Από την εναρκτήρια σκηνή γίνεται φανερή μία συγκρουσιακή σχέση ανάμεσα στον μαθητή και στον δάσκαλο. Ο δάσκαλος μετά από μία αταξία τιμωρεί τον μικρό με την κλασική τιμωρία της ορθοστασίας στη γωνία. Η συγκεκριμένη τιμωρία αποσκοπεί στον στιγματισμό του μαθητή που υπέπεσε σε παράπτωμα και τον διαχωρισμό του από το σύνολο. Στη συνέχεια μάλιστα του δίνει και άλλη τιμωρία για το ίδιο παράπτωμα , τη στέρηση του διαλείμματος. Επειδή στο μυαλό του Αντουάν η τιμωρία είναι άδικη συνθέτει ένα ποίημα και το αναγράφει στους τοίχους της τάξης: «Ο Αντουάν Ντανουέλ πολύ υπέφερε ο καημένος, από τον καθηγητή του άδικα τιμωρημένος, αλλά αυτό δεν τον τρομάζει, την εκδίκησή του ετοιμάζει». Το τετράστιχο είναι αποκαλυπτικό για τις σχέσεις εξουσίας που αναπτύσσονται στο δίπολο δάσκαλου-μαθητή και ως επακόλουθο δημιουργούν έντονα συναισθήματα. Ο Αντουάν δε διστάζει αφενός να υπογράψει το συγκεκριμένο «ποίημα» δείγμα ότι ζητά την αντίδραση του δασκάλου, αφετέρου να δηλώσει τη θέλησή του να αποκαταστήσει μελλοντικά τη δικαιοσύνη με την εκδίκησή του. Ο μαθητής ζητά συχνά απεγνωσμένα την αποδοχή από το δάσκαλό του κι όταν εισπράττει την απόρριψη αρχίζουν τα προβλήματα. Βρίσκεται σε μία φάση της ζωής του που διαμορφώνεται ο ψυχισμός του. Στην εποχή της δεκαετίας των 60 η αυταρχική διδασκαλία είναι το κυρίαρχο μοντέλο.
Ο δάσκαλος σε επόμενες σκηνές εμφανίζεται να καταφεύγει με ευκολία στη σωματική τιμωρία. Ενώ η ειρωνεία και ο στιγματισμός των μαθητών αποτελεί κοινό τόπο της μεθόδου πειθαρχίας. Ψυχαναλυτικά, θεωρείται ότι ο σαδισμός είναι άμυνα του ατόμου σε φόβους ευνουχισμού (το άτομο κάνει σε άλλους αυτά που φοβάται μη συμβούν σ’ αυτό). Ο δάσκαλος θα ειρωνευτεί τον μαθητή του για την κακή ορθογραφία του ποιήματος. Η επόμενη τιμωρία είναι γραπτή να του φέρει όλους τους χρόνους του ρήματος «υποφέρω».
Η εκπαίδευση της εποχής του 60 φαίνεται σήμερα να ακολουθεί τις επιταγές της εκπαίδευσης σκύλων με τη διόρθωση της κακής συμπεριφοράς με αρνητικά ερεθίσματα. Απουσιάζουν όμως είναι τα δείγματα της «θετικής» εκπαίδευσης υπό την έννοια της επιβράβευσης της καλής συμπεριφοράς. Ενδιαφέρον σημείο ότι χρησιμοποιούν μαθητές ως επιβλέποντες της τάξης ακόμα και για να συνοδεύσουν τους τιμωρημένους στον διευθυντή, κάτι που σήμερα θεωρείται αδιανόητο. Οι παλιότερες παιδαγωγικές μέθοδοι έδιναν τεράστια σημασία στο ρόλο της ποινής για τη διατήρηση της τάξης η οποία οδηγούσε στη μάθηση. Η ποινή στα πλαίσια της πειθαρχίας είχε μορφωτικό χαρακτήρα. Στη συνέχεια φθάσαμε στα άκρα καθώς η νέα αγωγή καταδίκασε εντελώς την ποινή. Η θέση αυτή προέκυψε από τη φροϋδική θέση για το ψυχολογικό τραύμα και από τις θέσεις για τους θετικούς ενισχυτές του Skinner.
Ο Αντουάν στη συνέχεια της ταινίας θα επαναστατήσει απέναντι σε μία καταπιεστική κοινωνία καθώς η μόνη διέξοδος του είναι η ασυμβίβαστη εναντίωση σε κάθε μέσο πειθάρχησης. Ανάλογη είναι η ταινία των βέλγων αδελφών Ζαν Πιέρ και Λικ Νταρντέν «Το παιδί με το ποδήλατο» οι οποίοι πραγματεύονται την περίπτωση ενός δωδεκάχρονου που μάχεται μόνος εναντίον όλων.
Αναλογίες στη θεματολογία αναγνωρίζουμε και στη νορβηγική ταινία «Βασιλιάς σε μια κόλαση» (πρωτότυπος τίτλος Kongen av Bastøy) βασισμένη σε ένα πραγματικό περιστατικό με τραγική κατάληξη, το οποίο συνέβη το χειμώνα του 1915 στη νήσο Bastøy, στα νότια του Όσλο. Η τυραννικότητα του διευθυντή ενός αναμορφωτηρίου καταλήγει σε σαδισμό στην πιο καθαρή του μορφή. Η άφιξη του 17χρονου Έρλινγκ στο ίδρυμα, αναμένεται να αλλάξει τα πράγματα, καθώς η σφοδρή του επιθυμία να αποδράσει, θα οδηγήσει πολύ σύντομα τον ίδιο και τους συγκρατούμενούς του σε εξέγερση ενάντια στο απάνθρωπο καθεστώς…
Άρθρα (RSS)