Terra Computerata

Διάβασα με σφιγμένο το στομάχι τη συγκλονιστική ιστορία της κυρίας Εσθήρ Κοέν, Εβραίας κατοίκου Ιωαννίνων, όπως την παρουσίασε ο Σταύρος Τζίμας στην «Καθημερινή» της περασμένης Πέμπτης. Την 90χρονη Γιαννιώτισσα ανέσυρε από την καθημερινότητά της η επικαιρότητα: ως επιζήσασα του Αουσβιτς, μία από τους δύο εν ζωή και τους 50 που γύρισαν από το κολαστήριο των ναζί, θα συναντούσε τον πρόεδρο της Γερμανικής Δημοκρατίας κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του στην Ηπειρο.

Θα μου πείτε, γιατί συγκλονίστηκα; Επειτα από τόσα χρόνια, τόσα βιβλία και τόσες ταινίες, γι’ αυτά που υπέφεραν οι Εβραίοι, τι απέμενε να μάθουμε; Και όμως… 1.725 άνδρες, γυναίκες και παιδιά συνελήφθησαν τα ξημερώματα της 25ης Μαρτίου του 1944 στην εβραϊκή γειτονιά της πόλης, στοιβάχτηκαν σε φορτηγά και οδηγήθηκαν στο Αουσβιτς. Σε αυτό το σημείο του ρεπορτάζ δέχτηκα την πρώτη γροθιά στο στομάχι: «Με μια καλοσχεδιασμένη επιχείρηση και με τη βοήθεια της χωροφυλακής, η Γκεστάπο…». Πήραμε κι εμείς μέρος. Κάποιοι από εμάς.

Χάρη σ’ ένα παιχνίδι της τύχης, η Εσθήρ Κοέν και η αδελφή της γλίτωσαν από τους φούρνους του Αουσβιτς. Οι γονείς τους και τα τέσσερα αδέρφια δεν γύρισαν ποτέ. Το μαρτύριό τους δυστυχώς δεν τελείωσε με τη λήξη του πολέμου. Πίσω στα Γιάννενα το πατρικό της σπίτι είχε καταληφθεί· όταν χτύπησε την πόρτα, άνοιξε ένας άγνωστος. «Εξαφανίσου», της είπε! «Γλίτωσες από τους φούρνους στη Γερμανία, θα σε ψήσω εδώ, στον φούρνο του σπιτιού σου». Δεύτερη γροθιά στο στομάχι. Ενας ναζί που μιλούσε ελληνικά. Αναζητώντας τις δύο ραπτομηχανές Singer της οικογένειας, η Εσθήρ έφτασε ώς την εκκλησία, όπου είχαν καταλήξει. Εκεί της ζήτησαν αριθμό πλαισίου για να της τις δώσουν! Εχει και άλλη φρίκη η αφήγηση. Περί τα τέλη της δεκαετίας του ’60, ένας θεολόγος έβρισε δημοσίως την κόρη της «παλιοεβραία» δι’ ασήμαντον αφορμήν. Το παιδί δεν άντεξε την ντροπή, στο τέλος της χρονιάς εγκατέλειψε την Ελλάδα και εγκαταστάθηκε για πάντα στο Ισραήλ.

Οφείλουμε μία συγγνώμη στην Εσθήρ Κοέν. Οσο για εκείνους που αναρωτιούνται πού βρέθηκαν τόσοι ψηφοφόροι της Χρυσής Αυγής, ίσως σε αυτή την ιστορία βρίσκουν μια απάντηση.

Καθημερινή -άρθρο του Σταύρου Τζίμα

Στο τέλος του Β΄παγκοσμίου πολέμου 60 λεπτά φιλμ βρέθηκαν σε καλή κατάσταση στο αρχείο της Ανατολικής Γερμανίας. Αυτό το φιλμ είχε γυριστεί από τους Ναζί στη Βαρσοβία το Μάιο του 1942 και έφερε τον τίτλο “Γκέτο”. Οι ιστορικοί το αξιοποίησαν ως πηγή. Πρόσφατα όμως ανακαλύφθηκε μία κόπια όπου φαίνεται πως πολλές σκηνές ήταν σκηνοθετημένες έτσι ώστε να προβάλλεται η καλή ζωή των Εβραίων στο γκέτο. Μία από τις χειρότερες στιγμές της ανθρωπότητας αναβιώνει μέσα από αυτό το ντοκουμέντο.

