Ένα ντοκουμέντο που περιγράφει τα γεγονότα του αγώνα εναντίον της δικτατορίας. Για προφανείς λόγους, η ταινία γυρίστηκε στο Μιλάνο την περίοδο της χούντας, με υλικό ντοκιμαντέρ, που κρυφά έφυγε από την Αθήνα και με σκηνοθετημένα γυρίσματα στα οποία πήραν μέρος Έλληνες και Ιταλοί φοιτητές, καθώς και Έλληνες πολιτικοί εξόριστοι, στενοί συνεργάτες του σκηνοθέτη. Αποτελεί ένα μοναδικό ντοκουμέντο της κατάστασης που επικρατούσε, παρουσιάζοντας μέσα από έναν έξοχο συνδυασμό πραγματικών στοιχείων-ντοκουμέντων και κινηματογραφικού έργου. Η μουσική είναι του Μίκη Θεοδωράκη. Η ελληνική αφήγηση του Αλέξανδρου Παναγούλη και η ιταλική του γερουσιαστή Ουμπέρτο Τερρατσίνι. Η ταινία είχε προσκληθεί επισήμως να συμμετάσχει στο Φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης, αλλά τελικά η προβολή της απαγορεύτηκε.
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 16 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ… Από νωρίς το πρωί συγκεντρώνονται στην Πατησίων χιλιάδες πολίτες. Στις 11.00 στο γραφείο του Παπαδόπουλου γίνεται σύσκεψη με τον υπουργείο δημοσίας τάξεως, τον υπουργό παιδείας, τον αρχηγό της αστυνομίας κι άλλα στελέχη της χούντας. Αποφασίζουν να γίνει επέμβαση στο Πολυτεχνείο. Ακόμη δεν ξέρουν το πότε, αλλά η απόφαση είναι να μη χρησιμοποιηθούν όπλα παρά μόνο δακρυγόνα…
Στο πολυτεχνείο η συντονιστική επιτροπή καλεί τους δημοσιογράφους σε συνέντευξη τύπου. Η ανταπόκριση του κόσμου ξεπερνά κάθε φαντασία.
Περίπου 20 χιλιάδες πολίτες ξεπέρασαν τον φόβο τους κι αυθόρμητα κατεβαίνουν στους δρόμους γύρω από το ίδρυμα. Στους τοίχους των σχολών γράφονται προβοκατόρικα συνθήματα, τα οποία οι φοιτητές τα σβήνουν. Από την Πάτρα φθάνει αντιπροσωπεία φοιτητών. Οικοδόμοι μπαίνουν πανηγυρικά στο Πολυτεχνείο.
Στην Αθήνα γίνονται πορείες και συγκρούσεις με την αστυνομία.
Η φοιτητική διαμαρτυρία γινεται παλλαϊκή και εξελίσσεται σε εξέγερση. Οι οικοδόμοι κάνουν πορεία στη λεωφόρο Αλεξάνδρας με βασικό σύνθημα «δεν περνάει ο φασισμός» .
Μέχρι τις εννέα το βράδυ 100 χιλιάδες πολίτες έχουν πλημμυρίσει το κέντρο της πόλης. Στήνονται οδοφράγματα . Από τις συγκρούσεις που εξαπλώνονται σε όλητην πόλη ,υπάρχουν πολλοί τραυματίες που μεταφέρονται στο Πολυτεχνείο γιατί στα νοσοκομεία τους συλλαμβάνουν. Όσοι μεταφέρονται από τα ασθενοφόρα στα νοσοκομεία, ξυλοκοπούνται από την αστυνομία. Ο ραδιοφωνικός σταθμός μεταδίδει τις εγκλήσεις των φοιτητών για ιατρικό υλικό.
Η δικτάτορες έκπληκτοι παρακολουθούν και υπό καθεστώς πανικού κάνουν αυτό που ξέρουν καλύτερα. Αποφασίζουν την επέμβαση του στρατού.
Λίγο πριν τα μεσάνυχτα, ακούγεται η φήμη ότι έρχονται τα τανκς. Οι φοιτητές τραγουδούν. Σε λίγο το ημερολόγιο θα δείξει 17 Νοέμβρη.
