«Προσπαθώ όσο περισσότερο γίνεται να περιορίσω τον χρόνο των παιδιών μπροστά στην τηλεόραση.Τώρα το καλοκαίρι,μόλις γυρνάω από τη δουλειά παίρνουμε τα ποδήλατα και πάμε στο διπλανό σχολείο για παιχνίδι. Οταν όμως πρέπει να κάνω δουλειές στο σπίτι και δεν υπάρχει κάποιος να ασχοληθεί με τα παιδιά,αναγκαστικά θα καθήσουν και θα δουν τηλεόραση». Η Χριστίνα Βασιλάκη είναι από τις τυχερές, αφού η μητέρα της τη βοηθάει τόσο με τα παιδιά όσο και με τις δουλειές του σπιτιού. Ετσι αργά το μεσημέρι που γυρίζει από τη δουλειά έχει τον χρόνο να ασχοληθεί με τα παιδιά της, ώστε να αποφύγουν την καθιστική ζωή και κατά συνέπεια την τηλεόραση. «Αν δεν έβρισκα κάποια πράγματα έτοιμα από τη μητέρα μου και έπρεπε να τα κάνω εγώ, τα πράγματα θα ήταν πολύ διαφορετικά και σίγουρα τα παιδιά θα έμεναν πολύ περισσότερο μέσα στο σπίτι και άρα θα έβλεπαν περισσότερη τηλεόραση» αναφέρει η 35χρονη μητέρα δύο αγοριών, τριάμισι και δυόμισι χρόνων. Προσπαθεί λοιπόν να περιορίσει τον χρόνο που βλέπουν τηλεόραση στη μία ώρα το πολύ την ημέρα.
Δεν έχουν όμως όλες οι εργαζόμενες μητέρες τα προνόμια της Χριστίνας, γι΄ αυτό και η τηλεόραση συχνά παίζει ρόλο… μπέιμπι σίτερ. Πρόσφατη έρευνα έδειξε ότι ένας στους τρεις μαθητές του Δημοτικού παρακολουθεί τηλεόραση πάνω από δύο ώρες τις καθημερινές, ενώ τα Σαββατοκύριακα ο χρόνος που περνούν μπροστά στη μικρή οθόνη διπλασιάζεται! Η τηλεόραση αντικαθιστά το παιχνίδι, τη συναναστροφή, με αρνητικές συνέπειες για τους μικρούς τηλεθεατές. Μάλιστα, ένα πρόσθετο «βάσανο» για τους γονείς στη σχέση των παιδιών τους με την τηλεόραση είναι τα προϊόντα που διαφημίζονται και που αποτελούν «παιδικούς πειρασμούς». Δεν πρόκειται μόνο για παιχνίδια, αλλά και για δεκάδες σνακ ή άλλες «λιχουδιές» που ευθύνονται για την παιδική παχυσαρκία. Τέτοια προϊόντα, εξάλλου, συνηθίζεται να συνοδεύουν τις ώρες που παρακολουθεί κανείς τηλεόραση, είτε μεγάλος είτε παιδί. Σύμφωνα με την Ελληνική Εταιρεία Παχυσαρκίας, η τηλεόραση και άλλα «συστατικά» του σύγχρονου τρόπου ζωής προσθέτουν στο σώμα παιδιών και ενηλίκων ως και 800 γραμμάρια λίπους ετησίως. Οι επιστήμονες παρατηρούν όλο και περισσότερα παιδιά με κοιλιακό λίπος, το οποίο επιβαρύνει την ποιότητα ζωής και μειώνει το προσδόκιμο ζωής. Η κοιλιακή παχυσαρκία σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακών νοσημάτων, ενώ αυξάνει και τον κίνδυνο για εμφάνιση διαβήτη τύπου ΙΙ.
Αδύνατο ένα στα τρία
Ενδεικτικά είναι και τα αποτελέσματα μελέτης που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο επιστημονικό περιοδικό «Εuropean Journal of Ρublic Ηealth»: Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι αν οι διαφημίσεις σνακ και άλλων παχυντικών τροφίμων εξαφανίζονταν από τα τηλεοπτικά προγράμματα, ως και ένα στα τρία παχύσαρκα παιδιά θα ήταν αδύνατο! Με άλλα λόγια, εκτιμάται ότι η καθολική απαγόρευση τέτοιων διαφημίσεων θα μπορούσε να μειώσει την εμφάνιση της παιδικής παχυσαρκίας από 2,5% ως και 6,5%. «Εχουμε βρεθεί πολλές φορές μπροστά στα ράφια του σουπερμάρκετ με τα παιδιά να μου ζητάνε ό,τι έχουν δει στην τηλεόραση και εγώ να… επιχειρηματολογώ γιατί δεν πρέπει να το αγοράσουμε. Προσπαθώ ήδη από το σπίτι να συμφωνήσω μαζί τους για τα πράγματα που θα αγοράσουμε.Επιπλέον, εκτός από το καθημερινό φαγητό φτιάχνουμε πολύ συχνά και γλυκά στο σπίτι, και αφήνω τα παιδιά να συμμετέχουν στη διαδικασία ακριβώς για να μαθαίνουν στον πιο υγιεινό τρόπο ζωής» αναφέρει η Χριστίνα Βασιλάκη.
« Οι γονείς πρέπει να μάθουν να λένε “όχι” όταν τα παιδιά ζητούν σνακ από το σουπερμάρκετ ή το περίπτερο. Το ίδιο θα πρέπει να κάνουν και ο παππούς και η γιαγιά» τονίζει ο πρόεδρος της Ελληνικής Παιδιατρικής Εταιρείας, καθηγητής Ανδρέας Κωνσταντόπουλος . Ο ίδιος επισημαίνει ότι το ιδανικό, κυρίως για τα μικρά παιδιά, θα ήταν να μη βλέπουν καθόλου τηλεόραση. «Αν κάτι τέτοιο δεν μπορεί να γίνει, τότε ο χρόνος παρακολούθησης πρέπει να μειωθεί στο ελάχιστο και σε καμία περίπτωση να μην υπάρχει τηλεόραση στο παιδικό δωμάτιο».
Αγωνιάτε για τις κακοτοπιές που παραμονεύουν στο Διαδίκτυο την ώρα που το παιδί σας «σερφάρει»; Μια νέα γενιά από ιντερνετικές εφαρμογές προσφέρει σε κάθε γονέα τη δυνατότητα, ανά πάσα στιγμή, να γνωρίζει με ποιους μιλάει το ανήλικο παιδί του, τι φωτογραφίες και βίντεο «ανεβάζει» στο σύστημα και ποιες πληροφορίες ανταλλάσσει με γνωστούς ή αγνώστους. Το αντίτιμο της εν λόγω ιδιότυπης… κατασκοπείας υπολογίζεται σε περίπου 100 δολάρια ετησίως και ήδη πολλές εταιρείες στη διεθνή αγορά προσφέρουν τη συγκεκριμένη δυνατότητα.
Ευλογία, αλλά και κατάρα μαζί, το Διαδίκτυο μπορεί να προσφέρει στους νεαρούς ενοίκους του εντυπωσιακές ευκαιρίες για πληροφόρηση, ψυχαγωγία και επικοινωνία, αλλά ταυτόχρονα, μέσα σε όλα τούτα τα ευεργετικά, κρύβει και πλήθος κινδύνων «ακατάλληλων για ανηλίκους» (πορνογραφικό, βίαιο ή προσβλητικό περιεχόμενο, ιούς κ.ά.).
Δεδομένου δε ότι οι ηλικίες των κυβερνοναυτών ολοένα και μειώνονται σε αντίθεση μάλιστα με τις ιντερνετικές απειλές οι οποίες διαρκώς αυξάνονται, η ανάγκη online προστασίας των ανηλίκων καθίσταται κάτι παραπάνω από επιτακτική.
Προκειμένου λοιπόν να προφυλάξουν τα τέκνα τους από τυχόν δυσάρεστες περιπέτειες, οι γονείς μπορούν να υπολογίζουν στη βοήθεια μιας νέας υπηρεσίας (έκανε το ντεμπούτο της στις 23 Ιουνίου), με την ονομασία FamilyShield («οικογενειακή ασπίδα» ελληνιστί). Δημιούργημα της εταιρείας αντιιικών OpenDNS, η εν λόγω ασπίδα (προσφέρεται δωρεάν στη διεύθυνση: www.opendns.com/family shield) έρχεται σε ρόλο ειδικού φίλτρου ασφαλείας να μπλοκάρει την εμφάνιση όλων των ιστοσελίδων που θα μπορούσαν να βλάψουν ένα παιδί.
Πιο συγκεκριμένα, η FamilyShield φέρεται να «αποκρούει» τρεις κατηγορίες κινδύνων: ιστοχώρους με πορνογραφικό ή άλλου τύπου προσβλητικό περιεχόμενο, phishing websites (σελίδες-δόλωμα που στοχεύουν στην υποκλοπή προσωπικών δεδομένων), malware websites (πηγές μόλυνσης με ιούς) και Proxy/anonymizer websites (λειτουργούν ως ενδιάμεσος σταθμός μεταξύ χρήστη και διακομιστή, επιτρέποντας στα τεχνολογικά καταρτισμένα πιτσιρίκια να παρακάμπτουν τεχνηέντως τις όποιες γονικές απαγορεύσεις).
Να σημειωθεί μάλιστα πως η OpenDNS παραμένει πάντοτε ενήμερη για τις νέες απειλές, καθώς δεν σταματά ούτε για μία στιγμή να ανανεώνει τη λίστα της με τους απαγορευμένους ιστότοπους.
Η ενεργοποίηση Σε αντίθεση με άλλα παρόμοια γονικά φίλτρα (όπως τα NetNanny.com και CyberPatrol.com), η FamilyShield δεν απαιτεί την εγκατάσταση οιουδήποτε λογισμικού εκ μέρους του χρήστη και ως εκ τούτου δεν επιβραδύνει την ταχύτητα πλοήγησης στον Ιστό (αντιθέτως μάλιστα, σύμφωνα με τους δημιουργούς της, φέρεται να τη βελτιώνει).
Προκειμένου να τη θέσουν σε λειτουργία οι ενδιαφερόμενοι καλούνται να ακολουθήσουν μια διόλου χρονοβόρα διαδικασία (συγκεκριμένα τους ζητείται να αλλάξουν τις διευθύνσεις στον DNS διακομιστή), διαδικασία την οποία αναλαμβάνει να τους την εξηγήσει βήμα βήμα η ίδια η υπηρεσία όταν έρθει η ώρα του set-up. Σημειωτέον πως η εν λόγω «οικογενειακή ασπίδα» δύναται να προσαρμοστεί είτε στον κεντρικό ασύρματο δρομολογητή (router) ενός νοικοκυριού (προστατεύοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο, ταυτόχρονα, όλες τις δικτυωμένες συσκευές μιας οικίας, συμπεριλαμβανομένων και των παιχνιδομηχανών) είτε σε κάθε προσωπικό υπολογιστή χωριστά (σε περιβάλλοντα Windows, Mac OS, SUSE και Ubuntu).
Αποτελεί δικλίδα ασφαλείας και όχι αντιιικό πρόγραμμα Οι ειδικοί σε θέματα ασφαλείας του Διαδικτύου προειδοποιούν πως η FamilyShield δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση να αντιμετωπιστεί ως υποκατάστατο κάποιου αντιιικού προγράμματος. Να σημειωθεί ωστόσο πως, όπως σε τόσες άλλες κοινωνικές περιστάσεις offline, έτσι και online, η καταστολή (ο περιορισμός της ελευθερίας στον κυβερνοχώρο) δεν μπορεί είναι τόσο αποτελεσματική και ουσιαστική όσο η πρόληψη (η ορθή διαπαιδαγώγηση).
