Κάθε φορά που οι εκπαιδευτικοί δείκτες επιχειρούν να αποτυπώσουν το φαινόμενο της πρόωρης σχολικής εγκατάλειψης, επανέρχεται στο προσκήνιο η ανεκπλήρωτη υπόσχεση της νεωτερικής παράδοσης για εκπαίδευση σε όλους τους πολίτες ανεξαιρέτως.
Παρ’ όλο, λοιπόν, που οι δυτικές κοινωνίες έχουν κατορθώσει να νομοθετήσουν την τυπική ισότητα ευκαιριών στην πρόσβαση στις βαθμίδες της εκπαίδευσης, ένα βαθύ χάσμα ανοίγεται ανάμεσα σε αυτούς που διαβαίνουν επιτυχώς τα σκαλοπάτια της εκπαιδευτικής σταδιοδρομίας και εκείνους για τους οποίους οι πόρτες του εκπαιδευτικού συστήματος κλείνουν οριστικά. Την ίδια στιγμή, ενώ όλοι μιλούν για την ποιότητα, την εκπαιδευτική αποτελεσματικότητα, τις καινοτομίες, την κουλτούρα και τον πολιτισμό του ψηφιακού μέλλοντος, κάποιες χιλιάδες παιδιά και έφηβοι αποχωρούν αθόρυβα από τις αίθουσες και τα σχολικά προαύλια, ακολουθώντας σιωπηλά μια νομοτελειακή πορεία υποταγής σε ένα σκληρό κοινωνικό πεπρωμένο: την πρόωρη απομάκρυνσή τους από το προστατευμένο περιβάλλον του σχολείου.
Οι δείκτες της πρόωρης σχολικής εγκατάλειψης στην Ευρώπη
Ο ευρωπαϊκός μέσος όρος της πρόωρης σχολικής εγκατάλειψης βρίσκεται στο 14,8%. Οι χώρες οι οποίες τον υπερβαίνουν κατά πολύ είναι η Τουρκία (47,6%), η Μάλτα (37,6%), η Πορτογαλία (36,3), η Ισπανία (31%) και η Ισλανδία (29,8%). Στις χαμηλότερες θέσεις με ποσοστά αισθητά κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο βρίσκονται χώρες όπως η Σλοβενία (4,3%), η Πολωνία (5%), η Τσεχία (5,5%), η Σλοβακία (7,2%), η Φινλανδία (7,9%). Να σημειωθεί επίσης ότι χώρες με ισχυρά εκπαιδευτικά συστήματα, όπως η Γερμανία, η Γαλλία, η Σουηδία, η Δανία και το Ηνωμένο Βασίλειο, την επταετία 2000-2007 δείχνουν να σταθεροποιούνται ανάμεσα στο 12% και 13%. Παρ’ όλα αυτά, η Ε.Ε δεν κρύβει την ανησυχία της για την πρόωρη απομάκρυνση των νέων από την εκπαίδευση και την κατάρτιση, αφού όλο το μεταρρυθμιστικό σχέδιο της Συνθήκης της Λισαβόνας θεμελιώνεται στην ανάδειξη της ανταγωνιστικότητας μέσω της κοινωνίας της γνώσης. Ηδη τον Απρίλιο του 2008, στο πλαίσιο συνεδρίασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τους δείκτες και τους στατιστικούς στόχους της Ευρωπαϊκής Ενωσης (SCIB), συζητήθηκε εκτενώς το ζήτημα της αποτύπωσης ενός φαινομένου που αφορά τη διεύρυνση μιας κατηγορίας εφήβων που βρίσκονται «εκτός» θεσμικού πλαισίου εκπαίδευσης, κατάρτισης ή απασχόλησης.
«Neets» ή αλλιώς οι νέοι outsiders
Πρόκειται για το φαινόμενο των Neets (Young People – Not in Education, Employment or Training, δηλαδή Νέοι εκτός Εκπαίδευσης, Απασχόλησης ή Κατάρτισης) αφού μόνο στην Αγγλία υπολογίζεται ότι πάνω από 200.000 έφηβοι ηλικίας 16-18 ετών βρίσκονται εκτός επίσημου συστήματος εκπαίδευσης, κατάρτισης ή απασχόλησης. Πρόκειται ουσιαστικά για τους σύγχρονους outsiders της ζωής, αφού οι νέοι αυτοί εμφανίζονται ως «απόντες» από αυτές τις θεμελιακές θεσμικές περιοχές.
