Terra Computerata

Στις 20 Νοεμβρίου 1922, επαύριο της ελληνικής ήττας στη Μικρά Ασία, άρχισε στη Λωζάννη η Συνδιάσκεψη Ειρήνης, με σκοπό οι δύο πλευρές να καταλήξουν σε μια νέα Συνθήκη που θα αντικαθιστούσε τη Συνθήκη των Σεβρών, την οποία η νέα τουρκική κυβέρνηση υπό τον Μουσταφά Κεμάλ δεν αναγνώριζε. Ο Κεμάλ είχε επίσης ξεκαθαρίσει ότι σκόπευε να διώξει το συντομότερο από τα εδάφη της Τουρκίας όσους Ελληνες είχαν απομείνει και είχε μάλιστα ορίσει προθεσμία τις 13 Δεκεμβρίου. Στις 30 Ιανουαρίου 1923, ο Ελευθέριος Βενιζέλος και ο Ισμέτ Πασάς (αργότερα Ινονού) υπέγραψαν στη Λωζάννη δύο συμβάσεις – μία για την ανταλλαγή των ομήρων και των αιχμαλώτων πολέμου και μία για την ανταλλαγή των πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Η Σύμβαση για την ανταλλαγή των πληθυσμών με μοναδικό κριτήριο το θρήσκευμα των «ανταλλάξιμων», την οποία είχε εισηγηθεί ο Νορβηγός αντιπρόσωπος της Κοινωνίας των Εθνών, Φρίντχοφ Νάνσεν, στη συνέχεια κατέστη μέρος της Συνθήκης της Λωζάννης της 24ης Ιουλίου 1923. Η Σύμβαση άρχισε να εφαρμόζεται από τον Αύγουστο του 1923, η δε μεικτή επιτροπή επιφορτισμένη με την εκτίμηση και εκκαθάριση των περιουσιών που θα άφηναν πίσω τους οι πληθυσμοί περάτωσε το έργο της το 1925. Η ανταλλαγή των πληθυσμών μπορεί δικαίως να θεωρηθεί ο επίλογος της Μικρασιατικής Καταστροφής, καθώς -πέρα από το ότι αποτελούσε μια ηπιότερη μορφή εθνοκάθαρσης- ουσιαστικά νομιμοποιούσε στη διεθνή κοινότητα το τέλος της μακραίωνης ελληνικής παρουσίας στην Ιωνία. Ηταν η πρώτη μεγάλη ανταλλαγή πληθυσμών στον 20ό αιώνα, μια πρακτική που κατόπιν εφαρμόστηκε και σε άλλα μέρη του κόσμου, και την οποία σήμερα ο ΟΗΕ καταδικάζει ως παραβίαση των κανόνων του Διεθνούς Δικαίου.

Αφιέρωμα της Καθημερινής

 Ο δύσκολος δρόμος προς την ομοιογένεια_
Οι συνέπειες της Σύμβασης_

Στις 14 Αυγούστου 1922 (26 Αυγούστου με το νέο ημερολόγιο) η «Κ» δημοσίευσε στην πρώτη σελίδα της ανυπόγραφο κύριο άρθρο του Γεωργίου Α. Βλάχου, ιδρυτή της εφημερίδας, για την πορεία της μικρασιατικής εκστρατείας, στο οποίο υποστήριζε ότι «η Ελλάς… έχει την υποχρέωσιν να διαχειμάση οίκαδε». Αργότερα, πολλοί κατηγόρησαν τον Βλάχο ότι με αυτή του τη συμβουλή συνέβαλε στην υποχώρηση του ελληνικού στρατού και στην καταστροφική για τον ελληνισμό έκβαση του πολέμου. Ομως η «Κ» δημοσίευσε το άρθρο την ίδια μέρα που ο Κεμάλ εξαπέλυσε την επίθεσή του, όταν ο ελληνικός στρατός ήδη βρισκόταν σε απελπιστική κατάσταση. Στο μεταξύ, Γάλλοι και Ιταλοί είχαν συνάψει μυστικές συμφωνίες με τους Τούρκους εθνικιστές. Τον ελληνικό στρατό ακολούθησε στην υποχώρησή του προς τα παράλια μεγάλος αριθμός χριστιανών, που άφηναν πίσω τους τις πατρογονικές εστίες για να γλιτώσουν τη σφαγή από τους Τούρκους. Τελικά ολόκληρη η Ελλάς διαχείμασε οίκαδε, παλαιά και νέα, στρατιώτες της εκστρατείας και πρόσφυγες της Μικρασιατικής Καταστροφής μαζί.

Αναζητώντας έξοδο από τον λαβύρινθο του Michael Llewellyn Smith
Οι μοιραίες μάχες για τους Ελληνες 

 Ηταν η παρουσία των ελληνικών δυνάμεων στην Ανατολία προάγγελος των δραματικών γεγονότων μέχρι και την Καταστροφή του 1922;

Διαβάστε το αφιέρωμα της Καθημερινής σε επιμέλεια Στέφανου Xελιδόνη όπως και το άρθρο του Θάνου Βερέμη Η απόφαση για την απόβαση στη Σμύρνη