Υπηρεσίες ασφάλειας στον Κυβερνοχώρο Η FamilyShield δεν είναι το μοναδικό φίλτρο που έχει διαμορφωθεί ειδικά για την προστασία των μικρών σε ηλικία χρηστών. Κάθε άλλο μάλιστα. Στην εν λόγω κατηγορία ανήκει πλήθος εξειδικευμένων υπηρεσιών, μεταξύ των οποίων ξεχωρίζουν οι: NetNanny.com (θεωρείται από πολλούς ως «η καλύτερη» στον τομέα της, προσφέρεται δωρεάν μόνο για μια δοκιμαστική περίοδο 14 ημερών, κοστίζει γύρω στα 40 δολ.), CyberPatrol.com (λογισμικό που κοστίζει κι αυτό περί τα 40 δολ.), SafetyWeb.com (αναλαμβάνει να παρακολουθεί τις κινήσεις των παιδιών σας στα social networks), SocialShield.com (εργαλείο ανάλογο με αυτό του SafetyWeb.com, απαιτεί χρηματική συνδρομή), SentryParentalControls.com (λογισμικό, λειτουργεί με συνδρομή) και UnitedParents.com (βρίσκεται ακόμη σε στάδιο beta). Επιπλέον υπάρχουν και φίλτρα προστασίας φτιαγμένα για επιχειρήσεις, οι οποίες δεν θέλουν οι υπάλληλοί τους να αλωνίζουν ελεύθερα στον Παγκόσμιο Ιστό. Ενδεικτικά αναφέρονται τα: BarracudaNetworks.com και WebSense.com.
Πάνω από 18 εκατ. πολίτες του Διαδικτύου και πάνω από 40.000 σχολεία προστατεύονται επί του παρόντος από την εταιρεία OpenDNS, δημιουργό της ασπίδας FamilyShield.
«Μια εβδομάδα στο μουσείο». Η Μυρτώ Λάβδα και η Κατερίνα Σταμίδη έχουν αναλάβει να ξεναγήσουν τα παιδιά στις μόνιμες και στις περιοδικές εκθέσεις για να έρθουν σε επαφή από τα κυπριακά κεραμικά και τα κυκλαδικά ειδώλια μέχρι τις οργανικές φόρμες της αγγλίδας εικαστικού Σάρα Λούκας. Στη συνέχεια θα φτιάξουν τις δικές τους δημιουργίες.
Κατασκήνωση μέσα στην πόλη; Γιατί όχι. Ο Ελληνικός Κόσμος συνεχίζει το επιτυχημένο εγχείρημα για ενδέκατη χρονιά. Ετσι και φέτος τα παιδιά έχουν την ευκαιρία να βρεθούν σε μια εναλλακτική κατασκήνωση που λειτουργεί από το πρωί έως το απόγευμα στους χώρους του ιδρύματος, στην Πειραιώς. Με προβολές εικονικής πραγματικότητας, εκθέσεις και παιχνίδι θα ανακαλύψουν τον κόσμο των αρχαίων.
«Κουπί γοργά, πόλεις μάς περιμένουν!» είναι ο τίτλος του πρώτου προγράμματος, που προσκαλεί σε ένα ταξίδι με μια τριακόντορο που ρίχνει άγκυρα σε αρχαία ελληνικά λιμάνια. Εκεί τα παιδιά θα γνωρίσουν τους ανθρώπους και τον πολιτισμό τους, θα ζήσουν την καθημερινότητά τους, θα γευτούν αρχαία εδέσματα.
Το δεύτερο πρόγραμμα έχει τίτλο «Σκάψε, σκάψε, μύθους θα βρεις». Τα παιδιά παίρνουν εργαλεία, σκάβουν βαθιά στη γη και φέρνουν στο φως ήρωες, θεούς και ημίθεους που τους εξιστορούν τα κατορθώματά τους. Τα προγράμματα είναι δεκαήμερα και ξεκινούν αύριο, στις 19/7 και 23/8.
Με πρωινή εξόρμηση στο λόφο του Φιλοπάππου για πικ νικ και κινητικά παιχνίδια αρχίζει το καθημερινό πρόγραμμα του Μουσείου Συναισθημάτων. Η επαφή με τη φύση, στη σκιά της Ακρόπολης, δεν είναι η μοναδική προτεραιότητα του μουσείου. Οπως μαρτυρά το όνομά του, στόχος είναι να ενθαρρύνει τα παιδιά να κατανοήσουν τα συναισθήματα. Για το λόγο αυτόν οργανώνει, σε συνεργασία με το Musee des Enfants των Βρυξελλών, τη διαδραστική έκθεση «Ποιος είμαι εγώ;», που προσπαθεί να δώσει μορφή στον άυλο κόσμο των συναισθημάτων. Με παιχνίδια αυτογνωσίας, οι ικανότητες, οι δυσκολίες, οι επιθυμίες, τα όνειρα καταγράφονται στο προσωπικό βιβλίο κάθε παιδιού, βοηθώντας το να αποκτήσει αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει ακόμα μυθοπλασία και θεατρικό παιχνίδι καθώς και εργαστήρια κατασκευής-ζωγραφικής. Τα δεκαήμερα προγράμματα του Ιουλίου απευθύνονται σε παιδιά 7-12 ετών, αρχίζουν αύριο και στις 19/7, ενώ ένα πενθήμερο ξεκινάει στις 6 Σεπτεμβρίου.
Πας στο Σύνταγμα και η μηχανή του χρόνου σε μεταφέρει στην προϊστορία. Μια σπηλιά με «βράχια» που μοιάζουν αληθινά περιμένει στο «Αλατοσπήλαιο» τα παιδιά για να τα μεταφέρει στον κόσμο των παραμυθιών. Ο Ιούλιος (17/7 και 18/7) είναι αφιερωμένος στους μύθους του Αισώπου: «Ο αγριόγατος και ο πετεινός», «Η γίδα και ο γάιδαρος», «Ο βοριάς και ο ήλιος». Με αφήγηση, δραματοποίηση και θεατρικό παιχνίδι, οι μύθοι ζωντανεύουν στην ειδικά διαμορφωμένη σκηνή. Υπάρχουν και καρέκλες και για τους γονείς που θέλουν να παρακολουθήσουν το πρόγραμμα.
Πώς μας προστατεύουν τα αντηλιακά από τη βλαβερή ακτινοβολία; Γιατί επιπλέουν τα πλοία; Πώς πετούν τα αεροπλάνα; Γιατί τα θαλάσσια ρεύματα διαφυλάσσουν την ισορροπία του πλανήτη; Το Ιδρυμα Ευγενίδου προσεγγίζει επιστημονικά το καλοκαίρι προσθέτοντας τη γνώση στην ξενοιασιά. Κάθε Σαββατοκύριακο του Ιουλίου η διαδραστική έκθεση «Επιστήμη και Τεχνολογία» συνοδεύεται από πειράματα και κατασκευές προκειμένου οι μικροί επισκέπτες να κατανοήσουν καλύτερα και με ευχάριστο τρόπο τον κόσμο που μας περιβάλλει. Η γη, ο αέρας, το νερό, ο ήλιος μπαίνουν στο μικροσκόπιο. Τα παιδιά θα έχουν την ευκαιρία να κατασκευάσουν τη δική τους σχεδία, να της βάλουν πανιά και να την ταξιδέψουν στο νερό με τη βοήθεια ανεμιστήρα. Θα φτιάξουν όμως και γυαλιά ηλίου και θα μάθουν γιατί είναι απαραίτητα αυτή την εποχή.
Χρώμα ανατολής παίρνει η Χώρα της Ανδρου, με το αφιέρωμα στον σημαντικό αμερικανοϊάπωνα γλύπτη Ισάμου Νογκούτσι που οργανώνει το Ιδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή. Η αφαιρετική τέχνη, ο σουρεαλισμός, η αρχαία ελληνική γλυπτική αλλά και η ανατολική καλλιγραφία έχουν επηρεάσει το έργο του καλλιτέχνη, ο οποίος παράλληλα ενδιαφέρθηκε για την αρχιτεκτονική τοπίου, αναπλάθοντας από κήπους μέχρι παιδότοπους.
Οι μικροί παραθεριστές θα έχουν την ευκαιρία να μυηθούν στη γλυπτική του Νογκούτσι. Εκτός από τις καθιερωμένες ξεναγήσεις, υπάρχουν και παράλληλα προγράμματα: Στις 6 και 7 Αυγούστου η γλύπτρια Ντίνα Αναστασιάδου προσκαλεί τα παιδιά να συμμετάσχουν σε μια επίδειξη ζωγραφικής και καλλιγραφίας με «sumi». Πρόκειται για την πρώτη μορφή μελάνης που χρησιμοποίησε ο άνθρωπος. Επινόηση των Κινέζων, εισάγεται στην Ιαπωνία περί το 600 μ.Χ. μαζί με τα κινέζικα ιδεογράμματα. Αρχικά, χρησιμοποιήθηκε για καλλιγραφία, αργότερα ευρέως και στη ζωγραφική.
Στις 20 και 21 Αυγούστου η Ιωάννα Χριστοδούλου οργανώνει εργαστήριο «Origami». Πρόκειται για την παραδοσιακή ιαπωνική τέχνη της χαρτοδιπλωτικής, που έχει τις ρίζες της στον 8ο αιώνα μ.Χ. Χωρίς τη χρήση ψαλιδιού, το χαρτί διπλώνεται και δημιουργούνται μορφές δύο ή τριών διαστάσεων, αφαιρετικές ή φυσικές που κεντρίζουν τη φαντασία.
Για τα παιδιά η φράση «εξωσχολικό βιβλίο» είναι συνήθως πιο τρομακτική κι απ’ τη φράση «βιβλίο του σχολείου»! Πέρα από τη σταθερή μειονότητα μαθητών που απολαμβάνουν πραγματικά το διάβασμα, οι υπόλοιποι προσπαθούν κάθε καλοκαίρι να το αφήσουν πίσω τους. Και αντιλαμβάνονται εύκολα τα τρικ των εκπαιδευτικών βιβλίων με τίτλους όπως «Φανταστικές Διακοπές» με τις χρήσιμες, μεταμφιεσμένες ασκήσεις.
Κι όμως, ταυτόχρονα, οι μικροί (όπως και οι μεγάλοι) το καλοκαίρι ανακαλύπτουν τη μαγεία της ανάγνωσης περισσότερο από κάθε άλλη εποχή. Αρκεί το διάβασμα να μην παρουσιάζεται ως υποχρέωση, αλλά ως ένα απ’ τα δεκάδες τέλεια πράγματα που μπορείς να κάνεις στις φαινομενικά ατελείωτες μέρες φωτεινής ξεγνοιασιάς.
Ηλεκτρονικά παιχνίδια, τηλεόραση, Ιντερνετ. Ας μη γελιόμαστε: αν ήμασταν τώρα παιδιά, κι εμείς τα ίδια θα κάναμε. Η οθόνη είναι ηδονικά εθιστική, η δύναμη της εικόνας και της αμφίδρομης συμμετοχής νικάει κατά κράτος το διάβασμα – τουλάχιστον σ’ ένα πρώτο επίπεδο. Ο καταιγισμός πληροφοριών (και η απόλαυση που αυτός προσφέρει) αποτρέπει πολλά παιδιά απ’ το να συγκεντρωθούν για ώρα σε κάτι, να δοθούν ολοκληρωτικά στις τυπωμένες σελίδες χαρτιού και να φτιάξουν τις εικόνες μόνα τους, στο μυαλό τους.