Και για να είμαστε πιο ακριβείς στην ερμηνεία μας, η απουσία αυτή δεν αποτελεί μια προσωπική «επιλογή» που συνιστά τη συγκρότηση ενός συνειδητοποιημένου κινήματος νέων, το οποίο απαρνιέται την εκπαίδευση και την κατάρτιση για να χαρεί «το δικαίωμα στην τεμπελιά». Αντίθετα, η «επιλογή» των νέων αυτών να μείνουν εκτός θεσμών στην ηλικία των 15 ερμηνεύεται ως αδυναμία και αποτυχία του κυρίαρχου συστήματος αξιών να συγκρατήσει, να εμπνεύσει και να νοηματοδοτήσει την κοινωνική τους διαδρομή, δείχνοντάς τους πρόωρα και βιαστικά την έξοδο προς τη σκληρή αρένα της πραγματικότητας. Ομως με τι ηθικά, γνωστικά και αξιακά εργαλεία θα μπορέσουν τα παιδιά αυτά να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της ζωής, όταν δεν έχει ολοκληρωθεί η ενηλικίωσή τους μέσα στο ασφαλές πολιτισμικό περιβάλλον του σχολείου; Αναμφίβολα, η ευπαθής αυτή κοινωνική ομάδα αποτελεί την πλέον κατάλληλη «πρώτη ύλη» για τη απώθησή της σε ένα σύγχρονο κοινωνικό περιθώριο, δίπλα στις άλλες ομάδες των κοινωνικά αποκλεισμένων, που οι κοινωνικές, οικονομικές και πολιτισμικές ανισότητες δημιουργούν διαχρονικά σε καθημερινή βάση.
Κάθε χρόνο πάνω από 60.000 μαθητές εγκαταλείπουν το σχολείο ή «μένουν» στην ίδια τάξη. Αυτή την αθέατη για τους πολλούς πληγή της ελληνικής εκπαίδευσης αναδεικνύουν τα στοιχεία του Κέντρου Ανάπτυξης Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΚΑΝΕΠ) της ΓΣΕΕ που παρουσιάζει η «Κ». Η μαθητική διαρροή είναι εδώ, το ίδιο και η σχολική αποτυχία, που οδηγεί τους μαθητές στην έξοδο από την υποχρεωτική εκπαίδευση. Μέσα σε μια πενταετία υπολογίζεται ότι περίπου 500.000 μαθητές είτε φεύγουν από το σχολείο είτε το ολοκληρώνουν, ασθμαίνοντας με στόχο να πάρουν «όπως όπως» ένα απολυτήριο και να στραφούν στην αγορά εργασίας, αποτελώντας την πιο ευάλωτη ομάδα από την απειλή της ανεργίας και της φτώχειας. Είναι ενδεικτικό ότι το πρόβλημα είναι οξύτερο στους μαθητές από τα χαμηλότερα οικονομικά στρώματα. Δηλαδή αφορά κυρίως τα παιδιά που φοιτούν στην τεχνολογική εκπαίδευση, αναζητώντας γρήγορα μια θέση στην αγορά εργασίας, καθώς δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν τις απαιτήσεις του ανταγωνισμού (π.χ. έξοδα για φροντιστήρια) του Γενικού Λυκείου. Τα στοιχεία της έρευνας του ΚΑΝΕΠ είναι αποκαλυπτικά. Το ποσοστό της σχολικής αποτυχίας και μαθητικής διαρροής κυμαίνεται στο 5%. Εστω κι αν οι αριθμοί χρόνο με τον χρόνο μειώνονται το πρόβλημα παραμένει οξύτατο, καθώς συνδυάζεται με την υπογεννητικότητα.
Διαβάστε όλο το άρθρο του Απ. Λακασά στην Καθημερινή
Το αμερικανικό όνειρο του καλού σπιτιού με τον κήπο στηριζόταν όχι στη βελτιωμένη παιδεία και την υψηλή παραγωγικότητα, αλλά στην αλχημεία της Γουόλ Στριτ και στα δανεικά από την Ασία. Πριν από ένα χρόνο, η φούσκα έσκασε και τώρα μαζεύουμε τα συντρίμμια». Ο πολύς Τόμας Φρίντμαν των «Νιου Γιορκ Τάιμς» δεν υπερβάλλει: Στην ισχυρότερη χώρα του κόσμου, ένα στα πέντε παιδιά μεταξύ 16 και 24 ετών δεν τελειώνει το Λύκειο και ένας στους τρεις πολίτες δεν μπορεί να διαβάσει μια φράση. Ο πρόεδρος Ομπάμα εξήγγειλε εκπαιδευτική επανάσταση χωρίς μεγάλο οικονομικό κόστος. Αν τα καταφέρει, θα δικαιούται ένα δεύτερο Νομπέλ – αυτό στα Οικονομικά ή στην… (Αλ)χημεία!
