Terra Computerata

Κάθε συλλογή και χώρος σύγχρονης τέχνης που σέβεται τον εαυτό του «οφείλει» κάθε τόσο να προτείνει κάτι νέο και ρηξικέλευθο, ακόμη και αν θα έχει να αντιμετωπίσει κάποιους- έστω και μαινόμενους- αμφισβητίες που θα αναρωτιούνται: «Είναι όμως αυτό τέχνη;» Με αυτό το τέχνασμα το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Νέας Υόρκης, το ΜoΜΑ, κατάφερε να μπει ξανά στην κορυφή της πρωτοπορίας. Ανακοίνωσε πως «διεκδίκησε» το σύμβολο @ και θα το «εκθέσει» ως σύμβολο των σχέσεων και της επικοινωνίας μας στην ψηφιακή εποχή.

Βεβαίως, το διεθνές σύμβολο δεν «ανήκει» σε κάποιον, ώστε να το «διεκδικήσει» το μουσείο και οι επιμελητές της επικείμενης έκθεσης μόλις τώρα άρχισαν να εξετάζουν πώς θα δώσουν φυσική μορφή στο άυλο σύμβολο. Και επίσης το μουσείο γνωρίζει πως είναι η πρώτη φορά που απέκτησε κάτι που «δεν μπορεί να του ανήκει».

Η κίνηση του ΜοΜΑ έχει προκαλέσει έντονες συζητήσεις στον κόσμο του ντιζάιν. Πολλοί απορρίπτουν το εγχείρημα ως τέχνασμα ή ως κίνηση που υποτιμά τους ανά τον κόσμο ντιζάινερ που σχεδιάζουν το σύμβολο @ για τις νέες γραμματοσειρές. Άλλοι πάλι είδαν στο εγχείρημα την πρόθεση του διάσημου μουσείου σύγχρονης τέχνης να επαναπροσδιορίσει την έκθεση ντιζάιν σ΄ έναν νέο, εικονικό, κόσμο, όπου τα περισσότερα υφίστανται και υπάρχουν μόνο στο Διαδίκτυο.

Στο… επίκεντρο των συζητήσεων και των διαφωνιών βρίσκεται μια ημέρα του 1971 που έμελλε να είναι ιστορική: όταν ένας προγραμματιστής ηλεκτρονικών υπολογιστών στη Βοστώνη, ονόματι Ρέι Τόμλινσον, έστειλε το πρώτο e-mail. Ήταν εκείνος που αποφάσισε να χρησιμοποιήσει έναν μάλλον παράξενο χαρακτήρα, όπως το @, για να χωρίσει το όνομα του παραλήπτη από την ιστοσελίδα ή το www στο οποίο ήταν «προσαρτημένο» το τερματικό του.

Το ΜoΜΑ πάντως θεωρεί τον Ρέι Τόμλινσον ως τον πρώτο (ακούσιο) σχεδιαστή του σύγχρονου ηλεκτρονικού συμβόλου @. «Είναι εκείνος που χρησιμοποίησε ένα προϋπάρχον, ίσως ακόμη και αρχαίο, σύμβολο που υπήρχε ήδη στα πληκτρολόγια αλλά χρησιμοποιούνταν ελάχιστα για να λύσει ένα λειτουργικό πρόβλημα το οποίο προέκυψε από μια επαναστατική τεχνολογική καινοτομία, το Ίντερνετ- και αυτό είναι κίνηση ντιζάιν υπέρτατης κομψότητας και οικονομίας» ήταν η απάντηση της Πάολας Αντονέλι, επιμελήτριας για την αρχιτε κτονική και το ντιζάιν του ΜοΜΑ στο ερώτημα «Είναι αυτό ντιζάιν;».

Το επιχείρημα δεν φαίνεται πειστικό στον Μάικ Εσλ, καθηγητή ντιζάιν στην έγκυρη σχολή ντιζάιν της Νέας Υόρκης «Cooper Union»: «Το βρίσκω πολύ ελαφρύ ως σύλληψη. Σε ορισμένες γραμματοσειρές το σύμβολο @ είναι πολύ σέξι, αλλά όταν είδα αυτό που επιχειρεί το ΜοΜΑ δεν πίστευα στα μάτια μου. Νομίζω ότι αυτή η έκθεση έχει το υπέρ για το μουσείο ότι δεν θα του ζητήσει κανείς πίσω το “έκθεμά” του».