Εκεί όμως μπαίνει το καλοκαίρι. Με βιβλία διαλεγμένα ειδικά για την ψυχοσύνθεση του παιδιού, πολλές ώρες ξεκούρασης, πιο χαλαρούς ρυθμούς, γονείς που διαβάζουν και το απολαμβάνουν (κι έτσι δείχνουν και στα παιδιά ότι ένα βιβλίο μπορεί όντως να είναι διασκεδαστικό). Ανάμεσα σε όλα τα άλλα που αρέσουν στα παιδιά, αυτό το καλοκαίρι μπορεί να τρυπώσει κι ένα βιβλίο, έστω και δοκιμαστικά. Χωρίς καμία υποχρέωση, μόνο για απόλαυση. Κάτι που θα τους ταιριάζει, που πιθανώς θα το έχουν διαλέξει ή ζητήσει τα ίδια. Και τότε μπορεί ένας νέος κόσμος να ξετυλιχθεί μπροστά στα μάτια τους: να ταξιδέψουν, να γελάσουν, να συγκινηθούν, να τρομάξουν, να ονειρευτούν, να γνωρίσουν τον εαυτό τους. Και τελικά να δουν τη ζωή τους διαφορετικά ή, ακόμα καλύτερα, να τη δουν όπως είναι: γεμάτη καθημερινή μαγεία.
* Ο Αρης Δημοκίδης είναι συγγραφέας παιδικών βιβλίων και δημοσιογράφος.
Το ερώτημά σας, αν χρειάζεται τα παιδιά να διαβάζουν το καλοκαίρι, απασχολεί πολύ γονείς και εκπαιδευτικούς. Μόνο τα παιδιά δεν απασχολεί! Γιατί εκείνα που έχουν ανακαλύψει την απόλαυση της ανάγνωσης θεωρούν αυτονόητο πως θα διαβάσουν βιβλία, όπως αυτονόητο είναι πως θα κολυμπήσουν και θα πάνε θερινό σινεμά. Τα άλλα, που δεν θέλουν να διαβάσουν κανένα βιβλίο, πρέπει να τα βοηθήσουμε να ανακαλύψουν πόσο ωραία περνάει ο αναγνώστης όταν διαβάζει. Πώς;
Μπορούμε να διαλέξουμε μαζί τα βιβλία που θα πάρουμε φεύγοντας για διακοπές. Ο γονιός που παίρνει βιβλία να διαβάσει, λειτουργεί ως ένα ισχυρό πρότυπο. Απαραίτητη είναι η επίσκεψη στα βιβλιοπωλεία για να ενημερωθούμε, να ψάξουμε και να αγοράσουμε τα βιβλία που θα πάρει κάθε μέλος της οικογένειας μαζί του στις διακοπές
Αναζητούμε βιβλία ειδικού ενδιαφέροντος σχετικά με τον τόπο ή τις δραστηριότητες που θα κάνουμε τις διακοπές μας. Δείχνουμε το ενδιαφέρον μας για ό,τι διαβάζει το παιδί μας –διαβάζουμε κι εμείς–, κάνουμε το βιβλίο επίκεντρο των οικογενειακών συζητήσεων. Τα βιβλία μάς δίνουν την ευκαιρία να επικοινωνούμε – γίνονται ένας κρίκος που μας συνδέει με το παιδί. Τα βιβλία επίσης μας δίνουν την ευκαιρία να δημιουργούμε! Το παιδί μπορεί να γράψει τη δική του συνέχεια ή το δικό του τέλος. Να δραματοποιήσει σκηνές με τους φίλους του. Να ζωγραφίσει, να τραγουδήσει, να φτιάξει κατασκευές. Το καλοκαίρι ενδείκνυται για βιβλία γνώσεων και δραστηριοτήτων, μια και δεν καθορίζει το σχολείο τα πεδία ενδιαφερόντων αλλά κάθε παιδί ανακαλύπτει τα δικά του! Επίσης, τα νέα βιβλία τύπου «Διακοπές» δεν κάνουν πια επανάληψη στο βιβλίο του σχολείου, αλλά έχουν δημιουργικές δραστηριότητες, όπου το παιδί χρησιμοποιεί τις γνώσεις της χρονιάς. Δεν θυμίζουν σχολείο, ενώ αντίθετα προσφέρουν δημιουργική απασχόληση τις ατέλειωτες ελεύθερες ώρες του καλοκαιριού, που όλοι θέλουμε να ξεκολλήσουμε τα παιδιά μας από τις οθόνες και τα ηλεκτρονικά παιχνίδια.
* Ο Βαγγέλης Ηλιόπουλος είναι συγγραφέας, εκπαιδευτικός και πρόεδρος του Ελληνικού Τμήματος της Διεθνούς Οργάνωσης Βιβλίων για Παιδιά και Νέους (ΙΒΒΥ).
Υπήρχε μια εποχή που το εξωσχολικό διάβασμα ήταν συνυφασμένο με το καλοκαίρι. Ησυχα, ζεστά μεσημέρια, με μοναδικό ήχο το γύρισμα των σελίδων ενός βιβλίου. Θυμάμαι το αίσθημα της απόλυτης ανεμελιάς. Τα σχολεία είχαν κλείσει και όπου να ‘ναι θα ακολουθούσε η τελετουργική βόλτα στα βιβλιοπωλεία για την επιλογή. Δεν χρειαζόταν να είναι πολλά τα βιβλία που θα διαλέγαμε, μπορούσε να ήταν μόνο ένα. Το ένα, που θα γινόταν το ταξίδι και ο κόσμος μας για όλο το καλοκαίρι.
Δεν μπορώ να πω πως ήμαστε πιο τυχεροί ή πιο άτυχοι που δεν σερφάραμε από μικροί στο Internet, αφού πια πρώτη εγώ παθαίνω στερητικό σύνδρομο στις διακοπές όταν δεν έχω πρόσβαση στα email μου… Απολαμβάναμε πάντως μια υπέροχη, χαμένη στα σίγουρα, γαλήνη. Πίεση δεν υπήρχε, στο κάτω κάτω πώς αλλιώς θα περνούσαν τα μεσημέρια; Ετσι το βιβλίο είχε την ικανότητα να γίνεται φίλος κι αυτή ήταν η μαγεία: ένας συνδυασμός ξεκούρασης, ονειροπόλησης και αυτάρκειας.
Σήμερα, τα παιδιά που ξεκινούν το καλοκαίρι τους δεν σκέφτονται τόσο το ποια και πόσα βιβλία θα διαβάσουν. Οι γονείς συνήθως αποφασίζουν, αγοράζουν, παραδίδουν κι όλα αυτά με ένα σχετικό άγχος. Πώς θα τα κρατήσουν μακριά από το κομπιούτερ, πώς θα τα πείσουν να μην παίζουν πολλές ώρες playstatioστο σπίτι ή στο internet cafe κοντά στο εξοχικό. Μοιάζει πράγματι τρομακτικό και για τις δύο πλευρές. Σαν να είναι κάτι υποχρεωτικό που εάν δεν γίνει, θα δημιουργηθούν προβλήματα.
«Δεν διαβάζει» ακούω συνεχώς από γονείς κυρίως μεγαλύτερων παιδιών ή «δεν με νοιάζει που δεν μ’ αρέσουν αυτά που διαβάζει, αρκεί που το κάνει». Σαν ατάκες απελπισίας. Αραγε θα μπορούσαμε να επαναφέρουμε στη σύγχρονη εποχή και γενιά την ηρεμία της αίσθησης ότι διαβάζω το βιβλίο μου και δεν έχω ανάγκη τίποτε άλλο;
Πρόσφατα στο Ιδρυμα Μείζονος Ελληνισμού, ο συγγραφέας και εκπαιδευτικός Βαγγέλης Ηλιόπουλος έδωσε μια διάλεξη με θέμα εάν θα πρέπει τα παιδιά να διαβάζουν το καλοκαίρι. Ηταν το έναυσμα για μια αντιπαράθεση μεταξύ ενός πιο νέου κι ενός παλαιότερου συγγραφέα παιδικών βιβλίων, του Αρη Δημοκίδη και του ίδιου του Ηλιόπουλου.
Λίγο πριν φτιάξουμε τις βαλίτσες των διακοπών, το ερώτημα είναι: Εχει νόημα να πείσουμε τα παιδιά μας να διαβάσουν και πώς θα τους μάθουμε να απολαμβάνουμε μια ενασχόληση που θα τους συντροφεύει και καλλιεργεί για μια ολόκληρη ζωή;
ΓΙΑ ΜΑΣ, τα 12 χρόνια είναι πίσω μας… Και λέω «μας» γιατί η ελληνίδα μανούλα μυαλό δεν βάζει ποτέ: «Δε γράψαΜΕ καλά, την Παρασκευή δίνουΜΕ Χημεία, στα Αρχαία ζήτημα αν θα πάρουΜΕ τη βάση!» Μπροστά ΜΑΣ είναι οι σπουδές και η αγορά- λέμε καμιά σαχλαμάρα να περάσει η ώρα- εργασίας!
Η περίφημη «δωρεάν Παιδεία» στη χώρα μας μεταφράζεται σε «δεν υπάρχει φράγκο». Γέλασα πάαααρα πολύ όταν είχα δει τον Καραμανλή να εγκαινιάζει το- και καλά!- πρότυπο σχολειό με τα λάπτοπ. Σε ποια χώρα ζούσε αυτός ο άνθρωπος, σε ποια ήπειρο, ποιον πλανήτη, ποιο ηλιακό σύστημα;
Εδώ υπάρχουν δημόσια σχολεία που τα ντουβάρια τους είναι σαν κεφαλογραβιέρα Ηπείρου. Υγρασία, εγκατάλειψη, διάλυση.
Αυτά δεν είναι σχολεία, είναι παραπήγματα. Και τι θα κάνεις τώρα εσύ;
Θα πας στην παράγκα του Καραγκιόζη να βάλεις το λάπτοπ; Δεν παίρνεις καλύτερα μια ταβανόβουρτσα και ένα πεντόκιλο μπογιά να σηκώσεις τα μανίκια;
Αλλο ακανθώδες: Οι σάκες των παιδιών!
Τα ταλαίπωρα πιτσιρικάκια φορτώνονται του Σίσυφου τον βράχο. Δεν είναι τυχαίο ότι τα περισσότερα καταλήγουν με σκολίωση. Ολοι εσείς που καταρτίζετε τη διδακτέα ύλη, έχετε πάρει τη σάκα του ΔΙΚΟΥ ΣΑΣ παιδιού να τη βάλετε στη ζυγαριά; Κι αν σας βγει λιγότερο από 28 κιλά, να μου τρυπήσετε τη μύτη!
Αλλο ακανθώδες: Τα βιβλία! Δεν γνωρίζω αν υπάρχει ακόμα εκείνο το «θεσπέσιο» βιβλίο Ιστορίας της ΣΤ΄ Δημοτικού που έφαγε στη μάπα η γενιά του γιου μου! Αυτό που «κάλυπτε» χρονικά μια περίοδο από την Αλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453 μέχρι ΚΑΙ την ένταξη της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα. Και μέσα σε δυο τρεις σελίδες «ξεπέταγε» τα 400 χρόνια «σκλαβιά και φυλακή»: Σούλι, Μεσολόγγι, Μανιάκι, Ιταλούς, Γερμανούς, Κατοχή, χούντα, μεταπολίτευση, όλα στο μπλέντερ της ισοπέδωσης.
