Terra Computerata

Η γυναίκα στην ψηφιακή εποχή παραμένει σε επίπεδα αναλφαβητισμού

Λίλιαν Μητρου, επίκουρη καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αιγαίου

Θέματα όπως «η ισότητα των φύλων» ή «η θέση των γυναικών» δεν μπορεί να απο τελούν αντικείμενο γόνιμου δημόσιου διαλόγου παρά μόνο εάν είναι ενταγ μένα στο πλαίσιο της πραγματικότη τας και των εξελίξεων. Εν προκειμέ νω, το πλαίσιο αυτό συγκαθορίζεται από τις τεχνολογικές εξελίξεις και τη, βαθμιαία, αλλά οπωσδήποτε ραγδαία, μετάλλαξη της κοινωνίας σε Κοινωνία της Πληροφορίας ή, για να μιλήσουμε με πιο επίκαιρους πολιτικά όρους, από τη μετάβαση στην ψηφιακή επο χή. Η ψηφιακή εποχή ανήκει (και) στις γυναίκες ή ο «κόσμος της τεχνολογί ας» παραμένει ένας θαυμαστός, καινούργιος, πλην όμως, κυρίως ανδρικός κόσμος;

Οπωσδήποτε, η εξέλιξη της τεχνολο γίας οδηγεί στην αποδόμηση της κα τανομής της εργασίας με βάση το φύλο και σε διάβρωση των παραδοσια κών εργασιακών σχέσεων. Η τεχνο λογική εξέλιξη και η ανάδυση της νέας οικονομίας φαίνεται να έχουν οδηγήσει στο τέλος των «ανδρικών τομέων» στον χώρο της εργασίας. Η μεγαλύτερη ευελιξία της παροχής ερ γασίας ως προς τους παράγοντες πο σότητα, χρόνος, τόπος, επιτρέπουν τη διαμόρφωση εξατομικευμένων μορφών οργάνωσης της ζωής, με πε ραιτέρω αποτέλεσμα την, κατ’ αρχάς!, παροχή ευχερειών και ευκαιριών, για την επίτευξη «περισσότερης» ισότη τας και καλύτερης ποιότητας ζωής για τις γυναίκες, αλλά και για τους άν δρες. Οπως μάλιστα το διατύπωνε ένα «σύνθημα» της προηγούμενης δεκα ετίας, «Η κοινωνία της πληροφορίας ταιριάζει στις γυναίκες». Από την άλ λη πλευρά, η εκλογίκευση της οργά νωσης της εργασίας μέσω των νέων τεχνολογιών οδηγεί ταυτόχρονα σε μείωση των θέσεων εργασίας και μά λιστα σε τομείς στους οποίους παραδοσιακά απασχολούνται πολλές γυ ναίκες, όπως π.χ. ο τραπεζικός τομέ ας. Μορφές εργασίας όπως η τηλερ γασία επιτρέπουν μεν την ευελιξία ως προς την οργάνωση του εργασιακού και προσωπικού χρόνου, την εναρμό νιση εργασιακής και οικογενειακής ζωής, αλλά μπορεί και να συνεπάγο νται την κοινωνική απομόνωση των γυναικών.

Αναμφίβολα, οι γυναίκες αξιοποιούν λιγότερο από τους άνδρες τα πλεο νεκτήματα του ψηφιακού κόσμου και αυτό ανακλάται, αν μη τι άλλο, στα ποσοστά πρόσβασης στο Διαδί κτυο. Σύμφωνα με την πρόσφατη (Μάρτιος 2010) έκθεση της Ευρωπα ϊκής Επιτροπής Γυναίκες και Τεχνο λογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών (Women and ΙCΤ), το ποσοστό των γυναικών μεταξύ 16 ως 74 ετών που έχουν πρόσβαση στο Διαδίκτυο εξακολουθεί να παραμένει μικρότε ρο σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, με διαφορές που κυμαίνονται μεταξύ 10 και 15 ποσοστιαίων μονάδων. Το ποσοστό των γυναικών που χρησι μοποιούν το Διαδίκτυο εκτιμάται, σύμφωνα με σχετικά πρόσφατες έρευνες (2007), στην Ελλάδα περί που στο 21% σε αντίθεση με τους άν δρες που καταγράφεται ποσοστό 32%.