Διαβάστε την ανάλυση του Πάσχου Μανδραβέλη στην “Κ”:

Ηταν ταυτόχρονα και η αδιαφορία που συνόψισε ο Γερμανός Πάστορας Μartin Νiemller: «Οταν ο Χίτλερ επιτέθηκε στους Εβραίους, δεν μ’ ένοιαξε γιατί δεν ήμουν Εβραίος. Οταν ο Χίτλερ επιτέθηκε στους Καθολικούς, δεν ήμουν Καθολικός και δεν μ’ ένοιαξε. Και όταν ο Χίτλερ επιτέθηκε στα συνδικάτα και στους βιομήχανους πάλι δεν μ’ ένοιαξε γιατί δεν ανήκα σε συνδικάτο. Οταν ο Χίτλερ επιτέθηκε σε μένα και την Προτεσταντική Εκκλησία δεν είχε μείνει κανένας να νοιαστεί». Ηταν το σήκωμα των ώμων για όλα αυτά τα μικρά πραγματάκια, στα οποία απαντάμε και σήμερα με το «έλα, μωρέ τώρα! Απ’ αυτό θα καταστραφεί/σωθεί η χώρα;»

Κι όμως, για όλα αυτά τα ασήμαντα (κατά μόνας) πραγματάκια ισοπεδώθηκε μια χώρα και καταστράφηκε το μεγαλύτερο κομμάτι του κόσμου. Η ιστορία δεν φτιάχνεται από το ένα μεγάλο πράγμα μετά το άλλο. Συσσωρεύεται σαν σκόνη δισεκατομμυρίων μικρών συμβάντων και αποφάσεων, για να μας εκπλήσσει μετά, όταν κοιτάμε προς τα πίσω και αναρωτιόμαστε «μα πώς είναι δυνατόν να είχαν φτάσει ώς εκεί;».

Η ιστορία, επειδή ακριβώς είναι πολυπαραγοντικό αποτέλεσμα, δεν κοπιάρει ποτέ τον εαυτό της· και όταν κάποιοι το επιχειρούν, το αποτέλεσμα είναι φάρσα. Δεν πρόκειται να υπάρξει άλλο Ολοκαύτωμα επειδή ακριβώς ζήσαμε τη φρίκη του και δεν ανεχόμαστε πλέον ούτε την εθνοκάθαρση· φαινόμενο συχνά επαναλαμβανόμενο πριν από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι φτάσαμε στον δημοκρατικό παράδεισο και ότι αποκτήσαμε άτρωτους θεσμούς. Μπορεί να λύσαμε πολλά προβλήματα, αλλά περιμένουν περισσότερα να επιλυθούν. Μπορεί να ουδετεροποιήσαμε πολλές απειλές αλλά αυτές διαρκώς εμφανίζονται με άλλη ενδυμασία· ο ωμός ρατσιστικός λόγος του Μεσοπολέμου σήμερα εκφέρεται μόνο από κάποιους γραφικούς, αλλά ο ρατσισμός ενυπάρχει στην κοινωνία μας. Αδιαφορούμε για αποφάσεις που μας αφορούν όλους μας και αποφάσεις που μας πλήττουν όλους λαμβάνονται χάρη στην αδιαφορία μας. «Το τίμημα της Δημοκρατίας είναι η αιώνια επαγρύπνηση», έγραψε ο μεγάλος Τόμας Τζέφερσον και γι’ αυτό όσοι προπαγανδίζουν την αποχή από τις πολιτικές διεργασίες είναι εχθροί της Δημοκρατίας ή οι «χρήσιμοι ηλίθιοι» των εχθρών της. Αφήνουν όλα αυτά τα μικρά πράγματα να εξελίσσονται ερήμην τους για να ξυπνήσουν ένα πρωί και να αναρωτηθούν «μα, πώς φτάσαμε ώς εδώ»;