Επιγραμματικά, τάκα τάκα κι όξω απ΄ την πόρτα. Αυτό δεν ήταν βιβλίο Ιστορίας, μενού σε φαστφουντάδικο ήταν!
Αλλο ακανθώδες: Η παπαγαλία! Απ΄ την εποχή μου μέχρι σήμερα, όποιος μαθητής δεν διαθέτει φωτογραφική μνήμη (που σημαίνει ότι αποτυπώνει το ένα λεπτό και τα ξεχνάει το επόμενο) την έβαψε! Ακόμα και τώρα, ακόμα και το 2010, η Παιδεία προσπερνάει την ουσία και εμμένει στην αποστήθιση.
Αλλο ακανθώδες: Τα ωράρια! Κάποτε πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι οι πιο σκληρά εργαζόμενοι Ελληνες είναι τα παιδιά! Το σύστημα είναι τόσο διάτρητο που αν δεν υπήρχε το δεκανίκι της παραπαιδείας κανένας μαθητής δεν θα την έβγαζε καθαρή.
Ξηλώνονται, λοιπόν, οι φουκαράδες οι γονείς στα ιδιαίτερα και στα φροντιστήρια. Και τρέχουν τα παιδιά με τη γλώσσα έξω. Τρέχουν έναν μαραθώνιο με συγκεκριμένη αφετηρία και αόριστο τερματισμό. Οποιος αντέξει, όσο αντέξει, αν αντέξει!
Αλλο ακανθώδες: Οι απουσίες! Να εξηγούμαστε, για να μην παρεξηγούμαστε. Ενα σχολείο οφείλει να ελέγχει τους κοπανατζήδες! Αλλο αυτό όμως κι άλλο να τη βγάζουμε γονείς και παιδιά 12 χρόνια με ένα μπακαλοτέφτερο στο χέρι, να υπολογίζουμε τις ώρες και να στέλνουμε τα παιδιά μας με πυρετό, σερνάμενα, ερείπια! Πόσο απαράδεκτο είναι αυτό; Σε ποια αντικοινωνική, ανεύθυνη συμπεριφορά μάς ωθεί το ίδιο το κράτος; Να βήχει το παιδί μας και να κολλάει όλη η υπόλοιπη τάξη;
Πολλά τα ακανθώδη, λίγος ο χώρος της τελευταίας σελίδας… Μια άλλη φορά θα μιλήσουμε για τη «φιλοσοφία του 19,5».
Για τα δικαιώματα που ΔΕΝ έχουν τα παιδιά που δεν είναι αριστούχοι… Αλλά παρ΄ όλα αυτά έχουν όνειρα, φιλοδοξίες, σχέδια για τη ζωή τους…
Θα μιλήσουμε για την έλλειψη επαγγελματικού προσανατολισμού, την έλλειψη ενημέρωσης πάνω σε θέματα που αφορούν σε ναρκωτικά, αλκοόλ, ουσίες κι όλα τα συναφή.
ΘΑ ΜΙΛΗΣΟΥΜΕ… Θα φωνάξουμε… Γιατί, κυρίες και κύριοι, σας παραδίδουμε ό,τι πολυτιμότερο: τα παιδιά μας! Και δεν λέμε να τραβήξετε εσείς όλο το κουπί. Το σπίτι, η οικογένεια έχουν υποχρεώσεις. Ομως κάποτε πρέπει να συνεργαστούμε… Να συντονιστούμε… Κάποτε- να διακτινιστούμε στον ίδιο πλανήτη!
Γιατί μπορεί η λέξη «παιδεία» να είναι παράγωγο του ρήματος «παιδεύω», αλλά μάλλον κάποιοι έχουν μπερδέψει τις έννοιες… Αλλά μάλλον κάποιοι έχασαν το ετυμολογικό τους λεξικό.
Οποιος το βρει, παρακαλείται να προσέλθει στις πληροφορίες! Μπας και!..
Σε λίγες ημέρες πολλοί από εμάς θα βρεθούμε σε δύσκολη θέση καθώς θα ανακοινώνουμε τα αποτελέσματα σε μαθητές αλλά κυρίως σε γονείς ανέτοιμους να αποδεχθούν τα νέα.
Παρηγορηθείτε όμως, το βίντεο αποδεικνύει πως υπάρχουν και χειρότερα…
Στην περίοδο των εξετάσεων ξεσπάει η σφοδρότερη ενδοοικογενειακή κρίση. «Δεν διαβάζεις… χαζεύεις… πάλι έξω θα βγεις… λίγες ώρες δεν μπορείς να συγκεντρωθείς… ξέρεις τι σε περιμένει, ανεργία και ανασφάλιστη εργασία… μέλλον ζοφερό, σκληρό και ανταγωνιστικό». Σκόρπιες φράσεις, σε παραλλαγές, που διοχετεύονται σε μια ηλικιακή γκάμα η οποία ξεκινά (στην πιο σοβαρή εκδοχή της) από τα 13 και φτάνει ώς το… πτυχίο. Είκοσι πέντε και βάλε. Κάθιδροι και αγχωμένοι γονείς μετακυλίουν φοβίες και πίεση στα παιδιά – μαθητές, στα (αιωνίως) παιδιά – φοιτητές.
Μια γενιά που ζει σε σχήμα πρωθύστερο. Από την εφηβεία ετοιμάζεται για το μεταπτυχιακό, αν δεν πιέζεται από το δημοτικό ήδη για να κατακτήσει μια διακριτή και υψηλή κοινωνική θέση. Οι γονείς, συχνά με το υστέρημά τους (μας), φροντίζουν για το καλύτερο, όπως τουλάχιστον το αντιλαμβάνονται: ιδιωτικά σχολεία, μισθοί ολόκληροι στην παραπαιδεία, κεφάλαια που επενδύονται σε ένα μέλλον όλο και πιο σκοτεινό, όλο και πιο άδηλο.
Κάποτε μας ρωτούσαν «τι θα γίνουμε όταν μεγαλώσουμε» και κανείς δεν περίμενε μια σοβαρή απάντηση. Ρωτούσαν, στα αμήχανα κενά μιας επίσκεψης (θείοι, φίλοι, συγγενείς), και εμείς ψελλίζαμε ή ανακοινώναμε μεγαλοφώνως διάφορα θαυμαστά και, ενίοτε, ασυνάρτητα: από αστροναύτης έως ελέφαντας! Η πόρτα όμως που επικοινωνούσε με την αμεριμνησία της παιδικής ηλικίας έκλεισε απότομα. Τώρα, ως κηδεμόνες, απαιτούμε μια σαφή απάντηση. Και εάν δεν την εισπράττουμε, την υπαγορεύουμε. Η αγωνία για την κατεύθυνση (που επιλέγουν στη Β΄ Λυκείου) αρχίζει, περίπου, μια πενταετία νωρίτερα. Οι προοδευτικοί γονείς εμφανίζονται πιο επεξεργασμένοι και πρόθυμοι να ελέγξουν το «σύνδρομο του μέλλοντος» ή «της επιτυχίας». Αλλά η μετάθεση καραδοκεί. Τα παιδιά κουβαλούν και τις δικές μας ζωές, επιτυχίες ή αποτυχίες, επιθυμίες ή απωθημένα. Η εποχή προσφέρεται για πρώτης τάξεως μεταμφιέσεις: δύσκολοι καιροί, απρόβλεπτοι, δυσοίωνοι. Θωρακίζουμε λοιπόν τους απογόνους με master, doctora και post doc, με όλο και πιο εξειδικευμένα πτυχία, (πολλές) ξένες γλώσσες, σαρώνουμε κάθε αντίσταση στα «θέλω» τους, γιατί «εμείς ξέρουμε». Καμαρώνουμε για τις διαπρεπείς σπουδές και το αριστείο απονέμεται πάντα στον σύμφωνα και με τις πιο πρόσφατες απαιτήσεις επιτυχημένο. Η λίστα με τις προϋποθέσεις ανανεώνεται πλέον με ταχύτητες που είναι δύσκολο να παρακολουθήσει κάποιος.
Είναι τα παιδιά μας ευτυχισμένα; Δεν προλαβαίνουμε να αναρωτηθούμε. Ετσι δημιουργείται ένα νέο είδος παιδιού – υβριδίου, που στα 14 σκέφτεται το ασφαλιστικό και στα 23 παθαίνει υδρόλυση στην ιδέα της μειωμένης σύνταξης. Στα 25 έχει ήδη «ζήσει», πολλαπλασιαστικά, πολλές ζωές.
Τι κι αν οι εμπειρίες –ευτυχώς– δεν μεταγγίζονται. Εμείς (οι γονείς) οφείλουμε να κάνουμε την προσπάθεια. «Υποθηκεύετε το παρόν και το μέλλον των παιδιών», προειδοποιούν οι ειδικοί ψυχίατροι και ψυχοθεραπευτές, αλλά ο δραστικός αντίλογος είναι έτοιμος: «Και τι ξέρετε εσείς;». Η φιλοδοξία, ως κίνητρο για το επόμενο βήμα, λειτουργεί μόνο προς μια κατεύθυνση: της κοινωνικής αναγνώρισης και της επαγγελματικής αποκατάστασης. Τίποτα δεν βιώνεται σε ενεστώτα χρόνο. Μόνο με άλματα. Τα μαθητικά χρόνια είναι η προετοιμασία για τα φοιτητικά, τα φοιτητικά για τα μεταπτυχιακά, τα μεταπτυχιακά για την οικογένεια κ.ο.κ. Ζωή με διαρκή λόξυγγα. Με κανονικότητες διαταραγμένες, αν όχι διά παντός εξορισμένες.
Κι ύστερα έρχονται οι στατιστικές. Η Ευρωπαϊκή Κοινωνική Ερευνα («Κ», 16/6) εμφανίζει τον Ελληνα «με επιδιώξεις κυρίως ατομικές και όχι συλλογικές/θεσμικές», την πεποίθηση ότι «οι περισσότεροι άνθρωποι θα προσπαθούσαν να τον εκμεταλλευτούν εάν είχαν την ευκαιρία» και έντονη συντηρητική στροφή. Πίσω από την καχυποψία και τον ατομικισμό, «ακούγεται» η γονική παραίνεση: «Αν δεν διαβάσεις, θα σε φάνε λάχανο οι “άλλοι”… θα σου πάρουν τη δουλειά… θα είσαι πάντα τελευταίος». Οπου, το «διαβάσεις» μεταφράζεται σε βαθμοθηρία. «Πήρα εννιά», ανακοινώνει ο επί πτυχίω γόνος. «Καλά, κάτσε να δούμε τι θα πάρεις και στα υπόλοιπα», έρχεται η απάντηση-καταλύτης, εμποδίζοντας τη χαρά μιας, αδιαμφισβήτητης, επιτυχίας.