Οι λόγοι της ψηφιακής ανισότητας, του φυλετικού ψηφιακού χάσματος, είναι πολλοί και διόλου αμελητέοι:

κοινωνικές προκαταλήψεις και στε ρεότυπα για τις «ανδρικές» και «γυ ναικείες» κλίσεις, η ηλικία, περιορι σμοί που σχετίζονται με το επίπεδο και τη μορφή της εκπαίδευσης και την οικονομική κατάσταση. Η έλλει ψη ελεύθερου, διαθέσιμου χρόνου για διαδικτυακές πλοηγήσεις φαίνε ται να είναι καθοριστική, ενώ στους ανασταλτικούς παράγοντες πρέπει να προσμετρήσουμε το περιεχόμενο του Διαδικτύου, αλλά και την έλλειψη εμπιστοσύνης εκ μέρους των γυναι κών στο περιεχόμενο αυτό. Σύμφω να με τις στατιστικές, οι γυναίκες χρησιμοποιούν τα δίκτυα περισσότε ρο για επικοινωνία και λιγότερο για πληροφόρηση. Για να αποκτήσουμε όμως μια πληρέστερη εικόνα αξίζει να επισημάνουμε ότι, σύμφωνα με τη μελέτη του Παρατηρητηρίου για την Κοινωνία της Πληροφορίας (2007), η χρήση του Διαδικτύου για λόγους αναζήτησης εργασίας ή αποστολής βιογραφικού για κάποια δουλειά φαί νεται να προσελκύει κυρίως το ενδι αφέρον των Ελληνίδων, καθώς τα πο σοστά που σημειώνονται για τις γυ ναίκες είναι σαφώς πιο υψηλά από τα αντίστοιχα των ανδρών.

Ηδη, εδώ και μία δεκαετία, διατυπώνεται επιτακτικά το αίτημα για διασφάλιση ίσης πρόσβασης στην κοινωνία της πληροφορίας και στις εκφάνσεις της, στην τεχνολογική υποδομή και στα μέσα, στην εκπαίδευση, στον κόσμο της εργασίας. Η ανάγκη για την κατα πολέμηση του ψηφιακού αναλφαβη τισμού στις γυναίκες είναι προφανής, αλλά και, πλέον και επισήμως, διαπι στωμένη. Βέβαια, συνήθως, όταν μι

λάμε για πρωτοβουλίες για τις γυναί κες στην Κοινωνία της Πληροφορίας αναφερόμαστε σε συγκεκριμένες κα τηγορίες: άνεργες, νέες ή και περιθω ριοποιημένες γυναίκες. Η υπέρβαση του ψηφιακού χάσματος εντάσσεται εύλογα σε «στρατηγικές ένταξης», αλ λά και συχνά εγκλωβίζεται ή και εξα ντλείται σε αυτές. Οι συζητήσεις και οι αναλύσεις επικεντρώνονται στα πο σοστά χρήσης των τεχνολογιών με έμφαση στη χρήση του παγκόσμιου ιστού και ως προς αυτό, αναμφίβολα, η ψαλίδα κλείνει χάρη και στην εκρη κτική ανάπτυξη του web 2.0, του «κοι νωνικού Διαδικτύου» που χαρακτηρί ζεται από τα ψηφιακά κοινωνικά δί κτυα, την επικοινωνία και τη διάδραση και λιγότερο από τη μονομερή πληρο φόρηση.

Οπωσδήποτε η πρόσβαση στην υπο δομή, στα μέσα, στο περιεχόμενο, εί ναι προαπαιτούμενο, συνθήκη εκ των ων ουκ άνευ όχι μόνο για την υπέρβα ση του ψηφιακού αναλφαβητισμού, αλλά και για την καταπολέμηση του κοινωνικού και εργασιακού αποκλει σμού που ο αναλφαβητισμός αυτός όλο και περισσότερο συνεπάγεται.

