Terra Computerata

«Δεν είναι δυνατόν η χώρα που γέννησε τον πολιτισμό να μην έχει ώρες πολιτισμού στα σχολεία της», ανεφώνησε (deeply shocked, I presume…) ο κομψευόμενος υπουργός Παιδείας και μας υποσχέθηκε σχολεία με λιγότερη διδακτέα ύλη, λιγότερες ώρες διδασκαλίας και μια «ζώνη πολιτισμού» (έτσι την είπε), δηλαδή πολιτιστικές δραστηριότητες, που ασφαλώς θα είναι προαιρετικές.

Εστω λοιπόν ότι ο Αρης Σπηλιωτόπουλος θα στολίσει το σχολείο με «ζώνη πολιτισμού». Δεν του περνάει από τον νου ότι η ωραία προσπάθεια θα πάει στον βρόντο, για τον λόγο ότι οι περισσότεροι μαθητές θα προτιμήσουν την κοπάνα; Δεν το λέω επειδή υποτιμώ τους μαθητές, αλλά επειδή τους συμπονώ για το πρόγραμμά τους: Σχολείο, φροντιστήριο, ιδιαίτερα, γλώσσες, μελέτη και, ως επιστέγασμα, «ζώνη πολιτισμού»! Αρκεί να βάλει κανείς τον εαυτό του στη θέση ενός μαθητή που είναι υποχρεωμένος να περνάει δώδεκα ώρες καθημερινά με αυτό το πρόγραμμα και αμέσως καταλαβαίνει τι απ’ όλα αυτά περισσεύει.

Από την μεριά μου, θα έλεγα ότι δεν είναι δυνατόν η χώρα που γέννησε τον πολιτισμό (για να δανειστώ το κλισέ του υπουργού) να έχει σχολεία σε τέτοια χάλια. Αυτό είναι το πρόβλημα και δεν αντιμετωπίζεται με ένα πασπάλισμα κουλτούρας. Οι μαθητές σήμερα είναι δέσμιοι του παραλογισμού, που παράγει η αποτυχία του συστήματος της Μέσης Εκπαίδευσης: Παρακολουθούν ένα σχολείο συνδεδεμένο με την εισαγωγή στο πανεπιστήμιο· και, επειδή το σχολείο δεν μπορεί να προσφέρει τις υπηρεσίες που υποτίθεται ότι οφείλει να προσφέρει, οι μαθητές υποχρεώνονται να διαθέσουν άλλο τόσο χρόνο εκτός σχολείου για να τις αγοράσουν ξανά από τον ιδιωτικό τομέα. (Επειτα απορούν μερικοί αφελείς, γιατί οι μαθητές καίνε τα βιβλία στην τελετουργική πυρά μόλις αποφοιτήσουν…)

Αν ο υπουργός Παιδείας θέλει ένα σχολείο που θα καλλιεργεί τον πολιτισμό, ο πιο απλός, οικονομικός και δημοκρατικός τρόπος για να το πετύχει είναι να φτιάξει ένα σχολείο, το οποίο θα μαθαίνει στα παιδιά ότι το διάβασμα προϋποθέτει μεν κόπο, αλλά ανοίγει κόσμους απείρως πλουσιότερους από αυτούς που προσφέρει το Playstation. Οπως τον ακούω να μιλάει, όμως, μένω με την εντύπωση ότι ο υπουργός αντιλαμβάνεται τον πολιτισμό σαν εξάρτημα, όπως η ωραιοτάτη ζώνη Hermes, που τύλιγε την λεπτή μέση του όταν έκανε τις δηλώσεις περί «ζώνης πολιτισμού».