Πώς, άραγε, μετατρέψαμε το χάδι σε απειλή και φόβο της απώλειας;
Εκπαιδευτικοί στις ΗΠΑ ενθαρρύνουν τη συμμετοχή παιδιών σε μεγαλύτερες ομάδεςThe New York Times
Aπό την πρώτη ημέρα που συναντήθηκαν μέχρι τα 15 χρόνια τους, η Ρόμπιν Σριβς και η καλύτερή της φίλη, η Πένι, ήταν αχώριστες. Ξυπνούσαν και κοιμούνταν μαζί και μεταξύ τους δεν είχαν μυστικά. Σήμερα, η κυρία Σριβς έχει δύο γιους. Το δεκάχρονο αγόρι έχει «καλύτερό του φίλο» τον γιο της Πένι. Ο οκτάχρονος γιος της, όμως, δεν έχει «κολλητό».
Από τον Τομ Σόγιερ και τον Χάκμπερι Φιν μέχρι τον Χάρι Πότερ και τον Ρον Ουέσλι, οι «καλύτεροι φίλοι» των παιδικών χρόνων έχουν ιδιαίτερη θέση στη λογοτεχνία και στις αναμνήσεις αναρίθμητων ενηλίκων. Είναι, όμως, καλό να έχουν τα παιδιά έναν αποκλειστικό «καλύτερο φίλο»;
Ερευνα σε 3.000 Αμερικανούς ηλικίας από οκτώ έως 24 ετών διαπίστωσε ότι το 94% είχε ένα «κολλητό». Ομως, η αποκλειστική σχέση μεταξύ καλύτερων φίλων σηματοδοτεί σε κάποιες περιπτώσεις μελλοντικούς μπελάδες για τους εκπαιδευτικούς, που ανησυχούν για την ενδεχόμενη δημιουργία «συμμοριών» κι έτσι ενθαρρύνουν τη συμμετοχή των παιδιών σε μεγαλύτερες ομάδες φίλων.
Αυτή η τάση υποδεικνύει τη διαρκώς αυξανόμενη τάση των ενηλίκων να παρεμβαίνουν στην κοινωνική ζωή των παιδιών τους. Για πολλούς εκπαιδευτικούς και παιδοψυχολόγους ιδανική είναι η κατάσταση του Μάθιου και της Μάργκαρετ Γκεστ, δύο δωδεκάχρονων διδύμων που ζουν στην Ατλάντα. Κάθε απόγευμα Παρασκευής, δέκα αγόρια και κορίτσια μαζεύονται στον κήπο της οικογένειας Γκεστ, παίζουν μπάσκετ, κρυφτό και γενικά διασκεδάζουν.
Διάφορες εξωσχολικές δραστηριότητες βοηθούν τα δύο παιδιά να συμμετέχουν σε ομάδες και να έχουν πολλές παρέες.
Το καλοκαίρι, η κατασκήνωση στη λίμνη Τίμπερ διαθέτει «προπονητές φιλίας» που βοηθούν τα παιδιά να συνάψουν φιλικές σχέσεις με τους συνομηλίκους τους. «Δεν πιστεύουμε ότι είναι υγιές ένα παιδί να εστιάζει το ενδιαφέρον του αποκλειστικά σε ένα φίλο. Αν κάτι συμβεί, τα αποτελέσματα θα είναι τραγικά, ενώ περιορίζονται και οι ευκαιρίες να ανακαλύψει το παιδί τον κόσμο». Βέβαια, πολλοί ψυχολόγοι πιστεύουν ότι οι στενές παιδικές φιλίες ενισχύουν την αυτοπεποίθηση του παιδιού και βοηθούν στην απόκτηση δεξιοτήτων για υγιείς σχέσεις στην ενήλικη ζωή.
Οι «καλύτεροι φίλοι» βοηθούν τα παιδιά να νιώσουν συμπόνια, τα μαθαίνουν να ακούν και να παρηγορούν, να συζητούν, να μαλώνουν και να συμφιλιώνονται. Αν οι παιδικές φιλίες αποστερούνται από τους ενήλικες, πώς είναι δυνατόν να προετοιμαστεί το παιδί για την αποδοχή και την απόρριψη που θα γνωρίσει αργότερα;
Για καλό σκοπό…
Οι εκπαιδευτικοί ισχυρίζονται ότι δεν θέλουν να παρεμβαίνουν στις παιδικές φιλίες, αλλά μόνο να προάγουν την ευγένεια, τον σεβασμό και την καλοσύνη προς όλους.
Οι τεχνολογικές τους εμμονές είναι επιβλαβείς για τα παιδιά τους, που αισθάνονται ψυχικό πόνο.
Οι περισσότερες ανησυχίες σχετικά με τις αρνητικές επιπτώσεις των κινητών τηλεφώνων και των προγραμμάτων κοινωνικής δικτύωσης τύπου Twitter αφορούν τα παιδιά που χρησιμοποιούν τις τεχνολογικές αυτές καινοτομίες. Η χρήση τέτοιων μέσων από τους γονείς, όμως, και η επίπτωση της χρήσης αυτής στα παιδιά τους έχει αρχίσει και αυτή να απασχολεί τους ειδικούς.Η παιδοψυχολόγος Τζάνις Ιμ παρακολούθησε πρόσφατα σκηνή σε εμπορικό κέντρο: «Αγοράκι 2 ετών προσπαθούσε για ώρα να τραβήξει την προσοχή της μητέρας του που ασχολούνταν με το κινητό της. Αφού απέτυχε να τραβήξει την προσοχή της με τις εκκλήσεις του, το παιδάκι απελπίστηκε και της δάγκωσε το πόδι». Η Σέρι Ταρκλ, επικεφαλής ερευνητικού ινστιτούτου στο Πανεπιστήμιο ΜΙΤ της Μασαχουσέτης μελέτησε πώς η χρήση τεχνολογικών μέσων από τους γονείς επηρεάζει τα παιδιά και τους εφήβους. Υστερα από πέντε χρόνια και 300 συνεντεύξεις, η δρ Ταρκλ διαπίστωσε ότι συναισθήματα ψυχικού πόνου, ζήλιας και ανταγωνιστικότητας είναι ευρέως διαδεδομένα στα παιδιά αυτά.
«Ολα τα παιδιά στην έρευνά μου χρησιμοποίησαν τρία παραδείγματα στιγμών, κατά τις οποίες νιώθουν πόνο χωρίς να θέλουν να τον εκδηλώσουν όταν κάποιος γονιός τους ασχολείται με το ηλεκτρονικό του μηχάνημα και όχι με το παιδί του: κατά τη διάρκεια γευμάτων, όταν παραλαμβάνουν τα παιδιά από το σχολείο και κατά τη διάρκεια αθλητικών εκδηλώσεων» λέει η δρ Ταρκλ, που υπογραμμίζει ότι αντιλαμβάνεται την πίεση που υφίστανται οι γονείς από την εργασία τους για να είναι διαρκώς διαθέσιμοι, αν και υποστηρίζει ότι κάποια άλλη δύναμη είναι αυτή που τους υποχρεώνει να ελέγχουν συνέχεια την οθόνη της συσκευής τους.
«Η εμμονή των ανθρώπων με κάθε τι που συμβαίνει στην οθόνη της συσκευής τους είναι τέτοια, που συχνά ο έξω κόσμος σβήνει γι’ αυτούς. Εχω παραδείγματα παιδιών που ζητούν από τους γονείς τους να μη στέλνουν μηνύματα την ώρα που οδηγούν. Τα παιδιά αυτά συναντούν σθεναρή αντίσταση από τους γονείς, που τους λένε: Αγάπη μου, άσε με να στείλω ένα τελευταίο μήνυμα», λέει η δρ Ταρκλ.
Αλλοι παιδοψυχολόγοι διατείνονται, όμως, ότι η χρήση ηλεκτρονικών συσκευών από γονείς δεν είναι αναγκαία επιζήμια, επισημαίνοντας ότι η ποιότητα της σχέσης γονιού – παιδιού είναι το σημαντικότερο.
«Η γονεϊκή αδιαφορία είναι εξίσου οδυνηρή εάν οφείλεται σε φορητό υπολογιστή ή σε εφημερίδα» λέει ο Φρεντ Ζίμερμαν, καθηγητής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Λος Αντζελες, που τονίζει ωστόσο ότι η λεκτική αλληλεπίδραση μεταξύ γονέα και παιδιού είναι ο θεμέλιος λίθος της προσχολικής μάθησης.
Ο αυτισμός έχει πολύπλοκες γενετικές αιτίες διαπιστώνει μια νέα μεγάλη γενετική επιστημονική έρευνα, η μεγαλύτερη μέχρι σήμερα στον κόσμο, καθώς εντόπισε πολλά ακόμα γονίδια (γύρω στα 300, εκτός από τα οκτώ ή εννέα που ήταν μέχρι τώρα γνωστά), τα οποία σχετίζονται με την εμφάνιση της διαταραχής στα παιδιά.
Μια κοινοπραξία εκατοντάδων ερευνητών από 12 χώρες, στο πλαίσιο του φιλόδοξου διεθνούς Προγράμματος Γονιδιώματος Αυτισμού, ανακάλυψε πολλές μέχρι τώρα άγνωστες γενετικές μεταλλάξεις, που παίζουν ρόλο στην εκδήλωση του αυτισμού.
Μερικές, αλλά όχι όλες, από αυτές τις γονιδιακές παραλλαγές κληρονομούνται από τους γονείς στα παιδιά. Πολλές άλλες εμφανίζονται για πρώτη φορά στο παιδί με αυτισμό, χωρίς να τις έχουν οι γονείς προηγουμένως.
«Αυτό σημαίνει ότι μικρά γενετικά σφάλματα μπορεί να συμβούν στη διάρκεια του σχηματισμού των ωαρίων και του σπέρματος των γονιών και αυτές οι γενετικές ποικιλίες αντιγράφονται στη διάρκεια της δημιουργίας του DNA του παιδιού τους», δήλωσε ένας από τους ερευνητές, ο καθηγητής του πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας- Λος Αντζελες (UCLA) Ντάνιελ Γκέρσγουιντ.
Ο αυτισμός και οι συγγενικές με αυτόν μυστηριώδεις εγκεφαλικές παθήσεις πλήττουν περίπου ένα άτομο στα 100, εκ των οποίων τα αγόρια είναι περίπου τετραπλάσια από τα κορίτσια. Τα συμπτώματα διαρκούν καθ’ όλη τη ζωή συνήθως και ποικίλουν αρκετά, περιλαμβάνοντας επαναληπτικές συμπεριφορές, δυσκολία έκφρασης συναισθημάτων, αποφυγή σωματικής επαφής με άλλους, μειωμένες κοινωνικές ικανότητες κ.α. Δεν υπάρχει ακόμα θεραπεία για τον αυτισμό.
Οι ερευνητές αξιοποίησαν τη συνδυασμένη υπολογιστική ισχύ 60 ερευνητικών Ινστιτούτων παγκοσμίως και ανέλυσαν το DNA περίπου 1.000 παιδιών σχολικής ηλικίας με αυτισμό, από τις ΗΠΑ, την Ευρώπη και τον Καναδά. Επί τρία χρόνια, οι επιστήμονες ανέλυαν τον γενετικό κώδικα των αυτιστικών παιδιών και στη συνέχεια τον σύγκριναν με τα γονιδιώματα 1.300 παιδιών χωρίς την πάθηση.
Η έρευνα, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Nature», σύμφωνα με το BBC και τα πρακτορεία Ρόιτερ και Γαλλικό, έφερε στο φως διάφορες γενετικές μεταλλάξεις που εμφανίζονται με μεγαλύτερη κατά 20% περίπου συχνότητα στα αυτιστικά παιδιά σε σχέση με τα υπόλοιπα. Η μελέτη διαπίστωσε επίσης ότι αρκετά αυτιστικά παιδιά φέρουν τις δικές του «ιδιωτικές» μεταλλάξεις, δηλαδή κάθε παιδί εμφανίζει ένα ξεχωριστό γενετικό σφάλμα σε κάποιο ξεχωριστό γονίδιο.