Ολο και περισσότεροι Ελληνες μαθητές αποφοιτούν από το Λύκειο. Η χώρα μας, μάλιστα, έχει σημειώσει ένα μεγάλο άλμα τα τελευταία χρόνια στη μείωση της μαθητικής διαρροής από την υποχρεωτική εκπαίδευση. Ομως, η πορεία των Ελλήνων 18χρονων δεν είναι το ίδιο ανοδική. Αφού εισαχθούν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, κατόπιν καθυστερούν να αποφοιτήσουν. Η Ελλάδα βρίσκεται στην τελευταία θέση μεταξύ των χωρών του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), με το χαμηλότερο ποσοστό αποφοίτων επί του συνόλου των τελειόφοιτων.
Oλες οι χώρες πρέπει να εντείνουν τις προσπάθειές τους ώστε σταδιακά να εξαλειφθεί ο αριθμός των μικρών παιδιών που δεν καταφέρνουν να πάνε ή και να τελειώσουν το σχολείο σημειώνει η UΝΕSCΟ στην ετήσια έκθεσή της για την εκπαίδευση που παρουσιάστηκε χθες στην Μπανγκόκ της Ταϊλάνδης. Ειδικότερα, στην έκθεση επισημαίνεται ότι σήμερα σε όλον τον κόσμο υπάρχουν 75 εκατ. παιδιά σχολικής ηλικίας τα οποία βρίσκονται εκτός σχολείου, 30 εκατ. κινδυνεύουν να μείνουν εκτός σχολείου ως το 2015 ενώ 193 εκατ. παιδιά συνολικά υποφέρουν από υποσιτισμό. Την ίδια στιγμή ενώ το ένα τρίτο των νέων στις πλούσιες ανεπτυγμένες χώρες ολοκληρώνει σπουδές τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, στις υπό ανάπτυξη χώρες το ποσοστό αυτό φθάνει μόλις στο 5%. Αξίζει να σημειωθεί ότι στη χώρα μας ένας στους δέκα μαθητές δεν καταφέρνει να τελειώσει τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.
Ετσι, ο διεθνής οργανισμός καλεί τις κυβερνήσεις να λάβουν ως το 2015 μια σειρά μέτρων που έχουν να κάνουν με τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των παιδιών, την οικονομική ανάπτυξη, αλλά και την αύξηση της οικονομικής βοήθειας των πλούσιων χωρών σε εκείνες που αντιμετωπίζουν πρόβλημα ώστε να μειωθεί ο αριθμός των παιδιών που δεν έχουν πρόσβαση στην εκπαίδευση. Σύμφωνα με υπολογισμούς της UΝΕSCΟ το 2015 περίπου 29 εκατ. παιδιά θα βρίσκονται εκτός πρωτοβάθμιας υποχρεωτικής εκπαίδευσης. Τον Σεπτέμβριο του 2008 εκπρόσωποι από όλες τις χώρες συναντήθηκαν στη Νέα Υόρκη σε μια σύνοδο των Ηνωμένων Εθνών και συμφώνησαν, ότι αν δεν ληφθούν δραστικά μέτρα, ο αναλφαβητισμός και η σχολική διαρροή δεν πρόκειται να μειωθούν.
Οι ανησυχίες εντείνονται μετά μάλιστα και την οικονομική κρίση που πλήττει τις περισσότερες χώρες του πλανήτη, καθώς αναμένεται ότι θα επηρεάσει και τις δαπάνες για την Παιδεία, ιδιαίτερα των φτωχών περιοχών. Οι αριθμοί άλλωστε είναι… αμείλικτοι. Στην ηλικία των επτά ετών όλα σχεδόν τα παιδιά στις χώρες του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) βρίσκονται στο σχολείο, ενώ μόλις το 40% στις χώρες του Τρίτου Κόσμου.
Στην ηλικία των 16 ετών το 80% των νέων βρίσκεται στο σχολείο στις χώρες του ΟΟΣΑ, ενώ στις χώρες του Τρίτου Κόσμου το 1/4 των νέων βρίσκεται ακόμη στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Στην Ελλάδα, σύμφωνα με τελευταία έρευνα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, το 14,14% δεν καταφέρνει να τελειώσει τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.