Ο Στιβ Κένεντι, επίκουρος καθηγητής Τυπογραφίας στο Νew School, δυσκολεύεται να το πάρει στα σοβαρά: «Πού θα οδηγήσει αυτό; Θα ξυπνήσουμε μια ημέρα και θα δούμε ότι το Γκούγκενχαϊμ, φερ΄ ειπείν, εκθέτει το θαυμαστικό και το ερωτηματικό;» Όμως το ΜοΜΑ το έχει πάρει το ζήτημα πολύ σοβαρά και κινείται προς μια πραγματικά νέα κατεύθυνση, λέει η Άλις Τουέμλοου, πρόεδρος της κριτικής επιτροπής επί του ντιζάιν στη Σχολή Παραστατικών Τεχνών της Νέας Υόρκης. «Είναι μια τολμηρή κίνηση, από εκείνες που σηματοδοτούν μια νέα εποχή. Αντίστοιχη εκείνης του 1934 με την έκθεση “Μachine Αrt”, που σόκαρε το κοινό εκθέτοντας ένα απλό ρουλεμάν ως σύμβολο της εποχής των μηχανών.

Τα Νέα

Η Πάολα Αντονέλι στον κατάλογο της έκθεσης που επιμελήθηκε η ίδια «Design and the Elastic Mind», και που παρουσιάστηκε στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης (ΜΟΜΑ), αναφερόμενη σε ένα σκίτσο του The New Yorker, όπου δύο σκύλοι ανταλλάσσουν ηλεκτρονικά μηνύματα, με την εξής λεζάντα: «Στο Διαδίκτυο κανείς δεν ξέρει ότι είσαι σκύλος», συμπληρώνει η Αντονέλι: «Οπως κανένας δεν γνωρίζει ότι είμαι γυναίκα, ότι είσαι άνδρας… μέσα από ονόματα στην οθόνη και εικονικούς εναλλακτικούς εαυτούς, χτίζουμε σχέσεις σε παράλληλα σύμπαντα, οι οποίες πολλές φορές είναι πολύ πιο ελκυστικές ή επικίνδυνες από αυτές που έχουμε μέσα από την πραγματική μας ταυτότητα». Η έκθεση στο ΜΟΜΑ έχει πολλά να κάνει με αυτή τη νέα ανθρώπινη κατάσταση. Διότι, όπως και το μέλλον, το design δεν είναι πια αυτό που ήταν. Εάν ξεπεράσεις τον πληθωρισμό των έργων που εκτίθενται (η έκθεση απαιτεί χρόνο, περιέργεια, περισυλλογή μα και μια σχετική ψυχραιμία), τότε βρίσκεσαι μπροστά σε έναν μοναδικό οργασμό πειραματικού design το οποίο όμως υπερβαίνει κατά πολύ το ίδιο το design: νανοφυσική, νανοτεχνολογία, βιολογία, κοσμολογία, αρχιτεκτονική, Διαδίκτυο είναι λίγα από τα πεδία με τα οποία συνδιαλέγεται εδώ το design, σε μια έκθεση όπου το σχεδιασμένο αντικείμενο αποκτά έναν χαρακτήρα ιδιότυπα υπαρξιακό: αν παλαιότερα η σκέψη των designers πήγαινε περισσότερο στον «χρήστη» του αντικειμένου, τώρα η προσοχή στρέφεται στο ίδιο το αντικείμενο, όχι αυτιστικά, αλλά ως ένα είδος «μετάφρασης» της σύγχρονης πραγματικότητας.
Αναφερόμενη στην επανάσταση του Walkman το 1978 και στο πώς δημιούργησε νοητούς μικρόκοσμους, παράλληλα σύμπαντα, για τον καθένα μας, και κατά συνέπεια, μιαν επέκταση του εαυτού μέσα στο χώρο (και μετά το Διαδίκτυο, και μέσα στο χρόνο: επικοινωνούμε αυτόματα με κάποιον στην άλλη άκρη της Γης, όπου η επόμενη ημέρα έχει ξημερώσει) η Αντονέλι σημειώνει ότι σήμερα πια το ανθρώπινο σώμα δεν τελειώνει πουθενά αλλά επεκτείνεται, καλωδιώνεται, διαχέεται. Η έκθεση «Design and the Elastic Mind», και έργα όπως των James Auger, Jimmy Loizeau, Charles και Ray Eames, Oded Ezer (με το εκπληκτικό Typosperma) κ.ά. αναδομεί τον κόσμο γύρω μας, έναν κόσμο που διαρκώς διαμορφώνεται, και με έναν γοητευτικό τρόπο σού μεταφέρει το δέος του κοσμολογικού απείρου και την ίδια στιγμή ένα άλλο δέος, αυτό του μικροσκοπικού που όμως κρύβει κάτι απέραντο μέσα του.

http://moma.org/exhibitions/2008/elasticmind/