Ωστόσο λίγη ως ελάχιστη παραμένει η προσοχή που δίδεται στον ρόλο των γυναικών ως «σχεδιαστών», δια μορφωτών της Κοινωνίας της Πληρο φορίας. Η εμβέλεια των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών, ο διεμβολισμός κάθε πτυχής της ζωής από αυτές δημιουργούν όντως τερά στιες δυνατότητες για τις γυναίκες. Η απουσία τους όμως από τον σχεδια σμό της τεχνολογίας, των εφαρμο γών της, τον σχεδιασμό της αξιοποί ησης αυτών των εφαρμογών στη δι οίκηση και την οικονομία μπορεί να εμποδίσει τις γυναίκες από το να κε φαλαιοποιήσουν τις δυνατότητες αυ τές. Μοιάζει να είναι ένας φαύλος κύ κλος ανάμεσα στην «παραδοσιακή» και στην «ψηφιακή» ανισότητα: η μια τροφοδοτεί και αναπαράγει την άλ λη. Οι γυναίκες αποκλείστηκαν για αι ώνες από σημαντικούς τομείς της κοινωνίας και της διακυβέρνησης. Η Κοινωνία της Πληροφορίας μπορεί να ενισχύσει την περιθωριοποίηση ή την καθήλωση των γυναικών στον ρόλο του χρήστη, του καταναλωτή περιεχομένου και εφαρμογών, εάν αυτές δεν συμμετέχουν σε κάθε πτυ χή του ψηφιακού κόσμου. Η επιλογή ανάμεσα στη Cinderella, στη Σταχτο πούτα που η καλή της τύχη της υπό σχεται μια πιο λαμπερή, τεχνολογικά πλούσια ζωή, και τη Cyberella, που αξιώνει και έχει λόγο για τη μορφή και το μέλλον της κοινωνίας (της πλη ροφορίας) δεν είναι μόνο προσωπική επιλογή, είναι κοινωνική, ίσως και εξόχως πολιτική υπόθεση.

vima.gr

Ένα φιλόδοξο σχέδιο θα εφαρμόσει η Βρετανία με στόχο την ευκολότερη διαδικτυακή πρόσβαση για τους 6,4 εκατομμύρια Βρετανούς ηλικίας πάνω από 65 χρονών.

Ποσοστό 60% των κατοίκων της Βρετανίας ηλικίας πάνω από 65 δεν έχουν χρησιμοποιήσει ποτέ το Ίντερνετ, σύμφωνα με στοιχεία του 2010 από την εθνική στατιστική υπηρεσία της χώρας. Όπως είναι φυσικό, περισσότερα άτομα αυτής της ηλικιακής ομάδας συνδέονται στο Διαδίκτυο με την πάροδο του χρόνου, καθώς όλο και περισσότερες δημόσιες υπηρεσίες λειτουργούν πλέον και online. Ωστόσο, παραμένει ο φόβος ότι δεν υπάρχει επαρκής υποστήριξη για εκείνους που κινδυνεύουν περισσότερο να ξεπεραστούν από την τεχνολογική εξέλιξη.

Το Ίδρυμα Τεχνών και Δημιουργικής Τεχνολογίας (FACT) της Βρετανίας, πρόκειται να κυκλοφορήσει το λεγόμενο «ψηφιακό μανιφέστο» στο οποίο τίθεται ημερομηνία για το τέλος του «ψηφιακού αναλφαβητισμού», ενώ ζητά τη δημιουργία των κατάλληλων υποδομών για την εύκολη διαδικτυακή πρόσβαση των μεγαλύτερων σε ηλικία ατόμων.

Το μανιφέστο περιλαμβάνει ακόμη πέντε σημεία για τη διαδικτυακή και ευρυζωνική ανάπτυξη της χώρας:

1. Η κυβέρνηση θα πρέπει να θέσει στόχο για την εξάλειψη του ψηφιακού αναλφαβητισμού, που περιγράφεται ως «έλλειψη βασικών ψηφιακών δεξιοτήτων», ως το 2020. Μια γραμμή βοήθειας για ζητήματα πρόσβασης στο Ίντερνετ, εθνικής εμβέλειας θα πρέπει να καθιερωθεί, ενώ οι πιο νέοι σε ηλικία θα πρέπει με κάποιο τρόπο να συνδεθούν ψηφιακά με τους γηραιότερους, μεταδίδοντας γνώση πάνω σε τεχνολογικά θέματα.

2. Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία θα πρέπει να έχουν ευκολότερη πρόσβαση στα απαραίτητα εργαλεία πρόσβασης στις διαδικτυακές κοινότητες.

3. Δωρεάν διαδικτυακή πρόσβαση. Η βρετανική κυβέρνηση και οι πάροχοι διαδικτυακών υπηρεσιών θα πρέπει να παρέχουν στα άτομα άνω των 65 ετών επιδοτούμενη πρόσβαση στο Ίντερνετ, και να ορίσουν προτεραιότητα τις ευρυζωνικές ταχύτητες.

4. Οι οίκοι ευγηρίας και οι άλλες εγκαταστάσεις στις οποίες συγκεντρώνονται κάτοικοι, όλων των ηλικιών, θα πρέπει να παρέχουν περισσότερες δυνατότητες πρόσβασης και εξοικείωσης με την τεχνολογία.