15 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1973. Η φοιτητική διαμαρτυρία λαμβάνει αντιδικτατορικό χαρακτήρα.Ο σταθμός καλεί τους πολίτες στο κέντρο της πόλης. Κυκλοφορεί η εφημερίδα του ελεύθερου πολυτεχνείου. Η αστυνομία ξυλοκοπεί…όποιον κι όπως μπορεί. Στις 4 το απόγευμα κάνεις δεν μπορεί να μπει ή να βγει από το πολυτεχνείο. Τα μεσάνυχτα ο λαός της Αθήνας κατεβαίνει στους κεντρικούς δρόμους γύρω από το πολυτεχνείο.
800 μαθητές κάνουν συνέλευση στην αίθουσα της αρχιτεκτονικής. Ανοίγουν οι πύλες του πολυτεχνείου αλλά κανείς δε βγαίνει. Έξω οι συγκεντρωμένοι είναι περισσότεροι από δύο χιλιάδες.
Ακούγονται συνθήματα: «η χούντα θα πέσει από το λαό , ο λαός πεινάει το κεφάλαιο μασάει, έξι χρόνια αρκετά δε θα γίνουμε εφτά».
Μέχρι τα μεσάνυχτα οι συγκεντρωμένοι έφτασαν τις οκτώ χιλιάδες και περίπου οι μισοί παρέμειναν όλη τη νύχτα στην οδό Πατησίων. Εργάτες συμμετέχουν συμβολικά στην φοιτητική διαμαρτυρία. Οι πολίτες συντονίζονται με τον ραδιοφωνικό σταθμό των ελεύθερων πολιορκημένων. Η χούντα τρομοκρατείται κι ετοιμάζεται να λύσει το πρόβλημα με το μόνο τρόπο που γνωρίζει. Τη βία. Το ημερολόγιο γράφει 15 Νοεμβριου. Η ιστορία δεν έχει γραφτεί ακόμη.
14 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1973. Από το πρωί φοιτητές απ όλες τις σχολές συγκεντρώνονται στο προαύλιο του πολυτεχνείου. Περίπου δυο χιλιάδες άτομα φωνάζουν για πρώτη φορά συνθήματα στο κέντρο της χουντοκρατουμενης Αθήνας. «Λαέ πεινάς γιατί τους προσκυνάς;»
Η αστυνομία σχηματίζει ένα κλοιό και τα νεράντζια πέφτουν στα αστυνομικά πηλίκια με το κιλό….
Οι φοιτητές μέσα στο Πολυτεχνείο υψώνουν την ελληνική σημαία και οι πρυτανικές αρχές ΔΕΝ δίνουν στην αστυνομία άδεια για επέμβαση. Το απόγευμα οι φοιτητές καταφέρνουν να δημιουργήσουν και να λειτουργήσουν ραδιοφωνικό σταθμό. Εκπρόσωποι των φοιτητών στην συμβολή των οδών Στουρνάρη και Πατησίων συμφωνούν με το γενικό διευθυντή της αστυνομίας, την ήσυχη εκκένωση του χώρου, χωρίς να γίνουν συλλήψεις. Μάταιος κόπος. Μετά από λίγη ώρα το σύνολο των φοιτητών αποφασίζει να παραμείνει στο ίδρυμα και να διαμαρτυρηθεί. Η πόρτα του πολυτεχνείου κλείνει με σιδερόβεργες και μπετόν αρμέ.
Οι νέοι οργανώνονται. Συγκεντρώνουν τρόφιμα., παρασκευάζουν φαγητό, συγκροτούνται ομάδες καθαριότητας, ελέγχουν τις προκηρύξεις και τις φοιτητικές ταυτότητες για να εντοπίσουν τους προβοκάτορες. Η εξέγερση έχει ξεκινήσει.
Οι νέοι διαθέτουν το καλύτερο δυνατό οπλοστάσιο. Την απόφαση να αντισταθούν μαζικά και να διεκδικήσουν ψωμί παιδεία ελευθερία.