Ειδικότερα, στο Δημοτικό έχει μηδαμινή διαρροή, στο Γυμνάσιο αυτή φθάνει στο 6,09%, στο Ενιαίο Λύκειο στο 3,32% και στα Τεχνικά Επαγγελματικά Εκπαιδευτήρια το ποσοστό ανεβαίνει σημαντικά και φθάνει στο 20,28%. Στόχος της χώρας είναι η διαρροή αυτή να περιοριστεί κάτω από 10%.
Μια και πολύς για σχολικές ταινίες αυτές τις ημέρες θυμήθηκα μία ταινία του Γιμού -ίσως όχι την πιο εντυπωσιακή αλλά αυτή που μας αγγίζει περισσότερο ως κλάδο. “Ούτε ένας λιγότερος” Σε απομονωμένο χωριό της Κίνας, εντός ερειπωμένου σχολείου που θα ανάγκαζε ακόμη και τον πιο σκληροπυρηνικό δάσκαλο – ιεραπόστολο – να υποβάλει τάχιστα την παραίτησή του, μια 13χρονη αναλαμβάνει χρέη δασκάλου δημοτικού σχολείου! Φεύγοντας ο κανονικός δάσκαλος σχεδόν διατάζει το κορίτσι: «Και τον νου σου μη σου φύγει ούτε ένας μαθητής». Γιατί; Μα λόγω φτώχειας. Ετησίως ένα εκατομμύριο Κινεζάκια εγκαταλείπουν τα βιβλία και ρίχνονται στην παραγωγή παίρνοντας πενταροδεκάρες (στην πραγματικότητα το ανατριχιαστικό αυτό νούμερο είναι κατά τρεις φορές υψηλότερο). Ενας μαθητής «δραπετεύει» και εξαφανίζεται στη γειτονική πόλη. Η 13χρονη δεν το βάζει κάτω. Μετά χιλίων κόπων, βασάνων, ευρημάτων (πράγματα που δεν θα διέπραττε ούτε ο έσχατος ρακένδυτος της Αθήνας) φτάνει στην πόλη και ψάχνει ψύλλο στ’ άχυρα. Τελικά, καταλήγει στην πόρτα ενός κινεζικού καναλιού. Και κατασκηνώνει επί 36ωρο ρωτώντας όσους μπαινοβγαίνουν στο κτίριο: «Κύριε, μήπως είστε ο διευθυντής του καναλιού;». Υστερα από τόσες ώρες το αφτί κάποιου ιθύνοντος ιδρώνει και το αθώο πλάσμα δρασκελίζει την πόρτα του διευθυντή. Ετσι η 13χρονη… δασκάλα βγαίνει σε μια εκπομπή κάποιας Κινέζας… Νικολούλη.
Ο εξαφανισθείς μαθητής βρίσκεται και στη συνέχεια όλοι μαζί επιστρέφουν στο χωριό, παρέα φυσικά με τηλεοπτικό συνεργείο.
Αν το χάσατε, αναζητήστε το.
Η σχολική διαρροή είναι μία από τις χαίνουσες πληγές της πολύπαθης παιδείας. Ενδιαφέρον είναι ότι το ίδιο σύνθημα κυριαρχεί στις αμερικάνικες εκπαιδευτικές ιστοσελίδες. No child left behind.
Και παραμένω απορούσα: Αυτά τα στατιστικά στοιχεία που συλλέγει το υπουργείο ολοένα και πιο συχνά, καταλήγουν κάπου; Φαντάζομαι κάποιοι τα συγκεντρώνουν. Κάποιοι άλλοι τα μελετούν; κάνουν προτάσεις; ή τα αφήνουμε όλα να τα λύσει ο κ. Βερέμης; “Λίγο πιο κοντό το δημοτικό, λίγο πιο μακρύ το λύκειο, της στραβής παιδείας τα μπατζάκια φταίνε”.
Χρησιμοποιούμε cookies για να σας προσφέρουμε την καλύτερη δυνατή εμπειρία στη σελίδα μας. Εάν συνεχίσετε να χρησιμοποιείτε τη σελίδα, θα υποθέσουμε πως είστε ικανοποιημένοι με αυτό.ΕντάξειΔιαβάστε περισσότεραΜη αποδοχή
Κάθε φορά που οι εκπαιδευτικοί δείκτες επιχειρούν να αποτυπώσουν το φαινόμενο της πρόωρης σχολικής εγκατάλειψης, επανέρχεται στο προσκήνιο η ανεκπλήρωτη υπόσχεση της νεωτερικής παράδοσης για εκπαίδευση σε όλους τους πολίτες ανεξαιρέτως. 
Άρθρα (RSS)