Η μοναδικότητα αυτή, πιθανώς, καθιστά πιο δύσκολη την ανάπτυξη φαρμάκων για ένα ευρύ φάσμα ασθενών και των διαταραχών τους. Παρά, πάντως, την ιδιαιτερότητα του γενετικού «προφίλ» των αυτιστικών παιδιών, δύο κατηγορίες γονιδίων επηρεάζονται πιο συχνά από τις άλλες όσον αφορά τις μεταλλάξεις: αυτές που σχετίζονται με την ανάπτυξη των νευρικών κυττάρων και αυτές που εμπλέκονται στην επικοινωνία μεταξύ των κυττάρων. Πολλά από αυτά τα ίδια γονίδια θεωρείται ότι παίζουν ρόλο και σε άλλες νευρολογικές διαταραχές, ενώ οι ερευνητές θεωρούν πιθανή την μερική επικάλυψη με παθήσεις όπως η σχιζοφρένεια ή η επιληψία.
Παρά την πρόοδο, σύμφωνα με τους ερευνητές, τα ευρήματα της νέας μελέτης εξηγούν μόνο ένα μικρό ποσοστό των γενετικών ριζών του αυτισμού. Όπως είπαν, για να έρθουν στο φως όλες οι γενετικές αιτίες του αυτισμού, θα έπρεπε δεκάδες χιλιάδες οικογένειες, εθελοντικά, να δώσουν δείγματα από το DNA τους για ανάλυση. Μερικοί επιστήμονες ευελπιστούν, πάντως, ότι μέσα στην επόμενη διετία μπορεί να εντοπιστούν όλα τα γονίδια που σχετίζονται με τον αυτισμό.
Προς το παρόν, οι επιστήμονες δεν μπορούν να πουν πώς συμβαίνουν αυτές οι σπάνιες γενετικές μεταλλάξεις (τα σφάλματα του DNA). Προηγούμενες έρευνες έχουν συνδέσει τον αυτισμό με την επίδραση του περιβάλλοντος και την ηλικία των γονέων, ενώ μερικές οργανώσεις έχουν κατηγορήσει ορισμένα εμβόλια ότι προκαλούν αυτισμό, κάτι που, όμως, δεν έχει επιβεβαιωθεί από επιστημονικές μελέτες.
Οι επιστήμονες προσδοκούν ότι η σταδιακή εξήγηση των γενετικών αιτιών του αυτισμού θα επιτρέψει κάποια στιγμή στο μέλλον, να δημιουργηθούν γενετικά τεστ για έγκαιρη διάγνωση της πάθησης, καθώς και να αναπτυχθούν πιο αποτελεσματικά φάρμακα. Όμως, προειδοποιούν ότι η πάθηση φαίνεται να είναι πολύπλοκη και οι αλληλεπιδράσεις της με το περιβάλλον πολυδιάστατες, συνεπώς θα χρειαστεί χρόνος, τόσο για την ανακάλυψη των ακριβών αιτιών της πάθησης όσο και ενός αξιόπιστου γενετικού τεστ.
Το ότι τα βρέφη που γεννιούνται πρόωρα αντιμετωπίζουν αυξημένες πιθανότητες μαθησιακών δυσκολιών, ήταν γνωστό. Ομως, έρευνα του Πανεπιστημίου της Γλασκώβης διαπίστωσε ότι τα ποσοστά μαθησιακών δυσκολιών είναι ελαφρώς αυξημένα ακόμη και για παιδιά που γεννιούνται μόλις μία ή δύο εβδομάδες πρόωρα, εύρημα που σύμφωνα με τους ερευνητές πρέπει να λαμβάνεται υπόψη όταν ορίζεται η χρονική στιγμή των κατ’ επιλογήν καισαρικών τομών. Η έρευνα μεταξύ 400.000 παιδιών σχολικής ηλικίας διαπίστωσε ότι τα μωρά που γεννιούνται στην ώρα τους, στη 40ή εβδομάδα της κύησης, έχουν πιθανότητα 4% να παρουσιάσουν μαθησιακές δυσκολίες όπως η δυσλεξία, η δυσκολία συγκέντρωσης και σε ακραίες περιπτώσεις ο αυτισμός. Για τα μωρά που γεννιούνται ελαφρώς πρόωρα, στις 37 έως 39 εβδομάδες κύησης, το ποσοστό μαθησιακών δυσκολιών ανεβαίνει στο 5,1%.«Διαπιστώσαμε ότι όσο η διάρκεια κύησης μειωνόταν, τόσο ανέβαινε ο κίνδυνος να έχουν τα παιδιά ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες», είπε η Τζιλ Πελ, ειδικός σε θέματα δημόσιας υγείας και πολιτικής της υγείας στο Πανεπιστήμιο της Γλασκώβης. «Ακόμη και μία εβδομάδα νωρίτερα αυξάνει τους κινδύνους», τόνισε.
Περίπου ένα στα τρία παιδιά γεννιούνται ανάμεσα στις 37 και στις 39 εβδομάδες, είτε με καισαρική τομή είτε με φυσιολογικό τοκετό. «Εχει πλέον καθιερωθεί να γίνονται οι κατ’ επιλογήν καισαρικές μία εβδομάδα πρόωρα», είπε. Η έρευνα δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση Public Library of Science Medicine.
Καινούργια στοιχεία για τον αυτισμό
Εν τω μεταξύ, πρόοδος σημειώθηκε στον προσδιορισμό των γονιδιακών παραγόντων που προκαλούν κάποιες περιπτώσεις αυτισμού. Ερευνα με τη συνεργασία 60 εργαστηρίων σε όλο τον κόσμο, που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Νature, αποκωδικοποίησε το DNA 1.000 παιδιών με αυτισμό και το συνέκρινε με το DNA των συγγενών τους αλλά και με το DNA 1.300 φυσιολογικών παιδιών. Διαπιστώθηκε ότι κάποια από τα σπάνια γενετικά σφάλματα που οδηγούν στην εμφάνιση αυτισμού κληρονομούνται από τους γονείς, ενώ άλλα εμφανίζονται για πρώτη φορά στα παιδιά.
Βαρεθήκατε να οργανώνετε παιδικά πάρτι; Μήπως δεν έχετε χρήματα να καλέσετε κλόουν για τη γιορτή του μικρού; Τότε ίσως θα πρέπει να δοκιμάσετε τη νέα μόδα που κάνει πάταγο στη Γαλλία: παιδικά πάρτι με τσάι, χυμούς, κέικ και… φιλοσοφία. Ενώ άλλα παιδιά παίζουν «γύρω γύρω όλοι», οι λιλιπούτειοι γάλλοι φιλόσοφοι συζητούν για το νόημα της ζωής και του θανάτου.
Πολλές οικογένειες έχουν πειστεί ότι παιδιά ηλικίας ακόμη και έξι ετών μπορούν να καταπιάνονται με ζητήματα που απασχόλησαν τον Σωκράτη ή τον Θωμά Ακινάτη . Αν και ορισμένοι απορρίπτουν την ιδέα ως υπερβολικά φιλόδοξη, οι Γάλλοι τη βλέπουν σαν μια έντιμη προσπάθεια να δώσουν στα παιδιά μια καθοδήγηση σε έναν κόσμο που γίνεται όλο και πιο πολύπλοκος. Μάλιστα οι υπέρμαχοι αυτών των «φιλοσοφικών παιδικών πάρτι» υποστηρίζουν ότι το θέμα πρέπει να ανοίξει σε μικρή ηλικία, όταν τα παιδιά αρχίζουν να κάνουν τις πρώτες υπαρξιακές ερωτήσεις.
Αυτά τα πάρτι γίνονται σε μπιστρό, σε δημόσιες βιβλιοθήκες και στο σπίτι, και περιλαμβάνουν φαγητό, αναψυκτικά και πολλή συζήτηση. Ορισμένα γίνονται από διανοούμενους που έχουν εντρυφήσει στη μελέτη της φιλοσοφίας, άλλα διοργανώνονται από γονείς που δυσκολεύονται να ξεχωρίσουν τον Νίτσεαπό τον Σαρτρ, ή και από τα ίδια τα παιδιά.
Για παράδειγμα, ο 9χρονος Οσκάρ οργάνωσε ένα τέτοιο φιλοσοφικό πάρτι σε ένα καφέ στο Παρίσι διότι ήθελε να συζητήσει για θέματα όπως ο Θεός, ο πόλεμος και το κακό. Η ιδέα του γνώρισε μεγάλη απήχηση και το καφέ διοργανώνει τακτικά τέτοιες συζητήσεις που προσελκύουν κάθε φορά περί τους 10 «μίνι Καντ», όπως τους έχει αποκαλέσει το γαλλικό περιοδικό «Ρhilosophie», ηλικίας 7- 13 ετών.
Μια πρόσφατη συζήτησή τους αφορούσε τον θάνατο. «Στο τέλος της ημέρας είναι απλώς μια σκέψη που σβήνει» είπε ένα αγόρι. Ενα άλλο εκθείασε τα οφέλη της μετενσάρκωσης, υποστηρίζοντας ότι μια δεύτερη ύπαρξη θα προσέφερε τη δυνατότητα «να αδράξει κάποιος το νόημα της ζωής και αυτό θα ήταν φανταστικό». «Είναι πολύ ενδιαφέροννα τους βλέπεις να στοχάζονταιεπάνω σε τέτοια ζητήματα. Αντιλαμβάνεσαι ότι ενδιαφέρονται πραγματικά για τη φιλοσοφία,για τα μεγάλα ερωτήματα της ζωής» λέει η Αριάν Βενέν, μητέρα του Οσκάρ. Η ιδέα για τα «φιλοσοφικά πάρτι» ανήκει στον εκδοτικό οίκο Μilan, ο οποίος εξέδωσε 34 φιλοσοφικά έργα για διανοητές ηλικίας άνω των 8 ετών.
Η συλλογή σημειώνει μεγάλη επιτυχία- έχει πουλήσει 900.000 αντίτυπα στη Γαλλία και έχει μεταφραστεί σε 18 γλώσσες. Περιλαμβάνει τίτλους όπως «Ομορφιά και Ασχήμια», «Δικαιοσύνη και Αδικία», «Είναι και Φαίνεσθαι». Τα βιβλία ξεκινούν με τη φράση: «Το να θέτεις μία ερώτηση αλλάζει τα πάντα, δεν είναι λεπτομέρεια».
Το «Επιτυχία και Αποτυχία», ένα άλλο έργο της σειράς, συμβουλεύει τους νεαρούς αναγνώστες να αντιμετωπίζουν με φιλοσοφική διάθεση τις δυσκολίες, όπως έναν κακό βαθμό στο σχολείο ή την απόρριψη από το αγόρι ή το κορίτσι που τους αρέσει. «Για να απολαύσειςτην επιτυχία πρέπει να είσαιικανός να αντιμετωπίσεις την αποτυχία και να συνειδητοποιήσεις ότι η αποτυχία δεν είναι ανυπέρβλητη»γράφει.
Το κίνημα της φιλοσοφίας για παιδιά βρίσκει συνεχώς νέους μιμητές. Εκτός από τον εκδοτικό οίκο Μilan, ο οποίος πρόσφατα εξέδωσε μία παρόμοια φιλοσοφική σειρά για παιδιά ηλικίας 6-8 ετών, η ιδέα έχει αρχίσει να κερδίζει έδαφος και σε δημόσιες βιβλιοθήκες, οι οποίες διοργανώνουν φιλοσοφικές συζητήσεις μόνο για παιδιά.