5. Οι υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης θα πρέπει να προωθούν ενεργά την επαφή μεταξύ των μεγαλύτερων και νεότερων χρηστών.

Ο διευθυντής του FACT, Μάικ Στάμπς, δήλωσε σε πρόσφατη συνέντευξη του στη βρετανική εφημερίδα Guardian ότι «καθώς όλο και περισσότερη πληροφορία μεταφέρεται στο Διαδίκτυο, είναι πολύ σημαντικό να φροντίσουμε για την πρόσβαση των μεγαλύτερων σε ηλικία ατόμων, είτε αυτή αφορά την πληρωμή ενός λογαριασμού, τη συνομιλία τους με συγγενείς μέσω Skype, ή την απλή πλοήγηση στο Διαδίκτυο», και συνέχισε, «η πλειοψηφία των άνω των 65 ετών κατοίκων έχουν δεδομένο εισόδημα και τα έξοδα διαδικτυακών υπηρεσιών μπορεί να είναι αρκετά επιβαρυντικά. Θα θέλαμε να δούμε τους παρόχους να προσφέρουν ευέλικτα πακέτα για τους οικονομικά ασθενέστερους, ώστε οργανισμοί όπως ο δικός μας να έχουν την υποδομή να εργαστούν με τους μεγαλύτερους σε ηλικία και να προσφέρουν δημιουργικές εναλλακτικές για την αντιμετώπιση του ψηφιακού χάσματος».

www.kathimerini.gr με πληροφορίες Guardian

Ο Χρίστος Παπαδημητρίου, καθηγητής του Berkeley σχολιάζει: “Ο ψηφιακός αναλφαβητισμός δεν ήταν μεγάλο πρόβλημα μέχρι το 2000, γιατί μέχρι τότε είχαμε υπολογιστές απλώς. Τώρα όμως έχουμε το Διαδίκτυο, και ο ψηφιακός αναλφαβητισμός είναι αυτοεξορία από τη ζωή. Οπως λέει ο Μανουέλ Καστέλς ?μεγάλος Καταλανός κοινωνιολόγος και φίλος από τα φοιτητικά χρόνια του δικού μας Πουλαντζά? όποιος δεν ασχολείται με το Διαδίκτυο σήμερα απλώς χάνει μια ευκαιρία, αλλά σε λίγο όχι μόνο δουλειά δεν θα μπορεί να βρει, ούτε επίδομα ανεργίας δεν θα μπορεί να εισπράττει. Και βέβαια δεν υπάρχει πιο τραγικά γελοίος λόγος για να μένουμε απέξω και να διαπράττουμε το έγκλημα να κρατάμε τα παιδιά μας απέξω, από το κόλλημα στη λεπτομέρεια της πορνογραφίας που έχουν δυστυχώς μερικοί. Το μέλλον μιας χώρας προεικάζεται σε κάποιο βαθμό, άλλοι λένε μεγάλο άλλοι λένε μέτριο, από το πόση πρόσβαση στο Διαδίκτυο υπάρχει. Η Φινλανδία, η Ιρλανδία, ακόμα και η Λευκορωσία και η Ινδία, σκίζουν. Εμείς είμαστε ουραγοί της Ευρώπης, μπροστά από την Αλβανία και τη Βοσνία”.

Και αναρωτιέμαι: Αυτό το κόλλημα με την πορνογραφία θα το ξεπεράσουν κάποτε οι ταγοί της εκπαίδευσης; Στο συνέδριο της Λεμεσού είχα ένα ξέσπασμα σχετικά με αυτό το θέμα, γιατί κάποιοι φοβικοί  προσπαθούν με το κουβαδάκι τους να συμμαζέψουν τον καταρράκτη του διαδικτύου. Δεν καταλαβαίνουν δε ότι διυλίζουμε τον κώνωπα και μας διαφεύγει η κάμηλος… Δεν καταλαβαίνουν ότι το νέο χάσμα γενεών είναι τεχνολογικό, δεν καταλαβαίνουν τις επιπτώσεις αυτής της καθυστέρησης στην οικονομία της χώρας…

Ο Χρίστος Παπαδημητρίου μιλάει στην Καθημερινή με αφορμή την έκδοση ενός ελληνικού graphic novel του Logicomix.

Η Sine που εξελίχθηκε σε πρώτο λαγωνικό του διαδικτύου, ποστάρισε για τα Μαθηματικών Πάθη