Άρθρο του Στέφανου Κασιμάτη στην Καθημερινή της 19ης Ιουλίου 2009

Ο καθηγητής Γ. Μπαμπινιώτης προτείνει μία ζώνη πολιτισμού στα σχολεία μας: “Εχουμε σκεφθεί, όταν βλέπουμε τόσο κόσμο να επισκέπτεται ένα μουσείο ή μια πινακοθήκη στο εξωτερικό, όταν δεν μπορείς εκεί να βρεις εισιτήριο για ένα θέατρο ή για μια συναυλία, όταν βλέπουμε τόσο κόσμο να συχνάζει στα βιβλιοπωλεία τού εξωτερικού, γιατί συμβαίνει αυτό; Είναι οι Αμερικανοί, οι Αγγλοι, οι Γερμανοί ή οι Γάλλοι ή όλοι οι άλλοι Ευρωπαίοι τόσο μορφωμένοι, τόσο καλλιεργημένοι, τόσο φιλομαθείς, τόσο «κουλτουριάρηδες»; Μήπως συμβαίνει κάτι άλλο; Μήπως οι πολίτες αυτών των χωρών έχουν μάθει να ακούνε μουσική, να βλέπουν εκθέσεις, να επισκέπτονται μουσεία, να βλέπουν θέατρο, να διαβάζουν βιβλία; Και πού το έχουν μάθει; Μήπως αυτή η ευαισθησία τούς έχει καλλιεργηθεί στα σχολικά τους χρόνια, μέσα από το πρόγραμμα και τις δραστηριότητες τού Σχολείου; Ε, λοιπόν, κατά κανόνα αυτό συμβαίνει. Το Σχολείο τούς φέρνει σε επαφή και τούς κάνει να αγαπήσουν την Τέχνη εξ απαλών ονύχων. Από μικρά παιδιά. Ελκυστικά, όχι καταπιεστικά, ως απόλαυση, όχι ως αγγαρεία, ως βίωμα και ως σημαντική μάθηση, όχι ως μάθημα, και μάλιστα παρακατιανό. Τους οδηγεί δηλ. από νωρίς, μελετημένα, με διάρκεια και κλιμάκωση, να γνωρίσουν και να αγαπήσουν την Τέχνη και τον πολιτισμό γενικότερα. Οχι για να γίνουν μουσικοί ή ζωγράφοι ή ηθοποιοί ή συγγραφείς ή καλλιτέχνες, αλλά για να γίνουν καλλιεργημένοι πολίτες με ευαισθησίες για την Τέχνη, το ωραίο, την αισθητική, για ό,τι απευθύνεται στην ψυχή και στο συναίσθημα, τη «συναισθηματική νοημοσύνη», που μπορεί άριστα να συμβαδίζει και να συμπληρώνει την καλλιέργεια τής γνώσης, τής λογικής, τής κριτικής ικανότητας. Τελικός στόχος αυτής τής έμφασης στον πολιτισμό είναι η εξασφάλιση μιας ποιότητας ζωής.

Ας περάσουμε στα δικά μας. Το ελληνικό σχολείο δεν είναι ένα κακό σχολείο, ας το ξεκαθαρίσουμε. Ωστόσο, είναι ένα σχολείο προσανατολισμένο στις γνώσεις (για την ακρίβεια στις πληροφορίες) και προσδεδεμένο στο άρμα των εισαγωγικών εξετάσεων για το Πανεπιστήμιο. Καλός μαθητής, επιτυχημένος μαθητής, επίδοξος επιτυχημένος πολίτης είναι αυτός που εισήχθη σε ένα Ανώτατο Ιδρυμα! Αυτός μόνο που μπήκε στην τροχιά τής απόκτησης ενός πανεπιστημιακού πτυχίου! Και ο άνθρωπος; Η ζωή του; Οι ευαισθησίες, τα ενδιαφέροντα, η καλλιέργεια τής ψυχής, κάποιες ανησυχίες πνευματικές για ό,τι είναι έξω και πέρα από την επαγγελματική του καταξίωση; Η αναζήτηση για ό,τι ομορφαίνει τη ζωή του και τής δίνει νόημα και άλλες διαστάσεις, όχι ποσοτικές, όχι οικονομικές, όχι καταναλωτικές, όχι υλικές; Ολα αυτά είναι εκτός Παιδείας; Δεν ανήκουν στους σκοπούς τής σχολικής μόρφωσης;”

Επιφυλλίδα στο Βήμα 

Να θυμηθούμε όμως τι έγινε με την ευέλικτη ζώνη; Πώς τα καταφέρνουμε κάθε φορά να ακυρώνουμε τις καλές ιδέες;