού υπό ανάπτυξη προγράμματος για «Ψηφιακούς δήμους». Τώρα;

Η αλήθεια που κρύβεται από όλους μας είναι ότι όταν δύο γειτνιάζουσες ασύρματες συσκευές (κινητά τηλέφωνα ή υπολογιστές) επικοινωνούν άμεσα, το κάνουν χωρίς σημαντικό κόστος. Οπότε, αν όλες οι συσκευές επικοινωνούσαν «από στόμα σε στόμα», το όλο τηλεπικοινωνιακό κόστος ενός ασύρματα διαδικτυωμένου πλανήτη θα έπεφτε σε υποπολλαπλάσιο του τωρινού! Αντίθετα, με το υπάρχον μοντέλο υποχρέωσής μας για συνδρομή σε συγκεκριμένους παρόχους και λήψη σήματος μόνο μέσω των κεραιών τους, πληρώνουμε παγκοσμίως γύρω στο 1 τρισ. ευρώ κατ΄ έτος. Λόγος αρκετά σημαντικός για να συντηρείται η ασύμμετρη πληροφόρηση, δεν νομίζετε;

Γνώση με… δόσεις
Οι άλλες δύο ειδήσεις αφορούν τη διαχείριση περιεχομένου: Την ίδια Τετάρτη, 12 Μαΐου, η Αdobe- κατασκευάστρια του ευρύτατα χρησιμοποιούμενου λογισμικού απεικόνισης Flash- παρουσίασε την έκδοση Flash Αccess 2.0, στην οποία έχει ενσωματώσει δικαιώματα επιλεκτικού ελέγχου προβολής. Αυτό σημαίνει ότι ο πάροχος ενός βιντεοκλίπ ή μιας κινηματογραφικής ταινίας μπορεί να αποφασίσει για το αν θα εμφανιστεί κάτι στην οθόνη μας ή θα βγει από τον προβολέα μας. Ανάλογης ελεγκτικής σημασίας είναι και η είδηση που είχε προκύψει την προηγουμένη – 11 Μαΐου-, ότι μέσω των ασύρματα δικτυωμένων ηλεκτρονικών βιβλίων της, Κindle, η Αmazon παρακολουθεί τις προτιμήσεις των αναγνωστών της που συμμετέχουν σε δικτυακές συζητήσεις. Ολα αυτά μπορεί να γίνονται με προφανές κίνητρο την προστασία πνευματικών δικαιωμάτων ή από εμπορικό ενδιαφέρον, αλλά ο κοινός (κρυφός) παρονομαστής είναι ένας: η πληροφόρηση, η ενημέρωση και η ψυχαγωγία έχουν πάψει να είναι αγαθό που το πληρώνεις μία φορά και το χρησιμοποιείς κατά το δοκούν και έχουν γίνει… καταναλωτικό δάνειο υπό έλεγχο χρήσης και καταβολής δόσεων. Η μισή αλήθεια που φροντίζουν να μη μαθαίνουμε είναι πως αυτή είναι μια συνταγή χάλκευσης της γνώσης και αργής δολοφονίας της ελεύθερης σκέψης. Αναρωτιέμαι αν οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι διανοήθηκαν ποτέ τι θα είχε συμβεί αν οι Βυζαντινοί είχαν φροντίσει να δεσμεύσουν με ανάλογο τρόπο την Ελληνική Γραμματεία. Θα είχε συμβεί ποτέ η Αναγέννηση; Διαφάνεια vs Αδιαφάνεια
Η αρχέγονη διαμάχη Καλού και Κακού έχει αποκρυσταλλωθεί πλέον σε διαμάχη Διαφάνειας και Αδιαφάνειας. Η ανάγκη ταχύτητας λήψης αποφάσεων, η ασφυκτική πίεση του ανταγωνισμού σε περιβάλλον παγκοσμιοποιημένης αγοράς και η μετάφραση της υπερπληροφόρησης σε αίσθημα «πυκνού χρόνου» ευνοούν αναμφίβολα την επικράτηση της δεύτερης. Ωστόσο είναι ζήτημα επιβίωσης της ανθρώπινης υπόστασής μας πλέον ο θρίαμβος της πρώτης. Ολα, μα όλα, έχουν γίνει πια αντικείμενο αυτού του στοιχήματος. Από τα μικρά της οικονομικής αναστήλωσης της χώρας μας ως τα μεγάλα της απελευθέρωσης των επιστημονικών ανακαλύψεων και των πνευματικών δημιουργημάτων υπέρ του κοινωνικού συνόλου και ως την ίδια την επανασύσταση μιας άμεσης δημοκρατίας. Ολα διακυβεύονται από το αν θα βρούμε τρόπους να διαχειριστούμε τη γνώση διαφανώς, αν θα μπορέσουμε να σπάσουμε τα στεγανά της ασύμμετρης πληροφόρησής μας.