Τα αιτήματα ήταν : να καταργηθεί ο νόμος, ο οποίος προέβλεπε την υποχρεωτική στράτευση όσων ανέπτυσσαν συνδικαλιστική δράση κατά τη διάρκεια των σπουδών τους και να μη γίνουν φοιτητικές εκλογές με εφορευτικές επιτροπές από αριστούχους φοιτητές.
Το ερώτημα επανέρχεται βασανιστικά κάθε χρόνο, τέτοιες μέρες. Πού βρίσκεται η γενιά του Πολυτεχνείου; Έχει ξεπουληθεί;Έχει συμβιβαστεί; Έχει καταφέρει τίποτα; Και ποια είναι τελικά αυτή η γενιά;Ένας ευρύτερος κύκλος 3.000 ανθρώπων και ένας πυρήνας 300 που συμμετείχαν στην εξέγερση του 1973 είναιεκείνοι που ουσιαστικά έδωσαν τον χαρακτηρισμό της γενιάς του Πολυτεχνείουσε όσους σήμερα βρίσκονται περίπου στα 55 με 60.
Τα τελευταία χρόνια διεξάγεται στο Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών μια ιστορική έρευνα (με επιστημονικό υπεύθυνο τον διευθυντή ερευνών Λεωνίδα Καλλιβρετάκη) υπό τον τίτλο «Τεκμηριώνοντας τα γεγονότα του Νοεμβρίου 1973».
Στο πλαίσιο αυτής της έρευνας επιχειρείται η συγκέντρωση και επεξεργασία με επιστημονικές μεθόδους τεκμηρίων που αφορούν σε πολλές παραμέτρους των γεγονότων εκείνων των ημερών, όπως το χρονικό της εξέγερσης, το επιχειρησιακό σχέδιο για την καταστολή της, η εξέλιξη των γεγονότων έξω από το Πολυτεχνείο. Ενα από τα ζητούμενα είναι, φυσικά, ο αριθμός και η ταυτότητα των θυμάτων.
Κάθε στοιχείο που είδε το φως της δημοσιότητας όλα αυτά τα χρόνια, οι επίσημες ανακοινώσεις του καθεστώτος, οι πληροφορίες που δημοσιεύτηκαν στον παράνομο Τύπο της εποχής, οι αγγελίες κηδειών στις εφημερίδες, οι κάθε προέλευσης λίστες που έκαναν την εμφάνισή τους μετά τη μεταπολίτευση, οι προανακριτικές και ανακριτικές έρευνες, συνεντεύξεις συγγενών, οι καταθέσεις μαρτύρων στη δίκη του 1975, συγκεντρώνονται, αποδελτιώνονται, συσχετίζονται κριτικά, εντοπίζονται οι αλληλοεπικαλύψεις, οι παρανοήσεις, τα λάθη στην αντιγραφή και οι μεταξύ τους παρεκκλίσεις.
Η έρευνα έχει προχωρήσει έτσι στη συγκρότηση ενός τεκμηριωμένου καταλόγου, ο οποίος παραμένει προσωρινός, καθώς εξακολουθεί συνεχώς να εμπλουτίζεται και να διορθώνεται.
Μέχρι τη στιγμή αυτή, έχουν καταγραφεί είκοσι τέσσερις (24) πλήρως τεκμηριωμένες περιπτώσεις. Για καθεμιά από αυτές συγκροτείται ένας ιδιαίτερος φάκελος, με βιογραφικά στοιχεία, τις συνθήκες θανάτου και αναλυτική παράθεση όλων των πηγών που εντοπίστηκαν.
Ενδεικτικά αποσπάσματα από τον φάκελο τεκμηρίωσης μιας τέτοιας περίπτωσης, όχι ιδιαίτερα γνωστής, παρουσιάζονται σήμερα. Ο Μάρκος Καραμανής έπεσε νεκρός το πρωί της 17ης Νοεμβρίου 1973. Πράγματι -κάτι που δεν είναι ευρύτερα γνωστό- οι περισσότεροι φόνοι έλαβαν χώρα κατά το 48ωρο που επακολούθησε την εισβολή του τανκ και την εκκένωση του Πολυτεχνείου, στο πλαίσιο της επιχείρησης καταστολής που εξαπολύθηκε σε όλο το Λεκανοπέδιο, όταν οι κρατούντες διαπίστωσαν ότι υπήρξε μια αναζωπύρωση των κινητοποιήσεων. Στη συντριπτική τους πλειοψηφία υπήρξαν θύματα πυρών προερχομένων από στρατιωτικές μονάδες που είχαν ακροβολιστεί σε διάφορα σημεία της πόλης ή διέτρεχαν τους δρόμους της Αθήνας με τεθωρακισμένα οχήματα.