Και όμως, τα παιδιά που λένε ψέματα από μικρά πετυχαίνουν στη ζωή. Επιστημονική έρευνα δείχνει ότι όσα λένε ψέματα από την τρυφερή ηλικία των δύο ετών είναι πιο ευφυή και έχουν περισσότερες πιθανότητες να επιτύχουν στο μέλλον. Οσο πιο αληθοφανή είναι μάλιστα τα ψέματα, τόσο πιο έξυπνο είναι το παιδί.
Μελέτη του Πανεπιστημίου του Τορόντο στον Καναδά έδειξε πως η ικανότητα να λέει ένα παιδί ψέματα σε νηπιακή ηλικία είναι σημάδι ότι ο εγκέφαλός του αναπτύσσεται με γοργούς ρυθμούς, γεγονός που με τη σειρά του μπορεί να το οδηγήσει να έχει μια πολύ επιτυχημένη ζωή στο μέλλον.
Οπως ισχυρίζονται οι παιδοψυχολόγοι, τα παιδιά αρχίζουν να λένε ψέματα από τη νηπιακή ηλικία, αν και το νήπιο δεν έχει συναίσθηση ότι ψεύδεται.
Συνήθως λέει μια ανακατασκευασμένη μορφή της αλήθειας ή χρησιμοποιεί μια ευφάνταστη ανακρίβεια που το βολεύει ώστε να βγει από μια δύσκολη θέση.
« Οσο πιο ευφάνταστο είναι το ψέμα που θα πουντόσο το καλύτερο γι΄ αυτά» λέει ο ΚανγκΛι, διευθυντής του Ινστιτούτου Ερευνας για το Παιδί του Πανεπιστημίου του Τορόντο. «Ολη αυτή η διαδικασία στην οποία μπαίνουν τα νήπια για να πουν ένα ψέμα είναι σημάδι ενός εγκεφάλου που αναπτύσσεται πιο γρήγορα από το αναμενόμενο.Αυτό είναι θετικό, γιατί σημαίνει ότι το παιδί θα σταθεί στα πόδια του πιο σύντομα από τα υπόλοιπα συνομήλικα παιδιά και ότι έχει αρκετές πιθανότητες να γίνει πολύ επιτυχημένο στην ενήλικη ζωή του» εξηγεί ο επιστήμονας.
Οι ερευνητές οδήγησαν 1.200 παιδιά, ηλικίας 2-16 ετών, ένα κάθε φορά, μέσα σε ένα δωμάτιο γεμάτο με κρυφές κάμερες. Κατόπιν τοποθέτησαν ένα μικρό παιχνίδι από πίσω τους και τους ζήτησαν, για όση ώρα θα έλειπε ο ερευνητής, να μην κρυφοκοιτάξουν πίσω τους. Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι το 90% των νηπίων κρυφοκοίταξε και μετά, ερωτώμενα αν το έκαναν, το αρνήθηκαν με επιμονή.
Σε παιδιά λίγο μεγαλύτερης ηλικίας ζητήθηκε να απαντήσουν στις ερωτήσεις ενός γραπτού τεστ, χωρίς να κρυφοκοιτάξουν τις απαντήσεις, στο πίσω μέρος του χαρτιού. Οσα κρυφοκοίταξαν, δεν το παραδέχθηκαν, και όταν ρωτήθηκαν πώς είναι δυνατόν να γνωρίζουν τις απαντήσεις σε τόσο δύσκολες ερωτήσεις, έδωσαν δικαιολογίες όπως «μου το δίδαξανστο μάθημα της Ιστορίας στο σχολείο».
«Οι γονείς των παιδιών αυτώνδεν είναι ανάγκη να ανησυχούν.Στην ηλικία των δύο ετώντο 20% των νήπιων λέει ψέματα, ποσοστό που φτάνει στο 90% στην ηλικία των τεσσάρωνετών. Δεν υπάρχει κανέναστοιχείομέχρι στιγμήςπου να συνδέει τα ψέματα αυτά με τυχόν παραβατική συμπεριφορά του παιδιού στο μέλλον» καταλήγει ο δρ Λι.
Αντίθετα, τα ψέματα που λένε οι ενήλικοι στα παιδιά έχουν σοβαρές επιπτώσεις.
Μαζί με την αμερικανίδα ψυχολόγο Γκέιλ Χέιμαν, ο δρ Λι εξέτασε 130 μαθητές μαζί με τους γονείς τους, διαπιστώνοντας ότι περισσότεροι από το 80% των γονέων είχαν χρησιμοποιήσει ψέματα κάποια στιγμή για να πείσουν τα παιδιά τους σχετικά με κάτι. Τα παιδιά είπαν πως όταν κατάλαβαν τα ψέματα έχασαν την εμπιστοσύνη προς τους γονείς τους.
Σεξ χωρίς προφυλάξεις, μηχανές, κάπνισμα, ναρκωτικά και αλκοόλ είναι μερικοί από τους κινδύνους, στους οποίους είναι επιρρεπείς οι νέοι. Τι, όμως, τους οδηγεί σε αυτούς;
Σύμφωνα με Αμερικανούς ψυχολόγους, η απάντηση βρίσκεται στην υπερευαισθησία των εφήβων σε ερεθίσματα που απελευθερώνουν ντοπαμίνη, μία ισχυρή χημική ουσία του εγκεφάλου που αυξάνει την ευχαρίστηση μετά από μία ανταμοιβή.
Μία ομάδα με επικεφαλής την Τζέσικα Κοέν από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια προσέλαβε 45 άτομα από τρεις ηλικιακές ομάδες: 8-12, 14-19 και 25-30 ετών. Οι εθελοντές κλήθηκαν να κοιτάξουν κάποιες εικόνες σε υπολογιστή και να δηλώσουν αν ταιριάζουν με το μοντέλο δύο εικονικών πανεπιστημίων. Για κάθε σωστή απάντηση κέρδιζαν και ένα μικρό χρηματικό ποσό.
Την ώρα που απαντούσαν οι εθελοντές ήταν συνδεδεμένοι με μια μαγνητική τομογραφία σάρωσης, που μετρά τη ροή του αίματος στον εγκέφαλο σε σχέση με τα νευρικά σήματα.
Τα ευρήματα έδειξαν πως η περιοχή του εγκεφάλου που είναι ευαίσθητη στη ντοπαμίνη, φωτίζεται πιο έντονα στους εφήβους, όταν λαμβάνουν την ανταμοιβή, από ό,τι στα παιδιά και τους ενήλικες. «Η έρευνά μας δείχνει ότι οι ο εγκέφαλος των εφήβων ανταποκρίνεται πολύ ευχάριστα σε μία ανταμοιβή που δεν περιμένουν να πάρουν. Δεν μετρήσαμε τα επίπεδα της ντοπαμίνης, αλλά υποθέτουμε πως αυτή είναι η αιτία», δήλωσε η κ. Κοέν.
Ωστόσο, συμπλήρωσε πως «και οι ενήλικες χαίρονται ιδιαίτερα, όταν παίρνουν κάποια ανταμοιβή, απλώς μπορούν να καταπιέσουν αυτό το συναίσθημά τους, γιατί σκέφτονται πριν δράσουν».
Οι μέρες των εξετάσεων πλησιάζουν και οι μαθητές μπαίνουν πια στην τελική ευθεία. Η περίοδος των εξετάσεων βιώνεται συνήθως από τα παιδιά με αγωνία και έντονο άγχος.
Το άγχος προκαλεί την ενεργοποίηση του οργανισμού και επομένως σε κάποιο βαθμό μπορεί να λειτουργήσει θετικά, με το να μας κινητοποιήσει προς την επίτευξη του στόχου μας. Οταν όμως η πίεση αυξάνεται και νιώθουμε ότι δεν μπορούμε να ελέγξουμε το άγχος μας, μπορεί να γίνει επικίνδυνο και να μας κάνει να υποφέρουμε.
Το άγχος των εξετάσεων συχνά συνδέεται με τον φόβο που νιώθουν τα παιδιά μήπως δεν τα καταφέρουν, μήπως βιώσουν μιαν αποτυχία. Πίσω από αυτό το συναίσθημα, πολλές φορές υπάρχει ο φόβος μήπως απογοητεύσουν τους Σημαντικούς άλλους και ματαιώσουν τις προσδοκίες τους. Σημαντικοί άλλοι είναι όσοι άνθρωποι είναι σημαντικοί για μας και επηρεάζουν το πώς βλέπουμε τον εαυτό μας (γονείς, φίλοι, εργοδότες, δάσκαλοι κ.λπ.).
Πώς λειτουργεί το άγχος
Οταν το παιδί έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση και δεν νιώθει σίγουρο για τον εαυτό του, θεωρεί ότι οι επιδόσεις του στις εξετάσεις αντιπροσωπεύουν και την αξία του ως άτομο. Είναι πιθανό, λοιπόν, να προσπαθήσει να ενισχύσει την αυτοεκτίμησή του επενδύοντας σε μια καλή επίδοση στις εξετάσεις («πρέπει να γράψω καλά»). Η ανασφάλεια κι ο φόβος ότι θα απογοητεύσει τις προσδοκίες τόσο τις δικές του όσο και των άλλων εμφανίζεται με τη μορφή αρνητικών σκέψεων: το παιδί σκέφτεται το χειρότερο σενάριο, το σενάριο της αποτυχίας («δεν θα γράψω καλά») κι έτσι μπαίνει σε έναν φαύλο κύκλο ενίσχυσης του άγχους. Συχνά αυτό έχει ως επακόλουθο να μεγαλώνει το άγχος των εξετάσεων και να ακινητοποιείται ο μαθητής («οτιδήποτε και να κάνω δεν θα τα καταφέρω, δεν μπορώ να κάνω τίποτα»), με αποτέλεσμα να πέφτει η επίδοσή του και να εμφανίζονται ψυχοσωματικά συμπτώματα (πονοκέφαλοι, ταχυκαρδία, εφίδρωση).
Το άγχος των εξετάσεων μπορεί, ακόμα, να προκαλέσει και πνευματικά συμπτώματα, όπως δυσκολία συγκέντρωσης, ασθενή μνήμη ή ακόμα και μπλοκάρισμα. Σε συναισθηματικό επίπεδο, το παιδί που βιώνει το άγχος των εξετάσεων είναι πιθανό να έχει συναισθήματα όπως απογοήτευση, θυμό, να είναι ευερέθιστο ή και να νιώθει έντονο το αίσθημα της αποτυχίας.
Τι μπορούμε να κάνουμε για την αντιμετώπιση του άγχους;
Το οικογενειακό περιβάλλον διαδραματίζει πρωτεύοντα ρόλο για την ψυχική υγεία των παιδιών, ιδίως σε μια ευαίσθητη περίοδο όπως αυτή των εξετάσεων. Αρχικά, είναι απαραίτητο να είναι ξεκάθαρο για τα παιδιά ότι η αποδοχή και η αγάπη των γονιών τους δεν είναι συνάρτηση της επίδοσής τους στις εξετάσεις: ότι αυτό που κρίνεται στις εξετάσεις δεν είναι η αξία του εφήβου. Καλό είναι οι γονείς να είναι διαθέσιμοι να ακούσουν το παιδί, να το ρωτήσουν πώς βιώνει την περίοδο των εξετάσεων. Ακόμα και μια απλή συζήτηση μπορεί να έχει πολύ θετικά αποτελέσματα και να κάνει το παιδί να εκτονώσει το άγχος του, νιώθοντας ότι ο γονιός το καταλαβαίνει και του συμπαρίσταται.
Είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τα παιδιά, όσο καταβάλλουν την προσπάθειά τους, να νιώθουν ότι έχουν τη στήριξη της οικογένειας. Το να πει ο γονιός «είμαι δίπλα σου στην προσπάθειά σου και σ’ αγαπάω» βοηθάει πολύ περισσότερο το παιδί από οποιαδήποτε συμβουλή, π.χ. «τώρα πρέπει να διαβάσεις, μη βγεις με τους φίλους σου» κ.λπ.
Οι οικογένειες των εφήβων πολλές φορές, κατά την περίοδο των εξετάσεων, δίνουν την εντύπωση ότι βρίσκονται σε κατάσταση συναγερμού και ότι αλλάζουν τους ρυθμούς τους, προσαρμόζοντάς τους στον έφηβο. Κάτι τέτοιο, ωστόσο, μπορεί να συμβάλει στη διόγκωση του άγχους του μαθητή. Καλό είναι οι γονείς να διαχειρίζονται το δικό τους άγχος για τις εξετάσεις χωρίς να το μεταφέρουν στο παιδί τους.
Η περίοδος των εξετάσεων είναι μεταβατική και κρίσιμη, τόσο για τον ίδιο τον έφηβο όσο και για τους γονείς. Για τον έφηβο, και ηλικιακά, σηματοδοτεί τη μετάβαση προς τον «κόσμο των ενηλίκων» και ένα πρώτο σκαλοπάτι προς την αυτονομία. Ταυτόχρονα, οι γονείς έχουν να διαχειριστούν την πληροφορία ότι «το παιδί τους μεγάλωσε» και τους δίνεται παράλληλα η ευκαιρία να επεξεργαστούν τη νέα αυτή φάση της οικογένειας και να προσαρμοστούν στις αλλαγές.
Το να μάθουμε να διαχειριζόμαστε το άγχος μας, να μιλάμε για συναισθήματα και σκέψεις, να εμπιστευόμαστε τον εαυτό μας, να εξασκούμαστε στην υπομονή και την επιμονή και κυρίως να μάθουμε να προσαρμοζόμαστε στις αλλαγές είναι δεξιότητες που αποκτούνται και δοκιμάζονται καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής. Μεταβατικές περίοδοι, όπως αυτή των εξετάσεων, μπορούν να μετατραπούν σε μια ευκαιρία να εξασκηθούμε σ’ αυτές τις δεξιότητες, μιας και θα είναι χρήσιμες τόσο στον έφηβο όσο και στα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας, όποιο κι αν είναι το αποτέλεσμα των εξετάσεων.
Ολοένα και περισσότεροι ειδικοί υποστηρίζουν ότι ο «κίνδυνος» κάνει καλό στα παιδιά. Φυσικά κάνουν λόγο για ελεγχόμενο ρίσκο στα παιδικά παιχνίδια και επισημαίνουν τη θετική επίδραση που μπορεί αυτό να έχει στην ανάπτυξη της προσωπικότητας των παιδιών- κυρίως προβάλλοντας τα προβλήματα που πιθανόν να προκαλέσει η υπερπροστασία.
Για την ψυχολόγο κ. Μαριέτα Ρήγα-Πεπελάση είναι αποδεδειγμένα τα οφέλη για την ανάπτυξη της παιδικής- και εφηβικής μετέπειτα- προσωπικότητας της παροχής κάποιου βαθμού ανεξαρτησίας και αυτονομίας στο παιχνίδι αλλά και σε όλες τις δραστηριότητες, αφού το παιδί προετοιμάζεται έτσι για τον πραγματικό κόσμο.
Οπως άλλωστε τονίζει, οι «κίνδυνοι» για ένα παιδί που δεν του επιτρέπεται να πάρει κανένα ρίσκο μπορούν να αποδειχθούν αρκετοί.
Ισως οι γονείς που απομακρύνουν κάθε κίνδυνο να νιώθουν ότι προστατεύουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τα παιδιά τους, ωστόσο υπάρχει η πιθανότητα να τους κάνουν πολύ μεγαλύτερο κακό μακροπρόθεσμα. «Ανασφάλεια, χαμηλή αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση» είναι μερικά από τα πιο συνηθισμένα προβλήματα που μπορεί να αντιμετωπίσουν ως ενήλικοι, επισημαίνει η ψυχολόγος.
Παραδέχεται βέβαια ότι υπάρχουν κίνδυνοι για τα παιδιά κάθε ηλικίας. Ομως, όπως χαρακτηριστικά σημειώνει, «οι γονείς χρειάζεται να τα έχουν προβλέψει όλα αυτά, να γνωρίζουν τις σωματικές και διανοητικές ικανότητες του παιδιού τους, αλλά και κατά πόσον μπορεί να κατανοεί τον ενδεχόμενο κίνδυνο σε κάθε περίσταση. Με δυο λόγια, χρειάζεται εκπαίδευση που αρχίζει σε πολύ μικρή ηλικία. Επιπλέον οι γονείς πρέπει να λαμβάνουν τα μέτρα τους και να αποφεύγουν προφυλάξεις του τύπου “πρόσεξε” σε καθετί που κάνουν τα παιδιά και φυσικά τις απαγορεύσεις. Σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να προβάλλουν την αδυναμία τους ή τη σημαντικότητά τους- με εκφράσεις του τύπου “εγώ ξέρω καλύτερα από εσένα”- στο παιδί».
Οι γονείς πρέπει να λαμβάνουν τα μέτρα τους και να αποφεύγουν προφυλάξεις του τύπου «πρόσεξε»
Οι υπερπροστατευτικοί γονείς προκαλούν διαταραχές πανικού
ΓΙΑ ΤΟΝ ΨΥΧΙΑΤΡΟ Μichael Liebowitz,επικεφαλής της μονάδας διαταραχών πανικού στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια, μεγάλο ποσοστό των ασθενών με κρίσεις πανικού είχαν υπερπροστατευτικούς γονείς. Οπως χαρακτηριστικά εξηγεί, επειδή μεγαλώνουν χωρίς να έχουν τη δυνατότητα να κάνουν πράγματα μόνα τους, αφού οι γονείς πάντα εξασφαλίζουν ότι δεν θα πονέσουν ή δεν θα κάνουν λάθος, ενδέχεται να μη γνωρίζουν πώς να χειριστούν κάποιες καταστάσεις και γι΄ αυτό αντιδρούν ακραία. Κάποια από αυτά τα παιδιά πιθανόν να πάθουν κρίσεις πανικού και όσο μεγαλώνουν έχουν και περισσότερες πιθανότητες να παρουσιάσουν διαταραχές πανικού.
Μεγαλώνουν με τον φόβο
Η αμερικανίδα δημοσιογράφος Lenore Skenazy τον Απρίλιο του 2008 έγραψε στη «Νew Υork Sun» ένα άρθρο που περιέγραφε την απόφαση που πήραν αυτή και ο σύζυγός της να αφήσουν τον 9χρονο τότε γιο τους Ιzzy να γυρίσει μόνος του σπίτι, διασχίζοντας ολόκληρο σχεδόν το Μανχάταν με τον υπόγειο σιδηρόδρομο. Σε ελάχιστες ημέρες η ιστορία της και η «φιλοσοφία» της ως γονέα απασχολούσε όλη την Αμερική. Δέχθηκε εντονότατη κριτική και κατηγορήθηκε ότι έθεσε σε κίνδυνο τη ζωή του παιδιού της- της απονεμήθηκε δε και ο τίτλος της «χειρότερης μαμάς της χώρας».
Ωστόσο, η Skenazy υποστήριξε σθεναρά ότι τα σημερινά παιδιά υπερπροστατεύονται από τους γονείς τους και δεν έχουν την ευκαιρία να μεγαλώσουν τόσο ελεύθερα όσο αυτοί. Θεωρούσε ότι το κυριότερο στοιχείο της μεθόδου ανατροφής που επιλέγουν οι σύγχρονοι γονείς είναι ο φόβος και αυτό μπορεί να έχει πολύ άσχημες συνέπειες για τα παιδιά όταν μεγαλώσουν. «Αν ένα παιδί μεγαλώνει νομίζοντας ότι δεν μπορεί να κάνει τίποτα μόνο του, τελικά θα το πιστέψει», υποστήριξε στο διάσημο πια άρθρό της.
ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ «Τα αγόρια διαβάζουν ελάχιστακαι τα κορίτσια με λιγότερη όρεξη από ό,τι παλιότερα. Προτιμούν να βλέπουν τηλεόραση και να παίζουν με τις ώρες ηλεκτρονικά παιχνίδια. Βλέπουντην ανάγνωση σαν αγγαρεία. Πώς θα τα κάνω να αγαπήσουν το βιβλίο;». Οι περισσότεροι γονείς πιστεύουν ότι η ανάγνωση έχει χάσει τη μάχη για τα παιδιά που μεγαλώνουν στην εποχή της εικόνας. Ο γνωστός αμερικανός βιβλιοκριτικός Μάικλ Νόρις δεν συμφωνεί.
Στο τελευταίο τεύχος του περιοδικού «Τhe Βook Ρublishing Report» δίνει πέντε συμβουλές στους γονείς που θέλουν να μυήσουν τα παιδιά στη χαρά της ανάγνωσης: το μυστικό, λέει, είναι να επιλέγει το παιδί τι θα διαβάσει από λίστα την οποία θα έχει φτιάξει ο γονιός, να μην τηρείται αυστηρά η κατηγοριοποίηση των βιβλίων ανά ηλικία, να μη λένε οι γονείς στα παιδιά τι διάβαζαν εκείνοι όταν ήταν μικροί, να μην παρουσιάζουν σαν υποχρεωτική «δουλειά» την ανάγνωση και να αφήνουν το παιδί να συνεννοείται απευθείας με τον υπάλληλο του βιβλιοπωλείου. Σύμφωνα με τον κ. Νόρις οι λιλιπούτειοι αναγνώστες χρειάζονται ελευθερία επιλογών για να μάθουν να βυθίζονται με ενθουσιασμό σε ένα καλό βιβλίο.
Για να έχουν τα παιδιά το απαραίτητο πεδίο ανεξαρτησίας, θα πρέπει οι γονείς να αφήνουν τον επίδοξο μικρό αναγνώστη να συνεννοείται μόνος του με τον υπεύθυνο της βιβλιοθήκης ή του βιβλιοπωλείου. «Ακόμη και αν η μαμά ή ο μπαμπάςστέκονται κοντά στο παιδί την ώρα που ο βιβλιοπώληςτο ρωτάει τι θα ήθελε να διαβάσει,εκείνοθα δώσει μιαν απάντηση που πιστεύει ότι θα ικανοποιήσει τους γονείς του και δεν θα είναι η ίδια με εκείνη που θα έδινε αν ήταν μόνο του» λέει ο κ. Νόρις.
Χρησιμοποιούμε cookies για να σας προσφέρουμε την καλύτερη δυνατή εμπειρία στη σελίδα μας. Εάν συνεχίσετε να χρησιμοποιείτε τη σελίδα, θα υποθέσουμε πως είστε ικανοποιημένοι με αυτό.ΕντάξειΔιαβάστε περισσότεραΜη αποδοχή