Κάποιοι λένε ότι είναι αδύνατη μια τέτοια Glasnost, ότι οι δυνάμεις της αγοράς θα βγαίνουν πάντα νικήτριες όσο υπάρχουν άνθρωποι και απληστία. Λένε ότι η μόνη διαφανής διαχείριση της γνώσης θα μπορέσει να επιτευχθεί από την ενσωμάτωση στο Διαδίκτυο ενός τέτοιου προγράμματος τεχνητής νοημοσύνης. Ισως… αν δεν έχουν αναθέσει την ανάπτυξή του σε ιδιωτική εταιρεία!

www.tovima.gr

Τα στελέχη της πληροφορικής μπορεί να οραματίζονται ένα λαμπρό μέλλον, αλλά δυστυχώς αναλώνονται σε ένα μίζερο παρόν. Ενα παρόν που εν πολλοίς καθορίζεται από το μικρό μέγεθος της ελληνικής αγοράς και τα διαρθρωτικά προβλήματα της οικονομίας. Και ενώ αυτό το αναγνωρίζουν όλοι, συνεχίζουν, παραδόξως πώς, να περιορίζουν τα όρια της ανάπτυξης των επιχειρήσεων στα στενά ελληνικά γεωγραφικά και γλωσσικά όρια. Με αποτέλεσμα να αναγκαστούν τελικά οι επιχειρήσεις του κλάδου να εναποθέσουν τις ελπίδες τους στα έργα του Δημοσίου και ιδιαίτερα του Γ΄ ΚΠΣ και της «Κοινωνίας της Πληροφορίας», προσδοκώντας να είναι αυτή η «παχιά αγελάδα» που θα τις θρέψει. Κάτι που τελικά δεν λειτούργησε ούτε προς όφελος των εταιρειών ούτε πολύ περισσότερο προς όφελος των πολιτών, οι οποίοι και τον λογαριασμό πλήρωσαν και υπηρεσίες δεν είδαν. Η αλλαγή αυτής της εικόνας, όπως επανειλημμένα έχει τονίσει «Το Βήμα», δεν είναι απλώς ένα επιχειρηματικό θέμα το οποίο μπορεί να αντιμετωπίσει μόνη της η αγορά. Η επανατοποθέτηση της Ελλάδας στον αναπτυξιακό χάρτη της ψηφιακής εποχής απαιτεί πρωτοβουλίες της πολιτείας που να κάνουν πράξη την επιταγή του Συντάγματος για διευκόλυνση της πρόσβασης στην Κοινωνία της Γνώσης. Πρωτοβουλίες οι οποίες θα δημιουργήσουν νέες, σύγχρονες υποδομές, αλλά και πρωτοβουλίες που θα καλλιεργήσουν νέες δεξιότητες στο ανθρώπινο δυναμικό, ώστε να μπορεί να αξιοποιήσει τα εργαλεία της τεχνολογίας.

Άρθρο του Γιάννη Γιανναράκη στο Βήμα