Υπάρχει λύση για το Πολυτεχνείο της Πατησίων, ολίγον κυνική: να γίνει σύμπλεγμα Starbucks, Εverest, μικρογεύματα Γρηγόρης και Ηondos των αρωμάτων. Να απλωθούν παντού οι ναοί της βρώσης και στην είσοδο της Στουρνάρη να λειτουργεί πάρκινγκ. Τέρμα οι κουκούλες, τέρμα οι καταλήψεις. Να εδραιωθεί μια και καλή ο πολιτισμός του φρέντο, γιατί όπου υπάρχει καφές και τραπεζοκαθίσματα υπάρχει τάξη, ασφάλεια και χαμογελαστός κόσμος. Για ξεκάρφωμα μπορεί να λειτουργεί και cine-multiplex. Τότε το Πολυτεχνείο θα είναι καθαρό, προσβάσιμο και επικερδές, σαν mall. Για όσους δεν το έχουν προσέξει, οι μόνοι χώροι που λειτουργούν εύρυθμα την σήμερον είναι τα εμπορικά κέντρα. Αν επικρατήσει η άλλη άποψη, η ρομαντική, να γίνει δηλαδή το Πολυτεχνείο ένα μουσείο, υπάρχει κίνδυνος: θα ψάχνουμε κάποιον να μας σώσει από την προχειρότητα, την ανοργανωσιά και έτερα δεινά του δημόσιου χώρου. Εδώ κοτζάμ Παρθενώνας δεν είναι επισκέψιμος απρόσκοπτα, θα λειτουργήσει Μουσείο Φοιτητικού Κινήματος;
Σήμερα στην αίθουσα καθηγητών συζητήθηκε με αρκετή θλίψη το θέμα της γιορτής του Πολυτεχνείου και της απόστασής μας από αυτήν. «?η γιορτή μοιάζει σαν τον χρυσό σταυρό που κοσμεί τους λαιμούς νεαρών ερωτιδέων ή ηλιοκαμένων καμακιών. Καμιά επαφή με το ουσιαστικό περιεχόμενο του σταυρού. Στολίδι, ένταση του αισθησιασμού. Ετσι και οι γιορτές του Πολυτεχνείου κατέληξαν σε εκτόνωση, σε κομματικό σφετερισμό και σε συνθήματα άσχετα από το ιδεολογικό περιεχόμενο των γεγονότων που η μνήμη τους συνέθεσε τους επί «εθνικού» επιπέδου εορτασμούς της επετείου (?) Το τραγικό είναι που κάθε κυβέρνηση βρίσκει τον τρόπο να συνδεθεί κατευθείαν με τις επετείους αυτές, αγνοώντας τα αληθινά μηνύματα των γεγονότων που τις συνέθεσαν (?)»
Κι όμως, ο Μάνος Χατζιδάκις τα έγραψε αυτά στο «Τέταρτο» ήδη από το 1985. Δώδεκα χρόνια μετά την εξέγερση και η πικρή γεύση της εκμετάλλευσης του νοήματός της, είχε περάσει σε πολλούς σκεπτόμενους ανθρώπους. «Σέβομαι βαθιά αυτές τις γιορτές γι? αυτούς που χάθηκαν κι όχι για τους εναπομείναντες που προσπαθούν να τις επωφεληθούν στο έπακρον (?)», είχε γράψει τότε.
Χρησιμοποιούμε cookies για να σας προσφέρουμε την καλύτερη δυνατή εμπειρία στη σελίδα μας. Εάν συνεχίσετε να χρησιμοποιείτε τη σελίδα, θα υποθέσουμε πως είστε ικανοποιημένοι με αυτό.ΕντάξειΔιαβάστε περισσότερα
Άρθρα (RSS)